2. A SERRA DA GROBA 辿 un impo単ente macizo orogr叩fico que
ascende ata os 675 m. Coa s炭a delineaci坦n meridiana, ach辿gase ao
esteiro do Mi単o dende a r鱈a de Baiona.
Entre a FAUNA e a FLORA da serra atopamos algunhas
singularidades biol坦xicas: Nos m炭ltiplos e variados ecosistemas
presentes da serra podemos atopar fentos arborescentes (Dicksonia
vilarensis), plantas carn鱈voras (Drosera rotundifolia), gram鱈neas do tipo
cervus (Nardus stricta)... no reino vexetal ou a xineta (Ginetta ginetta)
ou as p鱈ntegas rabilonga e verde (Chiglosa lusitanica, Triturus
marmoratus), no animal.
Na SERRA DA GROBA son especialmente salientables os
ecosistemas directamente relacionados coa auga: As turbeiras, as
lagoas, as fervenzas, as pozas... son algunhas das numerosas formas
nas que se presenta a auga.
Sempre omnipresente, a AUGA 辿 o eixo vertebrador da vida
animal e vexetal da serra.
Dende tempos inmemoriais a SERRA DA GROBA serviu como
v鱈a de comunicaci坦n. Por esta raz坦n a serra est叩 inzada de CAMIOS,
empedrados ou non, que remontan a s炭a orixe, cando menos, ao
per鱈odo medieval.
A presenza humana na serra rem坦ntase a tempos
PALEOLTICOS e perdurou, case de xeito ininterrompido, ata os
tempos dos CASTROS. Elementos singulares como as MMOAS os
primeiros grandes monumentos do pa鱈s, os MUOS NAVICULARES,
as primeiras pegadas da nos agricultura, e a omnipresente presenza
de ARTE RUPESTRE as鱈 o evidencian.
Entre os moitos PETRGLIFOS que se conservan nestas terras
debemos salientar lugares como: A Laxe Cruzada, co labirinto m叩is
grande de Europa, O Regueiro do Vilar e o seu barco, que da fe dos
contactos comerciais cos pobos mediterr叩neos, os c辿rvidos do Pinar
de Porros e do Paso do Gordovalo ou a estaci坦n do Outeiro dos
Lameiros, excepcional conxunto de arte rupestre que agocha o maior
panel de arte esquem叩tica da Pen鱈nsula Ib辿rica.
3. A recorrente e ininterrompida ocupaci坦n do territorio, ao longo de
milleiros de anos, permitiu acadar un co単ecemento tal do terreo que
todo el est叩 nomeado, o o que sup坦n unha das mellores mostras do
noso riqu鱈simo PATRIMONIO INMATERIAL: A TOPONIMIA. Como
exemplo disto, e soamente no concello de Oia, se recolleron cerca de
10.000 top坦nimos, o que sup坦n a maior densidade topon鱈mica de
Galicia e, quizais, do mundo.
Atopamos outro dos grandes atractivos culturais da SERRA DA
GROBA nas s炭as milenarias TRAMPAS PARA LOBOS. O Foxo
Pedri単o, cos seus m叩is de 1500 m. de muros 辿 un dos m叩is grandes
de Galicia, e O Cortello do Porco, son boa mostra desta peculiar
manifestaci坦n de arquitectura popular en pedra.
Ao longo da SERRA DA GROBA atopamos testemu単as en pedra
doutra 辿poca na concepci坦n e na administraci坦n do monte galego, que
conservamos en forma de CASETAS de vixilancia, cun potencial
did叩ctico non explorado todav鱈a.
Pero se todo o anterior non fose dabondo, hai algo que 辿 en
t坦dolos sentidos excepcional: OS CURROS DOS CABALOS. Moug叩s,
Torro単a ou A Valga son algunhas das citas m叩is co単ecidas desta
antiqu鱈sima tradici坦n.
A pesar disto, podemos estar asistindo aos 炭ltimos curros. O
elemento principal desta festa, O CABALO CEIBE DO MONTE,
at坦pase seriamente ameazado e en grave perigo de desaparici坦n pola
progresiva degradaci坦n do seu h叩bitat natural e pola perda dos usos
tradicionais do cabalo.
Os cabalos habitan en liberdade nos nosos montes dende hai
milleiros de anos. Das escenas de monta recollidas nos petr坦glifos nas
nosas serras deducimos claramente que, desde hai alomenos 6000
anos, o ser humano interesase polo CABALO CEIBE.
Os CURROS son os espazos f鱈sicos onde se concentran os
cabalos ceibos ou do monte d炭as veces ao ano. Tam辿n se lle d叩 este
nome 叩 XORNADA DE FESTA con todo o proceso de manipulaci坦n
das burras ou bestas, nese mesmo espazo e nos montes onde vive
ceibo todo o ano.
4. No VAL MIOR temos seis curros activos nos que se levan a
cabo as tradicionais rapas e se controlan os animais adultos xunto
coas cr鱈as nacidas no ano, seguindo costumes seculares herdadas de
xeneraci坦n en xeneraci坦n polo que existen caracter鱈sticas propias da
zona no xeito de interactuar cos animais.
Iste 辿 un PATRIMONIO NOSO, NICO NO MUNDO, con valores
etnogr叩ficos e culturais EN PERIGO DE DESAPARICIN polos
cambios de uso do monte, a presi坦n sobre os espazos de h叩bitat e a
desvalorizaci坦n do propio cabalo ao non ser rendible comercialmente.
O CABALO CEIBE GALEGO dos montes mi単or叩ns, como
especie animal salvaxe, 辿 un PATRIMONIO NATURAL EN PERIGO
DE EXTINCIN ao tempo que PATRIMONIO CULTURAL E
ETNOGRFICO, polas festas dos CURROS e o xeito 炭nico do seu
tratamento en LIBERDADE: Sendo un animal ceibo, ten dono, 辿
marcado aos poucos d鱈as de nacer e controlado cada ano na s炭a
festa, os d鱈as dos curros.
O CABALO CEIBE 辿 un elemento vivo fundamental para a posta
en valor e para o equilibrio ecol坦xico dos nosos montes. Ao seu papel
de desbrozador natural hai que engadir a grande axuda que sup坦n
para o control do mato e dos lumes.
A PURA RAZA GALEGA, propia do noso pa鱈s, conservase
actualmente en moi poucos lugares, sendo o VAL MIOR un dos que
ten a鱈nda unha considerable densidade de animais a鱈nda que en tan s坦
dez anos pasamos das 3000 cabezas 叩s escasas 1500 deste 炭ltimo
ver叩n.
Todos os CABALOS CEIBOS do Val Mi単or est叩n controlados por
un MARCO que se lle pon na s炭a anca dereita xa no primeiro curro
despois de nacer. Todos est叩n rexistrados nun libro da Asociaci坦n de
Propietarios de Cabalos do Monte da SERRA DA GROBA, que
custodia dende hai moitos anos as MARCAS FAMILIARES -pasadas
de pais a fillos- e a TRADICIN, controlando o estricto cumprimento
das normas de manipulaci坦n dos animais e da FESTA DOS CURROS.
5. CURROS e CABALOS son o 炭nico USO PATRIMONIAL que
conservan hoxe os nosos montes, xunto co aproveitamento das
TRADAS DE AUGAS.
As festas dos CURROS e os nosos CABALOS te単en que ter un
VALOR ENGADIDO facendo da s炭a presenza nos nosos montes un
DINAMIZADOR CULTURAL, NATURAL e EDUCATIVO, no que o seu
valor pratimonial debe ser priorizado e potenciado.
Propo単emos que se cree unha FIGURA ESPECIAL DE
PROTECCIN, como xa se ten feito con outros ANIMAIS EN PERIGO
DE EXTINCIN, na que o CABALO CEIBE GALEGO, niste caso da
SERRA DA GROBA e do GALIEIRO, sexa regulado segundo
historicamente se fixo, co seu LIBRO DE REXISTRO,os seus
MARCOS e o seu tratamento en LIBERDADE.
A ASOCIACIN DE PROPIETARIOS xa o ven facendo, sen
axudas e soportando elevadas cargas econ坦micas, e MANTN A
TRADICIN. Debemos tam辿n salientar a ausencia de sucesos
indesexados relevantes nos ultimos cinco anos.
Hoxe a鱈nda PODEMOS SALVAR AOS NOSOS CABALOS
CEIBOS e as s炭as FESTAS dos CURROS, e facer delas un valor
engadido para o noso rural, con posibilidades de negocio e comercio,
de turismo e de cultura.
A PERDA DE TRADICINS
EMPOBRCENOS UN POUCO MIS.
En n坦s est叩 remediar esta situaci坦n.
A tempo estamos!