Ppt m6 kb 1 KESENIAN RAKYAT JAWA
- 3. Kesenian iki, mula bukane kerep dipentasake kanggo aweh lelipur tumrap bebrayan nalika jaman penjajahan. Parikan-parikan ing kidungan racake awujud pasemon-pasemon kanggo pamarintah sarta minangka sarana kanggo nggugah semangat perjuangane arek- arek Suroboyo nalika jaman penjajahan. Salah sawijining tokoh ludruk kang kawentar yaiku Cak Durasim. Cak Durasim asring gawe parikan- parikan kang isine awujud pasemon tumrap pamarintah kang nalika iku isih dijajah dening Jepang Saka parikan-parikane iku uga Cak Durasim banjur dicekel lan dikunjara dening pamarintah Jepang.
- 4. 1. Mula bukane kesenian Ludruk Gangsar, pawongan lanang saka Jombang kang senengane nglembara, sawijining dina ketemu karo wong lanang kang aklambi wadon, nembang rengeng- rengeng sinambi nggendhong anake sing lagi nangis. Banjur Gangsar takon, geneya nganggo klambi kaya wong wadon. Dene alesane, supaya dheweke bisa nglimpekake anake sing lagi nangis kareben rumangsa kaya-kaya digendhong simboke. Gangsar rumangsa yen apa kang ditindakake dening wong lanang iku lucu lan bisa agawe guyu. Miturut narasumber kadadeyan kaya mengkono iku kang dadi mulabukane Gangsar banjur ngembangake kesenian ludruk (Umar Kayam; Ahimsa Putra, 2000: 359).
- 5. 2. Urut-urutan Pagelaran Ludruk Tari Ngremo Kidungan Bedayan Crita Inti - Tarian khas Jawa Timur - Saliyane nari, penari uga bisa ngidung/ nembang - Tarian iki nyritakake kasudiraning pangeran kang lagi perang - Nglagokake tembang kang awujud parikan - Wosing parikan racake bab pasemon utawa pitutur tumrap para mudha, - Basane nganggo basa Jawa dialek Suroboyoan - Nari lan nembang ana panggung - Kerep-kerepe mragakake penari lanang kang nganggo klambi wanita satemah bisa agawe lucu, gayeng lang regeng - Nyritakake sawijining lakon kang kerep ngangkat tema bab: urip bebrayan, legendha kepahlawanan, sarta crita nalika jaman revolusi
- 6. Gambar 1 Tari Ngremo ing Pentas Seni Ludruk
- 8. a. Teges nyemak estetis Nyemak kang ancase kanggo nemokake kaendahan saka bahan kang disemak. b. Nyemak estetis pagelaran ludruk bisa katujokake ana ing perangan: 1) Nyemak wirama musik lan tembang kang ngiringi tarian Ngremo Panyemak bisa menehi dudutan, menawa musik pangiringe laras lan jumbuh utawa ora karo gerakan- gerakan penarine. .
- 9. 2) Nyemak swara panembang anggone nglagokake parikan Panyemak bisa menehi dudutan kepriye swara panembang anggone nyanyekake kidungane. Menawa endah, ing perangan apa wae kang nyengkuyung kaendahane. 3) Nyemak wosing isi sarta basa kang digunakake ing sajroning parikan Ing perangan iki panyemak bisa menehi dudutan endah lan orane yaiku bab: a) Wosing isi/surasane parikan, isine parikan iku bisa aweh sengseming driya panyemak utawa ora, upamane: nelakake pitutur becik, lucu lan bisa aweh lelipur. b) Basa kang digunakake, kepriye pamilihing tembung /diksine, endah ora purwakanthine.
- 10. Kanggo nglagokake parikan-parikan ing pentas kidungan, bab- bab kang kudu disamektakake, yaiku mbentuk tim produksi lan tim panggung. Tim Produksi Nyamektakake parikan-parikan kang nggatekake: tata rakiting parikan, isi lan diksine Tim Panggung nyamektakake paraga kang bakal nembangake kidungan nyamektakake gendhing kanggo ngiringe lelagon kidungan nyamektakake tata panggung/dekorasi
- 11. 1. Asal Usul Kesenian Reyog Legendha versi Bantarangin Legendha versi Demang Kutu Lengendha versi Batara Katong
- 12. Penari kang nganggo Dhadhak Merak Barongan Penari kang nganggo jaran kepang Nggambarake pasukan kerajaan kang ngawal Prabu Klana Sewandana Penari Jathil nganggo topeng werna abang lan makutha nggambarake raja kerajaan Bantarangin Klana Sewandana Warok tuwa (sesepuh) Warok enom (pengawal Prabu Klana Sewandana Warok Nggambarake Patih Klana Wijaya Kerep mragakake gerakan akrobatik Pujangganong Paraga kang ngiringi gamelan lan menehi senggakan Pangrawit
- 13. 3. Tata Urutaning Pagelaran Reyog Pambuka Inti Wasana - Warok lumebu - Kasusul penari jathil nganggo jaran kepang - Banjur penari Pujangganong kang nganggo topeng werna abang mlebu nari kanthi lincah - Sumusul penari Klana Sewandana - Penari barongan kang ngganggo Dhadhak Merak wiwit nari - Pagelaran iki dipungkasi kanthi ngarak rombongan reyog keliling desa
- 14. Dene supaya luwih jelas anggone antuk gegambaran pentas iki, dakaturi maspadakake video kang ana ing laman https://youtu.be/EMhMYCQGlKg. Gambar 2. Para Paraga ing Pentas Seni Reyog
- 15. Pentas seni Jathilan iki awujud tari-tarian kang dilakokake dening saperangan uwong dewasa kanthi nganggo jaran kepang sing dikempit ing antarane sikil lan formasine pasangan. Tarian iki nyritakake kahanan prajurit kang saweg aprang tandhing, mula penarine banjur nggawa gaman awujud pedhang
- 16. ana penari kang dadi prajurit nganggo jaran kepang lan gaman awujud pedang penari atopeng werna ireng (Doyok) penari atopeng wena putih (Bancak) Pambeksa/Penari nabuh instrumen gamelan kanggo ngiringi tari JathilanPanabuh Gamelan njaga lancar rancage pentasPenjaga Keamanan uwong kang bisa nambani utawa nyadharake penari sing nemahi kahanan ndadi Koordinator Pertunjukan (Pawang)
- 17. Babak Kapisan kabuka kanthi gerakan sabetan, lumaksono lan sembahan Babak Kapindho penari padha mbeksa nganggo jaran kepang sarta nggawa gaman Penari Doyok lan Bancak uga banjur metu Babak Katelu Puncaking pagelaran Racake ana penari kang ngalami kahanan ndadi (trance)
- 18. Dene supaya luwih jelas anggone antuk gegambaran pentas iki, dakaturi maspadakake video kang ana ing laman https://youtu.be/9qqtdWwK9O8 Gambar 3. Para Penari Jathilan
- 19. 1. Asal Usul tarian Angguk Ana saperangan sumber kang mratelakake dene mula bukane tarian iki kajupuk saka Serat Ambiya ing lakon Umarmaya-Umarmadi lan Wong Agung Jayengrono. Tarian iki racake dipentasake kanggo mengeti dina riyaya Islam, mligine Maulid Nabi sarta sedane Nabi Muhammad S.a.w. Ananging ing jaman saiki, tarian iki kerep uga ditanggap kanggo hiburan ing acara hajatan liya.
- 20. Penari Kelompok panabuh/ pangiring Panabuh iki saliyane mainake gendhing nganggo gamelan kanggo ngiringi tari, uga ana sing mbawani, yaiku nglagokake bawa kang kajupuk saka kitab Tlodo. Kitab iki abasa arab ananging dilagokake nganggo cengkok tembang Jawa. Kang nglagokake iku diarani Rois utawa pengatur utawa uwong kang dadi dhalange Paraga kang mentasake tari Angguk, tariane bisa kaperang dadi loro, yaiku: Ambyakan lan pasangan
- 21. a. Babak/tahap awal yaiku diwiwiti dening para penari padha mlebu arena bebarengan. Perangan iki diarani tari Ambyakan. b. Dene jinis tarian kang kalebu ing kategori tari Ambyakan yaiku: 1) Tari-Bhakti, 2) Tari-Srokal, 3) Tari-Panutup. Bebarengan karo wiwitane tari Bhakti, Rois uga wiwit nglagokake tetembangan kanthi saut-sautan, yaiku antarane Rois pengiring lan para penari. Tembang kang dilagokake ana ing tarian iki akeh-akehe shalawat. Sawise iku diterusake ujaran parikan- parikan utawa pantun.
- 22. c. Sabanjure, penari mentasake tari Pasangan. Titikane yaiku ana penari kang dadi paraga utama. Menawa sadurunge kabeh penari melu njoget, nanging ing perangan iki penarine kari siji utawa bisa uga kari sepasang. Kadangkala ana penari kang bisa nganti ndadi (kaya dene ing pentas jathilan). Kahanan kaya mengkono iku kang kerep bisa narik kawigatene pamirsa.
- 23. Dene supaya luwih jelas anggone antuk gegambaran pentas iki, dakaturi maspadakake video kang ana ing laman https://youtu.be/9qqtdWwK9O8 Gambar 3. Para Penari Jathilan
- 24. Gambar 4. Para Penari Angguk
- 25. Rangkuman Sakabehing bentuk kesenian rakyat Jawa kang awujud seni pertunjukan iku, sejatine minangka wujud kasugihaning budaya Jawa kang asipat adi luhung. Wujud iku uga minangka asil pamikiran dalah panemune masyarakat Jawa kang bisa dadi pratandha alusing budi dalah dhuwuring nalar manungsa. Sakabehing seni rakyat Jawa iku duwe pranatan tumrap paraga lan panyengkuyung sarta urut-urutan lakuning pagelaran kanthi tinata lan runtut. Kayata ing pagelaran Ludruk, reyog, jathilan lan angguk. Maneka werna seni pertunjukan iku satemene ngandhut wiji lan filosofi kang becik tumrap tata panguripan urip manungsa. Mula para dwija basa Jawa kudu bisa ngerti sakabehing wujud budaya iku, murih bisa lestari lan ngrembaka, dene nora kagiles dening jantraning jaman, minangka titikan khas sarta jati dhirine bebrayan Jawa.
- 26. Ahimsa Putra, H.S. (Ed). 2000. Ketika Orang Jawa Nyeni. Yogyakarta: Galang Press. Khoirunisa. 2014. Estetika Tari Angguk Putri dalam Prosiding Seminar Nasional Evaluasi Pembelajaran, hl. 803 807. Semarang: Pascasarjana Universitas Negeri Semarang. Lisbijanto, Herry. 2013. Ludruk. Graha Ilmu: Yogyakarta. _____________. 2013. Reog Ponorogo. Graha Ilmu: Yogyakarta. Soedarsono. 2002. Seni Pertunjukan Indonesia di Era Globalisasi (Edisi ketiga diperluas). Yogyakarta: Gadjah Mada University Press. Sujarno, dkk. 2003. Seni Pertunjukan Tradisional, Nilai, Fungsi dan Tantangannya. Yogyakarta: Kementerian Kebudayaan dan Paririsata.