Samen geestelijk gezond mieke verhaeghe - stigma en discriminatie
- 1. 17/12/2014 1 Maatschappelijke reacties op psychische problemen en GGZ Dr. Mieke Verhaeghe Docente Hogeschool VIVES Kortrijk 1 1. Belang van stigmatisering in huidige context 2. Stigmaprocessen 3. Gevolgen van stigmatisering 4. Aanpak 2 Eigen onderzoek vanuit Vakgroep Sociologie Universiteit Gent: Belgische publieke opinie (i.s.m. Elise Pattyn en o.l.v. Piet Bracke) Studie zorggebruikers GGZ (o.l.v. Piet Bracke) Vakliteratuur Contacten met hulpverleners en zorggebruikers Ervaringen stagiairs 3
- 2. 17/12/2014 2 4 Vermaatschappelijking van de zorg Vergt minstens (!) tolerante samenleving in de samenleving integratie Maar ook: vermaatschappelijking deels als antwoord op stigmatisering Zie ervaringen mobiele crisisteams Focus op herstelprocessen Stigmatisering belemmert herstel 5
- 3. 17/12/2014 3 7 1. Publiek stigmaproces 2. Stigmaverwachtingen 3. Zelfstigma 8 Publiek stigma: Bv. gevaar; bv. aanstellerig Denkbeelden publiek Attitude publiek Gedrag publiek 9
- 4. 17/12/2014 4 22% 12% 50% 49% 26% 33% 2% 7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% depressie psychose helemaal niet waarschijnlijk niet zeer waarschijnlijk enigszins waarschijnlijk zeer waarschijnlijk Vormt Jan een gevaar voor anderen? 10 Voorbeeld publieke opinie 11 46% vindt men Jan niet even betrouwbaar als andere mensen. 32% zou Jan niet als vriend aannemen. 54% vindt dat Jan geen leidinggevend functie mag bekleden (depressie). 12 ociale verwerping en (b) zelfverwerping bij de bevraagde cli谷nten n reageren negatief op personen die naar een centrum als dit gaan. Heb jij hierdoor ooit de meegemaakt? Doordat ik naar dit centrum kom (% min of meer juist of helemaal juist) nsen alsof ik minder kan dan een ander. 43% ige mensen me met minder respect. 35% sen minder op hun gemak bij me. 38% sen me gaan vermijden. 40% mensen me in de steek gelaten. 43% n reageren negatief op zichzelf omdat ze naar een centrum als dit gaan. Heb jij de volgende oordat ik naar dit centrum kom (% min of meer juist of helemaal juist) en aan mezelf. 37% bekwaam gaan voelen dan voordien. 34% utteloos gaan voelen. 38% waardig gaan voelen. 35% omdat ik naar dit centrum kom. 37% 2/3 van de zorggebruikers ervaren minstens 辿辿n van de vijf reacties Voorbeeld zorggebruikers: negatieve reacties van anderenErvaringen van (a) sociale verwerping en (b) zelfverwerping bij de bevraagde cli谷nten (a) Sommige mensen reageren negatief op personen die naar een centrum als dit gaan. Heb jij hierdoor ooit de volgende ervaringen meegemaakt? Doordat ik naar dit centrum kom (% min of meer juist of helemaal juist) doen sommige mensen alsof ik minder kan dan een ander. 43% behandelen sommige mensen me met minder respect. 35% zijn sommige mensen minder op hun gemak bij me. 38% zijn sommige mensen me gaan vermijden. 40% hebben sommige mensen me in de steek gelaten. 43% (b) Sommige mensen reageren negatief op zichzelf omdat ze naar een centrum als dit gaan. Heb jij de volgende reacties op jezelf? Doordat ik naar dit centrum kom (% min of meer juist of helemaal juist) ben ik gaan twijfelen aan mezelf. 37% ben ik me minder bekwaam gaan voelen dan voordien. 34% ben ik me soms nutteloos gaan voelen. 38% ben ik me minderwaardig gaan voelen. 35% Ik schaam me soms omdat ik naar dit centrum kom. 37% Doordat ik naar dit centrum kom
- 5. 17/12/2014 5 Stigmaverwachtingen door (potenti谷le) zorggebruiker: Bv. ontmoeting feestje (ex-)zorggebruiker; bv. hulpvraag potenti谷le zorggebruiker Bewust van Denkbeelden publiek Bewust van Attitude publiek Anticiperen op gedrag publiek 13 14 14 12 10 9 12 26 26 18 22 22 21 15 16 17 16 33 37 44 39 36 8 10 12 14 14 0% 50% 100% ... zouden sommige mensen doen alsof ik niets kan. ... zouden sommige mensen me met minder respect behandelen. ... zouden sommige mensen minder op hun gemak zijn bij me. ... zouden sommige mensen me vermijden. ... zouden sommige mensen me in de steek laten. Alsik psychischehulp zoukrijgen Helemaal fout Minof meer fout Onbeslist Minof meer juist Helemaal juist Voorbeeld publieke opinie Zelfstigmaprocessen bij (potenti谷le) zorggebruiker: Bv. schande thuis zitten, bv. terug aan het werk Denkbeelden publiek = zorggebruiker Attitude zorggebruiker 15 Gedrag zorggebruiker
- 6. 17/12/2014 6 16 60% van de zorggebruikers ervaren een of andere vorm van zelfstigma Voorbeeld zorggebruikers Doordat ik naar dit centrum kom ben ik gaan twijfelen aan mezelf 37% ben ik me minderwaardig gaan voelen 35% Ik schaam me soms omdat ik naar dit centrum kom. 37% 17 Depressie Psychose Geheimhouding zou beter zijn voor Jan 30.4% 25.5% Geheimhouding zou beter zijn voor familie van Jan 23% 26.2% Voorbeeld publieke opinie 18 32 25 27 17 25 29 27 33 26 30 13 12 13 14 13 20 28 21 33 25 5 7 6 10 6 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ikzou me schamen alsikpsychische hulp kreeg. Ikzou me minderwaardig voelenalsik psychische hulp kreeg. Psychischehulp krijgenzou mehet gevoel geven datikniets kan. Psychischehulp krijgenzou medoen twijfelenaan mezelf. Psychischehulp krijgenzou mehet gevoel geven nutteloos tezijn. Helemaal fout Minofmeer fout Onbeslist Minofmeer juist Helemaal juist Voorbeeld publieke opinie
- 7. 17/12/2014 7 Publiek stigma: Stigmaverwachtingen Zelfstigma Denkbeelden publiek Attitude publiek Gedrag publiek Bewust van Denkbeelden publiek Bewust van Attitude publiek Anticiperen op gedrag publiek Denkbeelden publiek = zorggebruiker Attitude zorggebruiker Gedrag zorggebruiker 19 1. Publiek stigmaproces 2. Stigmaverwachtingen 3. Zelfstigma 20 Starten met beeldvorming Over personen met psychische moeilijkheden Over GGZ 21 WAT STELT U ZICH VOOR BIJ HULPVERLENING IN PSYCHIATRISCHE ZIEKENHUIZEN?
- 8. 17/12/2014 8 Medicatie (32,6%) ≒Gewoon platspuiten en medicatie om zo weinig mogelijk last hebben ≒Heel slecht beeld .De mensen worden hun aan lot overgelaten en vaak verkeerd behandeld. Ze worden suf gehouden door de medicatie en soms geraken ze geen stap verder door gesprekken met psycholoog of psychiater. Gesprekken (31,4%) Vooral veel gepraat en nauw onderzocht en een nauwe band tussen dokters en patienten. Ik zie het eerder als iets noodzakelijk. Als mensen zelf kiezen om er terecht te komen? Zal het wel positieve gevolgen hebben Luisteren naar hun verhaal en vragen stellen om te doorgronden wat de oorzaken zijn van het probleem samen met hem op weg gaan zijn tempo volgen open communicatie individuele coach inschakelen Opsluiting (8,4%) ≒Isolement... Achter slot en grendel. Mensen daar opgesloten en de erge gevallen worden vast gebonden. Eens binnen heb je nog weinig kans er nog uit te komen re誰ntegratie (4,5%) Terug op het goede pad komen en terug zin in het leven krijgen en terug kunnen meedraaien in de maatschappij Heel veel geluisterd naar die mensen? Het onderliggend probleem uitzoeken door er mee ter spreken door er mee te praten en laten voelen dat ze bij de maatschappij horen en dat ze genezen kunnen worden Genuanceerde definities Doorgedreven vorm van professionele hulp dat in principe van tijdelijke aard is om de terugkeer naar de normale samenleving mogelijk te maken hulpverlening naar bepaalde doelgroepen toe zoal schizofrenie Men geeft daar een therapeutische behandeling door gesprekken ondersteund met medicatie. Het feit dat de pati谷nten er verblijven, heeft voor gevolg dat ze dag en nacht onder toezicht staan van het medisch en paramedisch team. het beeld van de filmkes ≒Ik zou het begot niet weten. We hebben er nog nooit moeten zijn. Ik heb er wel iets op tv van gezien maar weet niet hoe het er in het echt aan toegaat Veel medicatie en spuitjes, dwangbuizen. Ik heb te veel naar de films gezien misschien. Ik denk daarbij ook aan andere pati谷nten die be誰nvloeden in negatieve zin, zodat genezing nog moeilijker wordt.
- 9. 17/12/2014 9 25 WAT VINDT MEN VAN ALTERNATIEVEN? ,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0 Volledig akkoord Akkoord Noch akkoord, noch niet akkoord Niet akkoord Absoluut niet akkoord De beste therapie voor heel wat mensen met psychische problemen bestaat erin deel uit te maken van de normale samenleving. 26 ,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0 Volledig akkoord Akkoord Noch akkoord, noch niet akkoord Niet akkoord Absoluut niet akkoord Diensten voor geestelijke gezondheidszorg moeten worden aangeboden via voorzieningen die gevestigd zijn binnen de lokale gemeenschap. 27
- 10. 17/12/2014 10 28 29 Tewerkstelling Huisvesting Verzekeringen Inkomens Sociale relaties (sociale steun en netwerken) Zelfwaardering Ziekteverloop Vertrouwen in hulpverleners 30 Uitstel van zorg Mijden van zorg
- 11. 17/12/2014 11 31 Bij zorggebruikers Vormingen en trainingen Aandacht lotgenoten Bij organisaties Zorg op maat Attitude hulpverlener Streven naar minst ingrijpende setting Contextgericht werken; let op voor blame en shame bij familie 32 In samenleving? Specifieke acties? Protest? Vorming? (correcte) info + welke boodschap Contact? Maatschappelijke verandering? 33