ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Банкны хяналт шинжилгээ power point-2

•Download as PPTX, PDF•
•
I
Ikhzasag SEZS

Б.Батжаргал

1 of 27
Download to read offline
БАНКНЫ ХЯНАЛТ ШАЛГАЛТЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ. ЛЕКЦ № 2. ИЗОУИС ИЗСЭЗС САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН БАГ БАНКНЫ ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ
1. Банкны хяналт, шалгалтын үндсэн зорилго. 2. Банкны хяналт, шалгалтын зорилтууд Судлах зүйлс:
Банкны хяналт шалгалт нь өргөн утгаараа улс орны санхүүгийн систем эрүүл, аюулгүй, үр ашигтай, бат тогтвортой байх баталгааг хангахад ашиглагдах төр засгийн чухал хэрэгсэл юм.
Банкны хяналт шалгалт нь улс орны эдийн засгийн бодлогыг тодорхойлж чадахуйц бөгөөд бүх нийтэд ойлгомжтой, тов тодорхой хоёр үндсэн зорилготой байдаг.
Үүнд: Нэгдүгээрт улс орны эдийн засгийн өсөлт, түүний тогтвортой байдлыг хангаж чадахуйц бат тогтвортой эрүүл үйл ажиллагаа бүхий банкны тогтолцоог бий болгох. Хоёрдугаарт банкны харилцагчдын өсөн нэмэгдэж байгаа эрэлт хэрэгцээг хангаж, эрх ашгийг хамгаалах явдал юм.
Ийм хамгаалалтын үйл ажиллагааг банкны хяналт шалгалтаар дамжуулан хэрэгжүүлнэ
Банкинд хийгдэх бүх төрлийн хяналт шалгалтын гол чиг хандлаг нь нийт банкны системийн хэвийн үйл ажиллагааг хангахад чиглэгдэж байдаг ч аль нэг банк буюу тодорхой салбар нэгж дээр эрүүл бус үйл ажиллагаа гарч доголдох байдал илрэх тохиолдол бүрт онцгой анхаарал тавьж шуурхай ажил зохион байгуулахгүй бол тэр дороо газар авч нийт банкны системийг хүндрэлд оруулах аюултай байдаг
Банкны систем өөр хоорондоо нягт уялдаа холбоотой, харилцан хамаарал ихтэй байдаг учир нэг л газар доголдол гарах юм бол тэр дороо нөгөө газрын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөөд эхэлдэг тул онцгой анхаарал тавьж байхаас өөр аргагүй юм.
Харилцагчдын эрх ашгийг хамгаалах явдал яагаад банкны хяналт шалгалтын гол зорилго болдог бэ? гэвэл харилцагчид банкны эрсдэлийн байдал чухам ямар хэмжээнд байгаа тухай мэдээллийг тэр бүр мэдэж байх боломжоор дутмаг байдагтай холбоотой
Банкны хяналт шалгалтын зорилтууд. Банкны хяналт шалгалтын шийдвэрлэх олон төрлийн, олон чиглэлийн үйл ажиллагаа нь банкны үндсэн чиглэлийг тодорхойлж байдаг стратегийн зорилтуудын чиглэлээр доор дурдсан байдлаар бүлэглэгдэнэ.
Үүнд: 1.Тогтворжуулах зорилт. 2. Эрчимжүүлэх зорилт. 3. Саармагжуулах зорилт.
Энэ зорилт банкны хөгжлийн тодорхой үе шатанд тохирох банк санхүүгийн үйл ажиллагааны тааламжтай нөхцөл байдлыг тодорхойлох, түүнийгээ мөн тодорхой хугацаанд хадгалахад чиглэсэн хяналт шалгалтын системийг тогтоож хэрэгжүүлэх явдал юм. 1.Тогтворжуулах зорилт.
2. Эрчимжүүлэх зорилт. Энэ нь банкны тодорхой төрөл үйл ажиллагааг баталгаатай болгох, цаашид эрчимжүүлэхэд хяналт шалтгалтыг чиглүүлнэ гэсэн үг юм.
Энэ нь зээлийг тааламжгүй нөлөөллөөс хамгаалах, тэрчилэн үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг хамгаалах, инфляцийн эсрэг арга хэмжээ авах дотоод зах зээлийг гадаадын өрсөлдөгчдөөс хамгалах зэрэгт шаардлагатай зарим хатуу бодлого, хязгаарлалт хийхэд хяналт шалгалтын гол цохилтыг чиглүүлэх явдал юм. 3. Саармагжуулах зорилт.
Арилжааны банк бүр хяналт шалгалтын бодлогыг банк өөрөө тодорхойлон хэрэгжүүлэхээс гадна төв банкнаас хийх хяналт шалгалтын арга хэлбэр нь банкны системийн хөгжлийн тодорхой үе шатуудад өөр өөр байдаг ч хяналт шалгалтад тавигдах шаардлагууд нь хэд хэдэн зүйл дээр адил байна.
Банкны эрхийн хязгаарлалтад зээлийн хязгаар, баталгаа, батлан даалтын хязгаар гэх мэт хязгаарлалтууд багтан орно. Өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ бол банкны төлбөрийн чадвар, эрсдэл даах чадварыг илтгэх гол үзүүлэлт юм.
Харин өөрийн хөрөнгө хэт багатай буюу өөрийн хөрөнгө нь нх хэмжээгээр дутагдалтай байгаа банкны үйл ажиллагаа доголдож, улмаар дампуурах байдалд хүрнэ. Банкны өөрийн хөрөнгийн гол хэсгийн дүрмийн сан эзэлнэ.
Банкны өөрийн хөрөнгийн агуулга, ач холбогдол ийм өндөр хэмждэнд байх тул банкны хяналт шалгалгын нэг гол хэсэг нь өөрийн хөрөнгө, түүний хүрэлцээнд үнэлэлт дүгнэлт өгөхөд чиглэгдэж байдаг.
1. Нэг зээлдэгчид олгох зээлийн болон батлан даалтын нийлбэр дүнгийн дээд хэмжээ тогтоох. Үүнийг банкны дүрмийн сан, эсвэл өөрийн хөрөнгийн тодорхой хувиар тогтоон мөрдүүлнэ.
Монгол улсын хувьд 2010 онд шинэчлэн найруулсан ‘'Банкны тухай” хуулийн 17.1- д “Банкнаас аливаа этгээд, түүнтэй холбогдох этгээдэд олгосон зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, батлан даалтын нийлбэр дүн нь банкны өөрийн хөрөнгийн 20 хувиас хэтэрч болохгүй”,
17.2-т “Банкнаас гаргах баталгаа, батлан даалтын нийт дүн нь тухайн банкны өөрийн хөрөнгийн хэмжээнээс илүүгүй байна” гэсэн хязгаарлалтуудыг тавьсан нь олон улсын жишигт үндсэндээ нийцэж байгаа хэрэг юм.
2. Тодорхой салбар, бүс нутаг, эдийн засгийн бүслүүрийн хүрээнд олгох зээлд хязгаар тогтоох тохилдол дэлхийн зарим улс оронд байдаг бол манайд ийм хязгаарлалт байхгүй.
3. Тодорхой хүмүүст олгох зээлд хязгаар тогтоодог журам олон улсын хэмжээнд хэрэглэгдэж байдаг. Монгол улсын “Банкны тухай” хуульд заалт, хязгаар хэмжээний талаар тодорхой заалтууд тусгалаа олсон байдаг. Тухайлбал:
“Банкны тухай” хуулийн 17.3-т “Банкнаас холбогдох этгээдэд олгох зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, баталгаа, батлан даалтын дээд хэмжээ нь банкны өөрийн хөрөнгийн таван хувиас, тэдгээрийн нийлбэр дүн нь өөрийн хөрөнгийн 20%тус тус хэтэрч болохгүй” гэж заагаад зайлшгүй шаардлагаар зээл олгох тохиолдолд дараах шаардлагыг баримтлана гэж тодорхойлсон байна
Хуулийн 17.3.1-д “зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, баталгаа. батлан даалтад тавих шаардлага, хүү, нөхцөл нь тухайн банкны зээл олгох ердийн шаардлага, хүү, нөхцөлөөс хөнгөлөлттэй байж болохгүй”,
17.3.2-т “ тухайн банкны хувьцааг барьцаалан зээл олгохгүй, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө үүсгэхгүй, баталгаа, батлан даалт гаргахгүй байх",
Банкнаас холбогдох этгээдэд олгох зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, баталгаа, батлан даалтын хэмжээг ийнхүү хязгаарлаж байдгийн учир нь гэвэл эд нар банкны үйл ажиллагаанд эрсдэл учруулах өндөр магадлалтай байдагг оршино.

More Related Content

Банкны хяналт шинжилгээ power point-2

  • 1. БАНКНЫ ХЯНАЛТ ШАЛГАЛТЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ. ЛЕКЦ № 2. ИЗОУИС ИЗСЭЗС САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН БАГ БАНКНЫ ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ
  • 2. 1. Банкны хяналт, шалгалтын үндсэн зорилго. 2. Банкны хяналт, шалгалтын зорилтууд Судлах зүйлс:
  • 3. Банкны хяналт шалгалт нь өргөн утгаараа улс орны санхүүгийн систем эрүүл, аюулгүй, үр ашигтай, бат тогтвортой байх баталгааг хангахад ашиглагдах төр засгийн чухал хэрэгсэл юм.
  • 4. Банкны хяналт шалгалт нь улс орны эдийн засгийн бодлогыг тодорхойлж чадахуйц бөгөөд бүх нийтэд ойлгомжтой, тов тодорхой хоёр үндсэн зорилготой байдаг.
  • 5. Үүнд: Нэгдүгээрт улс орны эдийн засгийн өсөлт, түүний тогтвортой байдлыг хангаж чадахуйц бат тогтвортой эрүүл үйл ажиллагаа бүхий банкны тогтолцоог бий болгох. Хоёрдугаарт банкны харилцагчдын өсөн нэмэгдэж байгаа эрэлт хэрэгцээг хангаж, эрх ашгийг хамгаалах явдал юм.
  • 6. Ийм хамгаалалтын үйл ажиллагааг банкны хяналт шалгалтаар дамжуулан хэрэгжүүлнэ
  • 7. Банкинд хийгдэх бүх төрлийн хяналт шалгалтын гол чиг хандлаг нь нийт банкны системийн хэвийн үйл ажиллагааг хангахад чиглэгдэж байдаг ч аль нэг банк буюу тодорхой салбар нэгж дээр эрүүл бус үйл ажиллагаа гарч доголдох байдал илрэх тохиолдол бүрт онцгой анхаарал тавьж шуурхай ажил зохион байгуулахгүй бол тэр дороо газар авч нийт банкны системийг хүндрэлд оруулах аюултай байдаг
  • 8. Банкны систем өөр хоорондоо нягт уялдаа холбоотой, харилцан хамаарал ихтэй байдаг учир нэг л газар доголдол гарах юм бол тэр дороо нөгөө газрын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөөд эхэлдэг тул онцгой анхаарал тавьж байхаас өөр аргагүй юм.
  • 9. Харилцагчдын эрх ашгийг хамгаалах явдал яагаад банкны хяналт шалгалтын гол зорилго болдог бэ? гэвэл харилцагчид банкны эрсдэлийн байдал чухам ямар хэмжээнд байгаа тухай мэдээллийг тэр бүр мэдэж байх боломжоор дутмаг байдагтай холбоотой
  • 10. Банкны хяналт шалгалтын зорилтууд. Банкны хяналт шалгалтын шийдвэрлэх олон төрлийн, олон чиглэлийн үйл ажиллагаа нь банкны үндсэн чиглэлийг тодорхойлж байдаг стратегийн зорилтуудын чиглэлээр доор дурдсан байдлаар бүлэглэгдэнэ.
  • 11. Үүнд: 1.Тогтворжуулах зорилт. 2. Эрчимжүүлэх зорилт. 3. Саармагжуулах зорилт.
  • 12. Энэ зорилт банкны хөгжлийн тодорхой үе шатанд тохирох банк санхүүгийн үйл ажиллагааны тааламжтай нөхцөл байдлыг тодорхойлох, түүнийгээ мөн тодорхой хугацаанд хадгалахад чиглэсэн хяналт шалгалтын системийг тогтоож хэрэгжүүлэх явдал юм. 1.Тогтворжуулах зорилт.
  • 13. 2. Эрчимжүүлэх зорилт. Энэ нь банкны тодорхой төрөл үйл ажиллагааг баталгаатай болгох, цаашид эрчимжүүлэхэд хяналт шалтгалтыг чиглүүлнэ гэсэн үг юм.
  • 14. Энэ нь зээлийг тааламжгүй нөлөөллөөс хамгаалах, тэрчилэн үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг хамгаалах, инфляцийн эсрэг арга хэмжээ авах дотоод зах зээлийг гадаадын өрсөлдөгчдөөс хамгалах зэрэгт шаардлагатай зарим хатуу бодлого, хязгаарлалт хийхэд хяналт шалгалтын гол цохилтыг чиглүүлэх явдал юм. 3. Саармагжуулах зорилт.
  • 15. Арилжааны банк бүр хяналт шалгалтын бодлогыг банк өөрөө тодорхойлон хэрэгжүүлэхээс гадна төв банкнаас хийх хяналт шалгалтын арга хэлбэр нь банкны системийн хөгжлийн тодорхой үе шатуудад өөр өөр байдаг ч хяналт шалгалтад тавигдах шаардлагууд нь хэд хэдэн зүйл дээр адил байна.
  • 16. Банкны эрхийн хязгаарлалтад зээлийн хязгаар, баталгаа, батлан даалтын хязгаар гэх мэт хязгаарлалтууд багтан орно. Өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ бол банкны төлбөрийн чадвар, эрсдэл даах чадварыг илтгэх гол үзүүлэлт юм.
  • 17. Харин өөрийн хөрөнгө хэт багатай буюу өөрийн хөрөнгө нь нх хэмжээгээр дутагдалтай байгаа банкны үйл ажиллагаа доголдож, улмаар дампуурах байдалд хүрнэ. Банкны өөрийн хөрөнгийн гол хэсгийн дүрмийн сан эзэлнэ.
  • 18. Банкны өөрийн хөрөнгийн агуулга, ач холбогдол ийм өндөр хэмждэнд байх тул банкны хяналт шалгалгын нэг гол хэсэг нь өөрийн хөрөнгө, түүний хүрэлцээнд үнэлэлт дүгнэлт өгөхөд чиглэгдэж байдаг.
  • 19. 1. Нэг зээлдэгчид олгох зээлийн болон батлан даалтын нийлбэр дүнгийн дээд хэмжээ тогтоох. Үүнийг банкны дүрмийн сан, эсвэл өөрийн хөрөнгийн тодорхой хувиар тогтоон мөрдүүлнэ.
  • 20. Монгол улсын хувьд 2010 онд шинэчлэн найруулсан ‘'Банкны тухай” хуулийн 17.1- д “Банкнаас аливаа этгээд, түүнтэй холбогдох этгээдэд олгосон зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, батлан даалтын нийлбэр дүн нь банкны өөрийн хөрөнгийн 20 хувиас хэтэрч болохгүй”,
  • 21. 17.2-т “Банкнаас гаргах баталгаа, батлан даалтын нийт дүн нь тухайн банкны өөрийн хөрөнгийн хэмжээнээс илүүгүй байна” гэсэн хязгаарлалтуудыг тавьсан нь олон улсын жишигт үндсэндээ нийцэж байгаа хэрэг юм.
  • 22. 2. Тодорхой салбар, бүс нутаг, эдийн засгийн бүслүүрийн хүрээнд олгох зээлд хязгаар тогтоох тохилдол дэлхийн зарим улс оронд байдаг бол манайд ийм хязгаарлалт байхгүй.
  • 23. 3. Тодорхой хүмүүст олгох зээлд хязгаар тогтоодог журам олон улсын хэмжээнд хэрэглэгдэж байдаг. Монгол улсын “Банкны тухай” хуульд заалт, хязгаар хэмжээний талаар тодорхой заалтууд тусгалаа олсон байдаг. Тухайлбал:
  • 24. “Банкны тухай” хуулийн 17.3-т “Банкнаас холбогдох этгээдэд олгох зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, баталгаа, батлан даалтын дээд хэмжээ нь банкны өөрийн хөрөнгийн таван хувиас, тэдгээрийн нийлбэр дүн нь өөрийн хөрөнгийн 20%тус тус хэтэрч болохгүй” гэж заагаад зайлшгүй шаардлагаар зээл олгох тохиолдолд дараах шаардлагыг баримтлана гэж тодорхойлсон байна
  • 25. Хуулийн 17.3.1-д “зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, баталгаа. батлан даалтад тавих шаардлага, хүү, нөхцөл нь тухайн банкны зээл олгох ердийн шаардлага, хүү, нөхцөлөөс хөнгөлөлттэй байж болохгүй”,
  • 26. 17.3.2-т “ тухайн банкны хувьцааг барьцаалан зээл олгохгүй, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө үүсгэхгүй, баталгаа, батлан даалт гаргахгүй байх",
  • 27. Банкнаас холбогдох этгээдэд олгох зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив хөрөнгө, баталгаа, батлан даалтын хэмжээг ийнхүү хязгаарлаж байдгийн учир нь гэвэл эд нар банкны үйл ажиллагаанд эрсдэл учруулах өндөр магадлалтай байдагг оршино.