Radiotherahy-Ozgehan Onay
- 1. Radyoterapinin Tan脹m脹, Tarih巽esi, Amac脹, Ak脹脹, Radyasyonun Madde ile Etkilemesi ve Kullan脹m脹 Rad.Fiz.Uzm. zgehan Onay 05/06/2010
- 2. Radyoterapinin Tan脹m脹, Amac脹 ve Tarih巽esi Radyoterapi, kanser tedavisinde x-脹脹nlar脹, gama 脹脹nlar脹 (稗) ve elektron gibi iyonize radyasyonun kullan脹ld脹脹 bir tedavi y旦ntemidir. Radyoterapinin amac脹; tan脹mlanm脹 bir t端m旦r kitlesine, 巽evredeki sal脹kl脹 dokuya olabildiince az zarar vererek belirlenmi ideal dozu vermek ve k端r ans脹n脹 artt脹r脹rken iyi bir yaam kalitesi salamakt脹r. 1895te Wilhelm Conrad R旦ntgen in x 脹脹nlar脹n脹, 1896da Antoine Henri Becquerel in Uranyum tuzlar脹n脹, 1898de Curie lerin Radyum u kefi,
- 3. 1919 y脹l脹nda Ernest Rutherford 脹n yapay radyoaktiviteyi bulmas脹, Bu bululardan sonra, iyonize radyasyon t脹pta az da olsa uygulama alan脹 bulsa da a脹r yan etkiler nedeniyle 1920li y脹llara dek etkin bir ekilde kullan脹lamam脹t脹r. lk kez 1922 de lokal ileri larenks kanserinin radyoterapi ile 旦nemli komplikasyonlar olmadan iyileebildii Coutard- Hautant taraf脹ndan Paris Uluslararas脹 Onkoloji Kongresinde g旦sterilmitir.
- 4. 1934 de Henri Coutard g端n端m端zdeki radyoterapinin temelini tekil eden doz-zaman ilikisi kavram脹n脹 i巽eren uzun s端reli fraksiyone tedavi y旦ntemini gelitirmitir. II. D端nya Sava脹 ndan sonra radyobiyoloji h脹zl脹 bir gelime s端recine girmi, fraksiyone radyoterapi ile h端cre sakal脹m erileri elde edilmitir. Betatron 1943 y脹l脹nda kullan脹lmaya balam脹, Kobalt-60 teleterapi cihazlar脹 ise 1950 den sonra t端m D端nya ya yay脹lm脹 ve sonras脹nda Lineer h脹zland脹r脹c脹lar gelitirilmitir.
- 7. Radyasyon Radyasyon; atom taraf脹ndan enerjinin yay脹lmas脹 ve bu enerjinin boluk i巽inde iletilmesi ilemidir. Radyasyon, dalga, par巽ac脹k veya foton olarak adland脹r脹lan enerji paketleri ile yay脹lan enerjidir ve daima doada var olan, birlikte yaad脹脹m脹z bir olgudur.
- 8. Enerji transferi sal脹n脹m veya radyasyon yoluyla olur. Yani radyasyon hareket halindeki enerjidir. RADYASYON YONLA帖TIRICI RADYASYON YONLA帖TIRICI OLMAYAN RADYASYON PARACIK TP DALGA TP DALGA TP H脹zl脹 elektronlar X-I帳脹nlar脹 Radyo dalgalar脹 Beta par巽ac脹klar脹 Gama 脹帳脹nlar脹 Mikrodalgalar Alfa par巽ac脹klar脹 K脹z脹l旦tesi dalgalar G旦r端lebilir 脹帳脹k Dolayl脹 iyonla帳t脹r脹c脹 N旦tron par巽ac脹klar脹
- 9. yonlat脹r脹c脹 Radyasyon yonlat脹r脹c脹 radyasyon terimi x ve 脹脹nlar脹, (Kuantum fiziinde bu radyasyonlara foton ad脹 verilir), , partik端lleri, protonlar, elektronlar, n旦tronlar kozmik 脹脹nlar gibi radyasyon tiplerini kapsar.
- 10. yonlama Olay脹 Bir atom ya da molek端lden bir elektronun kopmas脹 olay脹d脹r. Bu olay脹 oluturan radyasyon tiplerine, iyonlat脹r脹c脹 radyasyon ad脹 verilir. Uyar脹lma Olay脹 Eer ortama giren radyasyonun enerjisi, ortam脹 oluturan atomlardan elektron koparacak kadar y端ksek deilse, o zaman elektronlar脹n y旦r端nge deitirmesine sebep olabilir. Bu olaya uyar脹lma ad脹 verilir ve elektronu y旦r端nge deitirmi atoma da uyar脹lm脹 atom denir.
- 11. Fotonun Madde ile Etkilemesi Fotoelektrik olay Kompton sa巽脹lmas脹 ift oluum Koherent sa巽脹lma Fotodisintegrasyon
- 12. Fotoelektrik Olay D端端k enerjili bir fotonun sourucu ortamdaki bal脹 elektron taraf脹ndan sourulurken bir elektronun yay脹nlanmas脹d脹r. Atomun i巽 tabakalar脹ndan elektron yay脹nlan脹rsa, d脹 tabakalardaki elektronlardan biri bu daha d端端k bo seviyeyi doldurur ve bunun sonucunda elektronla birlikte X-脹脹n脹da yay脹nlan脹r.
- 13. Fotoelektrik Olay F脹rlayan fotoelektron Gelen foton E<0,5 MeV KL M Karakteristik radyasyonlar
- 14. Fotoelektrik Olay 0.5MeVden k端巽端k enerjili fotonlarda s脹k g旦r端l端r. Atomun K, L, M, N y旦r端ngelerindeki s脹k脹 bal脹 elektronlar脹 ile etkileir. Gelen fotonun enerjisi iki ekilde harcan脹r. h =EB+EK Enerjinin k端p端 ile ters orant脹l脹d脹r. / 1/E3 Absorblayan materyalin atom numaras脹na bal脹d脹r. /駕Z3 Kemik,kas,ya gibi farkl脹 atom numaral脹 materyallerin x 脹脹n脹 absorbsiyonu farkl脹d脹r.
- 15. Compton Sa巽脹lmas脹 Bu olay fotonun serbest bir elektronda esnek sa巽脹lmas脹d脹r. fotonun enerjisi elektronun balanma enerjisinden y端ksek ise, balanma enerjisi g旦z ard脹 edilip elektronun serbest olduu d端端n端l端r. Gelen foton atomik balanma enerjisinin 旦nemli olduu enerjiye (100 keV alt脹) sahipse bu olay ger巽ekleemez.
- 16. Compton Sa巽脹lmas脹 F脹rlayan elektron (Compton elektronu) Gelen foton 0,5 MeV<E<10 MeV Sa巽脹lan foton h2
- 17. Compton Sa巽脹lmas脹 Atomun zay脹f bal脹 ve serbest elektronlar脹 kapsar. Atom numaras脹na bal脹 deildir. Elementlerin gram ba脹na elektron say脹s脹na bal脹d脹r. Enerjinin artmas脹yla azal脹r. Fotonun her bir 巽arp脹mas脹nda bir miktar enerji sa巽脹l脹r,bir k脹sm脹 da absorblan脹r. Absorblanma miktar脹 巽arp脹ma a巽脹s脹na ve enerjiye bal脹d脹r.
- 18. ift Oluum Foton yeterli enerjiye sahip olduunda, madde taraf脹ndan sourulur ve z脹t elektrik y端kl端 par巽ac脹klar meydana getirir. K脹saca, 巽ift oluum fotonun elektron-pozitron 巽iftine d旦n端mesidir. Bu olay, momentum korunumunu salamak i巽in 端巽端nc端 bir cismin varl脹脹nda meydana gelir. Pozitronun k端tlesi elektronun k端tlesine eit olduundan, elektron-pozitron 巽ift oluumu i巽in eik enerjisi 1,02MeV olacakt脹r
- 19. ift Oluum Elektron (-) 0,51 MeV Gelen foton E>1,02 MeV 0,51 MeV Elektron (+)
- 20. ift Oluum Fotonun enerjisi 1.02 MeV den b端y端k olmal脹d脹r, Enerji k端tleye d旦n端端r(m0c2), Pozitron serbest elektronla birleerek yok olur. Yok olma sonucu enerjileri 0.511 MeV olan iki gamma 脹脹n脹 oluur. K端tle enerjiye d旦n端端r. Gram ba脹na atomik numaraya(Z2) bal脹 olarak artar.
- 23. Kompton etkisi X 脹脹n脹 enerjisi Fotoelektrik etki X 脹脹n脹n脹n dokudan ge巽ii Kompton sa巽脹l脹m脹na etkisi yok Atom No Fotoelektrik olay X 脹脹n脹n脹n dokudan ge巽ii Kompton etkisi Dansite Fotoelektrik etki X 脹脹n脹n脹n dokudan ge巽ii
- 24. Koherent Sa巽脹lmas脹 Bu etkileim elektronun yak脹n脹ndan ge巽en ve onu titretiren emd ibarettir, Titreen elektron gelen emd ile ayn脹 frekansta enerji yayar, Ortamda enerji absorblanmaz, Foton k端巽端k a巽脹 ile sa巽脹l脹r.
- 25. Fotodisintegrasyon Etkileme foton ve atom 巽ekirdei aras脹nda olur, ok y端ksek foton enerjilerinde oluur, N端kleer reaksiyona ve bir veya bir巽ok n端kleonun yay脹lmas脹na yol a巽abilir, ekirdekten n旦tronlar脹n yay脹nlanmas脹na neden olur.
- 26. Par巽ac脹k Tipi Radyasyonun Madde ile Etkilemesi Par巽ac脹klar脹n脹n Absorbsiyonu par巽ac脹klar脹 Helyum 巽ekirdei gibi birbirine s脹k脹 bal脹 2 proton ve 2 n旦trondan oluur. B端t端n enerjilerini k脹sa ve dorusal bir yol boyunca t端ketirler. H端cre i巽ine girecek olurlar ise, son derece b端y端k biyolojik tahribatlara yol a巽arlar. Y端ksek iyonizasyon g端c端ne sahiptirler. Atomlar脹n negatif y端kl端 elektronlar脹 ile 巽arp脹脹p elektronlar脹n atomdan kopmas脹na ya da y旦r端nge deitirmesine yol a巽arlar.
- 27. 硫 Partik端llerinin Absorbsiyonu ekirdek fazla proton veya n旦tronundan bir protonu n旦trona veya n旦tronunu protona d旦n端t端rerek kurtulabilir. Bu arada reaksiyonda y端k korunum gerei 巽ekirdekten bir elektron f脹rlat脹l脹r. Bunlar partik端ler (tanecik) radyasyonlard脹r. Genellikle yollar脹 端zerindeki atomlar脹n y旦r端nge elektronlar脹 ile 巽arp脹脹rlar. H脹z脹 azald脹k巽a, iyonizasyon younluunda da bir art脹 ortaya 巽脹kmaktad脹r. Bu par巽ac脹klar脹n y端kleri ve k端tleleri par巽ac脹klar脹nkinden k端巽端k olduundan bunlar脹n maddeyle etkileme olas脹l脹脹 daha azd脹r. Bu y端zden bu par巽ac脹klar脹n erime mesafeleri daha uzundur.
- 29. N旦tronlar脹n Absorbsiyonu Atom 巽ekirdekleri ile direkt 巽arp脹malar yaparlar. Yava n旦tronlar atom 巽ekirdeine girerler ve orada yakalan脹rlar. H脹zl脹 n旦tronlar, atom 巽ekirdekleri ile elastik 巽arp脹malar yaparlar. Orta enerjili n旦tronlar, madde ile hem 巽ekirdek yakalanmas脹 hem de 巽ekirdekle 巽arp脹ma yollar脹 ile kar脹l脹kl脹 etkilemeye girebilirler.
- 30. Elektronun Madde ile Etkileimi Brems 脹脹nlar脹 端retimi Daha y端ksek elektron enerjilerinde elektron atomun yak脹n脹na gelerek y端k端nden dolay脹 n端kleer Coulomb alan脹na girer. Elektron 巽ekim kuvvetinin etkisiyle aniden yavalar ve azalm脹 enerjisiyle 巽ekirdekten uzakla脹r. Bu s脹rada elektron enerjisini brems 脹脹nlar脹 olarak bilinen foton olarak kaybeder. I脹nsal kay脹p olarak bilinen bu etkileim y端ksek atom numaral脹 atomlarda meydana gelir.
- 31. Bremss (Frenleme) I脹nlar脹n脹n Olumas脹 e- e- e- e- e- e- + 巽ekirdek X-脹脹n脹 e- e- e- e-
- 32. Elektronun Madde ile Etkileimi Karakteristik radyasyon 端retimi Nadir olarak gelen elektron atomun i巽 y旦r端nge elektronlar脹ndan birini yerinden s旦ker ve elektron boluu oluur. st y旦r端ngedeki elektronlar taraf脹ndan bu boluk doldurulurken karakteristik X 脹脹n脹 oluur.
- 33. Karakteristik X-I脹n脹 Sa巽脹lan Elektron K Y旦r端nge Elektronu M L
- 34. Karakteristik X-I脹n脹 h僚 = EK - EN h僚 = EK - EM h僚 = EK - EL K M L
- 35. Elektronlar脹n Enerji Kay脹plar脹 1- Elektronlar enerjilerini iki yolla kaybederler. Enerji kay脹plar脹 gelen elektronun enerjisi ve maddenin atom numaras脹yla deiir. 2-arp脹masal kay脹plar; d端端k enerjili elektronlar ile d端端k atom numaral脹 atomlar aras脹nda bask脹nd脹r. 3- I脹nsal kay脹plar; genellikle y端ksek enerjili elektronlar ve y端ksek atom numaral脹 atomlar aras脹nda oluur.
- 36. Doz Tan脹mlar脹 Radyasyon Dozu: Herhangi bir radyasyonun madde 端zerinde g旦zlenebilir ve 旦l巽端lebilir belli bir etki douran miktar脹d脹r. yonlat脹rma Dozu: R旦ntgen = standart koullarda 1 cm3 havada bir iyon 巽ifti oluturacak X veya gama 脹脹nlar脹n脹n dozudur. 1 R = 2,58 x 10-4 C / g Absorbsiyon Dozu: Gray = herhangi bir radyasyonun bir maddenin 1 kilogram脹na 1 Joule l端k enerji transfer eden miktar脹d脹r. Eski birimi rad (100erg/g) d脹r. 1 Gy = 1 J / 1 kg
- 37. yonlat脹r脹c脹 Radyasyonun Canl脹 巽erisindeki Etkileri Direkt Etki: Enerjinin transferi sonucunda f脹rlayan elektron DNA molek端l端n端 dorudan etkileyerek hasara yol a巽maktad脹r. ndirekt Etki: F脹rlayan elektron ilk olarak ortam molek端lleri etkileime girerek serbest radikallerin(elememi elektrona sahip ve genellikle elektriksel a巽脹dan y端ks端z atom ve molek端llerdir.) olumas脹na sebep olur, ikinci aamada, DNA molek端llerinde hasara yol a巽arlar.
- 40. Radyoterapinin Yap脹l脹 Amac脹na G旦re Alt Gruplar脹 Radyasyon tedavisinin kapsami i巽ine; primer t端m旦rlerin tedavisi, cerrahiden sonra kalan makroskopik ve mikroskopik t端m旦r kal脹nt脹lar脹n脹n eradike edilmesi, n端ks ve/veya metastatik t端m旦rlerin tedavisi girmektedir. Yapilis amacina g旦re su alt gruplarda ele alinabilir: 1- K端ratif radyoterapi (pre/post op), 2- K端ratif dozda palyatif radyoterapi, 3- Palyatif radyoterapi.
- 41. 1-K端ratif Radyoterapi: Primer olarak radyoterapi ile k端r elde etmeyi ama巽layarak yapilan radyoterapidir. rnegin: evre I-II, Hodgkin lenfoma, nazofarenks karsinomu, T1 cilt karsinomu, radyoterapiye duyarli olup medikal inoperabl olan ileri evre diger t端m旦rler de k端ratif ama巽l脹 tedavi edililirler.
- 42. 2-K端ratif Dozda Palyatif Radyoterapi: Sadece biyopsi yapilabilmis inoperabl vakalarda t端m旦r端n subtotal 巽脹kar脹ld脹g脹 opere baz脹 vakalarda klinik ve radyolojik olarak t端m旦r tan脹s脹 konmus ve cerrahi yap脹lmayan t端m旦rlerde uygulanan tedavidir. rnein: Unrezektabl k端巽端k h端creli akciger kanserleri, unrezektabl beyin t端m旦rleri, unrezektabl larinks kanserleri, unrezektabl rektum-serviks-endometrium kanserleri
- 43. 3- Palyatif Radyoterapi: Uzun sakal脹m beklenmeyen, ancak agr脹 palyasyonu, atelektazi, Vena Kava Superior Sendromu, metastatik beyin t端m旦rleri, nekrotik cilt t端m旦rlerinde semptomlarin hafifletilmesi ve daha konforlu bir yasam s端rd端rmeyi ama巽layan tedavilerdir. G端nl端k radyoterapi dozu daha y端ksek,tedavi s端resi ise k脹sa tutulur.
- 44. Rtnin BASAMAKLARI 1-KLNK DEERLENDRME 2-TEDAV KARARI 3-HEDEF VOLM TESPiTi 4-TEDAVi PLANLAMA 5-SiMLASYON,TEDAV PLANININ KONTROL 6-TEDAVi 7-PERYODiK DEERLENDiRME 8-GZLEM
- 45. KLiNiK DEERLENDiRME TEDAVi KARARI - Radyasyon Onkolou - Cerrahi Onkolog - Medikal Onkolog - Radyolog - Patolog - Dier
- 46. HEDEF VOLM TESPiTi T端m旦r vol端m端, Kritik organlar, Hasta konturu. -Radyasyon Onkolou, -Tekniker, -Radyasyon Fizik巽isi (veya dozimetris)
- 47. TEDAV PLANLAMA- SMLASYON, TEDAV PLANININ KONTROL Bilgisayarl脹 planlama, RF Koruma bloklar脹, aksesuarlar, T Alternatif planlamalar脹n deerlendirilmesi, RO,RF Tedavi plan脹n脹n se巽ilmesi, RF,RO Doz hesab脹. -Radyasyon RF Onkolou, -Tekniker, -Radyasyon Fizik巽isi.
- 48. TEDAV lk set-up (tedavi), T, RO, RF Portal g旦r端nt端leme (port filmi), T, RO Dozimetri kontrol端 (旦r:TLD), T, RO Tedavinin s端reklilii. T, RF, RO -Radyasyon Onkolou, -Teknikeri, -Radyasyon Fizik巽isi.
- 49. GZLEM - DEERLENDRME Tedavi s脹ras脹nda: Tedavi sonras脹: Yan脹t, Yan脹t, Ge巽 yan etki, Yan etki, Yan脹t脹n devaml脹l脹脹, Destek tedavi. Yeni tedaviler. -Radyasyon Onkolou, -Cerrah, -Medikal Onkolog, -Radyolog, -Patolog, -Tekniker.
- 50. 意艶艶一一端姻鉛艶姻