2. Petersen Peter (1884-1952), pedagog
niemiecki, profesor uniwersytetu w Jenie,
tw坦rca oryginalnego systemu wychowania i
nauczania, realizowanego od 1924, w szkole
eksperymentalnej stworzonej przez
Petersena i zwanego planem jenajskim
3. Petersen, opar sw szko o
ide w s p 坦 l n o t y , przez kt坦r rozumie
grup ludzi zespolonych silnymi wizami
moralnymi, grup stanowic cao.
Przykadem wsp坦lnoty jest rodzina.
Szkoy(gminy szkolne , szkoy rodziny) oparte
s na zbli甜eniu i wsp坦pracy dom坦w
rodzinnych uczni坦w i nauczycieli.
4. Do wsp坦lnoty nie nale甜y selekcjonowa
modzie甜y ani pod wzgldem wieku, ani pod
wzgldem pci, ani uzdolnie. R坦甜norodno
to wanie jej bogactwo. Tkwi W nim wielkie
walory wychowawcze.
5. W rodzinie dzieci nie wychowuj si w grupach
jednolatk坦w. Taki spos坦b grupowania dzieci jest
sztuczny. Wsp坦lnoty pracy i 甜ycia wytwarzaj si
najatwiej, gdy dzieci z甜ywaj si z sob w grupach
zo甜onych z dwu lub trzech rocznik坦w.
8 rocznik坦w, wynoszcych w sumie 110 - 130 dzieci,
podzielono na trzy grupy:
Grupa 1 - rocznik pierwszy, drugi i trzeci,
Grupa 2 - czwarty, pity i sz坦sty,
Grupa 3 - si坦dmy i 坦smy
Przemiana dawnych klas szkolnych w
g r u p y s z k o l n e
(korzyci)
6. 1.R坦甜nice wieku s r坦wnoczenie zwikszonymi r坦甜nicami
ksztacenia. Okazao si bowiem, 甜e drugi rocznik bierze na siebie
wprowadzenie nowo wstpujcego rocznika, szczeg坦lnie
zaznajomienia go z u甜ywaniem narzdzi pracy.
2. Trzy roczniki grupy pozostaj do siebie w takim stosunku,
jak terminatorzy, czeladnicy, mistrze.
3. Uzdolnieni, kt坦rzy w rocznych klasach graj rol
dobrych i pierwszych, musz w dziesicioletniej szkole ludowej
(wg p. J.) trzy razy wstpowa w grupy i mierzy si ze
zdolniejszymi.
4. R坦wnie甜, gdy chodzi o rozw坦j prawdziwych
przyw坦dc坦w, ci te甜 si musz wybi trzykrotnie wykaza,
dziki jakim moralnym lub innym zaletom osignli prawo
kierownictwa.
5. Korzystne jest, 甜e w grupie co roku zmienia si trzecia
cz, a nie poowa. Dwie trzecie bowiem, kt坦re pozostaj,
gwarantuj z wiksz pewnoci cigo dodatniej tradycji i tym
samym jej wielk i ksztacc warto.
7. 6. czno z formami nauczania z czasu przedszkolnego
zostaje zachowana w spos坦b naturalny i mo甜e by atwiej
wykorzystana przez nauczyciela.
7. Unika si zbyt silnego zestrajania si uczni坦w i
nauczyciela, co ma miejsce w tych warunkach, kiedy
nauczyciel prowadzi dugo jedn klas szkoln; przybywaj
natomiast z now grup nowe podniety, nowe zadania i nowe
obowizki dla nauczyciela i dla wsp坦lnoty szkolnej.
8. Nauczyciel musi si odpowiednio nastawia i
wyzwoli; nie mo甜e ju甜 pozostawa nauczycielem w dawnym
znaczeniu. Sam przez si staje si innym, staje si
pedagogiem, kierownikiem swoich uczni坦w.
9. Waciwe wyksztacenie spoeczne zostaje
uatwione. Bowiem to wanie utrudnia nie tylko zbyt wielka
klasa, lecz r坦wnie甜 system r o c z n y c h klas.
10. Grupa zapewnia przewag idei wychowawczej w
szkole 甜ycia i wychowania w por坦wnaniu z jednostronn
szko uczc.
8. W Planie Jenajskim ka甜de dziecko wstpujce do
szkoy otrzymuje dw坦ch opiekun坦w spor坦d dzieci
rocznik坦w starszych, ju甜 wdro甜onych w prac
zespoow. Ci opiekunowie wprowadzaj modszego
koleg w 甜ycie szkolne nieraz wiele skuteczniej, ni甜
m坦gby to zrobi nauczyciel. Nauczyciel powica
najmodszym jedn godzin tygodniowo, nieustannie
natomiast zajmuj si nimi opiekunowie (die Paten),
co im nie przeszkadza wykonywa r坦wnie甜 wasn
robot. Modsze dziecko wielu rzeczy si uczy,
przygldajc si, jak to robi starsi koledzy.
9. Zrezygnowano z wszelkich kosztowniejszych
urzdze. Szk坦ka miecia si w maym domku z
czerwonej cegy i wyposa甜ona bya w tak skromne
sprzty, na jakie moga sobie pozwoli ka甜da szk坦ka
wiejska. Lekkie stoliki, lekkie zydelki
drewniane, kilka szaf i wielkie tablice do pisania i
rysowania na cianach
Szk坦ka miaa pi izb dla omiu rocznik坦w. Dwie z
tych izb byy pracowniami szkolnymi takich
przedmiot坦w, jak roboty rczne, przyrodoznawstwo i
fizyka. W trzech pozostaych odbyway si zajcia z
innych przedmiot坦w.
Szkoa nie bya wysoko zorganizowana. Petersen nie
by zwolennikiem szkoy wysoko zorganizowanej, by
te甜 zdecydowanym wrogiem systemu klasowego,
10. uzupenienie wychowania rodzinnego, cise
zespolenie modej generacji z caoksztatem
甜ycia kulturalnego, wczenie jej w spos坦b
organiczny w sw坦j lud (nar坦d)
11. nauczanie odbywao si przez opracowywanie kolejnych temat坦w, jednak
priorytetowe znaczenie miao wychowanie realizowane przez wsp坦lnot
wyrzeka si przymusowego r坦wnomiernego postpu uczni坦w w
przedmiotach.
nauczanie odbywa si w grupach maych lub indywidualnie; na kursach
dla nauczania cile przedmiotowego, lub kursach do wyboru.
naczelna zasada metodyczna orzeka, 甜e nale甜y zapewni dzieciom
porednictwo w zdobywaniu g r a m a t y k i e l e m e n t a r n e j w
zakresie ka甜dego przedmiotu i ka甜dej techniki. Po opanowaniu
gramatyki elementarnej mo甜e dziecko pracowa swobodnie.
jako cztery g坦wne elementarne nauki, stosuje si
w r o z m o w , z a b a w , p r a c i u r o c z y s t o c i .
wczanie nauczania w 甜ycie wsp坦lnoty dokonywao si
poprzez p r z e d s z k o l e n a u c z a n i a , obejmujce wychowanie
cielesne, zachowania si i obyczaje, jzyk i piew, ksztacenie zrcznoci
i zmys坦w, uczu oraz po przez 甜 y c i e i t r y b n a u c z a n i a ,
obejmujce wiadomoci elementarne-nauk o spoeczestwie i wiedz
praktyczn oraz wiedz o osobowoci.
w szkole Jenajskiej nie wydaje si wiadectw ani cenzur. Dziecko
12. Sztywnego programu nauczania szkoa nie miaa. Nauka
odbywaa si wedug temat坦w wysuwanych przez grup.
Rzecz nauczyciela byo tak wpywa na wyb坦r
temat坦w, aby w cigu trzech lat nauki oficjalny program
dla szk坦 podstawowych zosta wyczerpany, choby w
zmienionym porzdku. Myl przewodni tego lu添nego
programu byo, aby si posuwa od temat坦w z
najbli甜szego otoczenia dziecka ku coraz dalszym krgom
rzeczywistoci, a wic wedug takiego mniej wicej
schematu: dom ojczysty, wie lub miasteczko
rodzinne, okolica, powiat, kraj, cae Niemcy, pastwa
ocienne.
13. Nauczanie zaczyna si od pracy zespoowej w grupach. Gdy
jednak modzie甜 podrasta i poczynaj si w niej budzi
zainteresowania poszczeg坦lnymi przedmiotami, obok pracy
grupowej pojawiaj si "kursy" przedmiotowe.
Poza tym du甜 rol odgrywa "koo" . Modzie甜 w坦wczas usuwa
pod ciany stoliki, przy kt坦rych pracowaa grupowo lub na
kursie, i swoje zydelki ustawia w krg, aby wszyscy siedzieli
jak przy rodzinnym stole, patrzc sobie w oczy. Dzieci,
siedzc w kole, omawiaj interesujce wszystkich tematy,
piewaj ch坦ralnie, wygaszaj wasne referaty, suchaj
ciekawej lub przejmujcej lektury, stawiaj pytania i szukaj
na nie odpowiedzi. To, co zostao om坦wione w kole, staje si
przedmiotem pracy zespoowej przy stolikach.
Gdy wybrany temat nauczania cznego zosta ju甜
opracowany, grupa powtarza: w skr坦cie, czego si nauczya,
po czym, uczniowie zdaj publicznie spraw z przerobionej
roboty, ilustrujc swoje sprawozdania wystaw wypracowa,
rysunk坦w, zbior坦w i innych dowod坦w wykonanej pracy.
14. Dziennego rozkadu godzin w Planie Jenajskim nie ma. Jest natomiast plan
pracy na tydzie.
Od roku 1936 sobota wypada z planu, gdy甜 modzie甜 zostaa
upastwowiona, poprzez wcielenie jej do Hitlerjugend. Sobota w szkoach
niemieckich zostaa w坦wczas zastrze甜ona na wiczenia modzie甜y
hitlerowskiej. Poza tym w tym dniu na wolnych zajciach modzie甜
uzupeniaa swoje braki w pracy tygodniowej lub oddawaa si lekturze czy
innym zajciom zgodnie z wasnymi zamiowaniami.
Pierwsza godzina w poniedziaki na wszystkich grupach jest nie zapeniona.
To dlatego, 甜e bya ona przeznaczona na uroczyste otwarcie tygodnia. O
tej godzinie wszyscy uczniowie i nauczyciele szkoy zbierali si przed
masztem sztandarowym uroczystym apelem witali podniesienie flagi
pastwowej. Po hymnie odpiewanym przez ch坦r szkolny prof. Petersen
wygasza przem坦wienie, koczce si podaniem modzie甜y hasa na
rozpoczynajcy si tydzie pracy. Haso to uczniowie nastpnie omawiali
na kole.
Tydzie zaczyna si od podnoszcej serca uroczystoci i koczy si
witem. Taki charakter miay zawsze "zakoczenia tygodnia". wito to
polegao na podsumowaniu wykonanej pracy i radosnej zabawie. W Planie
Jenajskim przywizywao si du甜e znaczenie, do wit szkolnych. Speniay
one rol wychowawcz. witowao si zatem poza obowizujcymi dniami
pastwowymi, przyjcie nowego rocznika i po甜egnanie uczni坦w
opuszczajcych szko, i Wielkanoc, po kt坦rej rozpoczyna si nowy rok
szkolny, i Bo甜e Narodzenie, i urodziny koleg坦w i kole甜anek.
15. Rola kierownika- kierowanie nauczaniem i prowadzenie
wychowawcze szkoy.
Nauczyciel wg p. J. prowadzi sw prac w spos坦b autorytatywny,
w pl. J. panuje bowiem duch autorytetu taki, jaki cechuje
dobrze zorganizowan rodzin. Szkoa prowadzona wg p. J.
jest miejscem w s p 坦 甜 y c i a rodziny i wychowawcy. To te甜
rodzicom przysuguje prawo dostpu do szkoy i szkoa korzysta z
ich pomocy wtedy, gdy jest ona mo甜liwa i potrzebna: w
nauczaniu, w witowaniu, w podr坦甜y, na wycieczkach, w
warsztacie i w ogrodzie.
tylko tacy nauczyciele, kt坦rzy umieli z甜ywa si z modzie甜 w
ten spos坦b, aby wraz z ni wchodzi w skad wsp坦lnoty, jak
rodzice z dziemi stanowi jedn rodzin. Korzystajc we
wsp坦lnocie z r坦wnych praw z modzie甜, nauczyciel musia w tym
wsp坦lnym 甜yciu zdobywa sobie stanowisko wodza. Dokoa niego
powinno byo w naturalny spos坦b organizowa si 甜ycie
wsp坦lnoty. Osiga to z atwoci ka甜dy utalentowany i oddany
dzieciom wychowawca.
16. W Planie Jenajskim wychowanie znajduje si
na pierwszym miejscu, a nauczanie na nim
si dopiero buduje. "Wszelkie nauczanie
zarzucaj kotwic w 甜ycie szkolne" -
powiedzia P. Petersen. "纏ycie szkolne je
niesie, jak morze niesie na sobie okrt"
17. Wychowanie nie wychodzi od nauczyciela, lecz
od wsp坦lnoty 甜ycia. Je甜eli nawet nauczyciel
dziaa, to zawsze przez wsp坦lnot. Ona to
uchwala prawa, ona r坦wnie甜 przestrzega
wykonywania tych praw. Poszczeg坦lne grupy
wybieraj nadto "napominaczy", kt坦rych
obowizkiem jest przywraca naruszony
porzdek. Przenikajc cae to 甜ycie zasad
sformuowa w sowach: "wychowanie i
dyscyplina poddane s prawu grupy".
18. Wady:
Przerost zaj praktycznych
Przekonanie o decydujcym wpywie na
rozw坦j czowieka cech i zdolnoci
wrodzonych, gdzie wychowanie powinno
sprowadza si do opieki nad naturalnym
(nieskrpowanym) rozwoju dziecka
Brak dyscypliny nauczania
Na skutek swobody uczni坦w utrudniona
realizacja zao甜onych cel坦w dydaktycznych.
Wpajanie modzie甜y doktryny hitlerowskiej
19. Zalety:
Rozwijanie osobowoci ucznia
Zajcia w plenerze
Rozwijanie form tw坦rczoci uczni坦w
Nauczanie wsp坦dziaania uczni坦w
Nauczenie uwzgldnia aspekty spoeczne