�ݺ�ߣ

wykład V
WILFRID SELLARS
WSPÓŁCZESNA FILOZOFIA PRAGMATYCZNA
DR HAB. PIOTR MAKOWSKI
http://pmakowski.com/
1

Wilfrid Stalker Sellars
• ur. 20.05.1912 (Ann Arbor, MI) – zm. 02.07.1989 (Pittsburgh, PA),
• Syn Roya Wooda Sellarsa – filozofa na Uniwersytecie w Michigan,
• Od najmłodszych lat zainteresowany matematyką,
• Częste podróże do Europy (m.in. Londyn, Paryż, Monachium), drugi wyjazd do Francji
zaowocował jego zainteresowaniem się francuskim marksizmem oraz rozpoczęciem
filozoficznego dialogu z ojcem,
• Po powrocie do Ann Arbor – studia filozoficzne: m.in. Russell, Moore, logika modalna,
• Kontynuacja studiów magisterskich na uniwersytecie w Buffalo (Husserl, Kant), potem doktorskich
na temat Kanta – w Oksfordzie (tam zainteresował się filozofią H.A. Pricharda), następnie znów w
USA na Harvardzie (doktorat o Kancie nigdy nie został ukończony z powodu „trudności z
wyartykułowaniem interpretacji”),
• Wykładowca na uniwersytetach w Iowa oraz Minnesocie, następnie na uniwersytecie w Yale (gdzie
uzyskał profesurę), który opuścił z powodów administracyjno-politycznych na rzecz stanowiska w
Pittsburgu (tam pozostał do końca życia),
• Wielokrotne wykłady gościnne (np. w prestiżowych cyklach im. Johna Deweya, Paula Carusa).
• Od połowy lat 90. XX w. – jego filozofia przeżywa renesans, gł. za sprawą pragmatystów (Rorty i
Brandom) oraz realistów (McDowell),
• Autor kilku książek i kilkudziesiąt artykułów,
• Wśród wielu jego uczniów – m.in. Paul Churchland, Bas van Fraassen, Ruth Millikan. 3

WAŻNIEJSZE PRACE
• Empiricism and the Philosophy of Mind (1956),
• Science, Perception and Reality (1963).
• Philosophical Perspectives [2 tomy] (1967, 1977)
• Science and Metaphysics: Variations on Kantian Themes (1968).
• Essays in Philosophy and Its History (1975),
• Naturalism and Ontology (1979).
Niektóre edycje tekstów:
• Pure Pragmatics and Possible Worlds — The Early Essays of Wilfrid Sellars, (red.) J.F.
Sicha (1980).
• The Metaphysics of Epistemology, Lectures by Wilfrid Sellars, (red.) P. Amaral (1989)
• Kant and Pre-Kantian Themes: Lectures by Wilfrid Sellars, (red.) P. Amaral (2002)
• Kant's Transcendental Metaphysics: Sellars' Cassirer Lecture Notes and Other Essays,
(red.) J.F. Sicha (2002).
4

WPŁYWY
• Realizm krytyczny (po Kancie)
• Pozytywizm logiczny (Carnap)
• Filozofia niemiecka (idealizm i fenomenologia)
WKŁAD
epistemologia, filozofia umysłu, filozofia języka,
pragmatyzm, naturalizm
ważniejsze idee: „mit tego, co dane”, nominalizm
psychologiczny
5

- CEL FILOZOFII 
- OBRAZ OCZYWISTY I OBRAZ NAUKOWY 
- WIDZENIE SYNOPTYCZNE
FILOZOFIA I OBRAZ ŚWIATA
6

ZADANIE FILOZOFII
• zrozumienie, że teorie i poglądy mają moc
normatywną – wpływają na to, co robimy w teorii i
praktyce.
• filozofia jako umiejętność orientacji:
Philosophy and the Scientific Image of Man
7

MANIFEST IMAGE vs. SCIENTIFIC IMAGE (I)
OBRAZ OCZYWISTY OBRAZ NAUKOWY
„obszar [poznania], dzięki któremu
człowiek stał się świadomy siebie jako
człowiek-w-świecie” - świat postrzegany
potocznie jako złożony z osób i rzeczy:
osoby myślą i robią rzeczy z określonych
powodów: „jedno i drugie może się
pojawić jedynie w ramach myślenia
pojęciowego, zgodnie z którym mogą
[one] być krytykowane, bronione,
odrzucane, w skrócie: oceniane.” osoby są
różne od rzeczy.
opiera się na dodawaniu do ram
pojęciowych obrazu świata pojęć
wyłącznie na podstawie postulatów
teoretycznych (np. redefiniowanie
modelu atomu, światła itd.), zrywa z
potocznym punktem widzenia
metodologicznie nierestrykcyjny,
umożliwiający korekty na podstawie
obserwacji lub kategorialnie (np. zmiana
z dualistycznego postrzegania człowieka
na monistyczny lub odwrotnie)
metodologicznie restrykcyjny,
następuje po obrazie oczywistym (ten
gwarantuje wstępne ramy pojęciowe dla
nauki),
traktowany przez dawną (klasyczną)
filozofię jako rzeczywisty.
konkurencyjny względem o.oczywistego,
który z jego perspektywy jest jedynie
nieadekwatną, ale pragmatycznie
użyteczną podobizną rzeczywistości.
8

MANIFEST IMAGE vs. SCIENTFIC IMAGE (II)
CZY OBRAZ OCZYWISTY MOŻNA PODDAĆ REDUKCJI?
• Rozwiązanie Sellarsa w duchu Kanta i Peirce’a: krytyczny „prymat
obrazu naukowego”:
1. obraz oczywisty stanowi osobne, nieredukowalne królestwo
rzeczywistości („świat zmysłowy”), ale to nauka odkrywa „rzeczy
same w sobie” (Peirce’owskie dążenie do prawdy idealnej)
Empiricism and the Philosophy of Mind, §41
2. „widzenie synoptyczne”: nauka i myślenie potoczne wspierają się
wzajemnie – potencjał nauki powinien być zjednoczony z językiem
wspólnoty i indywidualnymi intencjami, co gwarantuje „atmosferę
zasad i standardów (szczególnie tych, które czynią możliwym
sensowny dyskurs i samą racjonalność), w której prowadzimy nasze
indywidualne życie”. 9

NATURALIZM NIEREDUKCYJNY
• UZASADNIENIE „WIDZENIA SYNOPTYCZNEGO”:
(1) ludzkiej aktywności nie da się wyczerpać w opisie
„naukowym”: opis i wyjaśnianie naukowe nie stanowią
jedynych istotnych wymiarów ludzkiej aktywności i są
różne od tego, co istotne praktycznie (np. zaleceń i
zakazów),
(2) ciągłość poznawcza: zagadnienia normatywne nie są
sprzeczne z naturalistyczną ontologią (obrazu
naukowego)
dlaczego?
10

- FUNKCJONALIZM 
- PRAGMATYCZNA KONCEPCJA PRAWDY
FILOZOFIA JĘZYKA
11

FUNKCJONALIZM
Znaczenie nie jest relacją, ale funkcją - jest specjalnej postaci spójką, o
charakterze intensjonalnym:
‘Rot,’ po niemiecku znaczy czerwony
• Różne użycia: użycie terminu po prawej zakłada, że adresat
komunikatu rozumie język polski i używa wyrażenia po prawej jako
obrazującego pojęcia rodzajowego (sortalu) po to, by utworzyć
predykat indeksujący („czerwony”), który jest następnie odnoszony
do klasy wyrażeń wskazanych po lewej stronie.
•czerwony•
• cytat kropkowy – służy do formowania rzeczownika ogólnego, który
stosuje się do każdego terminu w dowolnym języku, działającego w
podobny sposób do cytowanego wyrażenia:
•czerwony• - rzeczownik ogólny, prawdziwy w każdym wyrażeniu, które
funkcjonuje podobnie jak polskie ‘czerwony’
PODOBNIE ARGUMENTACJA PRZEBIEGA W PRZYPADKU ZAGADNIENIA
ODNIESIENIA PRZEDMIOTOWEGO, PRAWDY ORAZ KORESPONDENCJI 12

PRAGMATYCZNA KONCEPCJA PRAWDY
prawda jako stwierdzalność (zgodność z
postulatami znaczeniowymi)
Science and Metaphysics: Variations on Kantian Themes, IV, §26: 101
13

JAK SŁOWA ŁĄCZĄ SIĘ ZE ŚWIATEM?
wieloaspektowe relacje - przyczynowe (w obu kierunkach),
czasoprzestrzenne i normatywne
jak należy rozumieć te relacje?
• „obrazowanie” – naturalna, niesemantyczna relacja między
przedmiotami/zdarzeniami w świecie, a „naturalnymi
przedmiotami językowymi” – tokenami wyrażeń językowych.
• idea podstawowa – w dowolnym języku o znaczeniu
empirycznym dane klasy zdarzeń językowych (odgrywających
rolę w obserwacyjnych lub praktycznych kontekstach) muszą
konstytuować mapę otoczenia ze względu na odpowiedniość
własności przedmiotów świata i własności zdarzeń językowych.
• celem nauki jest poprawa adekwatności tej odpowiedniości –
dążenie do izomorfizmu (Peirce)
(por. R. Millikan – biosemantyka) 14

- NOMINALIZM 
- REALIZM PRAGMATYCZNY
ONTOLOGIA
15

ONTOLOGIA (I)
do jakich tez ontologicznych jesteśmy zobowiązani przy założeniu
pragmatycznej koncepcji prawdy i funkcjonalistycznego ujęcia znaczenia i
odniesienia przedmiotowego?
• NOMINALIZM: pojęcia abstrakcyjne (własności, relacje, znaczenia, pojęcia
modalne jak przyczynowość, pojęcia deontyczne, aletyczne itd.) to tylko
materialna część dyskursu metajęzykowego na temat funkcjonalnej roli
wyrażeń – nie mają swojego „bytu” i dają się rozumieć jako narzędzia
kwalifikowania i porządkowania terminów danego języka, a w konsekwencji
– pozwalają tylko na mapowanie lub ‘obrazowanie’ przedmiotów w świecie.
• W związku z tym: nie ma żadnych faktów moralnych, własności moralnych
itp. jako niezależnych od podmiotów moralnych.
• Robert Kraut:
R. Kraut Universals, Metaphysical Explanations, and Pragmatism (2010) 16

ONTOLOGIA (II)
• Nominalizm psychologiczny:
17

ONTOLOGIA (III)
• REALIZM PRAGMATYCZNY:
nasze jedyne „zobowiązanie ontologiczne” – dotyczy tylko tego,
co ma wpływ na normatywną postać naszych aktywności
(dokładniej: tych tokenów wyrażeń, które uczestniczą w złożonych
systemach przyczynowych, zakładających możliwe do normatywnego
oszacowania interakcje między użytkownikami języka a światem.)
• łącznie obie tezy – nominalizm oraz realizm pragmatyczny –
mają wyraźnie naturalistyczny sens ze względu na prymat
„obrazu naukowego”
18

- KRYTYKA FUNDACJONALIZMU  
- MIT TEGO, CO DANE 
- FALLIBILIZM
EPISTEMOLOGIA
19

MIT TEGO, CO DANE (THE GIVEN)
• tradycyjny fundacjonalizm – hierarchizacja wiedzy:
(1) podstawowe stany poznawcze (to co dane, „aksjomaty poznania”)
pozostające w bezpośrednim kontakcie ze światem –
podstawowość wyraża się w tym, że posiadają treść poznawczą
(pozytywny status epistemiczny) niezależnie do relacji
epistemicznych, w których tkwią (konstytuują wiedzę, są:
uzasadnione i bezsporne).
(2) nie-podstawowe stany poznawcze mają treść poznawczą ze
względu na to, że pozostają w relacji z podstawowymi stanami
poznawczymi – te ostatnie stanowią więc ostateczne oparcie dla
tych pierwszych.
• Sellars: żadne stany poznawcze nie spełniają w/w warunków: nie ma
bezspornych, „podstawowych” stanów poznawczych.
Empiricism and the Philosophy of Mind
20

Argument Sellarsa wg Willema deVriesa:
21

FALLIBILIZM (I)
• z krytyki tego, co dane, nie wynika, że nie ma nie-inferencyjnych stanów
poznawczych (choć ich status epistemiczny zależy od ich inferencyjnych
związków) – np. przekonania oparte na introspekcji, percepcji i pamięci. To, co
czyni je wiarygodnymi to wymóg refleksyjności:
The Structure of Knowledge
• uzasadnienie dla nie-inferencyjnych stanów poznawczych stanowi
umieszczenie ich w przestrzeni logicznej racji uzasadniających
wypowiedzi. 22

FALLIBILIZM (II)
• „Logiczna przestrzeń racji” zakłada intersubiektywny dyskurs
normatywny, a więc jest wyczulona na poprawność i
adekwatność wymogów nakładanych na podmiotowe stany
poznawcze.
• HOLIZM I KOHERENTYZM – kognitywny charakter stanów przekonań
introspekcyjnych, percepcyjnych etc. – tylko w zespoleniu z
systemem innych stanów poznawczych, spełniających wymogi
epistemiczne. Odpowiednia ilość poznań uzyskanych systematycznie
i odpowiednio powiązanych uzasadnia ich stosowanie w
normatywnym języku poznania.
23

- INTENCJONALNOŚĆ 
- JĘZYK A MYŚLENIE  
- INNE UMYSŁY 
- ZMYSŁY
FILOZOFIA UMYSŁU
24

INTENCJONALNOŚĆ I POJĘCIA
MENTALISTYCZNE
filozofia umysłu Sellarsa
– inspiracje Kantem (wyraźny podział umysł/zmysły) i Kartezjuszem
(wiarygodność perspektywy 1-osobowej),
• Pojęcia mentalistyczne („myślenie”, „intencjonalność” itp.):
(1) przypominają w dużej mierze pojęcia teoretyczne w nauce –
pozwalają lepiej rozumieć ludzkie zachowanie (a więc są zgodne z
naturalizmem)
(2) nie są „dane”, tj. mogą być zastąpione przez inne (np. pojęcia
czysto behawioralne), jeśli te drugie pozwolą lepiej rozumieć
ludzkie zachowanie
• Intencjonalność – (jako pojęcie) pochodzi od pojęć dotyczących
zachowań językowych.
25

JĘZYK A MYŚL
• KRYTYKA TRADYCYJNEGO MODELU RELACJI JĘZYK/MYŚL
(znaczenie wyrażeń językowych należy tłumaczyć myślami, które są w tych wyrażeniach
ujęte)
• Sellars: język jest pierwotny w stosunku do myśli w porządku
poznania, ale wtórny względem niej – w porządku bycia.
(modyfikacja tezy psychologicznego nominalizmu)
Intentionality and the Mental (korespondencja z Chisholmem)
• „Ryle’anie” (eksperyment myślowy) – ludzie bez pojęć o własnych
stanach wewnętrznych – przy takim ujęciu: mają myśli wyrażane przez
nich w języku, ale nie uświadamiają oni sobie, że mają tego typu stany
wewnętrzne – mają pojęcie użycia językowego jako nośnika znaczenia
przed wygenerowaniem pojęcia myśli jako nośnika znaczenia,
modelowanego na podstawie pierwszego. 26

CO ODRÓŻNIA CZŁOWIEKA OD ZWIERZĄT?
• ZWIERZĘTA MAJĄ STANY POZNAWCZE, ALE NIE POTRAFIĄ
UJMOWAĆ ICH LOGICZNIE:
- Forma propozycjonalna stanów poznawczych (reprezentacyjnych):
stan poznawczy musi reprezentować dany przedmiot jako mający
określony charakter (nie musi być językowy – np. doznanie
czerwieni); umożliwia „hume’owskie wnioskowania” – bez
generalizacji np. „dym tu” – „ogień w pobliżu”)
- Forma logiczna stanów poznawczych: stan poznawczy należy do
całego systemu reprezentowania (umożliwia „arystotelesowskie
wnioskowania” z założeniem generalizacji i praw logiki: „Dym tu.
Gdziekolwiek jest dym, jest też i ogień. Ogień w pobliżu.”)
Zasadnicza różnica między ludźmi a zwierzętami to brak logicznej formy
stanów poznawczych u zwierząt
27

INNE UMYSŁY
• intersubiektywność pojęć odnoszących się do
perspektywy 1-osobowej:
28

ZMYSŁY
• pojęcia tego, co zmysłowe - pod ważnymi względami podobne do
pojęć teoretycznych.
- wprowadzone po to, by tłumaczyć iluzje, halucynacje etc. Następnie
stosowane uniwersalnie (wrażenia są również wtedy, gdy nie
doznajemy halucynacji)
- są „zdroworozsądkowymi konstruktami teoretycznymi” – stanowią
rekategoryzacje z „obrazu oczywistego”, więc nie mogą być
zredukowane do innego słownika
Sellars podaje argumentację historyczną na rzecz nieredukowalności
oraz broni tezy, iż mogą one istnieć tylko w kontekście organizmów
żywych – są emergentne względem tego, co fizykalne – nie pełnią
funkcji eksplanacyjnej w prawach fizykalnych – nie stosują się do
obiektów fizycznych na poziomie mikro (np. zapach, kolor etc.)
Fizykalizm Sellarsa – względem takich jakości (qualiów), jak kolory –
fizyka będzie musiała objąć wyjaśnianiem te prymitywne „byty”
29

- OBSERWACJA/TEORIA 
- KONCEPCJA PRAW NAUKOWYCH 
- REALIZM PRAGMATYCZNY
FILOZOFIA NAUKI
30

OBSERWACJA/TEORIA
• rozróżnienie na język obserwacyjny i teoretyczny - tylko
metodologiczne (nie ma ontologicznych konsekwencji): czysta
obserwacja, bez pojęć teoretycznych albo nie jest możliwa albo
(w najlepszym wypadku) jest bardzo trudna do uzyskania.
• odrzucenie idei o 3 odrębnych poziomach nauk empirycznych:
(1) obserwacji,
(2) generalizacji empirycznej w języku obserwacyjnym,
(3) twierdzeń w języku teoretycznym, które są narzędziem
systematyzującym (2) i które są w świetle wyjaśniania (2)
zbędne.
Sellars: jest odwrotnie, to poziom generalizacji empirycznych (2) jest
zbędny w świetle mocy wyjaśniającej teorii.
dobre racje do przyjęcia teorii, to dobre racje by wierzyć w istnienie
bytów, które ona postuluje.
31

PRAWA NAUKOWE
• PRAWA NAUKOWE jako „przepustki do
wnioskowania” (inference tickets):
- ze względu na postać modalną nie mogą być traktowane
czysto opisowo, to materialne postaci wypowiedzi
metajęzykowych dotyczących możliwości wnioskowań na
poziomie językowym.
- propozycje powiązań pojęciowych, które mają charakter
racjonalny.
32

REALIZM PRAGMATYCZNY
• realność przedmiotów nauki idealnej w stylu
Peirce’a (dążenie do izomorfizmu modelu
językowego ze „światem”)
oraz
• tłumaczenie większości strukturalnych cech
nauki w terminach pragmatycznej mocy ich
językowego wyrazu.
33

- LOGIKA INTENCJI
FILOZOFIA PRAKTYCZNA
34

INTENCJE
• Intencje – pojęcie centralne w jego teorii działania: df. myśl, która motywuje do
zrealizowania tego, o czym mówi.
• Wyrażenie intencji nie jest tożsame z przypisaniem sobie intencji: wyrażenie intencji
jest 1-osobowe co do formy i esencjalnie powiązane z siłą motywującą. („shall”/będę
– marker wyrażeń intencji)
• „Idealnie racjonalna istota zamierzałaby wykonanie implikacji [praktycznych] jej
intencji tak samo jak wierzyłaby w implikacje jej przekonań” (SM VII §16: 183).
• Zasada kierująca intencjami: ‘będę(A)’ implikuje ‘będę(B) wtw, gdy (A) implikuje (B).
• Intencje mogą być intencjami zrobienia lub powstrzymania się od zrobienia (intencje
pozytywne i negatywne – od strony logiki intencji nie ma czegoś takiego, jak
wyrażenie braku intencji, choć można oczywiście sobie brak intencji przypisywać –
opis intencji jest czymś różnym od wyrażenia intencji)
• Zasada kierująca tym, jak ujmuje się rzeczy/fakty w rozumowaniu praktycznym:
Niech-się-stanie: „Niech będzie φ” oraz „p” implikuje „Niech będzie [φ oraz p]”, gdzie
φ jest formułą logicznie prostą lub złożoną.
• Rozumowanie praktyczne jako proces wypracowywania alternatywnych scenariuszy
dla wyborów. 35

wykład V
WILFRID SELLARS
WSPÓŁCZESNA FILOZOFIA PRAGMATYCZNA
DR HAB. PIOTR MAKOWSKI
http://pmakowski.com/
36

�ݺ�ߣ

PRAG 5 - Sellars

More Related Content

PRAG 5 - Sellars