Ndertimi i trurit
- 1. PROJEKT Lënda : Biologji Tema: “Ne nuk jemi të përsosur” Nëntema: Ndërtimi i trurit . Objektivat: Të njoh konceptin themelor te trurit. Të vlerësoj rëndësinë e trurit Të analizoj strukturën e trurit. Të përshkruaj të gjitha pjesët përbërëse te tij . Synimi i projektit: Përmes këtyre informacioneve duhet të kuptoj rolin dhe rendësine e trurit tek njeriu.
- 2. Truri (lat. cerebrum dhe greq. ἐγκέφαλον - enkefalon - "në kokë" ) tek njeriu dhekafshët kurrizore është pjesa e trupit që gjendet në kokë i mbrojtur nga kafka dhe cipa trunore dhe që shërben për kapjen, përpunimin dhe ruajtjen e njoftimeve të marra (në nje nivel të lartë) nëpërmjet organeve shqisore (syve, veshëve, etj.) për t´i shndërruar në lëvizje që janë mjeti i ndërveprimit me mjedisin e jashtëm. Truri është qendra e kontrollit të sistemit nervor qendror. Truri te shumica e kafshëve është i vendosur në kokë pranë aparatit shqisor dhe gojës. Kafshët jokurrizore nuk zotërojnë një tru qendror apo një grumbull të veçuar ganglionesh. Truri është një organ tejet i ndërlikuar. Truri i njeriut, p.sh. përbëhet nga më shumë se 100 miliardë neurone, secili i lidhur me mëse 10.000 të tjerë. Truri i njeriut Truri i maces. Truri i miut . Disa fakte te rendesishme per trurin. Truri njerezor eshte pjesa me e nderlikuar dhe me e panjohur e anatomise se njeriut. Mund te kete shume gjera qe ne(njerezit) nuk i dime, por ka edhe disa fakte interesante qe i kemi zbuluar.
- 3. 1. Impulsi nervor drejt dhe prej trurit leviz me nje shpejtesi pre 170 milje/ore(273.5 km/ore). E keni menduar ndonjehere se si eshte e mundur qe ju te reagoni aq shpejt ndaj gjerave qe ju rrethojne ose, pse ndjeni dhimbje kur vriteni? Kjo ndodh fale nje levizje shume te shpejte te impulsit nervor nga truri juaj drejt pjeses tjeter se trupit dhe anasjelltas, duke sjelle reagime me nje shpejtesi shume te larte. 2. Truri punon me te njejten sasi energjie sikunder nje lambe 10 vatshe me poc qelqi. Imazi i kartonave me llamben siper kokes, kur iu vjen nje mendim, nuk eshte shume larg krahasimit me realitetin. Truri juaj prodhon/gjeneron aq energji sa nje llambe me poc qelqi, edhe kur ju jeni duke fjetur. 3. Qelizat e truri te njeriut mund te mbajne 5 here me shume informacion se nje enciklopedi. Shkencetaret duhet ende te percaktojne nje kufi magazinimi/rezervimi… gjithsesi duke u shprehur ne terma elektronike, kapaciteti i trurit njerezor mendohet se eshte midis 3 dhe 1000 terrabajteve. Arkiva Nacionale Britanike permban mbi 900 vjet histori, dhe ze vetem 70 terrabajt. Tani mendoni se sa e fuqishme eshte mendja/memorja juaj!
- 4. 4. Truri juaj perdor 20% te oksigjenit qe futet ne qarkullimin e gjakut. Truri eshte vetem 2% e peshes trupore dhe konsumon me shume oksigjen se cdo organ tjeter, duke e bere mjaft te ndjeshem nga demtimet qe shkaktohen nga mungesa e oksigjenit. Keshtu qe merrni fryme thelle, ne menyre qe truri juaj te mund te notoje ne oskigjenin e nevojshem. 5. Truri ka aktivitet me te larte(punon me shume) naten se diten. Logjikisht, ju mund te mendoni se gjithe ato levizje te nderlikuara gjate dites, procesi i te menduarit, nderveprime me njerezit e tjere, te folurit dhe veprime te tjera te kryera gjete dites marrin/kerkojne me shume energji sesa, te themi, te qendruarit shtrire ne shtrat. Por, e kunderta eshte e vertete. Kur ju pushoni, truri fillon te punoje edhe pse shkencetaret ende nuk dine ta shpjegojne kete dukuri! Pjeset e trurit: Truri i njeriut ndahet ne kater pjese kryesore: Truri i madh Truri i ndermjetem Truri i vogel Trungu i trurit Puna e trurit Truri deshifron mesazhe qe vijne nga organizmi dhe me pas krijon mesazhe per te transmetuar. Truri mund te krahasohet me nje kompjuter shume te madh, ku dicka shkon deri ne nje pike perpara se te rikthehet ne cyberspace. Truri i dergon mesazhe te gjithe organizmit. Pa trurin, nuk do te kishte mundesi te shikonte, degjonte, prekte, shijonte, te nuhaste madje as te levizte. Gjate nates, kur njerezit flene, truri pushon nga pothuajse te gjithe
- 5. Qendrat e kontrollit ne tru. Pjese te ndryshme te trurit kane funksione te ndryshme. Diencefali permban dy pjese hipotalamusin dhe talamusin. hipotalamusi rregullon temperaturen, oreksin dhe menyren se si flene njerezit. Talamusi percepton ndjesite. Fakte te tjera mbi trurin Truri i nje te rrituri peshon rreth 1500 gr. Truri permban miliarda me qeliza nervore. Tek njerezit truri vazhdon te rritet deri ne moshen 20 vjec. Pjesa e majte e trurit eshte e lidhur me arsyen dhe mendimin, nderkohe qe ana e djathte eshte zakonisht ajo artistikja. 1. TRURI I MADH -CEREBRUM Truri i madh perben pjesen me te madhe te trurit. Ai eshte lehtesishte i dallueshem per shkak se siperfaqja e tij eshte shume e rrudhosur. Truri i madh eshte i perbere nga dy hemisfera : njera e majte dhe tjetra e djathte . Ato lidhen dhe komunikojne me njera tjetren permes nje trakti te madh qe quhet trupi kallos. Disa thellime qe quhen sulkuse , e ndajne cdo hemisfere ne kater lobe. Lobi i perparme quhet lobi frontal pas tij ndodhen lobi parietal dhe lobi temporal. Ne pjesen e pasme ndodhet lobi oksipital. TRURI I MADH NE PRERJE TERTHORE përbën këto pjesë: 1. Koren trunore 2. Masen e bardhe 3. Kapsulen e brendshme (internal capsula)
- 6. FUNKSIONET E TRURIT TË MADH janë: 1. Te Menduarit 2. Te Folurit 3. Ndjeshmeria 4. Te Pamurit 5. Sistemi i Emocioneve, 6. Rregullimi hormonal i Organizmit, 7. Koordinimi i levizjeve te Ekstremiteteve. 2. TRURI I VOGEL –CEREBELLUM Truri i vogel gjendet poshte lobit oksipital te trurit. Ai ka dy pjese kryesore , te perbera kryesisht nga lenda e bardhe. Ne nje prerje terthore , kjo lende ka pamjen e nje peme ,ndaj quhet edhe pema e jetes. Mbi lenden e bardhe vendoset lenda gri , qe formon rrudhosje te shumeta. Ne trurin e vogel mberrijne informacione nga syri,veshi,kycet dhe muskujt skeletore 3. TRURI I NDERMJETEM Truri i ndermjetem perbehet nga dy struktura te rendesishme , qe quhen talamusi dhe hipotalamusi . Talamusi ai ka forme vezake dhe eshte i perbere nga shume
- 7. berthama, qe kane funksione te ndryshme. Ne to perfundojne te gjitha informacionet ndijore. Hipotalamusi gjithashtu eshte i perbere nga shume berthama. Ai kontrollon qendren e hipofizes dhe sherben si ure lidhese midis sistemit nervor dhe ati endokrin. 4. TRUNGU TRUNOR - brain stem Trungu i trurit përbëhet nga tri pjese: 1. Palca e zgjatur - medulla oblongata 2. Ura - pons 3. Truri i mesem – midbrain Truri i mesem : Sherben si nje stacion nderlidhes per traktet qe vijne nga truri i madh dhe shkojne ne palcen kurrizore dhe trurin e vogel. Ura: Pershkohet nga tufa nervash qe lidhin trurin e vogel me pjeset e tjera te trurit. Ajo bashke me palcen e zgjatur kontribojne ne kontrollin e frymekembimit. Palca e zgjatur: Permban shume qendra refleksesh qe marrin pjese ne rregullimin e rrahjeve te zemres, frymemarjes , tkurrjes se eneve te gjakut etj… URA -PONS përbëhet nga: 1. Nervat kranial -12 Nerva 2. Qendrat per Frymemarrje dhe pune te Zemres 3. Demtimi shkakton Vdekje te menjehershme.
- 8. Mendimi Personal Pa trurin njerezit nuk do te mund te jetonin. Truri eshte ai qe i ben njerezit te mendojnë, te reagojne dhe te funksionojnë. Gjithashtu eshte nje ndër organet me të mëdha në trupin e njeriut. Duke bërë këtë projekt ndjeva kënaqesine te njoh pjesen më të vecantë dhe të nderlikuar në trupin e njeriut . Shumë informacione te mahnitshme i mësova nëpërmjet këtij projekti. Truri yne eshte nje mrekulli e natyres i cili na sherben per funksione shume te rendesishme te jetes sone te perditeshme si pershembull reagimin tone ndaj ngacmimeve, levizjen tone , shikimin , nuhatjen , shijimin e ushqimeve dhe memorizimin e casteve te jetes.
- 9. Referencat Wikipedia (http://sq.wikipedia.org/wiki/Truri) http://www.ikub.al/GJENIU_CATEGORY/1102160123/Ar ticle-Si-te-njihni-disa-fakte-te-rendesishme-per-trurin-.aspx Libri i biologjise 11 http://rinstinkt.wordpress.com/tag/truri-i-madh/ Anatomia e kokes (http://f.qytetiislam.info/index.php?threads/10/#axzz2S3ma KNFd) Ju Faleminderit