�ݺ�ߣ

„Mechaniczna pomarańcza”
i realne „cytryny”.
Efektywność rynku w warunkach
asymetrii informacji
dr hab. Radosław Mącik, prof. nadzw. UMCS

Mechaniczna pomarańcza i realne cytryny… - Wykład dla uczestników XXX OWE
radoslaw.macik@umcs.lublin.pl radoslawmacik.wordpress.com rmacik
Ciąg skojarzeń prowadzący do tytułu na dziś…
 Cytryna  kwaśna
 Niedokładne przeciwieństwo ”kwaśny”  „słodki”
 Słodki  pomarańcza
 + cyfrowa gospodarka (przekornie) 
„mechaniczna pomarańcza”
(Clockwork Orange)
 Bez bezpośrednich skojarzeń do treści książki/filmu
 A mamy takie skojarzenia na jakie zasłużyliśmy ;-)
2

Cel naszego spotkania
 Przedstawienie i analiza zjawiska asymetrii informacji
 Wskazanie ekonomicznych konsekwencji asymetrii
informacji w skali mikro (suboptymalne decyzje
podmiotów rynkowych, głównie strony gorzej
poinformowanej) i makro (nieefektywna alokacja
zasobów).
 Zwrócenie uwagi, iż asymetria informacji jest jedną z
przyczyn zawodności rynku, tj. sytuacji w której
mechanizm rynkowy nie zapewnia optymalnej alokacji
zasobów.
3

Wprowadzenie
 Analiza funkcjonowania rynków z asymetrią informacji
pomiędzy ich uczestnikami była przedmiotem intensywnych
badań w latach 70-tych XX w.
 W 2001 r. trzej badacze zostali uhonorowani Nagrodą im.
Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii za wkład w badanie takich
rynków – byli to:
– George A. Akerlof
– A. Michael Spence
– Joseph E. Stiglitz
 Rozwój rynków elektronicznych na przełomie XX i XXI w.
wzbudził ponowne zainteresowanie tematem
4

Asymetria informacji
 W klasycznej teorii ekonomii uczestnicy rynku posiadają z
założenia pełną i jednakową informację
 W praktyce wiele rynków charakteryzuje się asymetrią
informacji: podmioty po jednej stronie rynku mają większy
zasób informacji od tych po drugiej stronie, np.:
– Producenci/sprzedawcy wiedzą więcej o jakości/trwałości
sprzedawanych produktów
– Zarządy spółek wiedzą więcej o ich sytuacji finansowej
– Ubezpieczający się wiedzą więcej o ryzyku wypadku niż
zakłady ubezpieczeń
5

Asymetria informacji (2)
 Strona rynku lepiej poinformowana posiada przewagę nad
posiadającą mniej informacji, przez co może w większym
stopniu oddziaływać na warunki zawarcia transakcji
 Strona gorzej poinformowana, by zmniejszyć ryzyko własnych
decyzji stara się pozyskać informację o drugiej stronie
transakcji, co wymaga wysiłku poznawczego i/lub poniesienia
kosztów albo wydatkowania czasu
 W warunkach asymetrii informacji działania (w tym decyzje
wyboru) niosą w sobie informacje, uczestnicy rynku wiedzą o
tym, co wpływa na ich zachowania rynkowe (Stiglitz 2001, s.
485)
6

Źródła asymetrii informacji
 Naturalne, np.:
– zróżnicowanie zdolności i umiejętności pracowników
– trudność oceny rzeczywistych cech produktów/usług (w
tym ich jakości)
 Wytworzone przez rynek:
– zachowywanie dla siebie wiedzy o rynku i skutecznych
strategiach przez menedżera – zwiększa jego pozycję
przetargową
– zróżnicowane koszty pozyskania informacji, prowadzą
często do dyskryminacji cenowej wiedzących mniej
7

Negatywna selekcja w ujęciu George’a
Akerlofa
 George Akerlof (1970) pokazał w jaki sposób na rynku, na
którym sprzedawcy posiadają więcej informacji niż nabywcy o
jakości produktów, pojawia się zjawisko negatywnej selekcji
produktów niskiej jakości.
 Negatywna selekcja (adverse selection) ma miejsce wtedy gdy
w wymianie uczestniczą mniej pożądani potencjalni partnerzy
 Akerlof wskazał, że problemy asymetrii informacji są
powszechne i ważne, wyjaśniają np.:
– znaczące zróżnicowanie stóp procentowych pożyczek w krajach słabo
rozwiniętych,
– trudności osób starszych w znalezieniu komercyjnych ubezpieczeń
zdrowotnych
– dyskryminację mniejszości na rynku pracy
8

Negatywna selekcja – klasyczny przykład
rynku używanych samochodów (1)
 Używane samochody
sprzedawane na rynku
są wysokiej lub niskiej
jakości (tzw. „cytryny”)
 Jeśli sprzedawcy i
nabywców używanych
samochodów mogą je
odróżnić od siebie, to
istnieją 2 oddzielne rynki:
pojazdów dobrych i
„cytryn”
9
SH
SL
DH
DL
EH
pH
EL
pL
Qh=QL Ilość
Cena

 Przypuśćmy, że nabywcy
nie są w stanie odróżnić
samochodów o wysokiej i
niskiej jakości, przez co przy
Q oferowanych pojazdów,
samochód konkretny może
okazać się dobry lub zły
 W tej sytuacji nabywcy
mają ochotę zapłacić cenę
p1=0,5pH +0,5pL, pojawia się
nowa krzywa popytu D1
10
SH
SL
DH
DL
EH
pH
EL
pL
QH=QL Ilość
Cena
D1
E1
H
p1
H
Q1
H
E1
L
p1
L
Q1
L

 W dalszej kolejności spada
postrzegane
prawdopodobieństwo
nabycia samochodu dobrej
jakości
 Dochodzi do przesunięcia
krzywej popytu do pozycji
Dfinal sprzedawane są
wyłącznie „cytryny”
 Rynek używanych
samochodów dobrej jakości
przestał istnieć – przy cenie
pfinal
H podaż Qfinal
H=0
11
SH
SL
DH
DL
EH
pH
EL
pL
QH=QL Ilość
Cena
D1
E1
H
p1
H
Q1
H
E1
L
p1
L
Q1
L
Dfinal
pfinal
H
Qfinal
H=0
Efinal
L
pfinal
L
Qfinal
L

Pokusa nadużycia (moral hazard)
 Asymetria informacji prowadzić może do ujawnienia zachowań
o charakterze nadużyć wobec drugiej strony.
 Jeżeli cena równowagi na rynku dla produktów niskiej jakości
ustala się poniżej oczekiwań sprzedawcy, może on mieć ochotę
oszukać nabywcę prezentując sprzedawany produkt jako
lepszej jakości niż jest naprawdę, by uzyskać wyższą cenę
 Z kolei nabywca – np. ubezpieczenia – po jego nabyciu może
być skłonny zachowywać się bardziej ryzykownie
12

Koncepcja sygnalizacji Michaela Spence’a
 Michael Spence (1973) zidentyfikował istotną formę
dostosowania poszczególnych uczestników rynku nazwaną
sygnalizacją (signaling).
 Sygnalizacja polega na podjęciu przez podmiot lepiej
poinformowany kosztownych działań mających na celu
poprawić własną sytuację rynkową poprzez przekazanie
wiarygodnej informacji stronie gorzej poinformowanej
 Badania Spence’a podkreślały rolę poziomu formalnej edukacji
jako sygnału wartości pracownika na rynku pracy
13

W USA formalna edukacja jest w cenie
14

Klasyczna sygnalizacja statusu
 Drogi garnitur, buty i
akcesoria: zegarek, okulary
 „Wypasiony samochód”
 Typowe w zawodach:
prawnik, lekarz
 Brak demonstrowania
statusu – sugeruje brak
sukcesu zawodowego
15

Sygnalizacja osiągnięć (z innej beczki)
16

Sygnalizacja
 Inne przykłady:
– Wydłużona gwarancja sygnalizuje wysoką jakość produktu
– Wysokie dywidendy dla akcjonariuszy – wysoką zyskowność
przedsiębiorstwa
 Istotne właściwości sygnalizacji:
– Fałszowanie sygnałów musi być kosztowne, inaczej nie są one
wiarygodne
– Jeśli ktoś używa sygnalizacji do przekazywania korzystnych
informacji na swój temat, to inni będą zmuszeni do ujawnienia
informacji o sobie, nawet jeśli są o wiele mniej korzystne –
milczenie będzie traktowane jako próba ukrycia czegoś jeszcze
gorszego
17

Koncepcja przesiewania Josepha E. Stiglitza
 Joseph Stiglitz szczegółowo opisał odwrotny typ dostosowania
rynku, kiedy to słabiej poinformowana strona stara się pozyskać
informacje od strony lepiej poinformowanej, co nazwał
przesiewaniem (screening) – poprzez badanie stanu lub
monitorowanie zachowań drugiej strony
 Typowe zastosowania przesiewania to działania ubezpieczycieli
zmierzające do oszacowania ryzyka – np. poprzez wezwanie do
ujawnienia informacji o historii szkód albo do wykonania badań
lekarskich
 Na rynku pracy przesiewanie może mieć formę skomplikowanych
procesów rekrutacyjnych, w tym testów kompetencji, assessment
center itd.
18

Zawodność rynku wywołana asymetrią
informacji – przykład nadmiernej konsumpcji (1)
 Popyt
niedoinformowanych
konsumentów
przedstawia krzywa DU,
przy podaży S kupują oni
QU, po cenie pU,
 QU jest ilością większą
niż ilość QI kupowana
gdyby posiadali oni
pełne informacje o
produkcie (popyt wtedy
reprezentuje krzywa DI,
a cenę równowagi – pI )
19
S
DU
DI
Ilość
Cena
B
pU
QU
A
pI
QI0

Zawodność rynku wywołana asymetrią
informacji – przykład nadmiernej konsumpcji (2
 W warunkach zbyt
wysokiej oceny jakości
produktu nadmierna
konsumpcja prowadzi do:
– Zwiększenia nadwyżki
producenta – obszar
pUBApI=ApIpUF+AFB
– Zmniejszenia nadwyżki
konsumenta o obszar
ApIpUF+FBC
– W efekcie strata netto
dla społeczeństwa
wynikająca z
nieefektywnej alokacji
zasobów wyniesie ABC
(bo FBC – AFB = ABC)
20
S
DU
DI
BF
pI
QI Ilość
Cena
E
A
C
pU
QU0

Zbyt wysoka i zbyt niska ocena jakości
produktu
 Zbyt wysoka ocena jakości produktu wynikająca z
niedoinformowania prowadzi do omówionej
niedoskonałości rynku
– Producent/sprzedawca nie ma żadnej zachęty do
właściwego informowania konsumenta o prawdziwych
cechach produktu, bo zmniejszyłoby to popyt, a tym samym
jego nadwyżkę
 W sytuacji odwrotnej – zaniżona ocena jakości wywołuje
silny bodziec do poinformowania konsumenta co do cech
produktu, chociażby poprzez wydłużoną gwarancję, czy
też reklamę
– 7 lat gwarancji KIA ;-)
21

Technologie informacyjne a asymetria
informacji
 Użycie przez podmioty rynkowe technologii
informacyjnych i komunikacyjnych zmniejsza
(teoretycznie) asymetrię informacji między sprzedawcami
a nabywcami
 Nabywcy potencjalnie łatwiej porównać ceny i zdobyć
opinie na temat produktów i sprzedawców, chociaż wiele z
tych opinii nie jest wiarygodnych (tzw. amplifying)
 Z drugiej strony sprzedawcy mogą
obserwować/monitorować zachowania nabywców i
czerpać z nich informacje użyteczne w dalszej działalności,
dostają dane nie oparte na deklaracjach – jak w badaniach
innego typu – a na rzeczywistych zachowaniach
22

Zmniejszenie asymetrii informacji dzięki ICT (1)
 Screening kandydatów do pracy w mediach
społecznościowych:
– Społeczności zawodowe: LinkedIn, �ݺ�ߣshare,
ResearchGate, Academia.edu (tu obecna również
sygnalizacja kandydatów!)
– Społeczności masowe: Facebook, Instagram,
Pinterest, Google+ itd. (mniejsza kontrola kandydata
nad publikowanymi treściami)
– Twitter na pograniczu
23

Co mówią o mnie profile w social media?
 Zdjęcia: profilowe i pozostałe
 Filmiki video
 Wypowiedzi tekstowe
24

Zmniejszenie asymetrii informacji dzięki ICT (2)
 Internetowe pomoce
zakupowe
– Porównywarki cen /
agregatory ofert
– Serwisy z zaufanymi
opiniami
– Itd..
25

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Zwiększenie asymetrii informacji dzięki ICT (1)
 Zbierane są dane behawioralne, mogą być łączone w
bogatsze zbiory i analizowane predykcyjnie (jak się
zachowasz, co kupisz w przyszłości), zwiększając
asymetrię informacji – sprzedawca wie więcej od
nabywcy, który o pewnych rzeczach może nie pamiętać
 Obecnie najczęściej stykamy się z reklamami
targetowanymi behawioralnie
– Są często bardzo intruzywne – użytkownik czuje się nimi
osaczony
– Ale jeśli są wyświetlane PO ZAKUPIE to dowód na to, że
system reklamodawcy takiej informacji nie pozyskał
27

Zwiększenie asymetrii informacji dzięki ICT (2)
 Pomiary behawioralne bez świadomego uczestnictwa
użytkownika
– Względnie nieszkodliwe :
• Clicktracking: https://www.crazyegg.com/
• Mousetracking: http://mouseflow.com/
– Mniej bezpieczne:
• Facetracking: http://www.affectiva.com/
http://www.nviso.ch/technology.html
• http://www.noldus.com/human-behavior-
research/products/facereader
28

Podsumowanie
 Przedstawione przykłady zjawisk ekonomicznych wynikających
z asymetrii informacji stron transakcji wskazują, że asymetria ta
nie wpływa korzystnie na wybory uczestników rynku.
 Powoduje nieoptymalną alokację zasobów, a w skrajnym
przypadku zanikanie określonych rynków
 Podmioty rynkowe chroniąc się przed konsekwencjami
asymetrii informacji stosują koncepcje sygnalizacji oraz
przesiewania
 Łatwiejszy dostęp do informacji, np. poprzez użycie ICT
ogranicza w pewnym stopniu nasilenie omówionych
negatywnych zjawisk, czasem też tworzy nowe asymetrie
29

Wybrana literatura
 Akerlof, George A. (1970). "The Market for 'Lemons': Quality Uncertainty and the Market
Mechanism". Quarterly Journal of Economics 84(3), 488–500.
 Frank, Robert H. (2007) Mikroekonomia, GWP: Gdańsk
 Greenwald, Bruce C., Stiglitz, Joseph E. (1986). Externalities in Economies with
Imperfect Information and Incomplete Markets, Quarterly Journal of Economics
90(May), 229–264.
 Spence, Michael (1973). Job Market Signaling. Quarterly Journal of Economics 87(3),
355–374.
 Spence, Michael (2002). Signaling in Retrospect and the Informational Structure of
Markets. American Economic Review, 92(3), 434–459.
 Stiglitz, Joseph. (2000). The contributions of the economics of information to twentieth
century economics. Quarterly Journal of Economics, 114, 1441-1478.
 Stiglitz Joseph E. (2001). Prize Lecture: Information and the Change in the Paradigm in
Economics. Nobelprize.org. Nobel Media AB 2013,
http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/2001/stiglitz-
lecture.html
30

Dziękuję
za uwagę :)
Kontakt 

�ݺ�ߣ

Rm owe-listopad2016

More Related Content

Rm owe-listopad2016