�ݺ�ߣ

Politiek heet ook wel
staatsinrichting

Staatsinrichting is de wijze waarop de
staat, zijn regering en zijn bestuur zijn
ingericht.

Verschillen tussen een democratische rechtsstaat en een dictatoriaal
politiek systeem:
In een dictatoriaal politiek systeem heeft een persoon, een aantal
personen of één partij de hoogste macht. Er is geen sprake van een
parlementaire democratie en rechtsstaat.
Er zijn geen politieke grondrechten meer. Als er verkiezingen worden
gehouden mag er maar één partij - die van de dictator - meedoen aan de
verkiezingen en alleen die partij krijgt toegang tot de massamedia en de
middelen om een verkiezingscampagne te voeren. Andere partijen en
kranten en tv-zenders worden verboden en vervolgd door een
veiligheidspolitie of leger.
voorbeelden:
rechts-extremistische of fascistische dictatuur van Hitler in Duitsland en
Mussolini in Italië in de vorige eeuw. Communistische regimes in China,
Cuba en Noord-Korea. (Gedeeltelijke) dictatoriaal regimes in verscheidene
Afrikaanse, Aziatische en Arabische/ islamitische landen, b.v. islamitisch
regime in Iran.

• de macht is in handen van één
persoon of groep
Dictatuur

persoon of groep
• meestal geholpen door het leger en
geheime politie
Dictatuur

persoon of groep
• meestal geholpen door het leger en
geheime politie
• geen vrijheid van meningsuiting
Dictatuur

• vaak maar één partij
• geen verkiezingen of onbetrouwbare
verkiezingen
• de inwoners hebben vaak weinig
rechten
• er is vaak terreur (geweld en dreigen
met geweld) richting de eigen
inwoners

Voorbeelden
• Islamitische dictaturen: Iran, Sudan,
Syrië

Voorbeelden
Syrië
• Communistische dictaturen: Noord-
Korea, China, Cuba

Voorbeelden
Syrië
• Communistische dictaturen: Noord-
Korea, China, Cuba
• Westerse dictaturen

Democratie
demos=volk
kratein=heersen

Democratie
demos=volk
kratein=heersen
het volk is de baas

• heet ook wel rechtsstaat
Democratie

• de burgers hebben rechten en
plichten
Democratie

• de burgers hebben rechten en
plichten
• de overheid heeft óók rechten en
plichten
Democratie

• er zijn vrije verkiezingen
• er is een grondwet
• er zijn grondrechten

Allen die zich in Nederland
bevinden, worden in gelijke
gevallen gelijk behandeld.
Discriminatie wegens
godsdienst,
levensovertuiging, politieke
gezindheid, ras, geslacht of
op welke grond dan ook, is
niet toegestaan.

Klassieke grondrechten
Beschermen ons tegen de overheid

• Artikel 1:Anti-discriminatie artikel

• Artikel 2:Wie is Nederlander?

• Artikel 4: Kiesrecht

• Artikel 7:Vrijheid van meningsuiting

• Artikel 8: Recht op vereniging

• Artikel 9: Recht op vergadering

• Artikel 10: Onaantastbaarheid van de persoonlijke

levenssfeer


levenssfeer
• Artikel 11: Onaantastbaarheid van het lichaam


levenssfeer
• Artikel 11: Onaantastbaarheid van het lichaam
• Artikel 13: Briefgeheim

Sociale grondrechten
Plichten van de overheid: zorgen voor een goed bestaan

• Recht op veilig bestaan
• Recht op onderwijs

• Recht op gezondheidszorg

• Recht op woongelegenheid

• Recht op bewoonbaar gebied

• Recht op rechtsbijstand

• Recht op rechtsbijstand
• Recht op werk

1983: Laatste
belangrijke wijziging

• Amsterdam wordt ofﬁcieel de hoofdstad

• Niet-Nederlanders mogen stemmen voor
de Gemeenteraden

de Gemeenteraden
• Leeftijd actief kiesrecht naar 18 jaar

de Gemeenteraden
• Verbod op opleggen doodstraf

de Gemeenteraden
• Invoering van een Nationale Ombudsman

de Gemeenteraden
• Invoering van een Nationale Ombudsman
• Invoering Sociale grondrechten

Scheiding der machten
Wetgevende macht
Staten-Generaal

Uitvoerende macht
Overheid: regering/ambtenaren
Wetgevende macht
Staten-Generaal

Uitvoerende macht
Overheid: regering/ambtenaren
Wetgevende macht
Staten-Generaal
Rechtsprekende macht
Rechters

• rechtsstaat = onafhankelijke rechtspraak
• rechtsbijstand
• Scheiding der machten: rechters, ofﬁcieren
van Justitie, advocaten staan los van elkaar

Nederland Provincie Gemeente
Volksvertegenwoordiging Tweede Kamer Provinciale Staten Gemeenteraad
Dagelijks bestuur Regering Commissaris van de Koningin
en de Gedeputeerde Staten
Burgemeester en Wethouders

Waarom verkiezingen?
• Kiezen van volksvertegenwoordigers
(indirecte democratie)

• Afspiegeling van de (wensen van de)
bevolking

• Afspiegeling van de (wensen van de)
bevolking
• Vormen van een regering (dagelijks
bestuur)

Waarvoor stemmen
wij?
• Gemeenteraad

Waarvoor stemmen
wij?
• Gemeenteraad
• Provinciale Staten

Waarvoor stemmen
wij?
• Gemeenteraad
• Tweede Kamer

Waarvoor stemmen
wij?
• Gemeenteraad
• Tweede Kamer
• (Europese Parlement)

Wanneer stemmen wij?
• Elke 4 jaar

• Elke 4 jaar
• Na een kabinetsval (alleen landelijk)

• Elke 4 jaar
• Na een kabinetsval (alleen landelijk)
• Na gemeentelijke herindeling (alleen
gemeente)

Verkiezingen
1. Kandidatenlijsten
worden gemaakt en
samen met
verkiezingspas
opgestuurd.

2. Campagne voeren door
de partijen (canvassen).

Kiesdeler
Hoeveel stemmen heb je nodig voor 1 zetel?

Totaal uitgebrachte stemmen
Aantal zetels Tweede Kamer

=

Kiesdeler
=

Kiesdeler
9.442.977
=

5. Koningin overlegt met
adviseurs over de uitslag.

6. Fractievoorzitters
bezoeken koningin:
geven hun voorkeur aan
voor de nieuwe regering.

Waarom een nieuwe
regering?
• Geen partij heeft de absolute meerderheid
(de helft plus 1 = 76 zetels)

Waarom een nieuwe
regering?
• Geen partij heeft de absolute meerderheid
(de helft plus 1 = 76 zetels)
• Partijen moeten dus samenwerken
(coalitie)

VVD PvdA PVV CDA SP
Groen Links D66 PvdD SGP ChristenUnie

76
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
24
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
24
21
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
24
21
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
3024
21
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
3024
21 10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
3024
21 10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
3024
21 10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
30
30
24
21 10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
30
30
24
21
21
10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
24
21
21
10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
21
21
10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP
X

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
VVD PvdA PVV CDA SP
XX

7. Koningin benoemt een
informateur (soms
meer). Hij onderzoekt
welke partijen kunnen/
willen samenwerken om
een meerderheid te
krijgen. De koningin
geeft deze opdracht.

76
0
23
45
68
90
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
24
21
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
3024
21 10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
30
3024
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP
X

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP
XX

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP
XXX

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP
XXXX

76
0
23
45
68
90
31
31
31
31
31
30
30
30
24
24
21
21
21
10
10
1
3
2
4
5
VVD PvdA PVV CDA SP
XXXX

8. Koningin benoemt de
formateur. Hij zoekt de
juiste mensen voor de
nieuwe regering
(kabinet). De formateur
is de nieuwe minister-
president.

9. Presenteren van het
nieuwe kabinet

10.Het nieuwe kabinet kan
aan het werk!

tekst 4
Kiezen
Het is bekend gemaakt dat alleen kiezers in Almere en Den Haag bij
de … op de partij van Geert Wilders kunnen stemmen.
naar: de Volkskrant van 17 augustus 2009
1p 8 Welke verkiezing moet worden ingevuld op de puntjes in tekst 4?
A Europese Verkiezingen
B gemeenteraadsverkiezingen
C parlementsverkiezingen
D verkiezingen voor de Provinciale Staten
tekst 5
Almere wordt groot, de problemen groeien mee
… van Sociale Zaken wil niet klagen. De criminaliteitscijfers van Almere liggen

tabel 2
Gemeenteraad Tubbergen (Overijssel) 2006-2010
partij stemmen percentage zetels
CDA 6085 58,36% 12
Gemeentebelangen/VVD 2386 22,88% 4
PvdA 1956 18,76% 3
bron: www.tubbergen.nl
Bekijk tabel 2.
1p 15 Gewoonlijk bestaat het college van burgemeester en wethouders uit meerdere
partijen.
Is dat in de gemeente Tubbergen ook noodzakelijk?
A Ja, want Gemeentebelangen/VVD en de PvdA hebben meer dan een derde
van het aantal zetels.
B Ja, want twee partijen is het wettelijke minimum in een college van B&W.
C Nee, want de grootste partij heeft verloren.
D Nee, want één partij heeft de absolute meerderheid.
tekst 9

tekst 10
Weer zetel erbij
D66 blijft het goed doen in de wekelijkse peiling van Maurice de Hond. De partij
groeide deze week weer met een zetel en zag het totaal in de peiling daardoor
op twintig komen.
Dit is het hoogste aantal in meer dan twaalf jaar. D66 heeft nu drie zetels in de
Tweede Kamer.
naar: www.parool.nl van 12 juli 2009
tekst 11
D66 zoekt naar talent
Succesvolle partij gaat nieuwe politici trainen.
“Het wordt nog een hele kluif.”
naar: de Volkskrant van 6 januari 2009
Lees tekst 10 en 11.
1p 17 Politieke partijen hebben verschillende taken.
Welke taak van politieke partijen is D66 aan het voorbereiden?
A een verkiezingsprogramma in elkaar zetten
B ervoor zorgen dat iedereen in Nederland te eten heeft
C mensen leveren voor politieke functies
D nadenken over hoe het verder moet met Nederland
1p 18 Om de vier jaar worden er gemeenteraadsverkiezingen gehouden.
Een inwoonster van Haarlem is het op een groot aantal punten niet eens met het
gevoerde beleid. Zij vindt dat er veel veranderd moet worden in haar gemeente.

Het Parlement
De Eerste- enTweede Kamer

Staten-Generaal
Eerste Kamer
(75 zetels)

Staten-Generaal
Eerste Kamer
(75 zetels)
Tweede Kamer
(150 zetels)

Staten-Generaal
Eerste Kamer
(75 zetels)
Tweede Kamer
(150 zetels)
Volk

Staten-Generaal
Eerste Kamer
(75 zetels)
Tweede Kamer
(150 zetels)
Provinciale
Staten
Volk

Wie zitten er in de
Tweede Kamer

Wie zitten er in de
Tweede Kamer
• Fracties = een groep personen van een
politieke partij die in de Kamer zit

Wie zitten er in de
Tweede Kamer
• Regeringspartijen = deze partijen zitten ook
in de regering

Wie zitten er in de
Tweede Kamer
• Regeringspartijen = deze partijen zitten ook
in de regering
• Oppositiepartijen = deze partijen zitten niet
in de regering, wel in de Tweede Kamer

voorzitter
Tweede Kamerleden
het kabinet

spreekgestoelte
voorzitter
Tweede Kamerleden
het kabinet

spreekgestoelte
voorzitter
interruptiemicrofoons
Tweede Kamerleden
het kabinet

stenografenspreekgestoelte
voorzitter
Tweede Kamerleden
het kabinet

stenografenspreekgestoelte
voorzitter
Tweede Kamerleden
het kabinet
publieke tribune

Hoofdtaken Tweede
Kamer
• Controleren van de regering

Hoofdtaken Tweede
Kamer
• Controleren van de regering
• Maken van wetten

Instrumenten (rechten)van de
Eerste- en Tweede Kamer

• Recht van budget (goed- of afkeuren
van de staatsbegroting

• Recht van enquête (tot op de bodem
uitzoeken van een bepaalde zaak)

• Recht van enquête (tot op de bodem
uitzoeken van een bepaalde zaak)
• Recht om het kabinet vragen te stellen
(vragenuurtje)

• Recht van interpellatie (minister
verplichten tot een debat)

• Recht van interpellatie (minister
verplichten tot een debat)
• Recht om een motie in te dienen (motie
= wens van de Kamer)

Extra instrumenten (rechten)
die alleen de Tweede kamer
heeft

heeft
• Recht van amendement
(wetsvoorstellen aanpassen)

heeft
• Recht van amendement
(wetsvoorstellen aanpassen)
• Recht van initiatief (Kamerleden
kunnen zelf met een wetsvoorstel
komen i.p.v. de minister)

Vier fasen (stappen) van
besluitvorming
Land, provincie, gemeente

Fase I:
• Het uiten van wensen, waardoor ze als een
politiek probleem worden gezien

Fase I:
• Burgers en groepen laten hun wensen en
problemen horen

Fase I:
• Burgers en groepen laten hun wensen en
problemen horen
• Zorgen dat het op de politieke agenda komt

Fase 2:
• Het afwegen van politieke problemen en het
bedenken van oplossingen

Fase 2:
• Niet alles kan in één keer: er moeten
keuzes (prioriteiten) worden gemaakt

Fase 2:
• Niet alles kan in één keer: er moeten
keuzes (prioriteiten) worden gemaakt
• Veel overleg nodig voor verschillende
oplossingen

Fase 3:
• De besluitvormingsfase

Fase 3:
• Wat gaat er nu gebeuren?

Fase 3:
• Er wordt een plan gemaakt: een
wetsvoorstel

Fase 3:
• Er wordt een plan gemaakt: een
wetsvoorstel
• Er wordt hierover gestemd

Wie mogen met een
wetsvoorstel komen?

Wie mogen met een
wetsvoorstel komen?
• Ministers (ondersteuning via ministerie)

Wie mogen met een
wetsvoorstel komen?
• Ministers (ondersteuning via ministerie)
• Tweede Kamerleden

Een minister of Tweede
Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
* Recht van initiatief

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
stemt over het voorstel

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
Voor

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
De Eerste Kamer stemt
over het voorstel
Voor

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
Voor
Tegen

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
Voor
Tegen
Een minister ofTweede Kamerlid** past het wetsvoorstel aan

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
Voor
Tegen
** Recht van amendement

Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
Voor
Tegen
Voor

Lobbyen
Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
Voor
Tegen
Voor

Lobbyen
Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
De wet wordt
aangenomen
Voor
Tegen
Voor

Lobbyen
Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
De wet wordt
aangenomen
Voor
Tegen
Tegen
Voor

Lobbyen
Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
De wet wordt
aangenomen
De wet verschijnt in de
Staatscourant
Voor
Tegen
Tegen
Voor

Lobbyen
Kamerlid* dient een
wetsvoorstel in
De Tweede Kamer
over het voorstel
De wet wordt
aangenomen
Koningin én de minister
(contraseign) tekenen de
wet
De wet verschijnt in de
Staatscourant
Voor
Tegen
Tegen
Voor

Fase 4:
• Besluiten uitvoeren

Fase 4:
• Ambtenaren gaan de wet uitvoeren

Fase 4:
• Er moet informatie komen over de wet
(voor de burgers)

Fase 4:
• Er moet informatie komen over de wet
(voor de burgers)
• Terugkoppeling over het besluit (reacties
van de burgers)

Waarom?
• Veiligheid: voorkomen nieuwe oorlog

Waarom?
• Veiligheid: voorkomen nieuwe oorlog
• Economie: samenwerking

Eén Europese markt
• vrij verkeer van goederen, diensten, geld en
mensen (geen grenzen)

Eén Europese markt
• één munt

Eén Europese markt
• één munt
• eerlijke concurrentie

Eén Europese markt
• één munt
• eerlijke concurrentie
• één landbouwbeleid

Nog meer
samenwerking
• Buitenlands beleid (asielzoekers)

Nog meer
samenwerking
• Justitie (terreurbestrijding)

Nog meer
samenwerking
• Justitie (terreurbestrijding)
• milieu

Wat merk je er zelf
van?
• De euro

Wat merk je er zelf
van?
• De euro
• Rechten als consument (garantie)

Wat merk je er zelf
van?
• De euro
• Bescherming van het milieu

Wat merk je er zelf
van?
• De euro
• Europees burgerschap (o.a. vrij reizen)

Wat merk je er zelf
van?
• De euro
• Europees burgerschap (o.a. vrij reizen)
• Mensenrechten (democratie)

Regering van Europa
• Europese President

Regering van Europa
• Europese Commissie

Regering van Europa
• De Raad van Ministers

Regering van Europa
• De Raad van Ministers
• Europese Parlement

Politieke stromingen
• Liberalisme

• Liberalisme
• Sociaaldemocratie

• Liberalisme
• Christendemocratie

• Liberalisme
• Christendemocratie
• Rechts-extremisten

Liberalisme
• Persoonlijke vrijheid

Liberalisme
• De overheid moet zich zo min mogelijk
bemoeien met de mensen

Liberalisme
• Weinig regels voor de economie

Liberalisme
• Weinig regels voor de economie
• Rechtse partijen

Sociaaldemocratie
• Mensen zijn gelijkwaardig

Sociaaldemocratie
• De overheid moet de mensen helpen die
niet voor zichzelf kunnen zorgen

Sociaaldemocratie
• Meer gelijkheid tussen mensen (ook in
lonen)

Sociaaldemocratie
• Meer gelijkheid tussen mensen (ook in
lonen)
• Linkse partijen

Christendemocratie
• Bijbelse waarden

Christendemocratie
• De aarde ook voor onze kinderen

Christendemocratie
• Naastenliefde

Christendemocratie
• Naastenliefde
• Centrumpartijen

Extreem-rechts
• Fascisme
• Eén sterke leider

Extreem-rechts
• Fascisme
• Mensen zijn niet gelijkwaardig

Extreem-rechts
• Fascisme
• Geweld is goed

Extreem-rechts
• Fascisme
• Geweld is goed
• Weinig vertrouwen in een democratie

• Linkse partij
• Armoede bestrijden
• Gratis gezondheidszorg

• Linkse partij
• Milieuvriendelijk
• Gratis openbaar vervoer (i.p.v. reizen met
de auto)

• Linkse partij
• Welzijn voor dieren
• Strengere straffen op dierenmishandeling

• Linkse partij
• Tegen ongelijkheid
• Overheid moet zich bemoeien met de
economie

• Linkse partij
• Niet teveel regels
• Burgers mogen de minister-president en de
burgemeesters kiezen

• Centrumpartij (protestants)
• Bijbel
• Abortus moet verboden worden

• Centrumpartij (protestants/katholiek)
• Bijbel
• Minder coffeeshops
• Minder regels voor scholen

• Rechtse partij
• Veel vrijheid (economie)
• Minder ﬁles door meer wegen
• Werkgevers kunnen makkelijker hun
personeel ontslaan

• Rechtse partij (protestant)
• Bijbel
• God verdient alle eer
• Doodstraf voor moord moet mogelijk zijn
• Abortus en euthanasie strafbaar

• Rechtse partij
• Conservatief liberaal
• Drie zware misdrijven=levenslang
• Alle coffeshops sluiten, strenge aanpak
thuisteelt

�ݺ�ߣ

Politiek

More Related Content

Politiek