More Related Content
What's hot (20)
Similar to Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych (20)
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych
- 1. Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych Możliwości przeciwdziałania oraz rozwiązywania sytuacji trudnych (negatywnych) w instytucjach resocjalizacyjnych dla nieletnich, otwartych i izolacyjnych. Wskaż różnice oraz możliwe do uzyskania efekty w każdej z tych instytucji. Weź pod uwagę :ucieczki, autoagresję, środki psychoaktywne, agresję w stosunku do innych. Punktem wyjścia w moich rozważaniach będzie opisanie w/w sytuacji trudnych. Zacznę od ucieczek. Jest to jedna z wielu sytuacji zdarzających się zarówno w placówkach otwartych jak i izolacyjnych. Oczywiste jest, że łatwiej jest jej dokonać będąc w placówce otwartej co wcale nie oznacza, że zdarza się to częściej w ośrodkach tego typu. Niewątpliwie jest to sytuacja trudna, bywa że nieletni uciekają z ośrodków wychowawczych już po kilku godzinach od przybycia na miejsce a jeśli w ciągu 8 tygodni nie powrócą są automatycznie skreślani z listy osób przebywających w ośrodku. Odbiera to personelowi szansę na rozpoczęcie jakichkolwiek działań resocjalizacyjnych, a gdy ucieczka zdarzy się po dłuższym okresie pobytu w ośrodku oznacza nieskuteczność dotychczasowych działań i burzy pewien ustalony porządek oddziaływań. Podobnie jest z ucieczkami z placówek izolacyjnych, również rzutuje to na pracę z nieletnim. Kolejną sytuacją trudną jest autoagresja. Według wikipedii autoagresja to „działanie mające na celu spowodowanie sobie psychicznej albo fizycznej szkody”. Wyróżnione są tam dodatkowo rodzaje autoagresji bezpośrednią, gdy „dochodzi do samookaleczenie lub samooskarżania” i pośrednią, gdy „jednostka prowokuje i poddaje się agresji innych” oraz werbalną - „polega na zaniżaniu samooceny, krytykę siebie i swojego zachowania” i niewerbalną – „to samookaleczenia, uszkadzanie ciała”. Środki psychoaktywne a właściwie zażywanie ich przez nieletnich przebywających w danej placówce to następna sytuacja trudna. Jak twierdzi M. Ciosek w pozycji „Człowiek w obliczu izolacji więziennej”1 środki odurzające szybko generują osobowość nieletniego i uzależniają do tego stopnia, że samodzielne wyjście z nałogu jest prawie niemożliwe. Jest to o tyle niebezpieczne, że dzieje się to bez wiedzy personelu placówki i dowodzi istnienia w placówce tzw. „drugiego życia”. I wreszcie jeden z najpowszechniejszych moim zdaniem problemów a mianowicie agresja wobec innych ludzi (innych nieletnich lub personelu placówki). Jak mówi M. Ciosek 1 M. Ciosek, Człowiek w obliczu izolacji więziennej, Wydawnictwo Archidiecezji Gdańskiej, Gdańsk 1996
- 2. jest to „zachowanie intencjonalnie wrogie, destrukcyjne, przynoszące szkodę a skierowane przeciwko ludziom lub rzeczom (…)”.2 W pracy resocjalizacyjnej bardzo ważna jest diagnoza. Postawienie prawidłowej diagnozy jest niezbędna do rozpoczęcia planowania jakichkolwiek działań resocjalizacyjnych. Kolejnym etapem jest stworzenie Indywidualnego Programu Resocjalizacji nieletniego. Zawiera się w nim sposoby i metody oddziaływań dostosowane do specyficznych cech osobowości nieletniego. Dzisiejsza nauka proponuje wiele sposobów i metod oddziaływań resocjalizacyjnych, mają one nie tylko pomóc dziecku powrócić do społeczeństwa i prawidłowo w nim funkcjonować, ale również zapobiegać pewnym sytuacjom trudnym mogącym pojawić się w placówkach zarówno izolacyjnych jak i otwartych. Najpowszechniejszymi sposobami oddziaływań są mówiąc terapie indywidualne (indywidualny kontakt z nieletnim) i terapie grupowe (praca w grupie, kształtowanie pewnych postaw wobec innych, integracja itp.). W obydwu przypadkach stosuje się dodatkowo konkretne metody działań. Na początku chciałabym umieścić psychoanalizę, gdyż uważam, że jest to bardzo często stosowana metoda (a jeśli nie jest to powinna być). Zawiera się ona w psychodynamicznym podejściu korekcyjnym, w którym K. Pospiszyl opisuje zaburzenia jako deficyty w relacjach interpersonalnych prowadzące do zaburzeń osobowości przez niezaspokojenie potrzeb psychicznych, zaburzenia równowagi procesów emocjonalnych. W pracy resocjalizacyjnej ważne jest więc zaspokojenie pewnych potrzeb nieletniego, wyrównanie deficytów emocjonalnych. Wymaga to od wychowanka dużego zaangażowania i otwarcia się, oraz umiejętności opisu własnych uczyć, przeżyć, zachowań. Bardzo ważne jest, aby po takich oddziaływaniach nie pozostawić wychowanka samego ze swoimi przemyśleniami, istnieje bowiem ryzyko, że doprowadzimy go do pewnej skrajnej sytuacji, z którą ciężko będzie mu sobie poradzić. W obrębie tego podejścia zawiera się również metoda kryzysu emocjonalnego A. Aichhorna, którą bliżej opisuje K. Pospiszyl w „Resocjalizacji”3 . Krótko mówiąc, polega to na doprowadzeniu nieletniego do pewnego rodzaju kryzysu, mającego spowodować u niego analizę pewnych uczuć, zachowań. Istnieje ryzyko, że wychowanek nie będzie w stanie wyjść z tego kryzysu, szczególnym zagrożeniem jest to w sytuacji gdy wychowanek ma kontakt z terapeutą tylko w czasie trwania terapii, w związku z czym nieletni przebywający w zakładach poprawczych są bardziej na to narażeni. Ważne wtedy jest, aby dać dziecku narzędzia potrzebne do rozładowania pewnego rodzaju napięcia 2 M. Ciosek op.cit. 3 K. Pospiszyl, Resocjalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007
- 3. jakie się wytworzyło, do wyjścia z tego kryzysu w sposób społecznie akceptowany, może to pomóc uniknąć wyróżnionych na początku sytuacji trudnych lub rozwiązać je. M. Konopczyński w swojej książce „Twórcza resocjalizacja. Wybrane metody pomocy dzieciom i młodzieży” 4 podaje wiele metod oddziaływania resocjalizacyjnego poprzez rozwijanie twórczości i kreatywnych postaw wychowanka. Pierwszą z nich są zajęcia sportowe. „Ruch jako środek wychowawczy jest potężnym czynnikiem stymulującym, tj. pobudzającym dynamikę rozwojową, kształtującym osobowość. Nie mniej ważny jest aspekt zabaw i ćwiczeń ruchowych. Poprzez rozszerzanie form i czynności ruchowych oraz nabieranie wprawy, wychowanek lepiej adaptuje się do życia, zdobywa wiarę we własne możliwości, pokonuje obawę i wewnętrzne opory, cieszy się osiągnięciami. W kontaktach z rówieśnikami uczy się oceniać własne siły, przystosowywać się do życia społecznego. Wyżycie się ruchowe przynosi emocje i radość. „5 Ten obszerny cytat mówi właściwie wszystko. Dziecko aktywne ruchowo ma okazję wyzwolić pewne emocje, nabyć nowe umiejętności, jest to bardzo pomocne w przypadku agresji wobec innych osób. Wychowanek może poprzez ruch w pewnym stopniu wyzbyć się negatywnych emocji i rozładować napięcie. Zajęcia sportowe pomagają również w nawiązaniu więzi z wychowawcą i innymi wychowankami. Może to pomóc uniknąć innych sytuacji trudnych i pomóc w całym procesie resocjalizacji. Zajęcia plastyczne to kolejna z proponowanych metod. Postrzeganie plastyczne ma pobudzić w wychowanku pewne przeżycia, zmusić go do refleksji, do przeżywania wartości. Dzięki rysunkowi mogą oni wyrazić siebie swoje uczucia, głęboko skrywane bóle, lęki a jednocześnie nie muszą o tym mówić. Jest to dla nich łatwiejsza forma wyrażania uczuć. Ważne jest tu wspólne omówienie przez grupę wszystkich rysunków, pomaga to przełamać barierę, opór emocjonalny, który może się pojawić u niektórych wychowanków. Muzykoterapia jest to jedna z najstarszych form oddziaływania na człowieka. „Muzyka i kontakty z nią są ważnym czynnikiem rozwoju uczuć osobistych, społecznych, rozwoju postaw moralnych. Muzyka działa bardziej bezpośrednio, silniej emocjonalnie i dynamiczniej niż pozostałe sztuki, odgrywa rolę nośnika uczuciowego lub podłoża, w które osoba 4 M. Konopczyński, Twórcza Resocjalizacja. Wybrane metody pomocy dzieciom i młodzież, MEN, Warszawa 1996 5 M. Konopczyński, op.cit
- 4. odbierająca muzykę wpisuje własne emocje i uczucie.”6 Ten rodzaj terapii pozwala na uwolnienie pewnych uczuć, emocji, wyciszenie i uspokojenie. Zajęcia teatralne. Wg teorii Goffmana7 , każdy człowiek gra w „teatrze życia”. Przez całe swoje życie odgrywamy pewne role (matki, ojca itp.). Naszym reżyserem są osoby oceniające wypełnianie przez nas tych ról (szef, rodzice), jeśli spełniamy ich oczekiwania, wówczas gramy naszą rolę prawidłowo. Bywa jednak tak, że jeden człowiek może mieć do zagrania więcej niż jedną rolę co może doprowadzić do różnych napięć, konfliktów. W ciągu naszego życia, każdy z nas pragnie wypróbować się w różnych rolach, ale nie zawsze ma ku temu okazję. Dlatego właśnie tak ważną rolę w pracy z nieletnimi może odegrać teatr. Zmusza się w ten sposób wychowanków do wejrzenia w siebie, ma to na celu wzbogacenie ich wiedzy o świecie i o sobie, kształtowanie norm moralnych, rozwijanie wyobraźni, wyzwalanie ambicji twórczych (wychowankowie sami decydują o kreacji roli i sami są odbiorcami), doznawanie estetycznych wrażeń. Uważam, że może być to bardzo ciekawą i przyjemną formą pracy z nieletnimi, ale przede wszystkim pomocną w różnych sytuacjach. Socjodrama i psychodrama. Są to formy terapii grupowych. Socjodrama ma za zadanie nauczyć jej uczestników społecznego przyswajania norm wymaganych przez członków zespołu. Wytwarza się poczucie przynależności do grupy, która ma podobne problemy i dolegliwości. W centrum zainteresowania znajduje się grupa. Uczestnicy odgrywają role wyznaczone przez terapeutę, mają szansę zastanowić się nad swoimi zachowaniami i skorygować je, nie będąc jednocześnie narażonymi na konsekwencje spotykane w prawdziwym życiu. Ważne jest tworzenie się kontaktów interpersonalnych. Psychodrama jest to odtwarzanie konfliktów w formie dramatycznej. Ta forma skupia się bardziej na osobowości poszczególnych członków grupy. Najczęściej tworzy się jakąś grupę, a nie jak w przypadku socjodramy korzysta z grup już istniejących. Bardzo ciekawą formą pracy związanej również z teatrem jest Scena Coda. Opiera się ona na realizacji dwóch zadań : prowadzeniu warsztatów teatralnych (z udziałem aktorów, reżysera, psychologów terapeutów i wychowanków) i tworzeniu profesjonalnych przedstawień z wykorzystaniem umiejętności nabytych podczas warsztatów oraz zawierających fragmenty z życiorysów młodzieży. Uczestnicy Sceny Coda uczą się kreować pewne role społeczne, odkrywają siebie, uczą się wychodzenia poza schematy, panowania 6 M. Konopczyński, op.cit 7 E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, PIW, Warszawa 1981
- 5. nad swoimi reakcjami, pewnej tolerancji emocjonalnej. W ogóle teatr jest dla nich jakby przekaźnikiem ich własnych przeżyć, uczuć jak się później okazuje takich samych jakie mają inni ludzie. Granie daje im szansę bysia kimś innym, kimś kim w codziennym życiu nie mogliby być, lub bycia sobą bez żadnych konsekwencji. W celu przeciwdziałania sytuacjom trudnym lub rozwiązywania ich konieczna jest edukacja. Jest ona nieodłącznym elementem resocjalizacji. I nie tylko edukacja jako stricte nauka, ale również jako uświadamianie chociażby w temacie uzależnień ale nie tylko. Bardzo ważne jest też ujęcie w działaniach czynnika rodzinnego, który często ma znaczący wpływ na zaburzenia występujące u wychowanka a więc i na ewentualne pojawienie się sytuacji trudnych. Konieczna jest jednoczesna praca z wychowankiem i z jego środowiskiem rodzinnym. Prowadzenie terapii rodzinnych, treningów rodzicielskich itp. Jak już wspomniałam, w zasadzie wszystkie te metody mogą być stosowane zarówno w instytucjach otwartych jak i izolacyjnych. Jednak ich efektywność oraz zakres ich stosowania może się nieco różnić. Resocjalizacja, jest to pomoc w powrocie do życia w społeczeństwie jednak, znacznie trudniej jest do tego doprowadzić w warunkach izolacji. W instytucji pewnie działania będzie łatwiej przeprowadzić i ich efekty mogą być większe, łatwiejsze w osiągnięciu i bardziej zauważalne. Obydwa typy instytucji mają takie samo zadanie- resocjalizację nieletnich. Jednak w instytucji izolacyjnej (zakład poprawczy) gdzie na jednego wychowawcę przypada więcej wychowanków niż w instytucji otwartej oraz gdzie trafiają nieletni w większym stopniu zdemoralizowani jest to na pewno nieco trudniejsze. W instytucji otwartej łatwiejszy jest indywidualny kontakt z wychowankiem. Jednak nie ulega wątpliwości, że obydwa typy instytucji zmagają się z takimi samymi sytuacjami trudnymi i mogą sobie tak samo z nimi radzić chociaż z różnymi skutkami. Bibliografia 1. Ciosek Mieczysław, Człowiek w obliczy izolacji więziennej, Wydawnictwo Archidiecezji Gdańskiej, Gdańsk 1996 2. Goffman Erving, Człowiek w teatrze życia codziennego, PIW, Warszawa 1981 3. Konopczyński Marek, Twórcza resocjalizacja. Wybrane metody pomocy dzieciom i młodzieży, MEN, Warszawa 1996 4. Pospiszyl Kazimierz, Resocjalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 5. Pospiszyl Kazimierz, Resocjalizacja nieletnich, Doświadczenia i koncepcje, Redakcja naukowa, Warszawa 1990 6. www.wikipedia.pl