ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

İslam'a Göre Sigorta - S. Fuat Ateş

•
•
Recep Çarpar
Recep Çarpar

Bu konu, http://www.e-ilim.com sitesi için yüklenmiştir.

1 of 29
SİGORTA • Sigortanın Tanımı • Sigortanın Tarihçesi • Sigortanın Unsurları • Sigortanın ĠĢleyiĢi • Sigorta ÇeĢitleri • Sigortanın Ġslâm Fıkhı Açısından Hükmü
SĠGORTA KELĠMESĠ Ġngilizce’de "security" veya "insurance"; Almanca’da “Versicherung”; Fransızca’da "assurance" kelimeleri ile ifade edilen sigorta kelimesi, Türkçe'ye Ġtalyanca “sicurta” kelimesinden geçmiĢtir. Sigorta konusunu ilk olarak ele alan Ġbn Abidin (1252/1836), sigortayı " “es-Sevkera” kelimesiyle ifade etmiĢtir. Günümüzde Arapça’da sigorta karĢılığında " kelimesi kullanılmaktadır.
SĠGORTANIN TANIMI  Sigorta: Ġleride meydana gelmesi muhtemel tehlikeden doğacak zararın giderilmesinin, önceden yapılan ödemeleri (prim) karĢılığında taahhüt edilmesidir.  Sigorta: risklerin gerçekleĢmesi sonucu doğabilecek zararları gidermek için kullanılan mali araç.  Sigorta: Sigortacının sigorta himayesini, sigorta ettirenin prim ödeme borcunu üzerine aldığı, tam iki taraflı, karĢılıklı taahhüt içeren ve borç doğuran bir anlaĢmadır.
SĠGORTANIN TARĠHÇESĠ  Sigorta fikrini M.Ö. 4500 yıllarına kadar götürmek mümkündür. Bu dönemde Mısır’da taĢ yontucuların, aralarında bir sandık kurarak, içlerinden birinin ölümü halinde buradan yardım ettikleri bir papirüsten anlaĢılmaktadır.  Ayrıca sigortacılığa benzer ilk uygulamalara günümüzden yaklaĢık 4000 yıl önce Babilliler’de de rastlanmaktadır.  Prim esaslı sigorta yaklaĢık M.S. 1250 yıllarında Venedik, Floransa ve Cenova Ģehirlerinde görülmüĢtür.  Ġlk sigorta poliçesi olarak kabul edilen mukavele 23 Ekim 1347 tarihini taĢımaktaydı ve Ġtalya’nın Cenova Limanı’ndan Mayorka’ya “Santa Clara” adlı geminin yükünü temin etmek amacıyla düzenlendi.  Ġlk sigorta Ģirketi de 1424 yılında, yine Cenova Ģehrinde kuruldu.  Sigorta konusunda ilk kanuni mevzuat ise 1435 yılında yayınlanan Barcelona Fermanı’ydı.
TÜRKİYE’DE SİGORTACILIK Sigorta kelimesi, Türkçe'ye Ġtalyanca sicurta kelimesinden geçmiĢtir.  1870 yılında özellikle Ġstanbul'daki azınlıkların ve yabancıların mallarını etkileyen Beyoğlu yangını, sigorta düĢüncesinin yaygınlaĢmasına ve ilk sigorta Ģirketlerinin kurulmasına neden oldu.  Ġlk yerel sigorta Ģirketi, 1893 yılında kurulan Osmanlı Umum Sigorta Şirketi oldu.  1864 tarihli Deniz Ticareti Kanunu'nda sigortacılıkla ilgili ilk düzenlemeler yapıldı.  1929 yılında, sigortacıların meslek kuruluĢu olarak Sigortacılar Cemiyeti Daire-i Merkeziyesi kuruldu.  3 Haziran 2007'de sektörün uzun süredir beklediği Sigortacılık Kanunu kabul edildi ve yürürlüğe girdi.
SĠGORTANIN UNSURLARI  Sigorta sözleĢmesi: sigorta yapılması için hukuken gerekli sözleĢme.  Sigorta Ģirketi (Sigortacı): sigorta iĢlerinin yönetilmesi, iĢletilmesi, satıĢı ile ilgilenen Ģirket. Sigorta edilen meblağı (tazminat) rizikonun oluĢmasında vermeyi taahhüt eden taraftır.  Sigortalı: Malı sigorta ettirme talebinde bulunan kiĢidir.  Risk (Tehlike): Tarafların iradesi haricinde olması muhtemel veya olacağı tarih belirsiz olan bir olaydır.  Prim (Sigorta ücreti): Bir sigorta Ģirketinin organizasyonu altında bir araya gelen sigortalıların gelecekteki hasarları karĢılamak için verilen ücrettir. Hasarın oluĢması halinde, sigortacının zararı tazmin taahhüdüne karĢılık olmak üzere sigortalının verdiği ücrettir.  Sigorta Bedeli (Tazminat): Sigortacının aldığı ücret karĢılığında, güvencesine aldığı tehlikenin gerçekleĢmesi halinde sigortalının hasarının tazmin edilmesidir.
SĠGORTANIN ĠġLEYĠġĠ  Sigorta, temelde, benzer riske maruz kalan kiĢilerin (sigortalılar) maddi güçlerini birleĢtirerek yardımlaĢmasıdır. Sigorta Ģirketlerinin iĢlevi, bu kiĢilerin birbirlerini bulmasını ve gerçekleĢen zararların giderilmesini organize etmektir.  Sigorta teminatının iĢlemeye baĢlaması için sigortalı ile sigorta Ģirketi arasında sigorta sözleĢmesi yapılır. Poliçe, sigorta sözleĢmesinin koĢullarını içeren ve ispatlayan belgedir. Poliçe üzerinde sigorta Ģirketinin ünvanı, adresi, sigortalının adı, riskle ilgili bilgiler, prim, sigorta baĢlangıç ve bitiĢ tarihleri, sigorta koĢulları vs. yer alır.  Sigorta edilmiĢ bir riskin gördüğü zarara hasar denir. Bir hasar gerçekleĢtiğinde, sigortalı, sigorta Ģirketinde ihbarda bulunur. Sigorta Ģirketi, hasarı kendisinden bağımsız bir eksperin incelemesini sağlar. Daha sonra eksper raporunu inceleyerek, sigorta teminatı içindeki zararı tazmin eder, sigortalıya tazminat öder. Can sigortalarında ve bedeni hasarlarda ise tazminat, aktüer denilen uzmanların yaptığı aktüerya hesaplarının sonucuna göre ödenir.  Türkiye'deki sigorta müĢterileri, sigorta Ģirketi ile anlaĢmazlığa düĢtüklerinde, Sigorta Tahkim Kurulu'na, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği'ne veya Hazine
SĠGORTA ÇEġĠTLERĠ
SĠGORTA ÇEġĠTLERĠ  I- Sosyal Sigortalar: Muayyen halk gruplarının sosyal güvenliklerini temin etmek maksadıyla kanunla kurulan ve belirli iĢ kolunda çalıĢanların iĢtirak etmeleri çoğu defa mecbur olan bir sigortadır. Diğer bir ifadeyle sosyal sigortalar kanunla düzenlenen ve esas itibariyle mecburi bir teminat sistemidir. Bu sigortalardaki primler iĢçi, iĢveren ve devlet üçlüsünün katkısıyla ödenir.  II- Özel /Ticarî Sigortalar: Bireylerin özel menfaatlerinin çeĢitli risklere karĢı teminat altına alınması için serbest iradeleriyle meydana getirdikleri bir risk teminatıdır. Özel sigortanın esası iradî/akdî olduğu için, çok değiĢik alanlarda sigorta sözleĢmesi yapmak mümkün olup, hiç kimse kanunen bu sigortalara üye olmaya zorlanmamaktadır.
ÖZEL/TİCARÎ SİGORTA ÇEŞİTLERİ Primleri Açısından Özel Sigortalar:  I- Sabit Primli Sigortalar: Bu sigortalarda, sabit olarak belirlenmiĢ bir sigorta primi karĢılığında sigorta güvencesi sunulmaktadır. Burada sigortalının, sözleĢme esnasında belirlenen primi ödeme dıĢında baĢkaca bir maddi yükümlülüğü bulunmamaktadır. Üyelerinin hem sigortalı hem de sigortacı konumunda olduğu ve yardımlaĢma esasına dayalı olduğu için bu sigortalara Mütüel/Karşılıklı sigortalar da denilmektedir.  II- DeğiĢken Primli Sigortalar: Bu sigortalarda, sigortalıların ödeyecekleri prim miktarı, sözleĢme esnasında sabit olarak belirlenmeyip, sigortalıların gerçek yükümlülükleri belirli dönem sonunda tespit edilebilmekte, dolayısıyla sigortalıların gerçek yükümlülüğü/primleri dönemlere göre değiĢiklik arz etmektedir.
Konuları Açısından Özel Sigortalar:  I- Hayat Sigortaları: Hayat sigortalarında sigortanın konusu insandır. Bu sigortalarda sigortacının taahhüdü, bir Ģahsın hastalığına, yaralanmasına veya ölümüne bağlıdır. Sigortalıya, ihtiyarlığında sıkıntıya düĢmeden hayatı sürdürme imkânını sağlamak, ölümü halinde ise bakmakla yükümlü olduğu geride kalan aile fertlerine aynı imkânı vermek hayat sigortasının belli baĢlı var oluĢ nedenidir.  II- Mal Sigortaları (Hayat DıĢı (Elementer) Sigortalar): Mal sigortalarında sigortanın konusu eĢyadır. Sigortacının taahhüdü, sigortalanan malın bozulmasına, kısmen veya tamamen zayi olmasına bağlıdır. Hayat dıĢı sigortalar hayat branĢı dıĢında, sigortalının varlığında çeĢitli risklerin sebep olacağı hasarlar ile meydana gelecek kayıpları sigorta teminatı altına almaktır.  III- Malî Mes’ûliyet Sigortası: Mes’ûliyet sigortasının konusu sorumluluktur. Burada kiĢi, sorumluluğunu sigortalamaktadır. Bu sigortalarda sigortalı, kendisinden kaynaklanan bir kusur sebebiyle baĢkasına bir zarar verdiğinde, dilerse önce kendisi zararı öder, sonra verdiğini almak için sigortasına baĢvurur, dilerse bu zararın sigortadan karĢılanması için direkt olarak sigortayı devreye sokabilir. Türkiye’de mecburi olan Zorunlu Trafik Sigortası bir malî mes’uliyet sigorta türüdür.
SOSYAL SĠGORTALARLA ÖZEL/TĠCARÎ SĠGORTALAR ARASINDAKĠ FARKLAR 1- KuruluĢları açısından: Genelde sosyal sigortalar kanunla kurulmuĢ kurumlar tarafından yürütülmektedir. Özel sigortalar ise Ģahıslar tarafından da yapılabilmektedir. 2- Mecburi veya isteğe bağlı oluĢları açısından: Sosyal sigortalar mecburi nitelik taĢımaktadır. Özel sigortalar ise her yönden serbesttir. 3- Sigorta iliĢkilerinin kaynağı açısından: Sosyal sigortaların kaynağını kanun teĢkil ederken, özel sigortalar sözleĢmeden doğmaktadır. Taraflar sözleĢmenin içeriğini, âmir hükümler saklı kalmak Ģartıyla, istedikleri gibi belirleyebilmektedirler. 4- Sigortanın bulunduğu statü ve yaptığı sözleĢme açısından: Sosyal sigortalardan faydalanmak için, günümüz uygulamasına göre, sigortalının iĢçi, memur gibi belli bir statüyü kazanmıĢ olması Ģarttır. Özel sigortalardan yararlanmak ise hiçbir statünün sonucu değildir. Bu tamamen ferdin iradesine bağlıdır. 5- Sağlanan menfaatler ve yüklenen külfet açısından: Sosyal sigortalarda sigortalının veya iĢverenin ödeyeceği prim ile sosyal kurumun sigortalıya sağlayacağı menfaatler, her sigortalının özel durumuna göre düzenlenmiĢtir. Önceden belirlenmiĢ esaslara göre prim tahsil edilmekte ve sosyal güvenlik sağlanmaktadır. Özel sigortalarda ödenecek prim miktarı ve sağlanacak güvence tamamen ferdin iradesine bırakılmıĢtır. Her sigorta sözleĢmesi, sigorta ettirenin ve sigortacının isteğine göre değiĢik özellik taĢımaktadır.
6- Risk çeĢitleri açısından: Sosyal sigortalarda güvence altına alınan riskler, kural olarak özel sigortaların karĢıladığı risklerden farklıdır. Sosyal sigortalarda riskler, hastalık, iĢsizlik, iĢ kazası, maluliyet, ihtiyarlık gibi sigortalıyı tehdit eden risklerdir. Bunların gerçekleĢme ihtimalini tayin etmek çok güçtür. Özel sigortalarda riskler, yangın, hırsızlık vb. gibi ferdin özel varlığına iliĢkin bulunmaktadır. Bunların gerçekleĢme ihtimali kolaylıkla hesaplanabilmektedir. 7- Ekonomik açıdan: Sosyal sigortalarda karĢılıklı yardım unsuru mevcuttur. Primin bir bölümünü sigortalı, diğer bölümünü iĢveren ödemektedir. Hatta sigorta priminin çoğu iĢveren tarafından ödenmektedir. Özel sigortalarda ise prim tamamen sigortalı tarafından ödenmektedir. 8- Hedefleri açısından: Sosyal sigortalar umuma yönelik menfaatin gerçekleĢmesini hedeflerken, özel sigortalar, sermaye sahipleri için en fazla kâr sağlamayı ve sigorta üyelerinin menfaatlerini sağlamayı hedeflemektedirler.
İSLÂM’DA DAYANIŞMA ÖRNEKLERİ
♥ Muahât (KardeĢlik Kurma): Rasûlullah (sallalahü aleyhi ve sellem)’in emriyle, Muhâcir ile Ensâr arasında kurulan, "hak, eĢitlik ve miras" konusunda karĢılıklı yardımlaĢmaya ve sevgiye dayalı kardeĢlik akdidir.
♥ Hılfu’l-füdûl: Mekke'de hiçbir yabancı ve yerli kimsenin zulme uğramasına meydan verilmemesi, hakları alınıncaya kadar mazlumların yanında hareket edilmesi Ģeklinde, zulme karĢı yapılan Hz. Peygamber'in de katıldığı antlaĢmadır.
İslam'a Göre Sigorta - S. Fuat Ateş
İslam'a Göre Sigorta - S. Fuat Ateş
İslam'a Göre Sigorta - S. Fuat Ateş
SĠGORTANIN ĠSLÂM FIKHI AÇISINDAN HÜKMÜ  Sigorta, Ġslâm'ın ilk dönemlerinde bilinmeyen, yakın zamanlarda ortaya çıkmıĢ bir akittir. Bu nedenle sigorta konusunda fıkıh kaynaklarımızda bir açıklama bulunmamaktadır. Sigorta ile ilgili ilk açıklama son dönem muhakkiklerinden Ġbn Âbidin (1252/1836) tarafından yapılmıĢtır. (Reddü’l-muhtâr, VI, 281)  Muasır Ġslâm âlimleri, sosyal sigortalar ve mütüel/karĢılıklı sigortanın câiz olduğu konusunda ittifak etmekle birlikte, özel/ticarî sigortanın hükmü konusunda ihtilaf etmiĢlerdir.
I- CAĠZ DEĞĠLDĠR DĠYENLER ġeyhu’l-Ġslâm Mustafa Sabri Efendi, Muhammed Necib el- Mutîî, Yusuf el-Karadâvî, Muhammed Ebû Zehra, Muhammed Emin ed-Darîr, A. Necdi Abdüssettâr, Vehbe ez-Zuhaylî, Faysal Mevlevî, Hayreddin Karaman, Ahmet Tabakoğlu, Nihat Dalgın gibi muasır âlimlerin çoğunluğu bu görüĢtedir. 1965 yılında el-Ezher’de Ġslâm AraĢtırmaları Toplantısı’nda; 1968 yılında el-Ezher’de yapılan toplantıda; 1977 yılında Riyad’da, 1978 yılında Mekke’de Dünya Ġslâm Birliği Fıkıh Akademisi’nin toplantısında; 1985 yılıda Ġslâm Birliği TeĢkilatı Ġslâm Fıkhı Akademisi’nin toplantısında; 1996 yılında Konya’da Uluslar Arası Ġslâm Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi’nde: Sosyal ve Mütüel/KarĢılıklı Sigortaların câiz olduğu, özel/ticarî sigortaların ise câiz olmadığı yönünde kararlar alınmıĢtır.
DELĠLLER 1- Garar, Cehâlet ve Gabn-ı FâhiĢ: Sigortaya câiz görmeyen âlimlere göre, ticari sigorta sözleĢmesi kesinlikle bir teberru sözleĢmesi olmayıp, bedelli (ıvazlı) bir sözleĢmedir. BeĢerî hukuk Ģârihleri de, sigorta akdinin bedelli bir garar akdi olduğunu kabul etmektedirler. Ġslâm hukukuna göre akitleri ifsat eden garar ve gabn-ı fâhiĢ bu sözleĢmede aĢırı derecede mevcuttur. 2- Kumar: Fıkıh kitaplarına bakıldığında, kumarın haram olma illetinin ihtimal ve garar olduğu görülecektir. Sigortada garar ve cehaletin varlığını kabul etmek, bunun bir kumar olduğunu kabul etmek demektir. Kumarda akdi yapan, henüz tahakkuk etmemiĢ bir olay üzerine sözleĢme yapmaktadır. Kazanma ve kaybetme ihtimali bu sözleĢmenin esasıdır. Kaza sigortalarında da henüz oluĢmamıĢ, oluĢması muhtemel olan Ģey sigortalanmakta ve taraflar akid esnasında ne kadar alacak ve vereceklerini bilmemektedirler. 3- Faiz: Sigorta bedelli bir akiddir. KarĢılıklar prim ve sigorta tazminatıdır, her ikisi de nakittir. Sigorta tazminatı ödenen primlerden çok olduğunda fazlalık faizi (ribe’l-fadl) oluĢur. Tazminatın prim miktarını aĢmadığı hallerde gecikme faizi (ribe’n-nesîe) oluĢur. Çünkü sigortalı, tazminat olarak alacağı nakit parayı primleri ödediği andan çok sonra almaktadır.
II- CÂĠZDĠR DĠYENLER Abdülvahhab Hallâf, Muhammed el-Behiy, M. Ahmed ez- Zerkâ, Suphi Sâlih, ReĢid Rızâ,
DELİLLER 1- Müvalât akdi: Akrabası olmayan bir Ģahsın iman edip, nüfuzlu/zengin bir kimseye gelerek kendisine yardım etmesi, cinayet iĢlediğinde diyetini ödemesi karĢılığında, o kimsenin de bu Ģahıs öldüğünde mirasçısı olmak üzere anlaĢmalarına muvâlât akdi denir. 2- Hanefîlere göre yol tehlikesinin tazmînâtı: Bir Ģahıs diğerine "ġu yolu tutup git; çünkü emîn bir yoldur; eğer baĢına bir Ģey gelirse ben ödeyeceğim" dese, Ģahıs da mezkûr yoldan giderken soyulsa, teminat veren zararı öder. Bu Hanefîlerin, kefâlet bahsinde açıkladıkları bir hükümdür. 3- Mâlikîlere göre borçlanma esasları ve borçlandıran va'd: Bir Ģahıs diğerine -aslında mecbûr olmadığı halde- ödünç veya iğreti (âriyet) vereceğini yahut da bir zararı karĢılayacağını vâdetse; bu va'd ile borçlu hale gelmesi. 4- Ġslâm'daki avâkıl (cinâî tazmînât) sistemi: Amden olmayan (Ģibh-i amd veya hata ile) öldürmelerde, öldürülen insanın diyetini kâtilin âkilesinin ödemesidir. 5- MaaĢ ve Emeklilik Sistemi: Bugün uygulanmakta olan emeklilik sistemi bir sigorta sistemidir ittifakla meĢru kabul edilmektedir.
III- BAZI ġARTLARLA CÂĠZDĠR DĠYENLER Muhammed Hamidullah, Hayreddin Karaman, Ġsa Abduh, Tâhâ es-Senûsî, ġeyh Abdülhumeyd es-Sâih, Bazı Ġslâm âlimleri ise, özel/ticarî sigortaların geneli hakkında tek bir hüküm vermek yerine, bazıları sigorta sisteminden faizin çıkarılması kaydıyla; bir kısmı bu sigortaların devlet yönetiminde olması Ģartıyla özel/ticarî sigortaları meĢru olarak benimserken, bazıları ise, hayat sigortaları dıĢındaki diğer sigorta türlerinin câiz olduklarını, bazıları da mes’ûliyet sigortası dıĢındaki ticarî sigortaların meĢru olmadığı Ģeklinde görüĢ belirtmiĢlerdir.
DEĞERLENDĠRME VE SONUÇ ☺Bugünkü anlamıyla özel/ticarî sigortalar, yardımlaĢma/teberrû maksadıyla değil, kâr elde etmek maksadıyla kurulan ticarî araçlar olup, nev’-i Ģahsına mahsus iki taraflı bedelli/ıvazlı bir akittir. Ġslâm’ın onaylamayacağı bazı hususları içermeleri sebebiyle câiz olmadığı görüĢünün daha isabetli olduğunu düĢünüyoruz. ☺Müslümanların Türkiye’de mütüel/karĢılıklı sigorta denilen, Yusuf el-Karadâvî’nin dediği, kâr amacı gütmeyip karĢılıklı yardımlaĢma ve dayanıĢma esasına dayalı sigortayı kurmaları ve yaygınlaĢtırmaları gerekmektedir.
U Sigortası (Reasürans Sigorta) C A Bankas B Bankası ı Bankası B C A sigorta sigorta sigorta A sigorta B sigorta Csigorta C sigorta A sigorta B sigorta Acentası Acentası Acentası Acentası Acentası Acentası B sigorta C sigorta A sigorta Acentası Acentası Acentası
☳- ĠSLÂM DÜġÜNCESĠNDE EKONOMĠ, BANKA ve SĠGORTA. M. Ahmet ez- ZERKÂ-A. Muhammed Abdülaziz en-NECCÂR, Çeviren: Hayreddin Karaman, Ġstanbul 2002. ☻II- ULUSLAR ARASI ĠSLÂM TĠCARET HUKUKUNUN GÜNÜMÜZDEKĠ MESELELERĠ KONGRESĠ, Konya 1997. ☻III- ĠSLÂM’IN IġIĞINDA SĠGORTACILIK, Nihat Dalgın, Trabzon 1996. ☻IV- Sosyal Riskler SĠGORTA VE ĠSLÂM, Faruk BeĢer, Ġstanbul 2007. ☻V- NĠZÂMÜ’T-TE’MÎN ve MEVKIFÜ’-ġERÎATĠ MĠNH, Faysal Mevlevî, Beyrut 1998. ☻VI- et-TE’MÎN BEYNE’L-HILLĠ VE’T-TAHRÎM, Ġsa Abduh, Kahire, ts. ☻VII- EKENOMĠ SÖZLÜĞÜ, Orhan Hançerlioğlu, Ġstanbul 1981. ☻VIII- et-TE’MÎNÜ’L-ĠCTĠMÂÎ FÎ DAV’IL-ġERÎATĠ’L-ĠSLÂMĠYYE, Abdüllatif Mahmud Âl-i Mahmud, Beyrut 1414/1994.
İslam'a Göre Sigorta - S. Fuat Ateş

More Related Content

İslam'a Göre Sigorta - S. Fuat Ateş

  • 1. SİGORTA • Sigortanın Tanımı • Sigortanın Tarihçesi • Sigortanın Unsurları • Sigortanın ĠĢleyiĢi • Sigorta ÇeĢitleri • Sigortanın Ġslâm Fıkhı Açısından Hükmü
  • 2. SĠGORTA KELĠMESĠ Ġngilizce’de "security" veya "insurance"; Almanca’da “Versicherung”; Fransızca’da "assurance" kelimeleri ile ifade edilen sigorta kelimesi, Türkçe'ye Ġtalyanca “sicurta” kelimesinden geçmiĢtir. Sigorta konusunu ilk olarak ele alan Ġbn Abidin (1252/1836), sigortayı " “es-Sevkera” kelimesiyle ifade etmiĢtir. Günümüzde Arapça’da sigorta karĢılığında " kelimesi kullanılmaktadır.
  • 3. SĠGORTANIN TANIMI  Sigorta: Ġleride meydana gelmesi muhtemel tehlikeden doğacak zararın giderilmesinin, önceden yapılan ödemeleri (prim) karĢılığında taahhüt edilmesidir.  Sigorta: risklerin gerçekleĢmesi sonucu doğabilecek zararları gidermek için kullanılan mali araç.  Sigorta: Sigortacının sigorta himayesini, sigorta ettirenin prim ödeme borcunu üzerine aldığı, tam iki taraflı, karĢılıklı taahhüt içeren ve borç doğuran bir anlaĢmadır.
  • 4. SĠGORTANIN TARĠHÇESĠ  Sigorta fikrini M.Ö. 4500 yıllarına kadar götürmek mümkündür. Bu dönemde Mısır’da taĢ yontucuların, aralarında bir sandık kurarak, içlerinden birinin ölümü halinde buradan yardım ettikleri bir papirüsten anlaĢılmaktadır.  Ayrıca sigortacılığa benzer ilk uygulamalara günümüzden yaklaĢık 4000 yıl önce Babilliler’de de rastlanmaktadır.  Prim esaslı sigorta yaklaĢık M.S. 1250 yıllarında Venedik, Floransa ve Cenova Ģehirlerinde görülmüĢtür.  Ġlk sigorta poliçesi olarak kabul edilen mukavele 23 Ekim 1347 tarihini taĢımaktaydı ve Ġtalya’nın Cenova Limanı’ndan Mayorka’ya “Santa Clara” adlı geminin yükünü temin etmek amacıyla düzenlendi.  Ġlk sigorta Ģirketi de 1424 yılında, yine Cenova Ģehrinde kuruldu.  Sigorta konusunda ilk kanuni mevzuat ise 1435 yılında yayınlanan Barcelona Fermanı’ydı.
  • 5. TÜRKİYE’DE SİGORTACILIK Sigorta kelimesi, Türkçe'ye Ġtalyanca sicurta kelimesinden geçmiĢtir.  1870 yılında özellikle Ġstanbul'daki azınlıkların ve yabancıların mallarını etkileyen Beyoğlu yangını, sigorta düĢüncesinin yaygınlaĢmasına ve ilk sigorta Ģirketlerinin kurulmasına neden oldu.  Ġlk yerel sigorta Ģirketi, 1893 yılında kurulan Osmanlı Umum Sigorta Şirketi oldu.  1864 tarihli Deniz Ticareti Kanunu'nda sigortacılıkla ilgili ilk düzenlemeler yapıldı.  1929 yılında, sigortacıların meslek kuruluĢu olarak Sigortacılar Cemiyeti Daire-i Merkeziyesi kuruldu.  3 Haziran 2007'de sektörün uzun süredir beklediği Sigortacılık Kanunu kabul edildi ve yürürlüğe girdi.
  • 6. SĠGORTANIN UNSURLARI  Sigorta sözleĢmesi: sigorta yapılması için hukuken gerekli sözleĢme.  Sigorta Ģirketi (Sigortacı): sigorta iĢlerinin yönetilmesi, iĢletilmesi, satıĢı ile ilgilenen Ģirket. Sigorta edilen meblağı (tazminat) rizikonun oluĢmasında vermeyi taahhüt eden taraftır.  Sigortalı: Malı sigorta ettirme talebinde bulunan kiĢidir.  Risk (Tehlike): Tarafların iradesi haricinde olması muhtemel veya olacağı tarih belirsiz olan bir olaydır.  Prim (Sigorta ücreti): Bir sigorta Ģirketinin organizasyonu altında bir araya gelen sigortalıların gelecekteki hasarları karĢılamak için verilen ücrettir. Hasarın oluĢması halinde, sigortacının zararı tazmin taahhüdüne karĢılık olmak üzere sigortalının verdiği ücrettir.  Sigorta Bedeli (Tazminat): Sigortacının aldığı ücret karĢılığında, güvencesine aldığı tehlikenin gerçekleĢmesi halinde sigortalının hasarının tazmin edilmesidir.
  • 7. SĠGORTANIN ĠġLEYĠġĠ  Sigorta, temelde, benzer riske maruz kalan kiĢilerin (sigortalılar) maddi güçlerini birleĢtirerek yardımlaĢmasıdır. Sigorta Ģirketlerinin iĢlevi, bu kiĢilerin birbirlerini bulmasını ve gerçekleĢen zararların giderilmesini organize etmektir.  Sigorta teminatının iĢlemeye baĢlaması için sigortalı ile sigorta Ģirketi arasında sigorta sözleĢmesi yapılır. Poliçe, sigorta sözleĢmesinin koĢullarını içeren ve ispatlayan belgedir. Poliçe üzerinde sigorta Ģirketinin ünvanı, adresi, sigortalının adı, riskle ilgili bilgiler, prim, sigorta baĢlangıç ve bitiĢ tarihleri, sigorta koĢulları vs. yer alır.  Sigorta edilmiĢ bir riskin gördüğü zarara hasar denir. Bir hasar gerçekleĢtiğinde, sigortalı, sigorta Ģirketinde ihbarda bulunur. Sigorta Ģirketi, hasarı kendisinden bağımsız bir eksperin incelemesini sağlar. Daha sonra eksper raporunu inceleyerek, sigorta teminatı içindeki zararı tazmin eder, sigortalıya tazminat öder. Can sigortalarında ve bedeni hasarlarda ise tazminat, aktüer denilen uzmanların yaptığı aktüerya hesaplarının sonucuna göre ödenir.  Türkiye'deki sigorta müĢterileri, sigorta Ģirketi ile anlaĢmazlığa düĢtüklerinde, Sigorta Tahkim Kurulu'na, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği'ne veya Hazine
  • 9. SĠGORTA ÇEġĠTLERĠ  I- Sosyal Sigortalar: Muayyen halk gruplarının sosyal güvenliklerini temin etmek maksadıyla kanunla kurulan ve belirli iĢ kolunda çalıĢanların iĢtirak etmeleri çoğu defa mecbur olan bir sigortadır. Diğer bir ifadeyle sosyal sigortalar kanunla düzenlenen ve esas itibariyle mecburi bir teminat sistemidir. Bu sigortalardaki primler iĢçi, iĢveren ve devlet üçlüsünün katkısıyla ödenir.  II- Özel /Ticarî Sigortalar: Bireylerin özel menfaatlerinin çeĢitli risklere karĢı teminat altına alınması için serbest iradeleriyle meydana getirdikleri bir risk teminatıdır. Özel sigortanın esası iradî/akdî olduğu için, çok değiĢik alanlarda sigorta sözleĢmesi yapmak mümkün olup, hiç kimse kanunen bu sigortalara üye olmaya zorlanmamaktadır.
  • 10. ÖZEL/TİCARÎ SİGORTA ÇEŞİTLERİ Primleri Açısından Özel Sigortalar:  I- Sabit Primli Sigortalar: Bu sigortalarda, sabit olarak belirlenmiĢ bir sigorta primi karĢılığında sigorta güvencesi sunulmaktadır. Burada sigortalının, sözleĢme esnasında belirlenen primi ödeme dıĢında baĢkaca bir maddi yükümlülüğü bulunmamaktadır. Üyelerinin hem sigortalı hem de sigortacı konumunda olduğu ve yardımlaĢma esasına dayalı olduğu için bu sigortalara Mütüel/Karşılıklı sigortalar da denilmektedir.  II- DeğiĢken Primli Sigortalar: Bu sigortalarda, sigortalıların ödeyecekleri prim miktarı, sözleĢme esnasında sabit olarak belirlenmeyip, sigortalıların gerçek yükümlülükleri belirli dönem sonunda tespit edilebilmekte, dolayısıyla sigortalıların gerçek yükümlülüğü/primleri dönemlere göre değiĢiklik arz etmektedir.
  • 11. Konuları Açısından Özel Sigortalar:  I- Hayat Sigortaları: Hayat sigortalarında sigortanın konusu insandır. Bu sigortalarda sigortacının taahhüdü, bir Ģahsın hastalığına, yaralanmasına veya ölümüne bağlıdır. Sigortalıya, ihtiyarlığında sıkıntıya düĢmeden hayatı sürdürme imkânını sağlamak, ölümü halinde ise bakmakla yükümlü olduğu geride kalan aile fertlerine aynı imkânı vermek hayat sigortasının belli baĢlı var oluĢ nedenidir.  II- Mal Sigortaları (Hayat DıĢı (Elementer) Sigortalar): Mal sigortalarında sigortanın konusu eĢyadır. Sigortacının taahhüdü, sigortalanan malın bozulmasına, kısmen veya tamamen zayi olmasına bağlıdır. Hayat dıĢı sigortalar hayat branĢı dıĢında, sigortalının varlığında çeĢitli risklerin sebep olacağı hasarlar ile meydana gelecek kayıpları sigorta teminatı altına almaktır.  III- Malî Mes’ûliyet Sigortası: Mes’ûliyet sigortasının konusu sorumluluktur. Burada kiĢi, sorumluluğunu sigortalamaktadır. Bu sigortalarda sigortalı, kendisinden kaynaklanan bir kusur sebebiyle baĢkasına bir zarar verdiğinde, dilerse önce kendisi zararı öder, sonra verdiğini almak için sigortasına baĢvurur, dilerse bu zararın sigortadan karĢılanması için direkt olarak sigortayı devreye sokabilir. Türkiye’de mecburi olan Zorunlu Trafik Sigortası bir malî mes’uliyet sigorta türüdür.
  • 12. SOSYAL SĠGORTALARLA ÖZEL/TĠCARÎ SĠGORTALAR ARASINDAKĠ FARKLAR 1- KuruluĢları açısından: Genelde sosyal sigortalar kanunla kurulmuĢ kurumlar tarafından yürütülmektedir. Özel sigortalar ise Ģahıslar tarafından da yapılabilmektedir. 2- Mecburi veya isteğe bağlı oluĢları açısından: Sosyal sigortalar mecburi nitelik taĢımaktadır. Özel sigortalar ise her yönden serbesttir. 3- Sigorta iliĢkilerinin kaynağı açısından: Sosyal sigortaların kaynağını kanun teĢkil ederken, özel sigortalar sözleĢmeden doğmaktadır. Taraflar sözleĢmenin içeriğini, âmir hükümler saklı kalmak Ģartıyla, istedikleri gibi belirleyebilmektedirler. 4- Sigortanın bulunduğu statü ve yaptığı sözleĢme açısından: Sosyal sigortalardan faydalanmak için, günümüz uygulamasına göre, sigortalının iĢçi, memur gibi belli bir statüyü kazanmıĢ olması Ģarttır. Özel sigortalardan yararlanmak ise hiçbir statünün sonucu değildir. Bu tamamen ferdin iradesine bağlıdır. 5- Sağlanan menfaatler ve yüklenen külfet açısından: Sosyal sigortalarda sigortalının veya iĢverenin ödeyeceği prim ile sosyal kurumun sigortalıya sağlayacağı menfaatler, her sigortalının özel durumuna göre düzenlenmiĢtir. Önceden belirlenmiĢ esaslara göre prim tahsil edilmekte ve sosyal güvenlik sağlanmaktadır. Özel sigortalarda ödenecek prim miktarı ve sağlanacak güvence tamamen ferdin iradesine bırakılmıĢtır. Her sigorta sözleĢmesi, sigorta ettirenin ve sigortacının isteğine göre değiĢik özellik taĢımaktadır.
  • 13. 6- Risk çeĢitleri açısından: Sosyal sigortalarda güvence altına alınan riskler, kural olarak özel sigortaların karĢıladığı risklerden farklıdır. Sosyal sigortalarda riskler, hastalık, iĢsizlik, iĢ kazası, maluliyet, ihtiyarlık gibi sigortalıyı tehdit eden risklerdir. Bunların gerçekleĢme ihtimalini tayin etmek çok güçtür. Özel sigortalarda riskler, yangın, hırsızlık vb. gibi ferdin özel varlığına iliĢkin bulunmaktadır. Bunların gerçekleĢme ihtimali kolaylıkla hesaplanabilmektedir. 7- Ekonomik açıdan: Sosyal sigortalarda karĢılıklı yardım unsuru mevcuttur. Primin bir bölümünü sigortalı, diğer bölümünü iĢveren ödemektedir. Hatta sigorta priminin çoğu iĢveren tarafından ödenmektedir. Özel sigortalarda ise prim tamamen sigortalı tarafından ödenmektedir. 8- Hedefleri açısından: Sosyal sigortalar umuma yönelik menfaatin gerçekleĢmesini hedeflerken, özel sigortalar, sermaye sahipleri için en fazla kâr sağlamayı ve sigorta üyelerinin menfaatlerini sağlamayı hedeflemektedirler.
  • 15. ♥ Muahât (KardeĢlik Kurma): Rasûlullah (sallalahü aleyhi ve sellem)’in emriyle, Muhâcir ile Ensâr arasında kurulan, "hak, eĢitlik ve miras" konusunda karĢılıklı yardımlaĢmaya ve sevgiye dayalı kardeĢlik akdidir.
  • 16. ♥ Hılfu’l-füdûl: Mekke'de hiçbir yabancı ve yerli kimsenin zulme uğramasına meydan verilmemesi, hakları alınıncaya kadar mazlumların yanında hareket edilmesi Ģeklinde, zulme karĢı yapılan Hz. Peygamber'in de katıldığı antlaĢmadır.
  • 20. SĠGORTANIN ĠSLÂM FIKHI AÇISINDAN HÜKMÜ  Sigorta, Ġslâm'ın ilk dönemlerinde bilinmeyen, yakın zamanlarda ortaya çıkmıĢ bir akittir. Bu nedenle sigorta konusunda fıkıh kaynaklarımızda bir açıklama bulunmamaktadır. Sigorta ile ilgili ilk açıklama son dönem muhakkiklerinden Ġbn Âbidin (1252/1836) tarafından yapılmıĢtır. (Reddü’l-muhtâr, VI, 281)  Muasır Ġslâm âlimleri, sosyal sigortalar ve mütüel/karĢılıklı sigortanın câiz olduğu konusunda ittifak etmekle birlikte, özel/ticarî sigortanın hükmü konusunda ihtilaf etmiĢlerdir.
  • 21. I- CAĠZ DEĞĠLDĠR DĠYENLER ġeyhu’l-Ġslâm Mustafa Sabri Efendi, Muhammed Necib el- Mutîî, Yusuf el-Karadâvî, Muhammed Ebû Zehra, Muhammed Emin ed-Darîr, A. Necdi Abdüssettâr, Vehbe ez-Zuhaylî, Faysal Mevlevî, Hayreddin Karaman, Ahmet Tabakoğlu, Nihat Dalgın gibi muasır âlimlerin çoğunluğu bu görüĢtedir. 1965 yılında el-Ezher’de Ġslâm AraĢtırmaları Toplantısı’nda; 1968 yılında el-Ezher’de yapılan toplantıda; 1977 yılında Riyad’da, 1978 yılında Mekke’de Dünya Ġslâm Birliği Fıkıh Akademisi’nin toplantısında; 1985 yılıda Ġslâm Birliği TeĢkilatı Ġslâm Fıkhı Akademisi’nin toplantısında; 1996 yılında Konya’da Uluslar Arası Ġslâm Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi’nde: Sosyal ve Mütüel/KarĢılıklı Sigortaların câiz olduğu, özel/ticarî sigortaların ise câiz olmadığı yönünde kararlar alınmıĢtır.
  • 22. DELĠLLER 1- Garar, Cehâlet ve Gabn-ı FâhiĢ: Sigortaya câiz görmeyen âlimlere göre, ticari sigorta sözleĢmesi kesinlikle bir teberru sözleĢmesi olmayıp, bedelli (ıvazlı) bir sözleĢmedir. BeĢerî hukuk Ģârihleri de, sigorta akdinin bedelli bir garar akdi olduğunu kabul etmektedirler. Ġslâm hukukuna göre akitleri ifsat eden garar ve gabn-ı fâhiĢ bu sözleĢmede aĢırı derecede mevcuttur. 2- Kumar: Fıkıh kitaplarına bakıldığında, kumarın haram olma illetinin ihtimal ve garar olduğu görülecektir. Sigortada garar ve cehaletin varlığını kabul etmek, bunun bir kumar olduğunu kabul etmek demektir. Kumarda akdi yapan, henüz tahakkuk etmemiĢ bir olay üzerine sözleĢme yapmaktadır. Kazanma ve kaybetme ihtimali bu sözleĢmenin esasıdır. Kaza sigortalarında da henüz oluĢmamıĢ, oluĢması muhtemel olan Ģey sigortalanmakta ve taraflar akid esnasında ne kadar alacak ve vereceklerini bilmemektedirler. 3- Faiz: Sigorta bedelli bir akiddir. KarĢılıklar prim ve sigorta tazminatıdır, her ikisi de nakittir. Sigorta tazminatı ödenen primlerden çok olduğunda fazlalık faizi (ribe’l-fadl) oluĢur. Tazminatın prim miktarını aĢmadığı hallerde gecikme faizi (ribe’n-nesîe) oluĢur. Çünkü sigortalı, tazminat olarak alacağı nakit parayı primleri ödediği andan çok sonra almaktadır.
  • 23. II- CÂĠZDĠR DĠYENLER Abdülvahhab Hallâf, Muhammed el-Behiy, M. Ahmed ez- Zerkâ, Suphi Sâlih, ReĢid Rızâ,
  • 24. DELİLLER 1- Müvalât akdi: Akrabası olmayan bir Ģahsın iman edip, nüfuzlu/zengin bir kimseye gelerek kendisine yardım etmesi, cinayet iĢlediğinde diyetini ödemesi karĢılığında, o kimsenin de bu Ģahıs öldüğünde mirasçısı olmak üzere anlaĢmalarına muvâlât akdi denir. 2- Hanefîlere göre yol tehlikesinin tazmînâtı: Bir Ģahıs diğerine "ġu yolu tutup git; çünkü emîn bir yoldur; eğer baĢına bir Ģey gelirse ben ödeyeceğim" dese, Ģahıs da mezkûr yoldan giderken soyulsa, teminat veren zararı öder. Bu Hanefîlerin, kefâlet bahsinde açıkladıkları bir hükümdür. 3- Mâlikîlere göre borçlanma esasları ve borçlandıran va'd: Bir Ģahıs diğerine -aslında mecbûr olmadığı halde- ödünç veya iğreti (âriyet) vereceğini yahut da bir zararı karĢılayacağını vâdetse; bu va'd ile borçlu hale gelmesi. 4- Ġslâm'daki avâkıl (cinâî tazmînât) sistemi: Amden olmayan (Ģibh-i amd veya hata ile) öldürmelerde, öldürülen insanın diyetini kâtilin âkilesinin ödemesidir. 5- MaaĢ ve Emeklilik Sistemi: Bugün uygulanmakta olan emeklilik sistemi bir sigorta sistemidir ittifakla meĢru kabul edilmektedir.
  • 25. III- BAZI ġARTLARLA CÂĠZDĠR DĠYENLER Muhammed Hamidullah, Hayreddin Karaman, Ġsa Abduh, Tâhâ es-Senûsî, ġeyh Abdülhumeyd es-Sâih, Bazı Ġslâm âlimleri ise, özel/ticarî sigortaların geneli hakkında tek bir hüküm vermek yerine, bazıları sigorta sisteminden faizin çıkarılması kaydıyla; bir kısmı bu sigortaların devlet yönetiminde olması Ģartıyla özel/ticarî sigortaları meĢru olarak benimserken, bazıları ise, hayat sigortaları dıĢındaki diğer sigorta türlerinin câiz olduklarını, bazıları da mes’ûliyet sigortası dıĢındaki ticarî sigortaların meĢru olmadığı Ģeklinde görüĢ belirtmiĢlerdir.
  • 26. DEĞERLENDĠRME VE SONUÇ ☺Bugünkü anlamıyla özel/ticarî sigortalar, yardımlaĢma/teberrû maksadıyla değil, kâr elde etmek maksadıyla kurulan ticarî araçlar olup, nev’-i Ģahsına mahsus iki taraflı bedelli/ıvazlı bir akittir. Ġslâm’ın onaylamayacağı bazı hususları içermeleri sebebiyle câiz olmadığı görüĢünün daha isabetli olduğunu düĢünüyoruz. ☺Müslümanların Türkiye’de mütüel/karĢılıklı sigorta denilen, Yusuf el-Karadâvî’nin dediği, kâr amacı gütmeyip karĢılıklı yardımlaĢma ve dayanıĢma esasına dayalı sigortayı kurmaları ve yaygınlaĢtırmaları gerekmektedir.
  • 27. U Sigortası (Reasürans Sigorta) C A Bankas B Bankası ı Bankası B C A sigorta sigorta sigorta A sigorta B sigorta Csigorta C sigorta A sigorta B sigorta Acentası Acentası Acentası Acentası Acentası Acentası B sigorta C sigorta A sigorta Acentası Acentası Acentası
  • 28. ☳- ĠSLÂM DÜġÜNCESĠNDE EKONOMĠ, BANKA ve SĠGORTA. M. Ahmet ez- ZERKÂ-A. Muhammed Abdülaziz en-NECCÂR, Çeviren: Hayreddin Karaman, Ġstanbul 2002. ☻II- ULUSLAR ARASI ĠSLÂM TĠCARET HUKUKUNUN GÜNÜMÜZDEKĠ MESELELERĠ KONGRESĠ, Konya 1997. ☻III- ĠSLÂM’IN IġIĞINDA SĠGORTACILIK, Nihat Dalgın, Trabzon 1996. ☻IV- Sosyal Riskler SĠGORTA VE ĠSLÂM, Faruk BeĢer, Ġstanbul 2007. ☻V- NĠZÂMÜ’T-TE’MÎN ve MEVKIFÜ’-ġERÎATĠ MĠNH, Faysal Mevlevî, Beyrut 1998. ☻VI- et-TE’MÎN BEYNE’L-HILLĠ VE’T-TAHRÎM, Ġsa Abduh, Kahire, ts. ☻VII- EKENOMĠ SÖZLÜĞÜ, Orhan Hançerlioğlu, Ġstanbul 1981. ☻VIII- et-TE’MÎNÜ’L-ĠCTĠMÂÎ FÎ DAV’IL-ġERÎATĠ’L-ĠSLÂMĠYYE, Abdüllatif Mahmud Âl-i Mahmud, Beyrut 1414/1994.