1. Αξίες και στάσεις
Αξίες και στάσεις. Ορισμοί
Ψυχοκοινωνική προσέγγιση των
αξιών
Επίπεδα μελέτης των αξιών
(προσωπικό, κοινωνικό)
Διαπολιτισμική προσέγγιση των
αξιών
2. 1. Αξίες και στάσεις. Ορισμοί
Αξίες: «σαφής ή υπονοούμενη
σύλληψη του επιθυμητού,
χαρακτηριστική ενός ατόμου ή μιας
ομάδας, η οποία επηρεάζει την
επιλογή προτύπων, μέσων και
ενεργειών, που χαρακτηρίζουν μια
συγκεκριμένη κοινωνία» (Kluckhohn,
1951).
3. «Το επιθυμητό»
Εννοιολογικές κατηγορίες, ιδέες,
μορφές συμπεριφοράς που η
κοινωνία αξιολογεί ως επιθυμητές.
Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη
διαμόρφωση της κοινωνικής
συμπεριφοράς.
4. «Σαφής ή υπονοούμενη»
Δυναμική έκφραση
Δηλώνονται λεκτικά
Βαθιά και διάχυτα «πρέπει» του
ατόμου που δεν εκφράζονται
λεκτικά
5. Σχέση αξιών και στάσεων.
Εννοιολογική δομή των αξιών
Η δομή των αξιών παρόμοια με αυτή των
στάσεων
Οι στάσεις αναφέρονται σε οποιαδήποτε
ατομική ή κοινωνική τοποθέτηση
Οι αξίες αναφέρονται σε στοιχεία
κοινωνικής αναγνώρισης ως επιθυμητού
Συνδέονται άμεσα με τα πολιτιστικά
στοιχεία της κοινωνίας
6. Χαρακτηριστικά των αξιών
Έννοιες ή πεποιθήσεις, άμεσα
συνδεδεμένες με συναισθήματα.
Βαθιά ριζωμένες στη συνείδησή
μας. Η παραβίαση των αξιών
μπορεί να δημιουργήσει αισθητή
αναστάτωση στον ψυχικό κόσμο
του ατόμου (άγχος, τύψεις).
7. Χαρακτηριστικά των αξιών (συνέχεια..)
Επιθυμητοί στόχοι (π. χ. ισότητα)
και συμπεριφορές για την
προώθηση στόχων (δικαιοσύνη,
βοήθεια, κ.ά.)
Υπερβαίνουν ειδικές ενέργειες και
καταστάσεις (π.χ. η συμμόρφωση
έχει άμεση σχέση με την εργασία,
το σχολείο, την οικογένεια, τους
φίλους και τους ξένους).
8. Χαρακτηριστικά των αξιών
Καθοδηγούν το άτομο στην
αξιολόγηση της συμπεριφοράς,
Ιεραρχούνται αξιοκρατικά.
10. Κοινωνιολογική προσέγγιση
Συστατικά στοιχεία της κοινωνίας
Εκφράζουν το κοινωνικό ιδεώδες
Χρησιμεύουν ως γνώμονες προσδιορισμού
και διαμόρφωσης της συμπεριφοράς
Συνδέονται με τους κοινωνικούς θεσμούς
Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη σχέση με την
κοινωνική οργάνωση και λιγότερο στις
ατομικές διαφορές των μελών της
κοινωνίας
11. Προσέγγιση πολιτιστικής
ανθρωπολογίας
Έμφαση στην έννοια του πολιτισμού
Πολιτισμός: Μορφές σκέψης,
συναισθημάτων και συμπεριφοράς, που
αποκτώνται και μεταδίδονται μέσω
συμβόλων (Γεώργας, 1995)
Οι αξίες ως θεμέλιο λίθος του πολιτισμού
Παραδοσιακές ιδέες και αξίες
Αναζήτηση καθολικών εννοιών μεταξύ
πολιτισμών
12. Ψυχολογική προσέγγιση
Ψυχανάλυση: Αξίες και στάδια
ανάπτυξης της προσωπικότητας
Γνωστική ψυχολογία: Μέρος της
ανάπτυξης της νόησης
Κοινωνική ψυχολογία: Εννοιολογική
προσέγγιση των στάσεων
Διαπολιτιστική ψυχολογία:
καθολικές και πολιτιστικά
εστιασμένες αξίες
13. Προσωπικότητα και αξίες
Οι αξίες είναι μέρος της προσωπικότητας
Συνδέουν το άτομο με τις αξίες της
κοινωνίας
Το «Υπερεγώ» αποτελεί το προσωπικό
ηθικό μέρος της προσωπικότητας
Διαμορφώνεται μέσω διεργασίας της
ταύτισης
Δίνεται έμφαση στη συναισθηματική
διάσταση των αξιών
14. Γνωστική ανάπτυξη και αξίες
Νοητική διάσταση των αξιών
Διαμόρφωση της ηθικότητας
(Kohlberg, 1984. Piaget, 1948)
Οι αξίες και η ηθικότητα
διαμορφώνονται σε συγκεκριμένα
στάδια
Στάδια ανάπτυξης: προηθικής,
συμβατικής και αυτόνομης ηθικής
15. Προσέγγιση της κοινωνικής ψυχολογίας
Οι αξίες είναι προїόντα κοινωνικής
επιρροής
Επίδραση κοινωνικών παραγόντων
Αλληλεπίδραση ατόμου κοινωνίας
16. 3. Επίπεδα μελέτης των αξιών
Τρία επίπεδα κατανόησης των αξιών:
Προσωπικό επίπεδο
Κοινωνικοπολιτιστικό
Πανανθρώπινο-Καθολικές αξίες
17. Προσωπικές αξίες
Συμπεριφορές και στόχοι του ατόμου,
καθοδηγητικές αρχές στην καθημερινή
ζωή (Rokeach, 1973. Schwarz & Bilsky,
1987, 1990)
Οργανωμένες ιεραρχικά βάση το βαθμό
σπουδαιότητας τους
Κεντρικές αξίες, για τις οποίες το άτομο
νιώθει ιδιαίτερη δέσμευση και προσήλωση,
ιδιαίτερα κάτω από αντίξοες συνθήκες.
18. Κατηγοριοποίηση προσωπικών αξιών
βάση αναγκών του ατόμου
1. «Αυτοπροσδιορισμός»:
περιλαμβάνει την ανεξάρτητη
σκέψη, την ανεξάρτητη πράξη,
τη δημιουργικότητα και την
εξερεύνηση, αντιπροσωπεύει την
ανάγκη του ατόμου για έλεγχο
και κυριαρχία.
19. Κατηγοριοποίηση αξιών βάση αναγκών
του ατόμου
2. «Παρώθηση»: αντιπροσωπεύει
την ανάγκη του οργανισμού για
ποικίλες αλλαγές και διέγερση.
3. «Ηδονή»: συνδέεται με την
ανάγκη του οργανισμού για
ευχαρίστηση και ικανοποίηση.
4. «Επίδοση»: συνδέεται με την
ανάγκη του ατόμου για προσωπική
επιτυχία και κοινωνική αναγνώριση.
21. 7. «Συμμόρφωση»: αναστολή των
πράξεων, οι οποίες ενδέχεται να
ενοχλήσουν ή να ζημιώσουν τους άλλους
ή να παραβούν κοινωνικές αξίες ή κανόνες.
8. «Παράδοση»: πεποιθήσεις και
κοινωνικοί κανόνες συμπεριφοράς ή
θρησκευτικές τελετουργίες. Κινητήρια
δύναμη της συγκεκριμένης αξίας, είναι ο
σεβασμός, η αφοσίωση και η αποδοχή των
εθίμων, του πολιτισμού, της θρησκείας και
του πολιτεύματος.
22. 9. «Φιλανθρωπία»: το ενδιαφέρον για
τους ανθρώπους με τους οποίους το άτομο
έχει συνάψει στενούς δεσμούς, όπως τον
κύκλο των φίλων, των συνεργατών, κ.ά.
10. «Παγκοσμιοποίηση»: κατανόηση,
εκτίμηση και ανεκτικότητα, σχετικά με
την προστασία του ανθρώπου και της
φύσης, γενικότερα.
23. Μέτρηση και αξιολόγηση προσωπικών
αξιών
Ερωτηματολόγιο Προσωπικών Αξιών
(Schwarz & Billey, 1987)
Πόσο σημαντική είναι για σένα η αξία που
περιγράφεται:
Καθόλου
σημαντική
Λίγο
σημαντική
Δεν ξέρω Σημαντική Πολύ
σημαντική
εξουσία
κύρος
24. Κοινωνικοπολιτιστικές αξίες
Κοινωνικο-πολιτιστικές αξίες:
α) βρίσκονται πίσω από τις
συμπεριφορές διαφορετικών
πολιτιστικών ομάδων, και
β) αντιπροσωπεύουν το κοινωνικά
επιθυμητό μιας συγκεκριμένης
κοινωνίας.
25. (συνέχεια…..)
Λειτουργούν ως μέσο για την
επίτευξη στόχων,
Η εκπλήρωση τους επιδιώκεται
διαμέσου των θεσμών (πολιτικών,
κοινωνικών, οικογένειας, εκκλησίας,
σχολείου, κ.ά.).
26. Οικογενειακές αξίες (Γεώργας, 1998.
1995. 1986)
Οι παραδοσιακές αξίες για το ρόλο
του πατέρα και της μητέρας,
Υποχρεώσεις των παιδιών προς την
οικογένεια και τους συγγενείς,
Οικογενειακές σχέσεις, κ.ά.
27. Επαγγελματικές αξίες
Στόχοι και κίνητρα και εκπροσωπούν
βασικές εργασιακές ανάγκες του ατόμου
(Pine & Innis, 1987).
Συνδέονται με την ανταπόδοση, δηλαδή
αυτό που λαμβάνει ο εργαζόμενος από τη
δουλειά του μετά την επιτέλεση ενός
συγκεκριμένου έργου (χρηματική αμοιβή,
κοινωνική αναγνώριση, επαγγελματική
σταθερότητα, κ.ά.).
Αποτελούν δείκτες ενδοπροσωπικής και
διαπροσωπικής προσαρμογής στο χώρο
εργασίας.
29. Ερωτηματολόγιο επαγγελματικών
αξιών (Dawis & Lofquist, 1984)
Πόσο σημαντικό είναι για σένα αυτό που
περιγράφεται:
Καθόλου
σημαντική
Λίγο σημαντική Δεν ξέρω Σημαντική Πολύ σημαντική
Οι οικονομικές
απολαβές (πολλά
χρήματα,
ανεξάρτητα από
το είδος της
δουλειάς)
Η μόνιμη δουλειά, κι
ας μη βγάζω πολλά
χρήματα
30. 4. Διαπολιτιστική προσέγγιση των
αξιών
Η έρευνα του Hofstede (1980) για
τις αξίες σε 50 διαφορετικές χώρες
και 66 διαφορετικές εθνότητες
ανέδειξε τέσσερις βασικές
διαφορετικές διαστάσεις των αξιών,
οι οποίες επιτρέπουν συγκρίσεις
ανάμεσα σε διάφορους πολιτισμούς.
31. Η διάσταση ατομικισμού – συλλογικότητας
Συλλογικότητα: να ενδιαφέρεται κανείς
για τους άλλους, τα συμφέροντα του
ατόμου και της ομάδας είναι πολλές φορές
τα ίδια ή τα συμφέροντα της ομάδας
αποκτούν προτεραιότητα (Triandis, 1972).
Η αλληλεξάρτηση (η ισχύς εν τη ένωση»,
«ένας για όλους και όλοι για έναν», «τι θα
πει ο κόσμος» είναι εκφράσεις που
σχετίζονται με τη συλλογικότητα.
32. Ατομικισμός: το άτομο είναι η βάση
της κοινωνίας, σκοπός της
κοινωνίας είναι να εξυπηρετεί το
άτομο, η εξατομίκευση των στόχων
και ενδιαφερόντων, η ανάπτυξη της
ανεξαρτησία και αυτάρκειας.
33. Αποφυγή της αβεβαιότητας
Επιδίωξη κανόνων, δομών με στόχο την
προστασία από ανεξέλεγκτες δυνάμεις
που απειλούν την ανθρώπινη ύπαρξη.
Η αποφυγή αβεβαιότητας συνδέεται με
τον χρονικό προγραμματισμό να είναι στο
μέλλον, το μακροπρόθεσμο κέρδος, κ.ά.
Η χαμηλή αποφυγή της αβεβαιότητας
συνδέεται με πρόχειρο σχεδιασμό και
ευελιξία (Hofstede, 1980).
34. Δύναμη της απόστασης
Μεγαλύτερη ή μικρότερη απόσταση
στις σχέσεις προϊσταμένων
υφισταμένων σε διάφορους
οργανισμούς, σεβασμός ή
επιφυλακτικότητα και καχυποψία
προς τα πρόσωπα εξουσίας.
35. Αρρενωπότητα-θηλυκότητα
Έμφαση σε εργασιακούς και
κοινωνικούς στόχους ή αντίστοιχα
σε διαπροσωπικούς στόχους,
Αρρενωπότητα: μεγαλύτερο
περιθώριο στη επίτευξη, την επίδοση
και την παραγωγή,
Θηλυκότητα: μεγαλύτερη έμφαση
στην ασφάλεια, τη χαρά και την
άνετη ζωή.
36. Θέμα προς συζήτηση
Η σημασία της μελέτης των αξιών
Η σχέση με τη συμβουλευτική, την
ψυχοθεραπεία
