2. Propaganda Nedir?
Propaganda 旦z端nde bir iletiim ve halkla
ilikiler s端recidir. Bu s端re巽lerin de 旦z端nde bir
ikna 巽abas脹 olmas脹n脹, ama巽lar脹n脹 ve metotlar脹n脹
g旦z 旦n端nde bulundurduumuzda, bizi
propagandan脹n bir gizli ikna s端reci olmas脹
sonucuna 巽脹karabilir.
3. Propagandan脹n pek 巽ok tan脹m脹 olabilir. Ancak
hepsinin birletii ortak nokta, propagandan脹n
bir grubun 巽脹karlar脹n脹 destekleyen, bilerek
巽arp脹t脹lm脹 ya da sapt脹r脹lm脹 bilgi anlam脹na
gelmesidir.
4. Propaganda;
bir topluluun d端端ncelerini, duygular脹n脹
davran脹lar脹n脹, tav脹r ve hareketlerini etki
alt脹nda tutmak ve onlar脹 deitirmek
amac脹yla yay脹nlanan bilgi, belge, doktrin ve
g旦r端lerdir.
5. Halk脹n bir konu veya olayla ilgili g旦r端lerini
deitirmeyi ama巽larlar.
Zaten inanan insanlara onlara inan巽lar脹n脹
destekleyecek yanl脹 bilgi vermeyi de i巽erir.
(As脹l hedef zaten inanmaya meyilli olanlard脹r.
端nk端 tutum deitirmek, tutumu
g端巽lendirmekten 巽ok daha zordur. )
6. Propaganday脹 dier iletiim ve ikna
巽abalar脹ndan ay脹ran en temel 旦zellikleri ise tek
y旦nl端 bir iletiim s端reci olmas脹 ve kand脹rma
ve kafa kar脹t脹rman脹n ara巽 olarak
kullan脹lmas脹d脹r.
7. Nas脹l Domutur?
Latincede propagare k旦k端nden (bir filizin topraa
dikilerek yeni bitkiler elde edilmesi) doan
propagand kelimesinin (yay脹lmas脹 gereken)
domas脹ndan olumutur.
1622 de 30 y脹l savalar脹n脹n balamas脹yla Papa XV.
Gregory Hristiyan olmayan 端lkelere g旦nderilen
misyonerler vas脹tas脹yla Hristiyanl脹脹n yay脹lmas脹n脹
g旦zeten Congregatio de Propaganda F脹de (聴nanc脹
Yayma Meclisi)'ni kurar. 聴lk sistemli propaganda
kullan脹lan d旦nem bu d旦nemdir.
8. Kayna脹na G旦re Propaganda eitleri
1- Beyaz Propaganda
Beyaz propaganda a巽脹k bir ekilde yap脹l脹r ve
kayna脹 bellidir. Propaganda yapan kii kendini
tan脹tmaya ve kabul ettirmeye 巽al脹脹r. Beyaz
propagandada ilk ama巽; hedef se巽ilen taraf
hakk脹nda 端phe uyand脹rmak ve sonucunda
hedefi zay脹f d端端r端p kendi taraf脹na g端ven
duyulmas脹n脹 salamak ve tek g端venilecek ve
dayan脹lacak g端c端n kendisi olduu d端端ncesini
oluturmakt脹r.
9. Beyaz propagandan脹n arac脹 haberdir.
Propagandac脹 hedefin hayat脹ndaki hatalar脹
olumsuzluklar脹, inan巽lar脹 ve yaam bi巽imi
hakk脹nda olumsuz haber yayar. Bu ekilde halk
aras脹nda hedef hakk脹nda olumsuz d端端nceler
olumaya balar. Ancak bu sald脹r脹lar devaml脹,
tutarl脹 ve yeteri miktarda olmal脹d脹r ki hedef
aama aama devrilsin.
10. Beyaz propaganda etkisi y端ksek ve geni
kapsaml脹 deildir. Yani yay脹lma alan脹 dard脹r.
Kar脹 taraf kendini korumak ad脹na kar脹
propagandaya balarsa propagandac脹n脹n
巽abalar脹 baar脹s脹zl脹kla sonu巽lanabilir.
11. *Hitler beyaz propaganda kullanarak kendi
halk脹n脹n dier halklardan 端st端n olduu
d端端ncesini Almanlara inand脹rmay脹 ve
Almanyay脹 savaa g旦t端rmeyi baarm脹t脹.
12. 2. Gri Propaganda
Gri propaganda da kaynak belirsizdir ve
birden fazlad脹r. Propagandac脹 kendini 巽ok fazla
旦ne 巽脹karmaz. Bu tip propagandan脹n temel
malzemesi rivayetlerdir ve olduk巽a sinsi ve
g旦r端nmeden yap脹lmaya 巽al脹脹l脹r.
13. Bu y端zden gri propaganda yapan tarafla
m端cadele etmek zordur. Bu tip propagandan脹n
belli bir kayna脹 olmad脹脹 ve temelinde
rivayetlere dayand脹脹 i巽in, kar脹 taraf tehlikeyi
sezinleyemeyip yap脹lan propagandaya kar脹 bir
巽al脹ma yapma gerei g旦rmeyebilir..
14. Gri propagandada genellikle doru bir olay
abart脹 ve yalanlarla iirilerek kar脹 taraf
k端巽端k d端端r端lmeye, g端vensiz olduu kan脹s脹
oluturulmaya ve g端l端n巽 duruma
d端端r端lmeye 巽al脹脹l脹r. Beyaz propaganda gibi
kayna脹n脹n belirli olma durumu olmad脹脹 i巽in
巽al脹ma alan脹 daha genitir. Genellikle beyaz
propagandan脹n etkisini artt脹rmak i巽in yap脹l脹r.
15. *Kapitalist sistemin Sovyet Rusya ile ilgili
yaratt脹脹 f脹kralar脹n ve hikayelerin, Sovyet
sisteminin 巽旦kmesinde 旦nemli rol端 olduu
bilinir.
16. 3- Siyah Propaganda
Ad脹ndan da anla脹laca脹 gibi, dier propaganda
t端rlerinden farkl脹 olarak siyah propagandada
hile, entrika, yalan, iftira, fitne, sinsilik ve
sahte delil kullan脹labilir. Ger巽ekleri 巽arp脹tmak,
kar脹 taraf etraf脹nda g端vensizlik oluturmak
ve taraf aleyhine halk脹 k脹k脹rtmak ama巽lan脹r.
17. Bu tip propagandada bilgi baka bir kaynaktan
geliyormu gibi g旦sterilir. Yani kaynak
kendisini g旦stermez. Kaynak gizli olduu i巽in
de kar脹 propaganda yap脹lmas脹 g端巽t端r.
18. Gri propagandadan 巽ok daha sert stratejiler ve
ahlak d脹脹 y旦ntemler kullan脹l脹r. Amaca giden
her yol mubaht脹r d端端ncesiyle her t端rl端 ahlak
ve yasa d脹脹 y旦ntem uygulanabilir. Kar脹 tarafla
ilgili olumsuz ve zay脹f bir yan bulunmaya
巽al脹脹l脹r ancak bulunamamas脹 halinde yalandan
ve iftiradan kesinlikle ka巽脹n脹lmaz. Ama巽, kar脹
taraf脹 psikolojik 巽旦k端nt端ye uratmak ve halk
aras脹nda tarafa kar脹 nefret uyand脹rmakt脹r.
19. Propaganda Y旦ntemleri
- Korkuya bavurma: Korkuya bavurma genel
n端fusta korku yaratarak bir konuya destek
saylamay脹 ama巽lar.
- Bir otoriteye referans: Bir fikri, g旦r端端 veya
hareket plan脹n脹 desteklemek i巽in bir otorite
veya makam sahibini referans vermek.
20. - Tren etkisi: Hedef kitleye "herkes bunu yap脹yor"
diyerek bir hareket tarz脹n脹 kabul ettirmek.
Kalabal脹a kat脹l: Bu teknik insanlar脹n kazanan
tarafta olma d端rt端s端n端 kullan脹r. Bu teknik hedef
gruba bunun bir kitle hareketine d旦nd端端 ve
onlar脹n da kat脹lmas脹n脹n kendi 巽脹karlar脹na olduunu
s旦ylemeyi i巽erir.
Ka巽脹n脹lmaz zafer: Trene hen端z kat脹lmam脹 olanlar,
kesin zafere giden yolda gidenlere kat脹lmaya
巽ar脹l脹r. Hali haz脹rda trende olan veya k脹smen
trende olanlara da kalmalar脹n脹n en iyi hareket
olduu fikri verilmi olur.
21. Direkt emir: Bu teknik karar verme s端recini
basitletirmeyi ama巽lar. Propagandac脹
resimler ve kelimeler kullanarak dinleyicilere
tam olarak ne yapmalar脹 gerektiini s旦yler.
Dier olas脹 se巽enekleri ortadan kald脹r脹r. Emri
vermek i巽in otorite fig端rleri kullan脹labilir.
Amerikan propagandas脹nda Sam amcan脹n
"seni istiyorum" resmi bu teknie 旦rnektir.
22. Par脹lt脹l脹 genellemeler: Par脹lt脹l脹 genellemeler bilgi
veya ak脹l y端r端tme gerektirmeden kabul
edilmesini salamak i巽in y端ksek deer ta脹yan
olgular ve inan巽larla alakaland脹r脹lm脹, youn,
duygusal olarak 巽ekici s旦zlerdir. Yurt sevgisi,
memleket; bar脹, 旦zg端rl端k, onur, v.s. gibi
duygulara alakaland脹r脹l脹r. S旦zler mulak ve
herkes i巽in baka bir manaya gelebilecek olsa
da anlamlar脹 hep olumludur:
"Propagandac脹n脹n olgular脹 ve programlar脹 her
zaman iyidir, tercih edilir, erdemlidir."
23. Rasyonalizasyon: Bireyler veya gruplar tart脹脹l脹r
davran脹 veya inan巽lar脹 baz脹 genellemelerle
ak脹lc脹 yapmaya 巽al脹abilirler. Mulak ve ho
s旦zler genellikle b旦yle hareket ve inan巽lar脹
hakl脹 g旦stermek i巽in kullan脹l脹r.
24. Kas脹tl脹 mulakl脹k: Genellemeler kas脹tl脹 olarak
mulakt脹r ki, hedef kitle kendi yorumlar脹n脹
katabilsin. Ama巽 kitleyi ger巽ekliini analiz
etmeden veya uygulanabilirliini veya
mant脹kl脹l脹脹n脹 incelemeden baz脹 belirsiz s旦zlerle
harekete ge巽irmektir.
25. Nedeni a脹r脹 basitletirmek: Karma脹k sosyal,
politik, ekonomik veya asker樽 sorunlara
pop端ler genellemelerle cevap vermek. Neden
sonu巽 ilikisi oluturmak.
26. Sokaktaki adam: Sokaktaki adam yakla脹m脹
propagandac脹n脹n g旦r端端n端n sokaktaki adam脹n
sa duyusu taraf脹ndan da desteklendiini
g旦stermektir. Hedef kitlenin g端venini
kazanmak i巽in gayri resmi bir havada ve tarzda
sunulur. Propagandac脹lar sokak dili ve
davran脹脹 kullanarak kendi g旦r端lerinin
ortalama bir kiinin de g旦r端端 olduu izlenimi
verir.
27. Tan脹kl脹k: Tan脹kl脹klar alakal脹 veya alakas脹z al脹nt脹lard脹r.
zellikle bir kiiyi, politikay脹, hareketi veya
program脹 desteklemek veya yermek i巽in
s旦ylenmi s旦zlerden yap脹lan al脹nt脹lard脹r. Al脹nt脹
yap脹lan kiinin (uzman, halk taraf脹ndan sayg脹
duyulan bir kii v.b.) 旦hreti s旦m端r端l端r. Tan脹kl脹k
sayg脹 duyulan bir kiinin propaganda mesaj脹na
resmi desteini i巽erir. Bu hedef kitlenin kendini
bu sayg脹 duyulan kii ile 旦zdeletirmesi ve onun
fikirlerini kabullenmesi amac脹yla yap脹l脹r.
28. Damgalama: Bu teknik propagandan脹n hedefini
nefret edilen veya istenmeyen bir eyle
damgalayarak onun hakk脹nda bir 旦nyarg脹
olumas脹n脹 salamay脹 i巽erir.
Bu adam vatan hainidir! gibi.
G端nah ke巽isi: Su巽u asl脹nda su巽lu olmayan bir kiiye
veya gruba atmak. B旦ylece ger巽ekten su巽lu
olanlar korunur veya sorunun 巽旦z端m端ne
harcanacak 巽abalardan dikkat baka yere 巽ekilir.
29. Erdem s旦zleri: Bunlar bir kii veya konuya
baland脹脹 zaman hedef kitlede olumlu bir imaj
salayacak s旦zlerdir. Bar脹, mutluluk, g端venlik,
ak脹ll脹 liderlik, 旦zg端rl端k v.b.
Sloganlar: Slogan k脹sa, 巽arp脹c脹 bir s旦z veya
c端mledir. Damgalama i巽erebilir. Slogan haline
getirilmi fikirler ikna edicidirler. A巽脹n 旦n端n端,
T端rkiye geliyor.
30. Propagandada Ara巽lar
1- Gazete: Gazetelerin en 旦nemli 旦zelliin kal脹c脹
olmalar脹d脹r.
2- Afiler: Afiler mesaj脹 resimlerle sunduu i巽in
okur yazar olmayanlar dahil olmak 端zere 巽ok
geni bir kitleye hitap eder.
31. 3- Radyo: Yayg脹n bir Kitle iletiim arac脹 olarak
radyo,20.yyda okuma yazma bilmeyen,az
eitim g旦rm端 kiilerin de yararlanabilecei
yeni bir ara巽 olarak kitlelere s端ratle ve yayg脹n
olarak ulama 旦zelliine sahiptir. zellikle 2.
d端nya sava脹n脹n bir numaral脹 propaganda
arac脹d脹r. Hitler d旦neminde, her eve bir radyo
al脹c脹s脹 yerletirebilmek ve radyo dinleyicisinin
say脹s脹n脹 artt脹rmak i巽in Avrupadaki en ucuz
radyo al脹c脹s脹 端retilerek piyasaya s端r端lm端 ve
radyo al脹c脹s脹n脹n al脹nmas脹 i巽in h端k端met halka
youn bir para yard脹m脹 yapm脹t脹r
32. 4- Televizyon: Televizyon haz脹rlanan mesajlar脹n
hedef kitleye iletilmesinde kullan脹lan en 旦nemli
kitle iletiim arac脹 haline gelmitir. zellikle
televizyonun baz脹 olaylar脹 an脹nda g旦r端nt端leyerek
iletmesi bu 旦nemini olduk巽a artt脹rm脹t脹r.
Televizyon sorunlar ve bunlar脹n nedenlerinden
巽ok seyirciyi etkileyecek g旦steriler 端zerine
younlamaktad脹r. Hatta ger巽ek olaylar脹 bile bir
g旦steri eklinde yans脹tmaktad脹r. Ama巽 ilgiyi
toplamakt脹r.
33. 5- Sinema: G旦rsel iletinin ger巽eklik etkisi
sinemay脹 daha 巽ekici k脹lm脹t脹r. Film genellikle
duygu ve bilin巽alt脹na seslenmek suretiyle
etkisini g旦sterir. B旦ylece kiilerin tutumlar脹n脹,
kan脹lar脹n脹 etkilemekle yetinmeyip deerlerin
k旦klemesine de yard脹m eder.
34. Sovyetler ilk olarak sinemay脹 bir propaganda
silah脹 olarak 1920lerde kullanmaya bal脹yor.
Sovyet h端k端meti ilk sinema okulunu kuruyor.
1930larda da Almanya kullanmaya bal脹yor. Zaten
sinema ve propaganda birleiminin ilk 旦rnekleri
Sovyet Rusya ve Nazi Almanyas脹nda g旦r端l端yor.
Sinema ve propagandan脹n kesiiminde ise
g端n端m端zde en 巽abuk akla gelebilecek 旦rnek
Hollywood sinemas脹d脹r. Amerikan yaam tarz脹n脹
benimsetme ve potansiyel ya da mevcut, tehlike
arz eden 端lkeler hakk脹nda t端m d端nyada olumsuz
yarg脹lar 端retme konusunda b端y端k baar脹
salam脹lard脹r.
35. Propaganda Tarihinden rnekler
inde Propaganda
inde propagandan脹n en b端y端k 旦rnei Maonun feodal ve
kapital sisteme kar脹 y端r端tt端端 ve halk脹 birlie 巽a脹rd脹脹
propaganda s端recidir. Mao inde 1962 y脹l脹nda, yeniden
olumakta olan feodal ve kapital sisteme kar脹 k旦yl端 halk脹
旦rg端tlemek i巽in Sosyalist Eitim Hareketini y旦netmeye
balad脹. 1950lerde zaten propaganda posterlerinde boy
g旦steren Mao, bu d旦nemde grafik ve edebi sanatlar脹
kullanarak propaganda yapm脹t脹r. Mao, orduyu
cesaretlendirme ve halk脹n g旦z端nde kendi g端c端n端 s端rd端r端p
kuvvetlendirme ama巽l脹 propaganda posterleri kullanm脹t脹r.
36. Almanyada Propaganda
Nazi Propaganda 巽al脹malar脹, en 旦nemli ve en 巽ok ses
getiren propaganda 巽abalar脹ndan biridir. Almanya savatan
巽脹km脹 ve 巽ok zay脹f d端m端t端. Hitler iktidara ge巽mek i巽in
hem sosyalist hem de milliyet巽i kesimin desteini kazanmak
amac脹yla propaganday脹 kulland脹. Alman 脹rk脹n脹n 端st端n 脹rk
olduunu ve bu y端zden de d端nyay脹 y旦netmesi gerektiini
halka anlatt脹 ve bunun i巽in de savatan 巽脹km脹 halk脹n
旦fkesini kulland脹. Hitlerin Propaganda faaliyetlerini Joseph
G旦bbels y旦netiyordu ve yapt脹脹 propaganda 巽al脹malar脹
sayesinde Almanyay脹 savaa sokmay脹 baard脹. Hitler, hem
sinema hem de grafik y旦ntemlerini youn olarak
kullanm脹t脹r. zellikle kulland脹klar脹 amblem ve ahin fig端r端
Nazi propagandas脹n脹n 旦nemli unsurlar脹d脹r.
37. Sovyet Propagandas脹
zellikle souk sava d旦neminde Stalin,
Amerikaya kar脹 sinema, radyo, televizyon ve
grafik alanlarda 旦nemli propaganda faaliyetleri
y端r端tm端t端r. Stalin, propaganda afilerinde,
dier devletlerin bakanlar脹yla el s脹k脹脹rken
resmedilmi ancak resimlerde hep dier devlet
bakanlar脹ndan 巽ok daha uzun ve iri
resmedilmitir.
38. Amerikan Propagandas脹
Amerika, Birinci D端nya Sava脹 s脹ras脹nda, propaganday脹 ilk
kez bilimsel bir ekilde tan脹mlam脹 olan Walter Lippman ve
Edward Bernays脹, 聴ngilterenin yan脹nda savaa girme
konusunda halk脹n fikrini etkilemesi i巽in g旦revlendirmitir.
Amerikan脹n bilinen 旦nemli propaganda 巽abalar脹, Almanlara,
Japonlara ve Sovyetler birliine kar脹d脹r. Radyoyu
kullanarak Amerika ve Avrupaya gri propaganda yay脹nlar脹
yapm脹t脹r.
Halk脹n sava bonosu sat脹n almas脹n脹 ama巽layan,
ispiyonculuu k脹nayan ve orduya kat脹l脹m salamay脹
ama巽layan posterleri 端nl端d端r. En 旦nemli ve en 端nl端
propaganda posteri de Sam Amcan脹n I Want You
posteridir. Direk 巽a脹rma stiline de en 旦nemli 旦rneklerden
biridir.