Projekt biologji
- 1. PROJEKT PUNUAN: PRANOI: BRUNILDA KADENASI XHESIANA LIKOMETI KRISTJANA LLOLLI VALENTINA JAKUPI SARA KAJANA SERXHI KULLA
- 3. Profesori i ushqimit njerezor ne Kansas State University sugjeroi qe per 10 jave duhet te ndiqej nje diete bazuar ne ushqimet e embla, te kripura, biskota, dridhera me sheqer, patate te skuqura.Sipas tij nuk ka rendesi se cfare ha, por sa kalori merr ne trup. Ne fund te eksperimentit Haub humbi 12 kilograme. Pyetja qe ngrihet eshte: Nje diete e tille, na ben mire apo keq? Mund te hash ushqime te demshme duke u varur vetem te kalorite? Ajo konsiston ne konsumin e produkteve shume te perpunuara. Deri ketu asgje nuk tingellon çuditshem, por ato qe i jane nenshtruar kesaj diete thone se edhe duhani si produkt i makroperpunuar nuk e demton shendetin. Dieta e kalit : sipas kesaj diete duhet konsumuar supe kali per 7 dite. Eshte nje diete dobesuese pothuajse pa asnjë te dhene ushqyese.
- 4. Ajo ka te beje me ngrenien e ushqimeve te pagatuara. Pervec renies ne peshe, hamendesohet se kjo lloj diete mund te reduktoje rreziqet e shume sëmundjeve. Dieta e frutave: Nese gjate gjithe kohes se regjimit do te hani vetem fruta, thuhet se kjo sherben mjaft mire per te rene nga pesha. Por kjo lloj diete ka nje ane te keqe, pasi nuk te mundeson sasine e duhur te vitaminave, si kalcium, zink, po ashtu edhe te proteinave dhe hekurit. Dieta me simpatike mes gjithe ketyre regjimeve ushqimore te cuditshme eshte dieta Shangri-la: Sipas saj mund te hash te gjitha llojet e ushqimeve, madje edhe ato qe pelqeni me teper. Por, e rendesishme eshte që gjate dites te pini vaj ulliri ose uje me sheqer ne menyre qe neper vakte mos te jeni te uritur.
- 5. Ne baze te kësaj diete qendron përtypja e mire e ushqimit. Per ta respektuar mire ate duhet qe ushqimi te pertypet disa dhjetra here ne goje perpara se te gelltitet. Dhe mes listes se ketyre dietave te cuditshme ekziston edhe dieta e “Bukuroshes se Fjetur”. Sipas saj keshillohet qe te flini sa me gjate, ne menyre qe te reduktoni numrin e vakteve. Sot të gjithë ne e dimë se të pish cigare është e dëmshme , por në gjysmën e shekullit të 20 nuk ishte e pazakontë për prodhuesit e cigareve të reklamonin mallin e tyre si të dobishëm për shëndetin. Shumë kompani deklaruan se cigarja ndihmon për humbjen e peshës.
- 6. Një prej librave më të shitur për dietat “ Arti i të jetuarit gjatë “është shkruar nga Luigji Carnaros i Venedikut. Ai i ndaloi vetes së tij të hante më shumë se 400 gr ushqim në ditë dhe 500 gr verë , por më vonë ai e reduktoi ushqimin e tij në vetëm një veze. Cuditërisht ai jetoi deri ne moshën 98. Dita e parë - 2 kupa qull (sipas dëshirës), pa kripë, sheqer dhe yndyrë. Dita e dytë - 300 deri 400 g sallatë perimesh, pa vaj. Dita e tretë - 400 deri 500 fruta pemësh sipas dëshirës. Dita e katërt - 100 g djathë pa yndyrë apo 1 filxhan qumësht /kos. Dita e pestë - 1 peshk i zier i madhësisë së mesme. Humbja e shpejtë e deri në 4 kileve për një kohë të shkurtër. Me heqjen e shtresave dhjamore, arrihet ajo që me dieta të tjera është më vështirë të arrihet.E meta më e madhe e kësaj diete është fakti se ajo është e shkurtër dhe se kilet që humben, mund të kthehen lehtë, nëse nuk keni kujdes. Është tepër e ashpër dhe kërkon sakrifica. Nuk preferohet as sesi gjatë verës, kur organizmi ka nevojë për sasi shtesë të ujit.Mendimi i ekspertëve dhe mjekëve është i ndarë, nga ata që thonë se kjo dietë nuk duhet të praktikohet, e deri te ata që thonë se kjo dietë paraqet një mënyrë të mrekullueshme të detoksikimit të organizmit.
- 9. Limoni përmban vitaminën C, e cila ndihmon të rritet niveli i “mirë” I kolesterolit HDL. Një studim ka zbuluar se limoni pengon në rritjen e qelizave kancerogjene. Një kërcell I brokolit përmban më shumë se 100% të kërkesave tona ditore të vitaminës K, dhe pothuajse 200 për qind të dozës së rekomanduar të vitaminës C, dy ushqyes esencialë për ndërtimin e muskujve. Një këshillë: Ruani deri në 90 për qind të vitaminës C të brokolit duke e përgatitur në mikrovalë, sepse avullimi ose zierja ruan vetëm 66 për qind të lëndës ushqyese.
- 10. 30 gramë çokollatë e zezë gjatë ditës mund të zvogëlojë shtypjen e gjakut. Pluhuri I kakaos është po ashtu I pasur me antioksidantë që ndihmojnë në zvogëlimin e kolesterolit “të keq” LDL dhe të shtojë nivelet e mira të kolesterolit HDL. Një patate e ëmbël ka gati 8 herë sasinë e vitaminës A, që nevojitet gjatë ditës, e cila lufton kancerin dhe forcon imunitetin. Një këshillë: Patatja duhet ngrënë e ftohtë, pasi hulumtimet tregojnë se kjo ndihmon në largimin e afër 25 përqind të yndyrës.
- 11. Salmoni është një burim i shkëlqyeshëm i acideve yndyrore omega-3, të cilat lidhen me nivelin e ulët të depresionit, sëmundjeve të zemrës dhe kancerit. Arrat ndihmojnë në zvogëlimin e kolesterolit. Omega 3 e pranishme tek arrat është vërtetuar se lufton kancerin, po ashtu ndihmon në mbrojtjen ndaj diellit. Arrat ndihmojnë gjithashtu në rregullimin e gjumit.
- 12. Avokado është e pasur me yndyra të shëndetshme, madje një studim ka dëshmuar se ul kolesterolin në gati 22 përqind. Duke shtuar avokadon në sallatë rritet thithja e lëndëve ushqyese kryesore, si beta-karoteni. Hudhra është luftëtar I fuqishëm I sëmundjeve, pengon rritjen e baktereve, përfshirë edhe bakterin E.coli. Gjithashtu, Allicin, një përbërës I gjetur në hudhër është dëshmuar se ndihmon në uljen e nivelit të kolesterolit dhe shtypjes së gjakut. Mbani mend, hudhrat nuk duhet të ziejnë shumë, sepse ekspozimi në temperaturë të lartë për më shumë se 10 minuta humbet vlerat ushqyese.
- 13. Hulumtimet e fundit kanë treguar se mes frutave dhe perimeve që luftojnë kancerin, spinaqi është një nga më efektivët. Duke ngrënë fasule, bizele dhe thjerrëza katër herë gjatë javës mund të ulet deri në 22 përqind rreziku ndaj sëmundjeve të zemrës. Gjithashtu, fasulet zvogëlojnë rrezikun nga kanceri I gjirit. Sa më me ngjyrë të errët të jenë fasulet aq më shumë antioksidantë përmbajnë.
- 15. Obeziteti konsiderohet një situatë jonormale, ku ka depozitim të tepërt të yndyrës në trup. Kjo ndodh nga marrja e tepërt e ushqimit, d.m.th e energjisë së tepërt.Për të vlerësuar gjendjen ushqyese të trupit dhe të obezitetit, përdorim indeksin e mases trupore (IMT). IMT =Pesha / Gjatësia2. Etiologjia e obezitetit është shumëfaktoresh, por shkaku themelor është ngrënia e tepërt.Obeziteti mund t'i ndodhë të gjithëve. Megjithatë disa grupe janë më shumë në rrezik të bëhen obezë. Ulçera është një lloj plage e lokalizuar në stomak ose në duoden . Kjo “gropë“ fillestare, më pas zgjerohet nga inflamacioni i cili shpesh është i dhimbshëm. Në formën klasike (30% e rasteve) pikasim një dhimbje që i ngjan djegies në bark, e cila e rrezaton këtë dhimbje edhe anash apo në kurriz. Dhimbja ka ritmin e vakteve të ngrënies dhe shfaqet një çerek ore pas ngrënies. Ushqimet që përmbajnë spec djegës, kafeja, dhe pijet kola përkeqësojnë jashtë mase sëmundjen e ulçerës, madje në shumë raste këto ushqime provokojnë edhe dhimbje stomaku. Përdorimi i ushqimeve me yndyrë nuk është problematik vetëm për një sërë sëmundjesh por ato janë shkak edhe për dëmtimin e stomakut.
- 16. Në zorrën e trashë, kohë pas kohe te çdo njeri për arsye të ndryshme zhvillohen polite, pëlcitje të zorrës së trashë apo hemoroide. Këto polite me kalimin e kohës, për shkak të ushqimit të keq marin kallje dhe kjo mund të jetë shkaktare, që aty të zhvillohet kanceri. Dieta e pasur në yndyra shtazore, mishi i kuq dhe dieta e varfër në fruta dhe perime është një faktor kryesor predispozues për kancerin e zorrës së trashë. Mjaftojne 10 g fibra drithërash në ditë për të reduktuar me 10% rrezikun e zhvillimit të kancerit të zorrës së trashë.Gjithashtu qumështi dhe kalciumi në ushqim zvogëlojnë rrezikun e zhvillimit të kancerit të zorrës së trashë dhe rektumit. Kockat tona janë të përbëra nga kristale të mineraleve si fosfori, kalçiumi dhe magneziumi. Ka dy lloj qelizash, ato që formojnë kockën dhe ato që e tresin kockën.Deri në moshën 20-25 vjeç dominante janë qelizat që formojnë kockën, më pas ato shkatërruese megjithëse kan një ekuilibër mes tyre. Rritja e shkatërrimit pakëson sasinë e mineralit dhe kjo sjell thyerjen e kockës. Gjendja ku sasia e mineralit pakësohet shumë quhet Osteoporoz. Kjo është sëmundja më e shpeshtë metabolike e kockave ku mikroarkitektura e tyre dhe masa e kockës janë zvogëluar. Osteoporoza është një sëmundje e fshehtë. Nuk jep shenja për një kohë të shkurtër por afatgjate. Nëse është krijuar osteoporoza vihet re kërrusje dhe dhimbje të belit dhe shpinës.
- 17. Bulimia nervosa është një çregullim psikologjik i të ngrënit, që karakterizohet me intervale të të ngrënit të pakontrolluar të përcjellur me metoda joadekuate për kontrollim të peshës (të vjellur). Zakonisht është rezultat i depresionit, stresit apo çështjes së vetëbesimit. Bulimia më shumë prek femrat. Rreth 10% të individëve të diagnostifikuar me bulimi janë meshkuj ndërsa 10% të individëve që vuajnë nga bulimia, do të vdesin nga uria, sulmi në zemër, komplikimet tjera mjekësore apo vetëvrasja. Gurët ne veshka jane grumbullime te kristaleve mikroskopike.Ata formohen si rezultat i çrregullimeve te ekuilibrit midis lëngjeve në urinë dhe sasisë së mineraleve kripore gurë-formuese. Këto përbërje paraqesin vështirësi në tretjen e tyre dhe çojnë në krijimin e gurëve. Shkaku i formimit të gurëve në veshka nuk është saktësisht i njohur. Mendohet që disa persona kanë ndjeshmëri më të madhe sesa të tjere ndaj disa ushqimeve specifike të cilat çojnë në formimin e gurëve në veshka.
- 18. Diabeti është një sëmundje që karakterizohet nga nivel i lartë glukoze( ose sheqeri) në gjak. Ky nivel i lartë glukoze është i shkaktuar nga paaftësia e organizmit për të përdorur insulinën e vet për të tretur sheqerin. Mjekësia akoma nuk e di me saktësi përse ndodh një gjë e tillë dhe e kanë quajtur shkakun: sindroma x, por përgjithsisht besohet se faktorët kryesorë që çojnë në diabet janë : gjenet e predispozuara, ushqim jo i shëndetshëm, mungesë aktiviteti fizik, mbipesha. Arterioskleroza është sëmundje e enëve të gjakut. Ajo shkaktohet nga trashja dhe ngurtësimi i mureve të arterieve. Pak nga pak zgavra e arterieve zvogëlohet, kështu që sasia e gjakut që e përshkron atë, pakësohet. Në këto rrethana indet vuajnë për oksigjen dhe lëndë ushqyese. Nëse arterioskleroza prek enët që ushqejnë zemrën ose trurin, pasojat janë shumë të rënda dhe mund të shpien deri në vdekje. Në faktorët rrezikues të pandikueshëm hyjnë mosha, predispozita familjare dhe gjinia.Faktore e ndikueshem: shtypja e lartë e gjakut, përmbajtja e shtuar e yndyrës në gjak (kolesterina), sëmundja e sheqerit (diabeti i tipit 2), mbipesha.
- 20. Karbohidratet gjenden ne forme niseshteje dhe sheqeri. Niseshteja gjendet ne perime, si patatet dhe dritherat. Perimet, patatet dhe dritherat jane te shendetshme sepse ato permbajne shume karbohidrate ne forme niseshteje, dhe njekohesisht kane permbajtje te ulet dhjamore. Keto lloj karbohidratesh quhen prandaj karbohidratet “e mira”. Karbohidratet e “keqija” vijne nga te gjitha produktet qe permbajne sheqer, si embelsirat, çokollata, akullore, dhe pijet freskuese. Se bashku me sheqerin nga te gjitha keto ne marrim gjithashtu shume lende ngjyruese dhe lende shijuese, per te cilat ne nuk kemi nevoje.
- 21. Yndyrna eshte nje lende ushqyese qe permban me shume energji, ne 100 grame yndyre ka dyfish me shume energji se sa ne 100 grame karbohidrate. Do me thene qe njerezit duhet te bejne kujdes qe te mos te hane shume yndyrna, sepse njeriu absorbon shume energji shpejt dhe prandaj rrezikon te behet i shendoshe. Mund te jete e veshtire per te pare sa yndyre ka ne nje ushqim, vetem kur ka gjalpe, vaj ose margarine, qe jane pothuajse yndyrna.
- 22. Proteina eshte nje lende ushqyese shume e rendesishme, sepse ajo perdoret pjeserisht per te krijuar energji dhe pjeserisht per te ndertuar gjithe organizmin. Proteina mund te jete me prejardhje shtazore ose bimore. Proteina shtazore vjen nga kafshet dhe gjendet per shembull ne veze, qumesht, djathe, mish dhe peshk. Proteina bimore vjen nga bimet dhe gjendet per shembull ne bizele, fasule, oriz , miell e drithera. Proteinat marrin pjese ne mirembajtjen e indeve te lekures. Prandaj eshte e rendesishme qe ato te perfshihen ne te gjitha racionet tona ditore.