�ݺ�ߣ

Geriatrik Rehabilitasyon
Yaşlı Sağlığına Giriş
Fzt. Cihan Kılıç
Kasım 2011

 Tanım
 Neden Geriatrik
Rehabilitasyon?
 Yaşlıların Demografik
Özellikleri
 Geriatrik Hasta Kimdir?
 Yaşlanma Nedir?
 Yaşlılarda Sık Görülen Sağlık
Problemleri
 Yaşlıların Fonksiyonlarının
Değerlendirilmesi
 Yaşlılarda Koruyucu Sağlık
Hizmetleri
 Yaşlıya Yaklaşım,
 Rehabilitasyon Ekibi,
 Yaşam Kalitesi ve Fonksiyon
Değerlendirme Ölçekleri
 Rehabilitasyon Uygulamaları
 Yaşlılar İçin Egzersizin
Yararları
 Egzersizin Temel Özellikleri
 Egzersiz Reçeteleme

Tanımı;
 Geriatri kelimesi geros(yaşlı) ve iatric(tedavi, iyileşme)
terimlerinden oluşmaktadır.
 Geriatrik rehabilitasyon kısaca, hasta veya sakat yaşlılara fiziksel
ve psikososyal yönden maksimum kapasitenin kazandırılması
anlamına gelir.
 Başka bir deyişle; yaşama yıllar değil, yıllara yaşam katarak
yaşlının YAŞAM KALİTESİ’ni yükseltmektir.

Neden Geriatrik Rehabilitasyon;
 1 milyar kişi 60 yaş ve üzeri, yani 5 kişiden biri yaşlı olacaktır,
 Dünya nüfusunun yarısı 36 yaş ve üzeri kişilerden oluşacaktır,
 Dünyada 314 milyon kişi 80 yaş ve üzerinde, 61 milyon 90 ve üzeri
yaşta, 3.2 milyon kişi de 100 yaşını aşmış olacaktır.
 65 yaş ve üzeri her yüz kişiden 55 i kadın ve 100 yaş üstü her yüz
kişiden 6’sının kadın olacağı tahmin edilmektedir.
Yaşlıların çoğunluğunu fakir, eğitim düzeyi düşük ve yalnız kadınlar
oluşturmaktadır.
 Yaşlıların oranının artışı ile birlikte, onların sağlık ve sosyal ihtiyaçlarının
karşılanamaması gelişmekte olan ülkeler için önemli bir sorun olarak
ortaya çıkacaktır.

Yaşlıların Demografik Özellikleri;
Dünya Nüfus Piramidi 2000-2050

Dünya'da 60 Yaş ve Üzeri Kişilerin Nüfusa Oranı 2000 - 2050

Türkiye’de Yaş Piramidi 2000 Türkiye’de Yaş Piramidi 2050

İSVEÇ 18 79.08
İNGİLTERE 16 77.19
JAPONYA 14 80.00
ABD 13 76.13
RUSYA 12 64.97
ÇİN 7 69.59
TÜRKİYE 6 72.37
HİNDİSTAN 5 62.41
PAKİSTAN 4 58.77
65 ve üstü yaş (%) Ortalama yaşam beklentisi

Peki Geriatrik Hasta Kimdir?
En yaşlı, en hasta, en komplike ve
düşkün hastanızı düşünün. İşte
tipik GERİATRİK HASTA odur.
William R. Hazzard, MD
http://depts.washington.edu/geront/directory/bios/hazzard.html

Peki Yaşlanma Nedir?
 Yaşlanma, hayata günler, aylar, yıllar katmaktır” veya
 “Yaşlanma, doğumla başlayan, ölümle biten hayat sürecidir. Ya da
 En doğrusu, “Büyüme ve gelişme tamamlandıktan sonra doku ve
organların yıpranmasıdır.”
İnsanların iki yaşı vardır:
1. Kronolojik yaşı
2. Biyolojik yaşı

 İnsanların bu iki yaşı her zaman birbirine paralel olarak
gitmemektedir.
 60 yaşında olup da 80 yaşındaki bir ihtiyarın arterleri, eklemleri gibi
yıpranmış, görme ve işitme keskinliği kaybolmuş olabilir.
 Ya da tersi olabilir. İleri yaşlara kadar gelmiş olan ihtiyarın kendine
özgü özellikleri vardır.
 İşte Geriatri Bilimi biyolojik, kronolojik ve sosyal yönleri ile bu kişileri
inceler.
 Bu süreç herkeste aynı şekilde sürmez; bireysel farklılıklar çok fazladır.

Gerontolojistler yaşlılığı 3 devreye ayırmaktadır;
1- 65-74 yaş, genç yaşlı: yaşa bağlı değişimlerin beklendiği yaş
2- 75-84 yaş, orta yaşlı: yaşa bağlı değişimlerin görüldüğü yaş
3- 85 yaş üstü, ileri yaşlı: özel bakım gerektiren yaş
Yaşlanma olayı bireylerde farklı hız ve şekillerde meydana
geldiğinden yukarıdaki yaş sınıflandırmasını her yaşlıya uygulamak
geriatri pratiğinde mümkün değildir.

Yaşla İlişkili Fonksiyonel ve Yapısal Değişiklikler

DSÖ'ne Göre Uluslararası Yetersizlik, Özürlülük ve Engellilik Sınıflandırması

Yaşlılarda Sık Görülen Sağlık Sorunları
 Baş Ağrısı-Kronik Ağrı
 Halsizlik-Yorgunluk
 İştahsızlık
 Baş Dönmesi
 Kabızlık
 İnkontinans
 Unutkanlık
 Depresyon
 Kötü Beslenme
 Göğüs Ağrısı
 Bayılma
 Mide-Barsak Kanaması
 İnfeksiyon
 Sıcak Çarpması
 Hipotermi-Isı Kaybı
 Duyu Kayıpları
 İnstabilite-Düşmeler
 Psikososyal ve Ekonomik
Sorunlar
 Fonksiyon Kayıpları

Fonksiyonlarının değerlendirilmesine göre yaşlılar;
1- Sağlıklı yaşlı
2- Kırılgan yaşlı
3- Terminal yaşlı diye ayrılabilir.
 Bu değerlendirmelerin yararı hedef kitle olan yaşlıların yaşam durumlarını
belirlemektir.
 Sağlıklı yaşlılar genel olarak hayatlarını tek başlarına sürdürmeyi becerebilen
kişiler olup, daha çok 65-74 yaş grubu içinde yer alırlar.
 Kırılgan yaşlılar ise, hastane veya bakım evlerinde kalan ileri yaşlı kişilerdir.
 Kırılganlık 65 yaş civarında %14 iken, ileri yaşlarda %65'in üzerine çıkmaktadır.
 Kırılgan yaşlı geriatrik sendromlar içinde bir fenomendir.

Kırılganlık;
 İstemsiz kilo kaybı,
 Halsizlik,
 Fiziksel aktivitede azalma,
 Bitkinlik,
 Hareketlerde yavaşlamadır.
Belirtileri;
 Sarkopeni,
 Osteopeni,
 Denge ve yürüme bozukluğu,
 Beslenme kusuru,
 Yavaş yürümektir.

Sarkopeni;
 Yaşlanma ile birlikte kas kütlesi, gücü ve fonksiyonlarındaki azalmadır.
 Gelişmesinde en önemli iki faktör:
 Hareketsizlik
 Özellikle protein olmak üzere beslenme eksikliği
 İnsülin duyarlılığını azaltmakta
 Güç ve kuvveti azaltmakta
 Maksimal VO2'yi azaltmakta
 En önemlisi istirahat metabolizmasını düşürmektedir.
Kırılganlığı ve sarkopenisi olan bireylerin;
 Birçok hastalığa yatkınlıkları vardır,
 Başkalarına bağımlı olma ihtimalleri yüksektir,
 Kuruma yerleştirilme riskleri artmıştır,

Kırılgan Yaşlı Modeli

Yaşlılarda Koruyucu Sağlık Hizmetleri
 Kazalardan Korunma
 Görmenin ve İşitmenin
Korunması
 Bağışıklık ve Aşılama
 Kanser Araştırmaları
 Kabızlık
 Anemi-Kansızlık Araştırması
 Nörolojik ve Psikiatrik
İşlevler
 Beslenme
 Ayak Bakımı
 Sigara Sorunu
 Egzersiz

Yaşlıya Yaklaşım;
 Tıbbi
 Psikolojik
 Sosyoekonomik
 Çevresel
 Ailesel değerlendirmeyi gerekli kılar..

Rehabilitasyon Ekibinde Şu Meslek Grubu Vardır;
 Hekimler,
 Fizyoterapistler,
 İş-Uğraşı Terapistleri,
 Konuşma Terapistleri,
 Hemşireler,
 Sosyal Çalışmacılar,
 Beslenme Uzmanları,
 Rekreasyonel Terapistler
 Mesleki Danışmanlar,
 Psikologlar.
Yaşlıyı değerlendirmede her meslek grubunun ayrıca kendi ölçü ve kriterleri vardır.

Yaşam Kalitesi ve Fonksiyonel Değerlendirme Ölçekleri
 Pulses Profili
 Barthel ve Modifiye Barthel
İndeksi (MBI)
 Fonksiyonel Bağımsızlık
Ölçütü (FIM)
 Katz Günlük Yaşam
Aktiviteleri İndeksi
 Kırılgan Yaşlı Fonksiyonel
Değerlendirme İndeksi
 Nothingam Sağlık Profili
(NHP)
 Kısa Form-36 (SF-36)
 Geç Yaşam ve Disabilite
Enstrümanı (LLFDI)
 Sağlık Değerlendirme Anketi
 Arhritis Impact
Measurement Scales (AIMS)
 Mini Mental Durum
Muayenesi (MMSE)
 Geriatri Komorbidite İndeksi
 Geriatrik Depresyon Ölçeği

Rehabilitasyon;
Yaşlıları dört temel gruba ayrılabiliriz;
1. Belirgin olarak fiziksel engelleri olanlar.
Hemipleji, artrit, kırıklar, amputasyonlar, nöromüsküler hastalıklar.
2. Belirgin hastalık belirtisi olmayan kronik hastalıklar. Kronik kalp
hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları gibi.
3. Belirgin olarak hastalığı olmayan fakat fiziksel olarak genel aktivitede
kaybı olanlar.
4. Tam bağımlı, fakat rehabilitasyon potansiyeli olmayan hastalar. Ağır
demans, dekompanse kalp hastalığı, terminal dönem malignite gibi.

Rehabilitasyon Uygulamaları;
 Tedavi Edici Egzersizler,
 Postür Eğitimi,
 Yürüme Eğitimi,
 Denge Eğitimi, İnstabilite
ve Düşmelerin
Engellenmesi
 Günlük Yaşamın Yeniden
Düzenlenmesi,
 İş ve Uğraşı Tedavisi,
 Beslenme,
 Nörolojik Hastalıkların
Rehabilitasyonu,
 Kardiovasküler ve Pulmoner
Hastalıkların Rehabilitasyonu,
 Ortopedik ve Travmatolojik
Hastalıkların Rehabilitasyonu,
 Romatizmal Hastalıkların
Rehabilitasyonu,
 Psikiatrik Hastalıkların
Rehabilitasyonu
 Kuruma Yerleştirme.

Yaşlılar İçin Egzersizin Yararları
 Vücut kompozisyonundaki değişikliklere yararları,
 Kas kuvveti, denge ve düşmeye yararları,
 Kronik hastalıklara yararları,
 Kas-İskelet sistemi hastalıklarına yararları,
 Yaşam süresine etkisi,
 Psikolojik yararları.

Egzersizlerin temel özellikleri şunlar olmalıdır;
 Kas kuvvetini, esnekliği, dayanıklılığı, koordinasyonu, dengeyi ve
fonksiyonel kapasiteyi artırmalıdır,
 Egzersizin amaçları iyi saptanmalı, kişinin kapasitesine uygun ve
özelleştirilebilir olmalıdır,
 Etkili olması için şiddeti, süresi, sıklığı uygun olmalıdır. Ancak kişi
isterse egzersizin seviyesi düşürülmelidir,
 Zaman içinde artışlar gerçekleştirilmelidir,
 Isınma, soğuma ve germe egzersizlerini de içermelidir,
 Düzenli ve sürekli olmalıdır,
 Emniyetli olmalı ve yaralanma ihtimali düşük olmalıdır,
 Kişinin istekleri, yaşam koşulları, psikolojik durumu göz önüne
alınmalıdır,
 Zevkli ve kolay uygulanabilir olmalıdır,
 Yaşam tarzında da modifikasyonlar yapılmalıdır,

Egzersiz Reçeteleme;
Amerikan Kalp Birliği ve Amerikan Spor Hekimleri Birliği yaşlılarda 4 tip
egzersiz önermektedir;
1. Endurans Egzersizleri,
2. Dirençli Egzersizler,
3. Fleksibilite Egzersizleri,
4. Denge Egzersizleri.
Egzersizlerden hastaya göre bir kombinasyon yaptıktan sonra bu tedavi
edici hareketlerin şiddet, süre, sıklık ve progresyonu belirlenir..

 Pek çok yönleriyle incelemeye aldığımız geriatrik
rehabilitasyonun, farklı komponentleri olan
multidisipliner bir konu olduğu unutulmamalıdır.
 Bu sadece aileyi ve çevredekileri değil, sosyal güvenlik
kuruluşlarını, devleti ve sonuçta tüm toplumu
ilgilendiren bir konudur.

DSÖ yaşlanmayı, “yaşlanma bir ayrıcalıktır” diye nitelendirmektedir

Adana’da yürüyemeyen 89 yaşında yaşlı bir kadın kucakta oy kullandı

Yaşlılarına ve emeklilerine
gerekli ilgiyi göstermeyen
devletler istikballerine güvenle
bakamazlar
M. Kemal ATATÜRK

Kaynaklar;
 Mandıracıoğlu A., Dünya’da ve Türkiye’de Yaşlıların Demografik Özellikleri, Ege Tıp
Dergisi / Ege Journal of Medicine 49(3) Ek / Supplement: 39-45, 2010
 Bayrakçı Tunay V., Yetişkinlerde Fiziksel Aktivite, in(Fiziksel Aktivite Bilgi
Serisi), Baltacı G., Sağlık Bakanlığı Yayın No: 734, Klasmat Matbaacılık, Şubat
2008, 59-66
 Gökçe Kutsal Y., Yaşlılık Döneminde Sık Görülen Sağlık Sorunları, in(Yaşlılıkta Kaliteli
Yaşam), H.Ü. GEBAM, www.gebam.hacettepe.edu.tr, Bölüm3, 15-24, Kasım2011
 Gökçe Kutsal Y., Yaşlıların Sağlık Sorunları, in(Sağlıklı Yaşlanma Genişletilmiş Yeni
Baskı 2005), Türk Geriatri Derneği, www.geriatri.org, Bölüm 6, 49-54, Kasım2011
 Savaş S., Geriatrik Grupta Egzersiz Reçetelenmesi, Turkish Journal of
Geriatrics, 2010; 14 (3): 281-288
 Akyüz G., Geriatrik Hastalarda Yaşam Kalitesi, XXXVI. Geleneksel Çubukçu Günleri
Konuşması, Türk Fiz. Tıp Rehab Derg 2006;52(Özel Ek A): A57-A59

 Koldaş Ş., Kutlay Ş., Geriatrik Rehabilitasyon, Romatizma, 2002, Cilt: 17, Sayı:
3, 195-205
 Fadıloğlu Ç., Tokem Y., Geriatrik Rehabilitasyonda Hemşirenin rolü, Türk Geriatri
Dergisi 2004; 7 (4): 241-246
 Beğer T., Kırılgan Yaşlı, XXXVI. Geleneksel Çubukçu Günleri Konuşması, Türk Fiz. Tıp
Rehab Derg 2006;52(Özel Ek A): A18-A22
 Küçükdeveci A. A., Rehabilitasyonda Yaşam Kalitesi, Türk Fiz. Tıp Rehab Derg
2005;51(Özel Ek B): B23-B29
 Beğer T., Yaşlanma ve Yaşlılık, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi
Etkinlikleri, Geriatrik Hasta ve Sorunları Sempozyumu, 12-13 Kasım
1998, İstanbul, s. 9-13
 Cindaş A., Yaşlılarda Egzersiz Uygulamasının Genel İlkeleri, Geriatri, 2001, 4(2): 77-
84,
 Aktaş S., Geriyatrik Rehabilitasyon, in(Tıbbi Rehabilitasyon), Oğuz H., Nobel Tıp
Kitabevleri Ltd.Şti., İstanbul, 1995, Bölüm 46, 713-720

�ݺ�ߣ

Cihan geriatrik rehabilitasyon

More Related Content

Cihan geriatrik rehabilitasyon