ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Prawo ochrony środowiska. kierunek ochrona środowiska 2014

•
•
P
Przemyslaw Jedrysiak

Prawo ochrony środowiska. kierunek ochrona środowiska 2014

1 of 143
Prawo ochrony środowiska Kierunek: Ochrona środowiska Leszek Karski 2014 UKSW
1. Wprowadzenie do prawa – Pojęcie prawa, państwa – Norma, przepis – Stosunek prawny – Fakt prawny – System prawa – Podział prawa – poziomy – Podział systemu prawa polskiego – Prawo konstytucyjne – Źródła prawa polskiego – Podstawowe zasady państwa polskiego – Prawa człowieka i obywatela
Pojęcie prawa, państwa • Prawo jest to zespół reguł ustanowionych lub uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch bywa zapewniony poprze przymus państwa • Prawo jako zjawisko społeczne: relacje pomiędzy jednostkami ludzkimi, prawo nie dotyczy stosunku człowieka do siebie samego do bóstw, prawo wyraża wartości o szerszym zasięgu społecznym, prawo jest produktem procesu decyzyjnego, prawo jest formułowane i bronione przez społeczeństwo, uzależnione od społecznego przyzwolenia • Normatywny charakter – prawem są normy, reguły postępowania – wzory zachowań, nie stwierdzamy faktu, lecz wskazujemy na powinność
Pojęcie prawa, państwa • Prawo jest instrumentem państwa a zarazem ramą w jakiej porusza się państwo • Państwo – organizacja społeczna sformalizowana, wyposażona w organy władztwa publicznego, i oparta na sformalizowanym członkostwie – obywatelstwie • Obejmuje terytorium, ludność, organizacja polityczna, hierarchiczna, przymusowa
Norma, przepis • Norma prawna – reguła postępowania zachowania, wypowiedź normatywna – pewien zakaz , nakaz, lub dozwolenia - wzór zachowania • Elementy norm prawnych: • Hipoteza – określa adresata oraz warunki, w których stosuje się dyspozycję • Dyspozycja – określa zachowanie dozwolone, nakazane, zakazane • Sankcja – rodzaj dolegliwości w przypadku nie wypełnienia dyspozycji • Norma jest treścią a przepis formą prawa
Stosunek prawny • Jest to jeden z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich relacji pomiędzy przynajmniej dwiema osobami, w których zachowanie jednej strony ( działania lub zaniechania powodują reakcję innej strony ( działanie lub zaniechanie ) i podlegają kontroli norm prawnych. Stosunek prawny jest wykorzystywany przede wszystkim w naukach prawnych dla opisania zależności pomiędzy podmiotami prawa. Stanowi zatem cześć języka prawniczego, zarazem jest elementem języka prawnego • Podstawę stosunku prawnego stanowi norma prawna – jeżeli normy prawa spotykają się z posłuchem ich adresatów, to kształtują one faktycznie realizowane stosunki społeczne pomiędzy podmiotami prawa
Stosunek prawny • Stosunki prawne są złożone z różnych stosunków podstawowych i stosunków pochodnych • Ze względu na metodę regulacji możemy podzielić stosunki na: - cywilnoprawne - prawnoadministracyjne - prawnokarne Treścią są korelatywnie rozłożone prawa i obowiązki • Zindywidualizowane są już strony stosunku prawnego oraz jego przedmiot - dochodzi do skutku roszczenie materialne • Podmiot stosunku nie zachowa się zgodnie z treścią obowiązku, może powstać roszczenie procesowe, a podmiot uprawniony może domagać się ochrony prawnej ze strony państwa
Fakt prawny • Powstanie zmianę i wygaśnięcie stosunku prawnego powodują fakty prawne • O charakterze prawnym danego faktu decydują normy prawne • Charakteru faktu prawnego nie mają fakty obojętne prawnie, czyli np. powiew wiatru
Podział • zdarzenia prawne – niezależne od woli ludzi • zachowania się ludzi: a) czynności faktyczne b) czynności konwencjonalne. - czynności prawne jednostronne i dwustronne - czynności konwencjonalne organów państwa – - akty tworzenia prawa - akty stosowania prawa - akty o charakterze konstytutywnym -akty o charakterze deklaratoryjnym
System prawa • Jest to zbiór w pewien sposób ze sobą powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wyrażonych w tekście aktów normatywnych – zawartych w przepisach i obowiązujących w danym państwie w określonym czasie • W systemie prawa możemy wyróżnić związki, które łączą normy prawne jako elementy systemu prawnego. Są to związki treściowe, hierarchiczne i formalne • Związki treściowe polegają na: • istnieniu logicznych powiązań między normami • istnieniu wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do systemu • jednolitości pojęć języka prawnego, a co najmniej konieczność nadawania terminom używanym w tekstach prawnych tych samych znaczeń • System prawa jest zupełny, niesprzeczny i pozbawiony luk
Podział prawa – poziomy • Międzynarodowy • Regionalny – UE • Krajowy
Literatura • T. Chauvin, T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 9, Warszawa 2014
2. Prawo ochrony środowiska i jego znaczenie • Dlaczego zajmujemy się prawem ochrony środowiska • Cel prawa ochrony środowiska • Czym jest prawo ochrony środowiska • Poziomy prawa ochrony środowiska • Interes publiczny • Wartości i zasady • Prawa człowieka
Zrównoważony rozwój • Waga zagadnień środowiskowych jako jednego z filarów bezpieczeństwa w ramach procesu zrównoważonego rozwoju • Konstytucja RP – art. 5 • Filar społeczny, gospodarczy, środowiskowy • Pkt 50 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń
Dlaczego zajmujemy się ochroną środowiska • Uzależnienie od komponentów środowiskowych człowieka – jako organizmu biologicznego • Zwiększenie intensywności zawłaszczania komponentów • Zwiększenie potrzeb człowieka w zakresie konsumpcji zasobów • Nowe publiczne zadania stawiane przed ludzkością • Potrzeba sprawnych instrumentów organizacji
Środowisko • Pkt 39 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz po- zostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziałwania pomiędzy tymi elementami
Ochrona środowiska • Pkt 13 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej • Ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego
Środowisko • Ekosystem • Monocen – jeden organizm i otoczenie • Democen – populacja jednogatunkowa i jej środowisko • Pleocen – wszystkie populacje zamieszkujące dane siedlisko i pozostające ze sobą w związkach ekologicznych
Cel • Cel prawa ochrony środowiska jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego na pewnych poziomach np. na poziomie kraju – Konstytucja RP – inaczej zachowanie równowagi ekologicznej, albo jej przywrócenie • Podstawowym celem prawa ochrony środowiska jest dokreślenie ram stabilnego i trwałego rozwoju oraz jego wdrażanie • Na pierwszy plan wysuwają się aspekty społeczne, gospodarcze i środowiskowe
Bezpieczeństwo ekologiczne • Bezpieczeństwo ekologiczne – współcześnie podstawowy element instytucji bezpieczeństwa państwa • Bezpieczeństwo jest podstawowym filarem Konstytucji RP z 1997 r. – art. 5, art. 74 i art. 146 • Bez bezpieczeństwa ekologicznego nie może istnieć współczesna cywilizacja • Lokalne kryzysy środowiskowe spowodowały, iż zaczęto brać pod uwagę nowy element bezpieczeństwa a mianowicie bezpieczeństwo ekologiczne • Podkreśla się rangę zasobów środowiskowych, będących podstawową siłą napędową gospodarek, które decydują o egzystencji państw, przedsiębiorców i każdego człowieka • Aktualnie zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego stanowi podstawowe wyzwanie • Wiele skal i perspektyw
Bezpieczeństwo ekologiczne – antropocentryczne podejście • Bezpieczeństwo ekologiczne należy rozumieć jako stan, który umożliwia pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania na zasoby w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska – definicja • Kultura pieniądza – racjonalne podejście – anglo-germańskie
Bezpieczeństwo ekologiczne – biocentryczne podejście • Bezpieczeństwo ekologiczne taki stan ekosystemu, w którym ryzyko zakłóceń jest niewielkie, jest to również proces, trwały i ciągły, który zmierza do zapewnienia egzystencji wszystkich elementów ekosystemu • Romantyczne podejście – słowiańskie
Bezpieczeństwo ekologiczne – biocentryczne podejście • Bezpieczeństwo ekologiczne taki stan ekosystemu, w którym ryzyko zakłóceń jest niewielkie, jest to również proces, trwały i ciągły, który zmierza do zapewnienia egzystencji wszystkich elementów ekosystemu • Romantyczne podejście – słowiańskie
Perspektywy • Perspektywa holistyczna • Perspektywa ekonomiczna • Perspektywa środowiskowa • Perspektywa społeczna • Perspektywa militarna • Rola prawa
Dlaczego zajmujemy się prawem ochrony środowiska • Prawo jest centralnym ogniwem gospodarowania środowiskiem • Prawo ochrony środowiska jest najszybciej rozwijającym się obszarem prawa w skali globalnej, obok prawa gospodarczego • Coraz większa liczba aktów prawa ochrony środowiska na poziomie globalnym, unijnym i państwowym • Komplikacje • Wzrost liczby sporów i rozstrzygnięć sądowych
Dominująca perspektywa polska na prawo ochrony środowiska • Dział publicznego prawa normujący zasady gospodarowania środowiskiem • Dział jest zaliczany do prawa publicznego, jednak zawiera coraz więcej norm prywatnoprawnych • Zadania związane z przeciwdziałaniem godzeniu w bezpieczeństwo ekologiczne należy zaliczyć do zadań publicznoprawnych z silnym podkreśleniem przeplatania się interesu publicznego z interesem prywatnym • Wraz z wprowadzaniem zasad wolnej konkurencji oraz coraz większym zakresem norm prywatnoprawnych następuję przesunięcie prawa ochrony środowiska z prawa publicznego w kierunku prawa prywatnego. Chociaż właściwsze byłoby mówienie o wykorzystywaniu pewnych instrumentów prywatnoprawnych dla celów publicznoprawnych ochrony środowiska • Tradycyjne podejście kontynentalne
Perspektywa przedmiotowa • Zbiór norm regulujących zasady i reguły ochrony środowiska • Ważny interes publiczny • Różne warstwy prawa ochrony środowiska • Różne instytucje prawne (cywilne, administracyjne, karne) • Wpływ prawa anglosaskiego
Warstwy prawa ochrony środowiska • Na aktywność człowieka względem środowiska wpływają regulacje tworzone na różnych poziomach stanowienia prawa. Można wspomnieć o czterech poziomach: - międzynarodowym globalnym - ponadnarodowym regionalnym – unijnym i międzynarodowym regionalnym - krajowym - lokalnym ( - polska specyfika: wojewódzkim, powiatowym i gminnym) • Można mówić o istnieniu prawa ochrony środowiska na poziomie krajowym - unijnym (environmental law), międzynarodowym (environmental law) • Na poziom krajowy w przeważającym zakresie wpływa poziom unijny i międzynarodowy
Wartości • Wartość – pewien stan rzeczy, postępowanie, cecha – aprobowana z pewnego punktu widzenia • Inaczej przekonania – indywidualne lub społeczne o tym co jest ważne w życiu i o tym jakie cele powinny kształtować politykę ekologiczną i prawo ochrony środowiska • Ryzyko • Bezpieczeństwo
Interes publiczny • Rola organizacji publicznych, w tym państw • Rozwój • Solidaryzm • Ochrona słabszych • Równość dostępu do podstawowych komponentów środowiska
Zasady pryncypialne • Zrównoważony rozwój • Równoważenie bezpieczeństwa i rozwoju • Równowaga pomiędzy aspektem społecznym, gospodarczym i środowiskowym • Przezorność
3. Międzynarodowe prawo środowiskowe • Charakter norm • Źródła norm • Organizacje międzynarodowe
Stosunek prawa polskiego do prawa międzynarodowego • Konstytucja RP • Art. 91 • 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. • 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. • 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Charakter norm • Prawo międzynarodowe – pomiędzy polityką, prawem a stosunkami międzynarodowymi • Międzynarodowe prawo środowiskowe to przede wszystkim publiczne prawo międzynarodowe • Prawo prywatne ma również znaczenie w przypadku stosunków z dużymi inwestorami energetycznymi
Fazy rozwoju MPŚ • Przed 1972 • Sztokholm Konferencja • 1972 – 1992 • Rio Konferencja • 1992 – 2002 • Johannesburg • 2002 – 2012 • Rio + 20
Źródła prawa międzynarodowego • Źródła dotyczące ochrony środowiska określone są w Statucie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości - art. 38 • Umowy międzynarodowe • Zwyczaj międzynarodowy, który ma charakter prawa (prawo zwyczajowe) • Zasady ogólne • Orzeczenie i doktryna • Uchwały organów organizacji międzynarodowych ?
Umowa międzynarodowa • Umowa międzynarodowa (traktat) jest to porozumienie zawierane pomiędzy państwami albo państwem i organizacjami międzynarodowymi. Nie ma istotnego znaczenia nazwa • Ważna jest treść • Umowy międzynarodowe wiążą państwa. Podstawą wiążącej umowy jest zgoda państw • Umowa tworzy prawa i obowiązki podmiotów prawa międzynarodowego. • Dwie Konwencje Wiedeńskie • Pierwsza została podpisana w 1969 .r prawo traktatów (reguluje problematykę umów zawieranych pomiędzy państwami) • Druga konwencja 1986 r. – o prawie traktatów zawieranych pomiędzy państwami i organizacjami międzynarodowymi
Prawo zwyczajowe • Prawo zwyczajowe polega na przyznaniu waloru prawnego zwyczajowi ale tylko wtedy, gdy proces ma zgodną praktykę w postępowaniu i jest nieprzerwany • Najpierw zwyczaj • Następnie tworzenie prawa zwyczajowego
Zasady narodów cywilizowanych • Zasady ogólne • Odnoszą się do wszystkich działów prawa międzynarodowego Wynikają z karty ONZ • Zostały rozwinięte i omówione w deklaracji zasad prawa międzynarodowego z 1970 r. • powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia • załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi • nieingerowanie w sprawy wewnętrzne innych państw • obowiązek współdziałania państw w różnych dziedzinach bez względu na różnice ustrojów politycznych, gospodarczych i społecznych • równouprawnienie i samostanowienie narodów • suwerenna równość państw • obowiązek wypełniania zobowiązań w dobrej wierze
Szczegółowe zasady dotyczące środowiska • Obowiązek współpracy państw w dziedzinie bezpieczeństwa ekologicznego • Obowiązek informowania i konsultacji z państwami, z którymi dzielone są zasoby • Racjonalność i słuszność stosowana zasobów do użytkowania i podziału korzyści • Zasada zawierania umów w przedmiocie ochrony i eksploatacji zasobów • Zasada wolności badań naukowych w obszarze środowiskowym • Obowiązek ostrzegania i informowania o sytuacjach niebezpiecznych • Odpowiedzialność międzynarodowa za zniszczenia i szkody • Obowiązek pokojowego wykorzystania zasobów naturalnych
Podmioty stosunków • Państwa • Organizacje międzynarodowe • Inni aktorzy: - Osoby indywidualne - Przedsiębiorcy - NGOs
Reżim ochrony powietrza • Konwencja Genewska 1979 • Konwencja genewska nie ma charakteru globalnego • Głównie członkami są państwa Europy - 51 • Jest ona odpowiedzią na problemy kwaśnych deszczy, eutrofizacji jezior, zanieczyszczenia w środowisku człowieka • Podstawowymi celem konwencji jest ograniczenie oraz redukcja zanieczyszczeń, w tym zanieczyszczeń powietrza, które przemieszczają się na dalekie odległości • Konwencja została przygotowana w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych • Polska odegrała ogromną rolę. Polska obok krajów skandynawskich była ofiarą zanieczyszczenia powietrza • Mamy 8 protokołów, takie jak: • - 1999, w sprawie unikania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu przyziemnego • - 1998, w sprawie stałych zanieczyszczeń organicznych • - 1998, w sprawie metali ciężkich • - 1994, w sprawie dalszej redukcji emisji siarki • - 1988, w sprawie kontroli NOx • - 1994, monitorowanie • unece.org/env/lrtap
Reżim ochrony klimatu • Konwencja Nowojorska 1992 • Protokoł z Kioto • unfccc.org
Reżimy bezpieczeństwa jądrowego • Reżim parysko 1960 brukselski 1963 OECD ( 5, 175, 300 mln SDRs odpowiedzialności) Nuclear Energy Tribunal • Reżim wiedeński 1963 IAEA - Standards • Próba powiązania reżimów – Joint Protocol 1988 • 1997 Konwencja o dodatkowej kompensacji za szkody nuklearne • 1986 – Konwencja o wczesnej notyfikacji i Konwencja o pomocy
Literatura • M.M. Kenig-Witkowska, Międzynarodowe prawo środowiskowe. Wybrane zagadnienia systemowe, Warszawa 2011
Stosunek prawa polskiego do prawa UE • Konstytucja RP • Art. 91 • 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami • Zasada prymatu prawa UE
Dorobek Wspólnot i Unii Europejskiej w zakresie OŚ • Pierwsza Wspólnota EWWiS • Traktaty rzymskie – EUROATOM i EWG • Wygaśniecie traktatu paryskiego 2002 i przejęcie obszaru przez WE • Przez długi okres czasu ochroną środowiska (do Traktatu z Maastricht) kompetencja dorozumiana bez podstawy traktatowej
Poziom unijny – TFUE • 1 grudnia 2009 r. wszedł w życie Traktat z Lizbony z 13 grudnia 2007 r. • Lit. d ust. 1 art. 3 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej - zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa – kompetencja wyłączna UE • Lit. e ust. 2 art. 4 TFUE - środowisko należy do kompetencji dzielonych • Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim UE nie wykonała swojej kompetencji. PC ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim UE postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji (art. 2 ust. 2)
Powiązanie i integracja • Oprócz lit. e ust. 2 art. 4 TFUE do środowiska będą się odnosiły pośrednio postanowienia dotyczące: unii celnej i ustanawiania reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz rynku wewnętrznego, polityki społecznej, spójności gospodarczej, energii, transportu, sieci transeuropejskich, ochrony konsumentów, polityki rolnej • Art. 11 TFUE – Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska
Ochrona środowiska • Artykuł 191 TFUE (dawny artykuł 174 TWE) ust. 1 Polityka Unii w dziedzinie środowiska naturalnego przyczynia się do osiągania następujących celów: — zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego — ochrony zdrowia ludzkiego — ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych — promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów środowiska naturalnego, w szczególności zwalczania zmian klimatu
Ochrona środowiska • Artykuł 192 TFUE (dawny artykuł 175 TWE) • 2. Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala: a) przepisy przede wszystkim o charakterze fiskalnym c) środki wpływające znacząco na wybór Państwa Członkowskiego między różnymi źródłami energii i ogólną strukturę jego zaopatrzenia w energię • Wyrok z 7 marca 2013 r. Case T 370/11‑
Literatura • Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska Unii Europejskiej, Warszawa 2007
Prawo polskie
Podział systemu prawa polskiego - tradycja • Publiczne • Konstytucyjne • Administracyjne • Karne • Finansowe • Gospodarcze publiczne • Prywatne • Cywilne • Rodzinne
Podział systemu prawa polskiego -przedmiotowo • prawo ochrony środowiska • prawo autorskie • prawo bankowe • prawo budowlane • prawo energetyczne • prawo konstytucyjne • prawo klimatyczne • prawo lotnicze • prawo medyczne • prawo nauki • prawo o ruchu drogowym • prawo podatkowe • prawo rolne • prawo upadłościowe
Prawo konstytucyjne • Obejmuje normy prawne, które wyznaczają najważniejsze zasady ustroju politycznego, społecznego i prawnego charakteryzujące dany kraj. Określają strukturę i zasady działania systemu organów państwowych, wolności i prawa oraz obowiązki człowieka i obywatela, jak również środki ich ochrony • Nie wszystkie państwa mają konstytucje • W skład polskiego prawa konstytucyjnego wchodzi Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997 r., ale nie tylko, np. ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Polska ustawa zasadnicza normuje: • ogóle zasady ustrojowe państwa polskiego • Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatel • źródła prawa • ustrój i kompetencje organów państwa, np. sejmu, senatu, prezydent RP, rada ministrów i administracja rządowa, samorząd terytorialny • kwestie wymiaru sprawiedliwości • organy kontroli państwowej i ochrony prawa • finanse publiczne • stany nadzwyczajne • zmiany Konstytucji
Źródła prawa polskiego • Akty prawotwórcze inaczej możemy nazwać aktami normatywnymi - akty prawa powszechnie obowiązującego art. 87 Konstytucji - akty kierownictwa wewnętrznego art. 93 Konstytucji np. polityka energetyczna państwa
Źródła – Konstytucja RP • Art. 87 • 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. • 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Ogłoszenie aktów • Art. 88 Konstytucji • 1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie • Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych • Art. 1. • 1. Ustawa określa zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz zasady i tryb wydawania dzienników urzędowych • 2. Zasady i tryb ogłaszania umów międzynarodowych, a także układów zbiorowychpracy określają odrębne ustawy • 3 Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych Unii Europejskiej oraz zasady i tryb wydawania Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, zwanego dalej „Dziennikiem UE”, określają przepisy Unii Europejskiej
Moc • Moc obowiązująca wszystkich nieuchylonych aktów prawodawczych jest w Polsce jednakowa – akty te wdanym czasie obowiązują. • Natomiast moc prawna aktów prawodawczych jest różna i zależy od pozycji danego aktu w hierarchii ustanowionej w najważniejszym polskim akcie prawa – Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U.97.78.483
Zasady państwa polskiego a środowisko • Art. 1 • Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli • Art. 2 • Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
Zrównoważony rozwój • Art. 5 • Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju
Samorząd terytorialny • Art. 16 • 1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową • 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
Działalność gospodarcza • Art. 20 • Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej • Art. 22 • Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny
Własność • Art. 21 • 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. • 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Prawa człowieka • Art. 30 • Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. • Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Prawa człowieka • Art. 31 • 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. • 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. • 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Prawa człowieka • Art. 32 • 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. • 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Zdrowie • Art. 68 • 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. • 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. • 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. • 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. • 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.
Środowisko i bezpieczeństwo • Art. 74 • 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. • 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. • 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. • 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.
Odpowiedzialność • Art. 86 • Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
Historia prawa ochrony środowiska • Kodeks Hammurabiego - XVIII w. p.n.e. • Ochrona środowiska w prawie greckim i rzymskim • Ochrona za panowania Bolesława Chrobrego • Ochrona lasów – Władysław Jagiełło • Ochrona tura – pierwsza świadoma ochrona gatunkowa na świecie – przez Jagiellonów i Wazów • Stefan Batory – ochrona ryb
Historia nowożytnego i najnowszego prawa ochrony środowiska• Ustawa względem zakazu łapania i sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz uchwalona w Sejmie Galicyjskim we Lwowie 5 października 1868 roku – pierwsza w świecie parlamentarna ustawa o ochronie gatunkowej zwierząt. • Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody • Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 21 kwietnia 1947 r. wydane w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych o rejestrach tworów przyrody, uznanych za podlegające ochronie • Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody • Ustawa z dnia 21 kwietnia 1966 r. o ochronie powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczaniem • Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska
Zasady • Zasada powszechnego korzystania (art. 4 ust. 1) • Zasada ograniczenia korzystania ze środowiska w dużych rozmiarach (art. 4 ust. 3 – zwykłe korzystanie, art. 4 ust. 2 – korzystanie wymagające pozwolenia) • Ustawa szczegółowa – ustawa prawo wodne – art. 31 i n. • Zasada kompleksowej ochrony środowiska (art. 5)
Zasady • Zasada prewencji (art. 6 ust. 1) • Zasada przezorności (art. 6 ust. 2) • Zanieczyszczający płaci (art. 7): - stadium ponoszenia kosztów zapobiegania zanieczyszczenia środowiska - stadium ponoszenia kosztów usunięcia skutków zanieczyszczenia • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
Zasady • Zasada integracji (art. 8) • Zasada ujednolicania - stosowania metodyk referencyjnych (art. 12) • Zasada subsydiarności
Polityka ekologiczna • Globalny – The future we want • UE - Dobrze żyć w granicach naszej planety • Państwo – Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 • Wojewódzkie programy ochrony środowiska • Powiatowe programy ochrony środowiska • Gminne programy ochrony środowiska
Informacja • Źródłem informacji o środowisku jest w szczególności państwowy monitoring środowiska • Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska • Rozporządzenia (UE) nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń • Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń • Art. 236a poś i n.
Partycypacja społeczna poziom ponadnarodowy • Poziom międzynarodowy: Konwnecja z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczacych środowiska • Poziom UE: - dyrektywa o udziale społeczeństwa w przygotowywaniu planów i programów dotyczących środowiska (2003/35/WE), - dyrektywa o publicznym dostępie do informacji o środowisku (2003/4/WE) - dyrektywa w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (2011/92/UE)
Partycypacja społeczna - poziom narodowy • Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko • Edukacja ekologiczna, badania z zakresu ochrony środowiska oraz reklama - art. 77- art. 80c poś • System oświaty i zrównoważony rozwój – art. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
Trzon problematyki ochrony środowiska • Bioróżnorodność • Powietrze • Woda • Powierzchnia ziemi • Kopaliny
Ochrona zasobów • Poś i ustawy szczegółowe (art. 81 poś) • Szczegółowe zasady: • ochrony wód – ustawa Prawo wodne • gospodarowania złożem kopaliny i związanej z eksploatacją złoża ochrony środowiska – ustawa Prawo geologiczne i górnicze • ochrony obszarów i obiektów o wartościach przyrodniczych, krajobrazu, zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem oraz drzew, krzewów i zieleni – ustawa o ochronie przyrody • ochrony lasów – ustawa o lasach • ochrony gruntów rolnych i leśnych – ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych • dziko występujących zwierząt – ustawa o rybactwie śródlądowym, ustawa Prawo łowieckie, o rybołówstwie morskim • ochrony zwierząt gospodarskich i domowych – ustawa o ochronie zwierząt
Ochrona zasobów • Niewymienione w art. 81 Poś • ochrony przeciw odpadom – ustawa o odpadach, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawa o odpadach wydobywczych • ochrony powietrza – ustawa o zarządzaniu emisjami, ustawa o systemie handlu uprawnieniami do emisji, o substancjach zubożających warstwę ozonową, ustawy sektorowe – np. ustawa Prawo energetyczne
Ochrona zasobów jest realizowana przez • określenie standardów jakości środowiska • kontrolę ich osiągania • podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu • ograniczanie emisji
Zasada proporcjonalności – art. 83 • Określając standardy jakości środowiska, należy kierować się skalą występowania i rodzajem oddziaływania substancji lub energii na środowisko. • Standardy jakości środowiska mogą być zróżnicowane w zależności od obszarów i są wyrażane jako poziomy substancji lub energii
Programy art. 84 • Są tworzone w celu doprowadzenia do przestrzegania standardów jakości środowiska w przypadkach wskazanych ustawą lub przepisami szczególnymi • W drodze aktu prawa miejscowego • Programy są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych
Programy - treść • 1) obszar objęty zakresem jego obowiązywania; • 2) naruszone standardy jakości środowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia; • 3) podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów jakości środowiska; • 4) harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań; • 5) podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie; • w razie potrzeby dodatkowe obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska, związane z ograniczaniem oddziaływania na środowisko, polegające na: • a) obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów substancji lub energii w środowisku, • b) obowiązku przekazywania, ze wskazaną częstotliwością, wyników prowadzonych pomiarów oraz informacji dotyczących przestrzegania wymagań określonych w posiadanych pozwoleniach, • c) ograniczeniu czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot pozwoleń, nie krócej jednak niż do 2 lat; • 7) obowiązki organów administracji, polegające na przekazywaniu organowi przyjmującemu program informacji o wydawanych decyzjach mających wpływ na realizację programu; • 8) sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu i jego efektów.
Ochrona powietrza – zapewnienie jak najlepszej jakości (art. 85) • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu
Ocena jakości powietrza (art. 87 i n.) • Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach. • Strefę stanowi: – aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy; – miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy; – pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza • Oceny jakości powietrza i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska - IOŚ
Kompetencje samorządów • programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji – art. 91 • programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie poziomów docelowych substancji w powietrzu - art. 91 • Plan działań krótkoterminowych – w przypadku ryzyka wystąpienia w danej strefie przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu – art. 92 • Określenie dla terenu województwa bądź jego części rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki – art. 96
Inne sytuacje • Krajowy program ochrony powietrza – art. 91 c • Konsultacje w przypadku sytuacji transgranicznej – art. 92 a • Nadzór wojewody i sankcje – art. 96a
Powiadomienie o przekroczeniu (art. 93) • Wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego, o którym mowa w art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, niezwłocznie powiadamia społeczeństwo • w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie • o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu oraz o wystąpieniu przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji
Treść powiadomienia • datę, godzinę i obszar, na którym wystąpiło ryzyko przekroczenia albo przekroczenie, oraz przyczyny tego stanu; • prognozy zmian poziomów substancji w powietrzu łącznie z przyczynami tych zmian, obszaru, którego dotyczy, oraz czasu trwania przekroczenia albo ryzyka jego wystąpienia; • wskazanie grup ludności wrażliwych na przekroczenie, obejmujących w szczególności osoby starsze i dzieci, oraz środki ostrożności, które mają być przez nie podjęte; • informację o obowiązujących ograniczeniach i innych środkach zaradczych.
Ochrona wód • Ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej, w szczególności przez: – utrzymywanie jakości wód powyżej albo co najmniej na poziomie wymaganym w przepisach; – doprowadzanie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on osiągnięty.
Ochrona powierzchni ziemi (art. 101) • racjonalnym gospodarowaniu; • zachowaniu funkcji środowiskowych, gospodarczych, społecznych i kulturowych, w tym między innymi: – produkcji żywności oraz biomasy, – magazynowaniu, filtrowaniu i przekształcaniu składników odżywczych, substancji i wody, – podstaw rozwoju życia i różnorodności biologicznej, – źródła surowców, – rezerwuaru pierwiastka węgla, – zbioru dziedzictwa geologicznego, geomorfologicznego i archeologicznego; – zapobieganiu zanieczyszczeniu substancjami powodującymi ryzyko oraz na remediacji; • zachowaniu jak najlepszego stanu gleby poprzez zapobieganie: – erozji wodnej i wietrznej, – spadkowi zawartości próchnicy glebowej, – zagęszczaniu, przez co rozumie się wzrost gęstości objętościowej i zmniejszanie porowatości gleby, – zasoleniu na skutek gromadzenia się w glebie soli rozpuszczalnych, – działaniom powodującym zakwaszanie; • minimalizacji stopnia i łagodzeniu skutków zasklepienia gleby poprzez: – ograniczanie do niezbędnego minimum powierzchni gleby objętej zabudową, – zachowywanie lub tworzenie powierzchni biologicznie czynnych gleby, zdolnych do łagodzenia degradującego działania terenów zabudowanych i zanieczyszczeń środowiska • zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom; • przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi
Ocena art. 101b - art. 101 d • Oceny oraz badań i obserwacji stanu gleby i ziemi dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska • Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi • Starosta dokonuje identyfikacji i sporządza wykaz potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Obowiązek remediacji (art. 101h- art. 101 n) • Władający powierzchnią ziemi, na której występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji • Regionalny dyrektor ochrony środowiska w pewnych przypadakch przeprowadza remediację, zgodnie z planem remediacji • Decyzja RDOŚ • Ocena remediacji
Sposoby remediacji • Usunięcie zanieczyszczenia, przynajmniej do dopuszczalnej zawartości w glebie i w ziemi substancji powodujących ryzyko; • Inne, niż wskazany w pkt 1, prowadzące do usunięcia znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi i stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego sposobu użytkowania terenu, takie jak: – zmniejszenie ilości zanieczyszczeń lub – ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń i kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, lub – przeprowadzenie samooczyszczania powierzchni ziemi, ewentualne działania wspomagające samooczyszczanie, kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, ewentualne ograniczenie dostępu ludzi do zanieczyszczonego terenu i ewentualna konieczność zmiany sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu.
Ochrona przed hałasem (art. 112) • Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: – utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; – zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.
Dopuszczalne poziomy - zróżnicowanie • Zróżnicowane dopuszczalne poziomy hałasu określone wskaźnikami hałasu dla następujących rodzajów terenów przeznaczonych: – pod zabudowę mieszkaniową, – pod szpitale i domy opieki społecznej, – pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, – na cele uzdrowiskowe, – na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, – na cele mieszkaniowo-usługowe; • Poziomy hałasu z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu; • Okresy, do których odnoszą się poziomy hałasu, jako czas odniesienia. • Rozporządzenie z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
Mapa akustyczna (art. 118 - art. 118 a) • Na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska starosta sporządza, co 5 lat Opracowana na kopiach map wchodzących w skład państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego • Stanowi podstawowe źródło danych wykorzystywanych dla celów: – informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem; – opracowania danych dla państwowego monitoringu środowiska; – tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed hałasem
Instrumenty • Obszary ciche w aglomeracji lub obszary ciche poza aglomeracją – rada powiatu • Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy się programy ochrony środowiska przed hałasem, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi (art. 121) • Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: – utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; – zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów
Ocena (art. 123) • Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska • Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku
Rejestr (art. 124) • Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących: – terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; – miejsc dostępnych dla ludności
Ochrona kopalin (art. 124 – art. 126) • Złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzyszących. • Eksploatację złoża kopaliny prowadzi się w sposób gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny.
Ochrona zwierząt oraz roślin polega na: (art. 127) • 1) zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; • 2) tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta i roślinność funkcji biologicznej w środowisku; • 3) zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogłyby niekorzystnie wpływać na zasoby oraz stan zwierząt oraz roślin; • 4) zapobieganiu zagrożeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody. • 2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, jest realizowana w szczególności poprzez: • 1) obejmowanie ochroną obszarów i obiektów cennych przyrodniczo; • 2) ustanawianie ochrony gatunków zwierząt oraz roślin; • 3) ograniczanie możliwości pozyskiwania dziko występujących zwierząt oraz roślin; • 4) odtwarzanie populacji zwierząt i stanowisk roślin oraz zapewnianie reprodukcji dziko występujących zwierząt oraz roślin; • 5) zabezpieczanie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniem i pożarami; • 6) ograniczanie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni; • 7) zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, zwłaszcza gdy przemawiają za tym potrzeby ochrony gleby, zwierząt, kształtowania klimatu oraz inne potrzeby związane z zapewnieniem różnorodności biologicznej, równowagi przyrodniczej i zaspokajania potrzeb rekreacyjno-wypoczynkowych ludzi; • 8) nadzorowanie wprowadzania do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych.
Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji• Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzania i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (art. 71 ust. 1 poś) • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określa: • 1) zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej, • 2) zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy • – przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań.
Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym • W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza: • 1) wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury; • 2) walory architektoniczne i krajobrazowe; • 3) wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych.
Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom (art. 137 i n.) • Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do środowiska substancji lub energii • Eksploatacja instalacji oraz urządzenia zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska jest obowiązkiem ich właściciela, chyba że wykaże on, iż władającym instalacją lub urządzeniem jest na podstawie tytułu prawnego inny podmiot • Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska związanych z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów zapewniają zarządzający tymi obiektami
Obowiązki (art. 140) • Podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony środowiska – odpowiednią organizację pracy; – powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony środowiska osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje zawodowe; – zapoznanie pracowników, których zakres czynności wiąże się z kwestiami ochrony środowiska, z wymaganiami w tym zakresie, gdy nie jest konieczne odpowiednie przygotowanie zawodowe w tym zakresie; – podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia szkód w środowisku wynikających z nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska przez pracowników, a także podejmowania właściwych środków w celu wyeliminowania takich przypadków w przyszłości.
Instalacje i urządzenia (art. 141) • Eksploatacja instalacji lub urządzenia nie powinna powodować przekroczenia standardów emisyjnych • Oddziaływanie instalacji lub urządzenia nie powinno powodować pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenia życia lub zdrowia ludzi
Instalacje i urządzenia (art. 180) • Eksploatacja instalacji powodująca: – wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, – wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, – wytwarzanie odpadów, • jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane. • Pozwolenie wydaje w drodze decyzji organ ochrony środowiska (art.183)
Rodzaje pozwoleń wg. poś (art. 181) • Organ ochrony środowiska może udzielić pozwolenia: – zintegrowanego – na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza – wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi – na wytwarzanie odpadów
Zgłoszenie (art. 152) • Instalacja, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogąca negatywnie oddziaływać na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska
Substancje (art. 158 – art. 159) • Wprowadzanie do środowiska wytwarzanej, wykorzystywanej lub transportowanej substancji jest dopuszczalne wyłącznie w zakresie, w jakim jest to konieczne w związku z charakterem prowadzonej działalności • Wprowadzający do obrotu substancję jest obowiązany do: – opakowania substancji w sposób zabezpieczający przed przypadkowym wprowadzeniem do środowiska; – załączenia informacji zapewniającej identyfikację zagrożeń, jakie wynikają z wprowadzenia substancji do środowiska.
Produkty (art. 166) • Przy wytwarzaniu produktu, bez uszczerbku dla jego walorów użytkowych i bezpieczeństwa użytkownika, należy ograniczać: • 1) zużycie substancji i energii; • 2) wykorzystywanie substancji i rozwiązań technicznych mogących negatywnie oddziaływać na środowisko w okresie użytkowania produktu oraz po jego zużyciu; • 3) wykorzystywanie substancji i rozwiązań technicznych utrudniających: – naprawę produktu, – demontaż produktu w celu oddzielenia zużytych elementów wymagających szczególnego postępowania na podstawie przepisów ustawy o odpadach, – użycie części produktu w innym produkcie lub ich wykorzystanie do innych celów użytkowych po zużyciu produktu.
Inwestycje liniowe (art. 173) • Ochronę przed zanieczyszczeniami powstającymi w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów zapewnia się przez: • stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń, a w szczególności: – zabezpieczeń akustycznych, – zabezpieczeń przed przedostawaniem się zanieczyszczonych wód opadowych do gleby lub ziemi, – środków umożliwiających usuwanie odpadów powstających w trakcie eksploatacji dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów; • właściwą organizację ruchu.
Instrumenty ochrony środowiska • Środki za pomocą których próbuje się sterować zachowaniem społecznym w kierunku pożądanym
Instrumenty - podział dziedzinowy • Kryterium dziedzinowe • Prawne • Ekonomiczne • Polityczne
Instrumenty – różne postrzeganie • Inne postrzeganie instrumentów przez różne osoby • Etyk skupi się na wartościach • Socjolog będzie w nich podkreślał rolę więzi społecznych • Ochroniarz będzie patrzył na efekt środowiskowy • Ekonomista będzie w nich widział czynniki wpływające na podaż i popyt • Prawnik będzie w nich widział przede wszystkim prawa i obowiązki
Instrumenty prawne • Utożsamianie z instytucjami prawa • Aby można było określić dany instrument jako prawny, powinien on być przewidziany przez prawodawcę i znajdować się w systemie prawa. W przypadku prawa polskiego oznacza to, iż podstawą instrumentów prawnych są akty prawa powszechnie obowiązującego. Bez takiej podstawy trudno jest przypisać danemu instrumentowi charakter prawny.
Instrumenty • Kryterium - charakter stosunków łączących podmioty – instrumenty władcze – instrumenty niewładcze – instrumenty hybrydowe
Instrumenty władcze • Zakaz albo nakaz • Decyzje w postaci: • Pozwoleń emisyjnych • Nakaz wstrzymania działalności • Cofnięcie decyzji zezwalających na określony sposób korzystania ze środowiska • Sankcje karne
Instrumenty niewładcze • Informacja i budowaniu wizerunku • Edukacja • Tworzenie zapotrzebowania na odpowiednie usługi i produkty • Ułatwienie przepływu informacji • Etykietowanie • Społeczna odpowiedzialność biznesu • Systemy zarządzania
Instrumenty hybrydowe (pośrednie) • Instrumenty oparte na rynku – Uprawnienia do emisji – Świadectwa pochodzenia • Instrumenty prawno-finansowe – Opłaty środowiskowe – Podatki środowiskowe Bezpośrednie skutki ekonomiczne
Instrumenty oparte na rynku • Market instruments albo market-based instruments najczęściej pojawiają się na tle globalnego procesu międzynarodowego zarządzania zasobami środowiska • Wykorzystanie dla celów publicznych instytucji prawa prywatnego
Odpowiedzialność w ochronie środowiska • Nawiązanie do dorobku w prawie cywilnym, karnym i administracyjnym • Brak definicji ustawowej • Termin języka prawniczego • Ponoszenie przez podmiot przewidzianych prawem ujemnych konsekwencji za zdarzenia i stany rzeczy w obszarze środowiskowym, podlegające ujemnej kwalifikacji normatywnej, które są przypisane konkretnemu podmiotowi • Sytuacje środowiskowe, w których podmiot ponosi odpowiedzialność prawną są określane przez dany system prawny
Podstawowe elementy OP w ochronie środowiska • Zdarzenie lub stan rzeczy w środowisku podlegające negatywnej kwalifikacji normatywnej • Przypisanie tego zdarzenia lub stanu rzeczy odpowiedzialnemu podmiotowi • Zasady ponoszenia odpowiedzialności (np. na zasadzie winy, zasadzie bezprawności zachowania, na zasadzie ryzyka) • Ujemne skutki osobiste lub majątkowe dotykające podmiot ponoszący odpowiedzialność
Rodzaje OP w ochronie środowiska • Ze względu na charakter skutków zachowania rozróżnia się odpowiedzialność: • Za szkodę majątkową • Za krzywdę
Rodzaje OP w ochronie środowiska • Ze względu na charakter skutków dla podmiotu ponoszącego odpowiedzialność rozróżnia się odpowiedzialność: • Majątkową • Niemajątkową
Rodzaje OP w ochronie środowiska • Ze względu na metodę regulacji rozróżnia się odpowiedzialność: • Cywilną • Karną • Administracyjną • Pracowniczą • Poniesienie odpowiedzialności jednego rodzaju nie wyklucza poniesienia odpowiedzialności innego rodzaju • Możliwa kumulacja
Odpowiedzialność cywilna • Art. 322 poś i odesłanie do ustawy Kodeks cywilny • Uniwersalne instrumenty wypracowane w Starożytnym Rzymie • Prawo rzeczowe i prawo zobowiązaniowe • Roszczenie negatoryjne – art. 222 § 2 • Odpowiedzialność za czyny niedozwolone (art. 415 i 435) • Środek prewencyjny – art. 439 • Odpowiedzialność na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka • Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska
Odpowiedzialność karna • Poś – art. 329 – art. 361 • Art. 361 poś odesłanie do ustawy Kodeks wykroczeń • Ustawa Kodeks karny art. 181-188 – Przestępstwa zagrożone głównie karą pozbawienia wolności – Mogą być popełnione z winy umyślnej, jak i nieumyślnej – Np. przestepne zanieczyszczenie środowiska – art. 182 • Inne ustawy szczegółowe, np. ustawa Prawo łowieckie, ustawa o ochronie zwierząt • Konwencja Rady Europy z 1998 r. o prawnokarnej ochronie środowiska
Odpowiedzialność administracyjna • Podstawowy rodzaj odpowiedzialności w ochronie środowiska • Ustalone przez organy administracji publicznej nakazy i zakazy • Sankcyjne decyzje zobowiązujące i sankcyjne decyzje wstrzymujące • Poś – art. 362 – art. 375
Odpowiedzialność – zapobieganie i naprawienie • Wdrożenie zasady zanieczyszczający płaci • Dyrektywa 2004/35/UE z dnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
Organizacja publiczna ochroną środowiska – poziom ponadnarodowy • Poziom międzynarodowy – ONZ – UNEP • Poziom unijny – Komisja – Dyrektoriat środowisko, Dyrektoriat klimat – Rada ds. środowiska – Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Organy - RP • Ochrona środowiska jest jednym z podstawowych zadań państwa – art. 35 Konstytucji RP • Poś – art. 376 – art. 385
Organy - RP • Art. 376 poś: Organami ochrony środowiska są: – wójt, burmistrz lub prezydent miasta – starosta – sejmik województwa – marszałek województwa – Wojewoda – minister właściwy do spraw środowiska – Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – regionalny dyrektor ochrony środowiska • Art. 377 poś: Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska
Instytucje - RP • Art. 386 poś: Instytucjami ochrony środowiska są: • Państwowa Rada Ochrony Środowiska • komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
Dziękuję za uwagę Leszek Karski Katedra Prawa i Zarządzania Środowiskiem UKSW

More Related Content

Prawo ochrony środowiska. kierunek ochrona środowiska 2014

  • 1. Prawo ochrony środowiska Kierunek: Ochrona środowiska Leszek Karski 2014 UKSW
  • 2. 1. Wprowadzenie do prawa – Pojęcie prawa, państwa – Norma, przepis – Stosunek prawny – Fakt prawny – System prawa – Podział prawa – poziomy – Podział systemu prawa polskiego – Prawo konstytucyjne – Źródła prawa polskiego – Podstawowe zasady państwa polskiego – Prawa człowieka i obywatela
  • 3. Pojęcie prawa, państwa • Prawo jest to zespół reguł ustanowionych lub uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch bywa zapewniony poprze przymus państwa • Prawo jako zjawisko społeczne: relacje pomiędzy jednostkami ludzkimi, prawo nie dotyczy stosunku człowieka do siebie samego do bóstw, prawo wyraża wartości o szerszym zasięgu społecznym, prawo jest produktem procesu decyzyjnego, prawo jest formułowane i bronione przez społeczeństwo, uzależnione od społecznego przyzwolenia • Normatywny charakter – prawem są normy, reguły postępowania – wzory zachowań, nie stwierdzamy faktu, lecz wskazujemy na powinność
  • 4. Pojęcie prawa, państwa • Prawo jest instrumentem państwa a zarazem ramą w jakiej porusza się państwo • Państwo – organizacja społeczna sformalizowana, wyposażona w organy władztwa publicznego, i oparta na sformalizowanym członkostwie – obywatelstwie • Obejmuje terytorium, ludność, organizacja polityczna, hierarchiczna, przymusowa
  • 5. Norma, przepis • Norma prawna – reguła postępowania zachowania, wypowiedź normatywna – pewien zakaz , nakaz, lub dozwolenia - wzór zachowania • Elementy norm prawnych: • Hipoteza – określa adresata oraz warunki, w których stosuje się dyspozycję • Dyspozycja – określa zachowanie dozwolone, nakazane, zakazane • Sankcja – rodzaj dolegliwości w przypadku nie wypełnienia dyspozycji • Norma jest treścią a przepis formą prawa
  • 6. Stosunek prawny • Jest to jeden z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich relacji pomiędzy przynajmniej dwiema osobami, w których zachowanie jednej strony ( działania lub zaniechania powodują reakcję innej strony ( działanie lub zaniechanie ) i podlegają kontroli norm prawnych. Stosunek prawny jest wykorzystywany przede wszystkim w naukach prawnych dla opisania zależności pomiędzy podmiotami prawa. Stanowi zatem cześć języka prawniczego, zarazem jest elementem języka prawnego • Podstawę stosunku prawnego stanowi norma prawna – jeżeli normy prawa spotykają się z posłuchem ich adresatów, to kształtują one faktycznie realizowane stosunki społeczne pomiędzy podmiotami prawa
  • 7. Stosunek prawny • Stosunki prawne są złożone z różnych stosunków podstawowych i stosunków pochodnych • Ze względu na metodę regulacji możemy podzielić stosunki na: - cywilnoprawne - prawnoadministracyjne - prawnokarne Treścią są korelatywnie rozłożone prawa i obowiązki • Zindywidualizowane są już strony stosunku prawnego oraz jego przedmiot - dochodzi do skutku roszczenie materialne • Podmiot stosunku nie zachowa się zgodnie z treścią obowiązku, może powstać roszczenie procesowe, a podmiot uprawniony może domagać się ochrony prawnej ze strony państwa
  • 8. Fakt prawny • Powstanie zmianę i wygaśnięcie stosunku prawnego powodują fakty prawne • O charakterze prawnym danego faktu decydują normy prawne • Charakteru faktu prawnego nie mają fakty obojętne prawnie, czyli np. powiew wiatru
  • 9. Podział • zdarzenia prawne – niezależne od woli ludzi • zachowania się ludzi: a) czynności faktyczne b) czynności konwencjonalne. - czynności prawne jednostronne i dwustronne - czynności konwencjonalne organów państwa – - akty tworzenia prawa - akty stosowania prawa - akty o charakterze konstytutywnym -akty o charakterze deklaratoryjnym
  • 10. System prawa • Jest to zbiór w pewien sposób ze sobą powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wyrażonych w tekście aktów normatywnych – zawartych w przepisach i obowiązujących w danym państwie w określonym czasie • W systemie prawa możemy wyróżnić związki, które łączą normy prawne jako elementy systemu prawnego. Są to związki treściowe, hierarchiczne i formalne • Związki treściowe polegają na: • istnieniu logicznych powiązań między normami • istnieniu wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do systemu • jednolitości pojęć języka prawnego, a co najmniej konieczność nadawania terminom używanym w tekstach prawnych tych samych znaczeń • System prawa jest zupełny, niesprzeczny i pozbawiony luk
  • 11. Podział prawa – poziomy • Międzynarodowy • Regionalny – UE • Krajowy
  • 12. Literatura • T. Chauvin, T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 9, Warszawa 2014
  • 13. 2. Prawo ochrony środowiska i jego znaczenie • Dlaczego zajmujemy się prawem ochrony środowiska • Cel prawa ochrony środowiska • Czym jest prawo ochrony środowiska • Poziomy prawa ochrony środowiska • Interes publiczny • Wartości i zasady • Prawa człowieka
  • 14. Zrównoważony rozwój • Waga zagadnień środowiskowych jako jednego z filarów bezpieczeństwa w ramach procesu zrównoważonego rozwoju • Konstytucja RP – art. 5 • Filar społeczny, gospodarczy, środowiskowy • Pkt 50 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń
  • 15. Dlaczego zajmujemy się ochroną środowiska • Uzależnienie od komponentów środowiskowych człowieka – jako organizmu biologicznego • Zwiększenie intensywności zawłaszczania komponentów • Zwiększenie potrzeb człowieka w zakresie konsumpcji zasobów • Nowe publiczne zadania stawiane przed ludzkością • Potrzeba sprawnych instrumentów organizacji
  • 16. Środowisko • Pkt 39 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz po- zostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziałwania pomiędzy tymi elementami
  • 17. Ochrona środowiska • Pkt 13 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej • Ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego
  • 18. Środowisko • Ekosystem • Monocen – jeden organizm i otoczenie • Democen – populacja jednogatunkowa i jej środowisko • Pleocen – wszystkie populacje zamieszkujące dane siedlisko i pozostające ze sobą w związkach ekologicznych
  • 19. Cel • Cel prawa ochrony środowiska jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego na pewnych poziomach np. na poziomie kraju – Konstytucja RP – inaczej zachowanie równowagi ekologicznej, albo jej przywrócenie • Podstawowym celem prawa ochrony środowiska jest dokreślenie ram stabilnego i trwałego rozwoju oraz jego wdrażanie • Na pierwszy plan wysuwają się aspekty społeczne, gospodarcze i środowiskowe
  • 20. Bezpieczeństwo ekologiczne • Bezpieczeństwo ekologiczne – współcześnie podstawowy element instytucji bezpieczeństwa państwa • Bezpieczeństwo jest podstawowym filarem Konstytucji RP z 1997 r. – art. 5, art. 74 i art. 146 • Bez bezpieczeństwa ekologicznego nie może istnieć współczesna cywilizacja • Lokalne kryzysy środowiskowe spowodowały, iż zaczęto brać pod uwagę nowy element bezpieczeństwa a mianowicie bezpieczeństwo ekologiczne • Podkreśla się rangę zasobów środowiskowych, będących podstawową siłą napędową gospodarek, które decydują o egzystencji państw, przedsiębiorców i każdego człowieka • Aktualnie zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego stanowi podstawowe wyzwanie • Wiele skal i perspektyw
  • 21. Bezpieczeństwo ekologiczne – antropocentryczne podejście • Bezpieczeństwo ekologiczne należy rozumieć jako stan, który umożliwia pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania na zasoby w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska – definicja • Kultura pieniądza – racjonalne podejście – anglo-germańskie
  • 22. Bezpieczeństwo ekologiczne – biocentryczne podejście • Bezpieczeństwo ekologiczne taki stan ekosystemu, w którym ryzyko zakłóceń jest niewielkie, jest to również proces, trwały i ciągły, który zmierza do zapewnienia egzystencji wszystkich elementów ekosystemu • Romantyczne podejście – słowiańskie
  • 23. Bezpieczeństwo ekologiczne – biocentryczne podejście • Bezpieczeństwo ekologiczne taki stan ekosystemu, w którym ryzyko zakłóceń jest niewielkie, jest to również proces, trwały i ciągły, który zmierza do zapewnienia egzystencji wszystkich elementów ekosystemu • Romantyczne podejście – słowiańskie
  • 24. Perspektywy • Perspektywa holistyczna • Perspektywa ekonomiczna • Perspektywa środowiskowa • Perspektywa społeczna • Perspektywa militarna • Rola prawa
  • 25. Dlaczego zajmujemy się prawem ochrony środowiska • Prawo jest centralnym ogniwem gospodarowania środowiskiem • Prawo ochrony środowiska jest najszybciej rozwijającym się obszarem prawa w skali globalnej, obok prawa gospodarczego • Coraz większa liczba aktów prawa ochrony środowiska na poziomie globalnym, unijnym i państwowym • Komplikacje • Wzrost liczby sporów i rozstrzygnięć sądowych
  • 26. Dominująca perspektywa polska na prawo ochrony środowiska • Dział publicznego prawa normujący zasady gospodarowania środowiskiem • Dział jest zaliczany do prawa publicznego, jednak zawiera coraz więcej norm prywatnoprawnych • Zadania związane z przeciwdziałaniem godzeniu w bezpieczeństwo ekologiczne należy zaliczyć do zadań publicznoprawnych z silnym podkreśleniem przeplatania się interesu publicznego z interesem prywatnym • Wraz z wprowadzaniem zasad wolnej konkurencji oraz coraz większym zakresem norm prywatnoprawnych następuję przesunięcie prawa ochrony środowiska z prawa publicznego w kierunku prawa prywatnego. Chociaż właściwsze byłoby mówienie o wykorzystywaniu pewnych instrumentów prywatnoprawnych dla celów publicznoprawnych ochrony środowiska • Tradycyjne podejście kontynentalne
  • 27. Perspektywa przedmiotowa • Zbiór norm regulujących zasady i reguły ochrony środowiska • Ważny interes publiczny • Różne warstwy prawa ochrony środowiska • Różne instytucje prawne (cywilne, administracyjne, karne) • Wpływ prawa anglosaskiego
  • 28. Warstwy prawa ochrony środowiska • Na aktywność człowieka względem środowiska wpływają regulacje tworzone na różnych poziomach stanowienia prawa. Można wspomnieć o czterech poziomach: - międzynarodowym globalnym - ponadnarodowym regionalnym – unijnym i międzynarodowym regionalnym - krajowym - lokalnym ( - polska specyfika: wojewódzkim, powiatowym i gminnym) • Można mówić o istnieniu prawa ochrony środowiska na poziomie krajowym - unijnym (environmental law), międzynarodowym (environmental law) • Na poziom krajowy w przeważającym zakresie wpływa poziom unijny i międzynarodowy
  • 29. Wartości • Wartość – pewien stan rzeczy, postępowanie, cecha – aprobowana z pewnego punktu widzenia • Inaczej przekonania – indywidualne lub społeczne o tym co jest ważne w życiu i o tym jakie cele powinny kształtować politykę ekologiczną i prawo ochrony środowiska • Ryzyko • Bezpieczeństwo
  • 30. Interes publiczny • Rola organizacji publicznych, w tym państw • Rozwój • Solidaryzm • Ochrona słabszych • Równość dostępu do podstawowych komponentów środowiska
  • 31. Zasady pryncypialne • Zrównoważony rozwój • Równoważenie bezpieczeństwa i rozwoju • Równowaga pomiędzy aspektem społecznym, gospodarczym i środowiskowym • Przezorność
  • 32. 3. Międzynarodowe prawo środowiskowe • Charakter norm • Źródła norm • Organizacje międzynarodowe
  • 33. Stosunek prawa polskiego do prawa międzynarodowego • Konstytucja RP • Art. 91 • 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. • 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. • 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
  • 34. Charakter norm • Prawo międzynarodowe – pomiędzy polityką, prawem a stosunkami międzynarodowymi • Międzynarodowe prawo środowiskowe to przede wszystkim publiczne prawo międzynarodowe • Prawo prywatne ma również znaczenie w przypadku stosunków z dużymi inwestorami energetycznymi
  • 35. Fazy rozwoju MPŚ • Przed 1972 • Sztokholm Konferencja • 1972 – 1992 • Rio Konferencja • 1992 – 2002 • Johannesburg • 2002 – 2012 • Rio + 20
  • 36. Źródła prawa międzynarodowego • Źródła dotyczące ochrony środowiska określone są w Statucie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości - art. 38 • Umowy międzynarodowe • Zwyczaj międzynarodowy, który ma charakter prawa (prawo zwyczajowe) • Zasady ogólne • Orzeczenie i doktryna • Uchwały organów organizacji międzynarodowych ?
  • 37. Umowa międzynarodowa • Umowa międzynarodowa (traktat) jest to porozumienie zawierane pomiędzy państwami albo państwem i organizacjami międzynarodowymi. Nie ma istotnego znaczenia nazwa • Ważna jest treść • Umowy międzynarodowe wiążą państwa. Podstawą wiążącej umowy jest zgoda państw • Umowa tworzy prawa i obowiązki podmiotów prawa międzynarodowego. • Dwie Konwencje Wiedeńskie • Pierwsza została podpisana w 1969 .r prawo traktatów (reguluje problematykę umów zawieranych pomiędzy państwami) • Druga konwencja 1986 r. – o prawie traktatów zawieranych pomiędzy państwami i organizacjami międzynarodowymi
  • 38. Prawo zwyczajowe • Prawo zwyczajowe polega na przyznaniu waloru prawnego zwyczajowi ale tylko wtedy, gdy proces ma zgodną praktykę w postępowaniu i jest nieprzerwany • Najpierw zwyczaj • Następnie tworzenie prawa zwyczajowego
  • 39. Zasady narodów cywilizowanych • Zasady ogólne • Odnoszą się do wszystkich działów prawa międzynarodowego Wynikają z karty ONZ • Zostały rozwinięte i omówione w deklaracji zasad prawa międzynarodowego z 1970 r. • powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia • załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi • nieingerowanie w sprawy wewnętrzne innych państw • obowiązek współdziałania państw w różnych dziedzinach bez względu na różnice ustrojów politycznych, gospodarczych i społecznych • równouprawnienie i samostanowienie narodów • suwerenna równość państw • obowiązek wypełniania zobowiązań w dobrej wierze
  • 40. Szczegółowe zasady dotyczące środowiska • Obowiązek współpracy państw w dziedzinie bezpieczeństwa ekologicznego • Obowiązek informowania i konsultacji z państwami, z którymi dzielone są zasoby • Racjonalność i słuszność stosowana zasobów do użytkowania i podziału korzyści • Zasada zawierania umów w przedmiocie ochrony i eksploatacji zasobów • Zasada wolności badań naukowych w obszarze środowiskowym • Obowiązek ostrzegania i informowania o sytuacjach niebezpiecznych • Odpowiedzialność międzynarodowa za zniszczenia i szkody • Obowiązek pokojowego wykorzystania zasobów naturalnych
  • 41. Podmioty stosunków • Państwa • Organizacje międzynarodowe • Inni aktorzy: - Osoby indywidualne - Przedsiębiorcy - NGOs
  • 42. Reżim ochrony powietrza • Konwencja Genewska 1979 • Konwencja genewska nie ma charakteru globalnego • Głównie członkami są państwa Europy - 51 • Jest ona odpowiedzią na problemy kwaśnych deszczy, eutrofizacji jezior, zanieczyszczenia w środowisku człowieka • Podstawowymi celem konwencji jest ograniczenie oraz redukcja zanieczyszczeń, w tym zanieczyszczeń powietrza, które przemieszczają się na dalekie odległości • Konwencja została przygotowana w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych • Polska odegrała ogromną rolę. Polska obok krajów skandynawskich była ofiarą zanieczyszczenia powietrza • Mamy 8 protokołów, takie jak: • - 1999, w sprawie unikania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu przyziemnego • - 1998, w sprawie stałych zanieczyszczeń organicznych • - 1998, w sprawie metali ciężkich • - 1994, w sprawie dalszej redukcji emisji siarki • - 1988, w sprawie kontroli NOx • - 1994, monitorowanie • unece.org/env/lrtap
  • 43. Reżim ochrony klimatu • Konwencja Nowojorska 1992 • Protokoł z Kioto • unfccc.org
  • 44. Reżimy bezpieczeństwa jądrowego • Reżim parysko 1960 brukselski 1963 OECD ( 5, 175, 300 mln SDRs odpowiedzialności) Nuclear Energy Tribunal • Reżim wiedeński 1963 IAEA - Standards • Próba powiązania reżimów – Joint Protocol 1988 • 1997 Konwencja o dodatkowej kompensacji za szkody nuklearne • 1986 – Konwencja o wczesnej notyfikacji i Konwencja o pomocy
  • 45. Literatura • M.M. Kenig-Witkowska, Międzynarodowe prawo środowiskowe. Wybrane zagadnienia systemowe, Warszawa 2011
  • 46. Stosunek prawa polskiego do prawa UE • Konstytucja RP • Art. 91 • 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami • Zasada prymatu prawa UE
  • 47. Dorobek Wspólnot i Unii Europejskiej w zakresie OŚ • Pierwsza Wspólnota EWWiS • Traktaty rzymskie – EUROATOM i EWG • Wygaśniecie traktatu paryskiego 2002 i przejęcie obszaru przez WE • Przez długi okres czasu ochroną środowiska (do Traktatu z Maastricht) kompetencja dorozumiana bez podstawy traktatowej
  • 48. Poziom unijny – TFUE • 1 grudnia 2009 r. wszedł w życie Traktat z Lizbony z 13 grudnia 2007 r. • Lit. d ust. 1 art. 3 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej - zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa – kompetencja wyłączna UE • Lit. e ust. 2 art. 4 TFUE - środowisko należy do kompetencji dzielonych • Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim UE nie wykonała swojej kompetencji. PC ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim UE postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji (art. 2 ust. 2)
  • 49. Powiązanie i integracja • Oprócz lit. e ust. 2 art. 4 TFUE do środowiska będą się odnosiły pośrednio postanowienia dotyczące: unii celnej i ustanawiania reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz rynku wewnętrznego, polityki społecznej, spójności gospodarczej, energii, transportu, sieci transeuropejskich, ochrony konsumentów, polityki rolnej • Art. 11 TFUE – Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska
  • 50. Ochrona środowiska • Artykuł 191 TFUE (dawny artykuł 174 TWE) ust. 1 Polityka Unii w dziedzinie środowiska naturalnego przyczynia się do osiągania następujących celów: — zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego — ochrony zdrowia ludzkiego — ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych — promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów środowiska naturalnego, w szczególności zwalczania zmian klimatu
  • 51. Ochrona środowiska • Artykuł 192 TFUE (dawny artykuł 175 TWE) • 2. Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala: a) przepisy przede wszystkim o charakterze fiskalnym c) środki wpływające znacząco na wybór Państwa Członkowskiego między różnymi źródłami energii i ogólną strukturę jego zaopatrzenia w energię • Wyrok z 7 marca 2013 r. Case T 370/11‑
  • 52. Literatura • Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska Unii Europejskiej, Warszawa 2007
  • 54. Podział systemu prawa polskiego - tradycja • Publiczne • Konstytucyjne • Administracyjne • Karne • Finansowe • Gospodarcze publiczne • Prywatne • Cywilne • Rodzinne
  • 55. Podział systemu prawa polskiego -przedmiotowo • prawo ochrony środowiska • prawo autorskie • prawo bankowe • prawo budowlane • prawo energetyczne • prawo konstytucyjne • prawo klimatyczne • prawo lotnicze • prawo medyczne • prawo nauki • prawo o ruchu drogowym • prawo podatkowe • prawo rolne • prawo upadłościowe
  • 56. Prawo konstytucyjne • Obejmuje normy prawne, które wyznaczają najważniejsze zasady ustroju politycznego, społecznego i prawnego charakteryzujące dany kraj. Określają strukturę i zasady działania systemu organów państwowych, wolności i prawa oraz obowiązki człowieka i obywatela, jak również środki ich ochrony • Nie wszystkie państwa mają konstytucje • W skład polskiego prawa konstytucyjnego wchodzi Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997 r., ale nie tylko, np. ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
  • 57. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Polska ustawa zasadnicza normuje: • ogóle zasady ustrojowe państwa polskiego • Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatel • źródła prawa • ustrój i kompetencje organów państwa, np. sejmu, senatu, prezydent RP, rada ministrów i administracja rządowa, samorząd terytorialny • kwestie wymiaru sprawiedliwości • organy kontroli państwowej i ochrony prawa • finanse publiczne • stany nadzwyczajne • zmiany Konstytucji
  • 58. Źródła prawa polskiego • Akty prawotwórcze inaczej możemy nazwać aktami normatywnymi - akty prawa powszechnie obowiązującego art. 87 Konstytucji - akty kierownictwa wewnętrznego art. 93 Konstytucji np. polityka energetyczna państwa
  • 59. Źródła – Konstytucja RP • Art. 87 • 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. • 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
  • 60. Ogłoszenie aktów • Art. 88 Konstytucji • 1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie • Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych • Art. 1. • 1. Ustawa określa zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz zasady i tryb wydawania dzienników urzędowych • 2. Zasady i tryb ogłaszania umów międzynarodowych, a także układów zbiorowychpracy określają odrębne ustawy • 3 Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych Unii Europejskiej oraz zasady i tryb wydawania Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, zwanego dalej „Dziennikiem UE”, określają przepisy Unii Europejskiej
  • 61. Moc • Moc obowiązująca wszystkich nieuchylonych aktów prawodawczych jest w Polsce jednakowa – akty te wdanym czasie obowiązują. • Natomiast moc prawna aktów prawodawczych jest różna i zależy od pozycji danego aktu w hierarchii ustanowionej w najważniejszym polskim akcie prawa – Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U.97.78.483
  • 62. Zasady państwa polskiego a środowisko • Art. 1 • Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli • Art. 2 • Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
  • 63. Zrównoważony rozwój • Art. 5 • Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju
  • 64. Samorząd terytorialny • Art. 16 • 1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową • 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
  • 65. Działalność gospodarcza • Art. 20 • Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej • Art. 22 • Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny
  • 66. Własność • Art. 21 • 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. • 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
  • 67. Prawa człowieka • Art. 30 • Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. • Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
  • 68. Prawa człowieka • Art. 31 • 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. • 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. • 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
  • 69. Prawa człowieka • Art. 32 • 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. • 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
  • 70. Zdrowie • Art. 68 • 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. • 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. • 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. • 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. • 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.
  • 71. Środowisko i bezpieczeństwo • Art. 74 • 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. • 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. • 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. • 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.
  • 72. Odpowiedzialność • Art. 86 • Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
  • 73. Historia prawa ochrony środowiska • Kodeks Hammurabiego - XVIII w. p.n.e. • Ochrona środowiska w prawie greckim i rzymskim • Ochrona za panowania Bolesława Chrobrego • Ochrona lasów – Władysław Jagiełło • Ochrona tura – pierwsza świadoma ochrona gatunkowa na świecie – przez Jagiellonów i Wazów • Stefan Batory – ochrona ryb
  • 74. Historia nowożytnego i najnowszego prawa ochrony środowiska• Ustawa względem zakazu łapania i sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz uchwalona w Sejmie Galicyjskim we Lwowie 5 października 1868 roku – pierwsza w świecie parlamentarna ustawa o ochronie gatunkowej zwierząt. • Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody • Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 21 kwietnia 1947 r. wydane w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych o rejestrach tworów przyrody, uznanych za podlegające ochronie • Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody • Ustawa z dnia 21 kwietnia 1966 r. o ochronie powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczaniem • Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska
  • 75. Zasady • Zasada powszechnego korzystania (art. 4 ust. 1) • Zasada ograniczenia korzystania ze środowiska w dużych rozmiarach (art. 4 ust. 3 – zwykłe korzystanie, art. 4 ust. 2 – korzystanie wymagające pozwolenia) • Ustawa szczegółowa – ustawa prawo wodne – art. 31 i n. • Zasada kompleksowej ochrony środowiska (art. 5)
  • 76. Zasady • Zasada prewencji (art. 6 ust. 1) • Zasada przezorności (art. 6 ust. 2) • Zanieczyszczający płaci (art. 7): - stadium ponoszenia kosztów zapobiegania zanieczyszczenia środowiska - stadium ponoszenia kosztów usunięcia skutków zanieczyszczenia • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
  • 77. Zasady • Zasada integracji (art. 8) • Zasada ujednolicania - stosowania metodyk referencyjnych (art. 12) • Zasada subsydiarności
  • 78. Polityka ekologiczna • Globalny – The future we want • UE - Dobrze żyć w granicach naszej planety • Państwo – Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 • Wojewódzkie programy ochrony środowiska • Powiatowe programy ochrony środowiska • Gminne programy ochrony środowiska
  • 79. Informacja • Źródłem informacji o środowisku jest w szczególności państwowy monitoring środowiska • Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska • Rozporządzenia (UE) nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń • Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń • Art. 236a poś i n.
  • 80. Partycypacja społeczna poziom ponadnarodowy • Poziom międzynarodowy: Konwnecja z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczacych środowiska • Poziom UE: - dyrektywa o udziale społeczeństwa w przygotowywaniu planów i programów dotyczących środowiska (2003/35/WE), - dyrektywa o publicznym dostępie do informacji o środowisku (2003/4/WE) - dyrektywa w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (2011/92/UE)
  • 81. Partycypacja społeczna - poziom narodowy • Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko • Edukacja ekologiczna, badania z zakresu ochrony środowiska oraz reklama - art. 77- art. 80c poś • System oświaty i zrównoważony rozwój – art. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
  • 82. Trzon problematyki ochrony środowiska • Bioróżnorodność • Powietrze • Woda • Powierzchnia ziemi • Kopaliny
  • 83. Ochrona zasobów • Poś i ustawy szczegółowe (art. 81 poś) • Szczegółowe zasady: • ochrony wód – ustawa Prawo wodne • gospodarowania złożem kopaliny i związanej z eksploatacją złoża ochrony środowiska – ustawa Prawo geologiczne i górnicze • ochrony obszarów i obiektów o wartościach przyrodniczych, krajobrazu, zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem oraz drzew, krzewów i zieleni – ustawa o ochronie przyrody • ochrony lasów – ustawa o lasach • ochrony gruntów rolnych i leśnych – ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych • dziko występujących zwierząt – ustawa o rybactwie śródlądowym, ustawa Prawo łowieckie, o rybołówstwie morskim • ochrony zwierząt gospodarskich i domowych – ustawa o ochronie zwierząt
  • 84. Ochrona zasobów • Niewymienione w art. 81 Poś • ochrony przeciw odpadom – ustawa o odpadach, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawa o odpadach wydobywczych • ochrony powietrza – ustawa o zarządzaniu emisjami, ustawa o systemie handlu uprawnieniami do emisji, o substancjach zubożających warstwę ozonową, ustawy sektorowe – np. ustawa Prawo energetyczne
  • 85. Ochrona zasobów jest realizowana przez • określenie standardów jakości środowiska • kontrolę ich osiągania • podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu • ograniczanie emisji
  • 86. Zasada proporcjonalności – art. 83 • Określając standardy jakości środowiska, należy kierować się skalą występowania i rodzajem oddziaływania substancji lub energii na środowisko. • Standardy jakości środowiska mogą być zróżnicowane w zależności od obszarów i są wyrażane jako poziomy substancji lub energii
  • 87. Programy art. 84 • Są tworzone w celu doprowadzenia do przestrzegania standardów jakości środowiska w przypadkach wskazanych ustawą lub przepisami szczególnymi • W drodze aktu prawa miejscowego • Programy są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych
  • 88. Programy - treść • 1) obszar objęty zakresem jego obowiązywania; • 2) naruszone standardy jakości środowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia; • 3) podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów jakości środowiska; • 4) harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań; • 5) podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie; • w razie potrzeby dodatkowe obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska, związane z ograniczaniem oddziaływania na środowisko, polegające na: • a) obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów substancji lub energii w środowisku, • b) obowiązku przekazywania, ze wskazaną częstotliwością, wyników prowadzonych pomiarów oraz informacji dotyczących przestrzegania wymagań określonych w posiadanych pozwoleniach, • c) ograniczeniu czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot pozwoleń, nie krócej jednak niż do 2 lat; • 7) obowiązki organów administracji, polegające na przekazywaniu organowi przyjmującemu program informacji o wydawanych decyzjach mających wpływ na realizację programu; • 8) sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu i jego efektów.
  • 89. Ochrona powietrza – zapewnienie jak najlepszej jakości (art. 85) • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu
  • 90. Ocena jakości powietrza (art. 87 i n.) • Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach. • Strefę stanowi: – aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy; – miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy; – pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza • Oceny jakości powietrza i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska - IOŚ
  • 91. Kompetencje samorządów • programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji – art. 91 • programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie poziomów docelowych substancji w powietrzu - art. 91 • Plan działań krótkoterminowych – w przypadku ryzyka wystąpienia w danej strefie przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu – art. 92 • Określenie dla terenu województwa bądź jego części rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki – art. 96
  • 92. Inne sytuacje • Krajowy program ochrony powietrza – art. 91 c • Konsultacje w przypadku sytuacji transgranicznej – art. 92 a • Nadzór wojewody i sankcje – art. 96a
  • 93. Powiadomienie o przekroczeniu (art. 93) • Wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego, o którym mowa w art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, niezwłocznie powiadamia społeczeństwo • w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie • o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu oraz o wystąpieniu przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji
  • 94. Treść powiadomienia • datę, godzinę i obszar, na którym wystąpiło ryzyko przekroczenia albo przekroczenie, oraz przyczyny tego stanu; • prognozy zmian poziomów substancji w powietrzu łącznie z przyczynami tych zmian, obszaru, którego dotyczy, oraz czasu trwania przekroczenia albo ryzyka jego wystąpienia; • wskazanie grup ludności wrażliwych na przekroczenie, obejmujących w szczególności osoby starsze i dzieci, oraz środki ostrożności, które mają być przez nie podjęte; • informację o obowiązujących ograniczeniach i innych środkach zaradczych.
  • 95. Ochrona wód • Ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej, w szczególności przez: – utrzymywanie jakości wód powyżej albo co najmniej na poziomie wymaganym w przepisach; – doprowadzanie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on osiągnięty.
  • 96. Ochrona powierzchni ziemi (art. 101) • racjonalnym gospodarowaniu; • zachowaniu funkcji środowiskowych, gospodarczych, społecznych i kulturowych, w tym między innymi: – produkcji żywności oraz biomasy, – magazynowaniu, filtrowaniu i przekształcaniu składników odżywczych, substancji i wody, – podstaw rozwoju życia i różnorodności biologicznej, – źródła surowców, – rezerwuaru pierwiastka węgla, – zbioru dziedzictwa geologicznego, geomorfologicznego i archeologicznego; – zapobieganiu zanieczyszczeniu substancjami powodującymi ryzyko oraz na remediacji; • zachowaniu jak najlepszego stanu gleby poprzez zapobieganie: – erozji wodnej i wietrznej, – spadkowi zawartości próchnicy glebowej, – zagęszczaniu, przez co rozumie się wzrost gęstości objętościowej i zmniejszanie porowatości gleby, – zasoleniu na skutek gromadzenia się w glebie soli rozpuszczalnych, – działaniom powodującym zakwaszanie; • minimalizacji stopnia i łagodzeniu skutków zasklepienia gleby poprzez: – ograniczanie do niezbędnego minimum powierzchni gleby objętej zabudową, – zachowywanie lub tworzenie powierzchni biologicznie czynnych gleby, zdolnych do łagodzenia degradującego działania terenów zabudowanych i zanieczyszczeń środowiska • zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom; • przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi
  • 97. Ocena art. 101b - art. 101 d • Oceny oraz badań i obserwacji stanu gleby i ziemi dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska • Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi • Starosta dokonuje identyfikacji i sporządza wykaz potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
  • 98. Obowiązek remediacji (art. 101h- art. 101 n) • Władający powierzchnią ziemi, na której występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji • Regionalny dyrektor ochrony środowiska w pewnych przypadakch przeprowadza remediację, zgodnie z planem remediacji • Decyzja RDOŚ • Ocena remediacji
  • 99. Sposoby remediacji • Usunięcie zanieczyszczenia, przynajmniej do dopuszczalnej zawartości w glebie i w ziemi substancji powodujących ryzyko; • Inne, niż wskazany w pkt 1, prowadzące do usunięcia znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi i stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego sposobu użytkowania terenu, takie jak: – zmniejszenie ilości zanieczyszczeń lub – ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń i kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, lub – przeprowadzenie samooczyszczania powierzchni ziemi, ewentualne działania wspomagające samooczyszczanie, kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, ewentualne ograniczenie dostępu ludzi do zanieczyszczonego terenu i ewentualna konieczność zmiany sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu.
  • 100. Ochrona przed hałasem (art. 112) • Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: – utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; – zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.
  • 101. Dopuszczalne poziomy - zróżnicowanie • Zróżnicowane dopuszczalne poziomy hałasu określone wskaźnikami hałasu dla następujących rodzajów terenów przeznaczonych: – pod zabudowę mieszkaniową, – pod szpitale i domy opieki społecznej, – pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, – na cele uzdrowiskowe, – na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, – na cele mieszkaniowo-usługowe; • Poziomy hałasu z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu; • Okresy, do których odnoszą się poziomy hałasu, jako czas odniesienia. • Rozporządzenie z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
  • 102. Mapa akustyczna (art. 118 - art. 118 a) • Na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska starosta sporządza, co 5 lat Opracowana na kopiach map wchodzących w skład państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego • Stanowi podstawowe źródło danych wykorzystywanych dla celów: – informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem; – opracowania danych dla państwowego monitoringu środowiska; – tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed hałasem
  • 103. Instrumenty • Obszary ciche w aglomeracji lub obszary ciche poza aglomeracją – rada powiatu • Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy się programy ochrony środowiska przed hałasem, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego
  • 104. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi (art. 121) • Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: – utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; – zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów
  • 105. Ocena (art. 123) • Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska • Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku
  • 106. Rejestr (art. 124) • Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących: – terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; – miejsc dostępnych dla ludności
  • 107. Ochrona kopalin (art. 124 – art. 126) • Złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzyszących. • Eksploatację złoża kopaliny prowadzi się w sposób gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny.
  • 108. Ochrona zwierząt oraz roślin polega na: (art. 127) • 1) zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; • 2) tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta i roślinność funkcji biologicznej w środowisku; • 3) zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogłyby niekorzystnie wpływać na zasoby oraz stan zwierząt oraz roślin; • 4) zapobieganiu zagrożeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody. • 2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, jest realizowana w szczególności poprzez: • 1) obejmowanie ochroną obszarów i obiektów cennych przyrodniczo; • 2) ustanawianie ochrony gatunków zwierząt oraz roślin; • 3) ograniczanie możliwości pozyskiwania dziko występujących zwierząt oraz roślin; • 4) odtwarzanie populacji zwierząt i stanowisk roślin oraz zapewnianie reprodukcji dziko występujących zwierząt oraz roślin; • 5) zabezpieczanie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniem i pożarami; • 6) ograniczanie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni; • 7) zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, zwłaszcza gdy przemawiają za tym potrzeby ochrony gleby, zwierząt, kształtowania klimatu oraz inne potrzeby związane z zapewnieniem różnorodności biologicznej, równowagi przyrodniczej i zaspokajania potrzeb rekreacyjno-wypoczynkowych ludzi; • 8) nadzorowanie wprowadzania do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych.
  • 109. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji• Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzania i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (art. 71 ust. 1 poś) • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
  • 110. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określa: • 1) zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej, • 2) zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy • – przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań.
  • 111. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym • W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza: • 1) wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury; • 2) walory architektoniczne i krajobrazowe; • 3) wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych.
  • 112. Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom (art. 137 i n.) • Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do środowiska substancji lub energii • Eksploatacja instalacji oraz urządzenia zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska jest obowiązkiem ich właściciela, chyba że wykaże on, iż władającym instalacją lub urządzeniem jest na podstawie tytułu prawnego inny podmiot • Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska związanych z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów zapewniają zarządzający tymi obiektami
  • 113. Obowiązki (art. 140) • Podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony środowiska – odpowiednią organizację pracy; – powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony środowiska osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje zawodowe; – zapoznanie pracowników, których zakres czynności wiąże się z kwestiami ochrony środowiska, z wymaganiami w tym zakresie, gdy nie jest konieczne odpowiednie przygotowanie zawodowe w tym zakresie; – podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia szkód w środowisku wynikających z nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska przez pracowników, a także podejmowania właściwych środków w celu wyeliminowania takich przypadków w przyszłości.
  • 114. Instalacje i urządzenia (art. 141) • Eksploatacja instalacji lub urządzenia nie powinna powodować przekroczenia standardów emisyjnych • Oddziaływanie instalacji lub urządzenia nie powinno powodować pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenia życia lub zdrowia ludzi
  • 115. Instalacje i urządzenia (art. 180) • Eksploatacja instalacji powodująca: – wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, – wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, – wytwarzanie odpadów, • jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane. • Pozwolenie wydaje w drodze decyzji organ ochrony środowiska (art.183)
  • 116. Rodzaje pozwoleń wg. poś (art. 181) • Organ ochrony środowiska może udzielić pozwolenia: – zintegrowanego – na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza – wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi – na wytwarzanie odpadów
  • 117. Zgłoszenie (art. 152) • Instalacja, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogąca negatywnie oddziaływać na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska
  • 118. Substancje (art. 158 – art. 159) • Wprowadzanie do środowiska wytwarzanej, wykorzystywanej lub transportowanej substancji jest dopuszczalne wyłącznie w zakresie, w jakim jest to konieczne w związku z charakterem prowadzonej działalności • Wprowadzający do obrotu substancję jest obowiązany do: – opakowania substancji w sposób zabezpieczający przed przypadkowym wprowadzeniem do środowiska; – załączenia informacji zapewniającej identyfikację zagrożeń, jakie wynikają z wprowadzenia substancji do środowiska.
  • 119. Produkty (art. 166) • Przy wytwarzaniu produktu, bez uszczerbku dla jego walorów użytkowych i bezpieczeństwa użytkownika, należy ograniczać: • 1) zużycie substancji i energii; • 2) wykorzystywanie substancji i rozwiązań technicznych mogących negatywnie oddziaływać na środowisko w okresie użytkowania produktu oraz po jego zużyciu; • 3) wykorzystywanie substancji i rozwiązań technicznych utrudniających: – naprawę produktu, – demontaż produktu w celu oddzielenia zużytych elementów wymagających szczególnego postępowania na podstawie przepisów ustawy o odpadach, – użycie części produktu w innym produkcie lub ich wykorzystanie do innych celów użytkowych po zużyciu produktu.
  • 120. Inwestycje liniowe (art. 173) • Ochronę przed zanieczyszczeniami powstającymi w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów zapewnia się przez: • stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń, a w szczególności: – zabezpieczeń akustycznych, – zabezpieczeń przed przedostawaniem się zanieczyszczonych wód opadowych do gleby lub ziemi, – środków umożliwiających usuwanie odpadów powstających w trakcie eksploatacji dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów; • właściwą organizację ruchu.
  • 121. Instrumenty ochrony środowiska • Środki za pomocą których próbuje się sterować zachowaniem społecznym w kierunku pożądanym
  • 122. Instrumenty - podział dziedzinowy • Kryterium dziedzinowe • Prawne • Ekonomiczne • Polityczne
  • 123. Instrumenty – różne postrzeganie • Inne postrzeganie instrumentów przez różne osoby • Etyk skupi się na wartościach • Socjolog będzie w nich podkreślał rolę więzi społecznych • Ochroniarz będzie patrzył na efekt środowiskowy • Ekonomista będzie w nich widział czynniki wpływające na podaż i popyt • Prawnik będzie w nich widział przede wszystkim prawa i obowiązki
  • 124. Instrumenty prawne • Utożsamianie z instytucjami prawa • Aby można było określić dany instrument jako prawny, powinien on być przewidziany przez prawodawcę i znajdować się w systemie prawa. W przypadku prawa polskiego oznacza to, iż podstawą instrumentów prawnych są akty prawa powszechnie obowiązującego. Bez takiej podstawy trudno jest przypisać danemu instrumentowi charakter prawny.
  • 125. Instrumenty • Kryterium - charakter stosunków łączących podmioty – instrumenty władcze – instrumenty niewładcze – instrumenty hybrydowe
  • 126. Instrumenty władcze • Zakaz albo nakaz • Decyzje w postaci: • Pozwoleń emisyjnych • Nakaz wstrzymania działalności • Cofnięcie decyzji zezwalających na określony sposób korzystania ze środowiska • Sankcje karne
  • 127. Instrumenty niewładcze • Informacja i budowaniu wizerunku • Edukacja • Tworzenie zapotrzebowania na odpowiednie usługi i produkty • Ułatwienie przepływu informacji • Etykietowanie • Społeczna odpowiedzialność biznesu • Systemy zarządzania
  • 128. Instrumenty hybrydowe (pośrednie) • Instrumenty oparte na rynku – Uprawnienia do emisji – Świadectwa pochodzenia • Instrumenty prawno-finansowe – Opłaty środowiskowe – Podatki środowiskowe Bezpośrednie skutki ekonomiczne
  • 129. Instrumenty oparte na rynku • Market instruments albo market-based instruments najczęściej pojawiają się na tle globalnego procesu międzynarodowego zarządzania zasobami środowiska • Wykorzystanie dla celów publicznych instytucji prawa prywatnego
  • 130. Odpowiedzialność w ochronie środowiska • Nawiązanie do dorobku w prawie cywilnym, karnym i administracyjnym • Brak definicji ustawowej • Termin języka prawniczego • Ponoszenie przez podmiot przewidzianych prawem ujemnych konsekwencji za zdarzenia i stany rzeczy w obszarze środowiskowym, podlegające ujemnej kwalifikacji normatywnej, które są przypisane konkretnemu podmiotowi • Sytuacje środowiskowe, w których podmiot ponosi odpowiedzialność prawną są określane przez dany system prawny
  • 131. Podstawowe elementy OP w ochronie środowiska • Zdarzenie lub stan rzeczy w środowisku podlegające negatywnej kwalifikacji normatywnej • Przypisanie tego zdarzenia lub stanu rzeczy odpowiedzialnemu podmiotowi • Zasady ponoszenia odpowiedzialności (np. na zasadzie winy, zasadzie bezprawności zachowania, na zasadzie ryzyka) • Ujemne skutki osobiste lub majątkowe dotykające podmiot ponoszący odpowiedzialność
  • 132. Rodzaje OP w ochronie środowiska • Ze względu na charakter skutków zachowania rozróżnia się odpowiedzialność: • Za szkodę majątkową • Za krzywdę
  • 133. Rodzaje OP w ochronie środowiska • Ze względu na charakter skutków dla podmiotu ponoszącego odpowiedzialność rozróżnia się odpowiedzialność: • Majątkową • Niemajątkową
  • 134. Rodzaje OP w ochronie środowiska • Ze względu na metodę regulacji rozróżnia się odpowiedzialność: • Cywilną • Karną • Administracyjną • Pracowniczą • Poniesienie odpowiedzialności jednego rodzaju nie wyklucza poniesienia odpowiedzialności innego rodzaju • Możliwa kumulacja
  • 135. Odpowiedzialność cywilna • Art. 322 poś i odesłanie do ustawy Kodeks cywilny • Uniwersalne instrumenty wypracowane w Starożytnym Rzymie • Prawo rzeczowe i prawo zobowiązaniowe • Roszczenie negatoryjne – art. 222 § 2 • Odpowiedzialność za czyny niedozwolone (art. 415 i 435) • Środek prewencyjny – art. 439 • Odpowiedzialność na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka • Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska
  • 136. Odpowiedzialność karna • Poś – art. 329 – art. 361 • Art. 361 poś odesłanie do ustawy Kodeks wykroczeń • Ustawa Kodeks karny art. 181-188 – Przestępstwa zagrożone głównie karą pozbawienia wolności – Mogą być popełnione z winy umyślnej, jak i nieumyślnej – Np. przestepne zanieczyszczenie środowiska – art. 182 • Inne ustawy szczegółowe, np. ustawa Prawo łowieckie, ustawa o ochronie zwierząt • Konwencja Rady Europy z 1998 r. o prawnokarnej ochronie środowiska
  • 137. Odpowiedzialność administracyjna • Podstawowy rodzaj odpowiedzialności w ochronie środowiska • Ustalone przez organy administracji publicznej nakazy i zakazy • Sankcyjne decyzje zobowiązujące i sankcyjne decyzje wstrzymujące • Poś – art. 362 – art. 375
  • 138. Odpowiedzialność – zapobieganie i naprawienie • Wdrożenie zasady zanieczyszczający płaci • Dyrektywa 2004/35/UE z dnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
  • 139. Organizacja publiczna ochroną środowiska – poziom ponadnarodowy • Poziom międzynarodowy – ONZ – UNEP • Poziom unijny – Komisja – Dyrektoriat środowisko, Dyrektoriat klimat – Rada ds. środowiska – Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
  • 140. Organy - RP • Ochrona środowiska jest jednym z podstawowych zadań państwa – art. 35 Konstytucji RP • Poś – art. 376 – art. 385
  • 141. Organy - RP • Art. 376 poś: Organami ochrony środowiska są: – wójt, burmistrz lub prezydent miasta – starosta – sejmik województwa – marszałek województwa – Wojewoda – minister właściwy do spraw środowiska – Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – regionalny dyrektor ochrony środowiska • Art. 377 poś: Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska
  • 142. Instytucje - RP • Art. 386 poś: Instytucjami ochrony środowiska są: • Państwowa Rada Ochrony Środowiska • komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
  • 143. Dziękuję za uwagę Leszek Karski Katedra Prawa i Zarządzania Środowiskiem UKSW

Editor's Notes

  1. <number>
  2. <number>
  3. <number>
  4. <number>
  5. <number>