ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Sosyal Giri?imin Lafz? ve Ruhu

?
?
Eda Bayraktar
Eda Bayraktar

Sosyal giri?imcilikle ilgili ? ana sorun var: Sosyal giri?imin net olarak tan?mlanmamas?, sivil toplum kurulu?lar?yla kar??t?r?lmas?, etik ve para boyutu. Gelece?ini Ayarlama Enstits (GAYE) kurucusu ve Gen? Optimistler Kurulu yesi Eda Bayraktar, Gen? Sosyal Giri?imciler Derne?i Ba?kan? Erhan Bozkurt ve Good4Trust.org kurucusu, Change.org Do?u Avrupa ve Bat? Asya Direkt?r Dr. Uygar ?zesmi zumbara.com zerinden bir araya gelip bu sorunlar? konu?tular ve yan?tlar?n? vermeye ?al??t?lar.

1 of 3
Download to read offline
G nmzde gezegenimizin ya?am destek nitelerini tahrip eden ve sosyal e?itsizlik yaratan bir sistemle kar?? kar??yay?z. Akl? ba??nda herkes bunun b?yle devam etme- yece?ini biliyor. Ne mutlu ki bu sorunlar? ??zmemizin yollar? var. H?zla de?i?en dn- yam?zda, de?i?imle birlikte yeni ihtiya?lar do?uyor; yeni ihti- ya?lar yeni modelleri do?uruyor. Sosyal a?lar ve dijital ?a?, sa- nayi devriminin yaratt??? dzeni d?n?tryor. Yeni toplum dzeni kendine ?zg kavramlar? ve yeni bak?? a??lar?n? bera- berinde getiriyor. Art?k ki?isel ??karlar, vah?i rekabet gibi kavramlar yerini kazan kazan, i?birli?i, sinerji ve srd- rlebilir stratejilere b?rak?yor. ?nsanlar ya?amlar?nda art?k an- lam ar?yor, sosyal bilin? ve fark?ndal?k ykseliyor. Mevcut k?r maksimizasyonuna dayal? kapitalist sistem sosyal ihtiya?lar? kar??layam?yor ve do?ay? tahrip ediyor. Bu yzden alternatif olarak k?r ama?l? olmayan sosyal giri?imler ortaya ??k?yor. Mevcut kapitalist sistem, gc ve kaynaklar? az ki?inin elinde S O S Y A L G ? R ? ? ? M C ? L ? K Sosyal giri?imcilikle ilgili ? ana sorun var: Sosyal giri?imin net olarak tan?mlanmamas?, sivil toplum kurulu?lar?yla kar??t?r?lmas?, etik ve para boyutu. Gelece?ini Ayarlama Enstits (GAYE) kurucusu ve Gen? Optimistler Kurulu yesi Eda Bayraktar, Gen? Sosyal Giri?imciler Derne?i Ba?kan? Erhan Bozkurt ve Good4Trust.org kurucusu, Change.org Do?u Avrupa ve Bat? Asya Direkt?r Dr. Uygar ?zesmi zumbara.com zerinden bir araya gelip bu sorunlar? konu?tular ve yan?tlar?n? vermeye ?al??t?lar. - EDA BAYRAKTAR, ERHAN BOZKURT, UYGAR ?ZESM? SOSYALGIRI?IMIN LAFZIVERUHU
OPT?M?STMAYIS 2014 111 yo?unla?t?rarak derin bir e?itsizlik yarat?yor. ?te yanda e?itsiz- li?in ??zm i?in srdrlebilir sosyal ve ?evresel fayda reten sosyal giri?imler giderek art?yor. Bugn sosyal giri?imcilik alan?n- daki geli?meler nas?l bir gelecekte ya?ayaca??m?z? tan?ml?yor. Sosyal giri?imcili?in bu kadar ?nem kazand??? gnmzde, sosyal giri?imcileri zorlayan ve toplumun kafas?n? kar??t?ran ? ?nemli konu var. Birincisi sosyal giri?imin ne oldu?u, ikincisi sivil toplum kurulu?lar?n?n (STK) sosyal giri?imlerden nas?l ayr?ld??? ve ?ncs ise sosyal giri?imlerde para kazanman?n etik olup olmad???. Sosyal giri?im nedir? Sosyal giri?imin, klasik giri?imlerle ortak y?nleri olmakla birlikte, farkl? bir?ok noktas? var. Giri?imcilik, bir bireyin veya bir grubun ?rgtlenme ile de?er yaratmas?, k?rl? bir i?i ba?latmas? veya b- ytmesi, piyasaya yeni bir mal ya da hizmet sunmas?d?r. Sosyal giri?imcilik de aynen giri?imcilikte oldu?u gibi sorun ve f?rsatlar? fark eder, risk al?r ve yenilik?i yollarla ??zm geli?tirir. Aradaki farklar?n en ?nemlisi ticari giri?imin k?r; sosyal giri- ?imin sosyal fayda odakl? olmas?. Bir di?er ?nemli fark ise, ticari giri?imlerde taklit ve modelleme ho? kar??lanmazken; sosyal giri- ?imde ama? toplumsal fayda oldu?u i?in modelleme, etki alan?- n?n olabildi?ince yay?lmas? i?in ?nemli ve istenen bir ara?. Sosyal giri?im, sorunun de?il ??zmn par?as? olmay? ama? edinmi?, birey ya da topluluklar taraf?ndan fark edilen sorunlar- dan f?rsatlar yaratan, yenilik?i fikirlerle yerel kltr temel alan, k?r yerine srdrlebilir yeterli gelirin kondu?u, toplumun bir b?lm veya tamam? i?in -yani do?a ve do?adaki insan dahil btn canl?lar i?in- de?erlerin yarat?ld??? ?rgtlenmedir. Sosyal giri?imcilik dnya i?in sorumluluk almay? gerektirir. Bu nedenle sosyal giri?imcilik bir ?e?it aktivizmdir de Sosyal giri?im ve sivil toplum kurulu?lar? Sosyal giri?imler ve STKlar, sosyal sorunlara ve do?an?n yok edil- mesine ??zm geli?tirme ortak paydas?nda bulu?ur; ancak uygu- lad?klar? modeller a??s?ndan aralar?nda bariz farklar bulunuyor. ?? modeli a??s?ndan bakt???m?zda STKlar genellikle ba???lar ve hibeler deste?iyle geli?imini srdrrken, sosyal giri?imlerde srdrlebilirlik ?nemli oldu?u i?in sistemin kendi kendini d?n- drebilmesi, tamam?yla kamu deste?ine ve ba???lara ba??ml? ol- mamas? gerekir. Y?netim modeli de en az i? modeli kadar farkl?d?r. STKlar genellikle demokratik ve kat?l?mc?, yani yatay bir yap?ya sahip olurken, sosyal giri?im dinamik piyasa ko?ullar?nda h?zl? ve ani de?i?imler yapabilmek i?in gerekti?inde dikey, her trl yap?la- ra a??kt?r. Sosyal giri?imler, y?netim ?ekli i?leri yrtmeye engel oldu?u takdirde h?zl? bir bi?imde y?netim de?i?tirebilir, ?rgtlen- meyi yeniden yap?land?rabilir. Ayr?ca g?nlllk ve profesyonellik fark?ndan da bahsetmek gerek. Sosyal giri?imlerde i?lerin yrmesi g?nlll?e ba?- l? de?ildir; tam tersi sosyal i?ler insanlar?n istihdam?n? ama?lar. STKlarda ise mutlaka g?nll ?al??ma olanaklar?na yat?r?m ya- p?l?r ve g?nll programlar? olmayan STKlar tam me?ru kabul edilmezler. Son olarak kural olmamakla beraber, genellikle STKlar Der- nekler ve Vak?flar Kanunu alt?nda kurulurken, sosyal giri?imler ticaret kanunu alt?nda kurulur. STKlar genelde mevcut erkleri, politika ve hukuki mevzuat dzenlemeleri konusunda ikna etmek i?in ?aba g?sterir, ?nerilerini ?rnek projelerle g?sterirler veya hay?rseverlik zerine kurulu sosyal hizmetler sa?larlar. Sosyal gi- ri?imler ise de?er reten sistemli ??zmlerin ekonomik ya?ant? i?inde olabildi?ince yay?lmas?n? te?vik ederek toplumsal kalk?n- ma ve sosyal etkinin boyutlar?n? geni?letir, bu sayede de sosyal de?i?imi tetiklemi? olur. ?te yandan sosyal giri?imler ekonomik olarak srdrlebilir oldu?u, yani gerekli geliri kendi kendine yaratt??? i?in, gelir kaynaklar? bulma konusunda dalgalanmalar ya?ayan STKlar sosyal giri?imleri iktisadi i?letmeler vas?tas?yla kendi bnyelerine katabilir. Sosyal giri?imlerde para kazanman?n etik boyutu Para, etik boyutu yznden duygusal bir karma?a yaratt???ndan, genellikle sosyal giri?im alan?nda a??k?a konu?ulmayan bir konu. Sosyal giri?imlerin birka? ay, srse srse bir iki y?ll?k k?sa projeler olarak kalmamas?, uzun vadeli etki yaratabilmesi i?in kendi ken- dini ?eviren, amortismanlar? (geri ?demeleri) ve yat?r?m ihtiya?- lar? g?zetilen srdrlebilir bir i? modelinde ?al??mas? gerekir. Sosyal giri?imlerin kurulu? a?amas?nda ki?i ve kurumlardan ba- ??? almalar?, kamu maddi desteklerinden ve vergi muafiyeti gibi sbvansiyonlar?ndan faydalanmalar? yararl? olabilir. Ancak sosyal giri?imlerin orta ve uzun vadede gelirlerini kendilerinin yarat- mas?, ba???lara ve desteklere ihtiya? duymamas?, mmknse k?r elde ederek bu k?r? hizmetlerini yayg?nla?t?rmak i?in kullanmas? beklenir. Bu nedenle sosyal giri?imler masraflar?n? kar??lamak i?in gelir yaratmak ve ?al??anlar?n?n ge?imini sa?lamak zorunda. Sosyal giri?imler paray? nereden sa?lar? Sosyal giri?imin, ihtiya?lar?n? kar??layacak geliri nereden sa?lad?- ?? ?al??man?n trne g?re de?i?iklik g?sterir. Gelir ya ?al??man?n i?indeki bireyler taraf?ndan emek ile olu?turulan rnn sat???n- dan, sunulan hizmet kar??l???nda m?terilerin ?dedi?i bir bedel- den, hizmet veya rn da??t?m sistemine yeliklerden, al?nan hizmet kar??l??? verilen katk? paylar?ndan sa?lanabilir. ?nemli olan yarat?lan sosyal faydayla sa?lanan gelir aras?nda a??k ve hak- kaniyetli bir ba? olmas?d?r. Tercih edilmese de, sadece ba?lang?? a?amas?nda olmak zere belli bir ?l?e?i ge?meyen ba???lar ve hi- belerden de gelir sa?lanabilir. Sosyal giri?imler k?r edebilirler mi? Sosyal giri?imler k?r elde edebilir ancak elde edilen k?r?n tekrar ayn? veya ba?ka bir sosyal giri?ime yat?r?lmas? gerekir. Yani bir
sosyal giri?im ki?isel zenginlik elde etmek i?in kullan?ld??? takdirdeme?ruiyetiniyitirir.Bua??danmmknsesosyalgiri- ?imink?ramac?gtmeyenbir?irketolarakkurulmas?uygun olur. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu k?r amac? gtmeyen ?irket statsnn ticari olanaklar? k?s?tlamamas? ve istenmeyen yapt?r?mlar getirmemesi. Avantajlar sa?lamas? durumunda da baz?lar? bunlar? felsefi olarak reddedebilir. Ba- zensosyalgiri?imi?inbuveba?kanedenlerden,normal?irket statsdahauygunolabilir.Budurumlardahisselerintamam? veya bir k?sm? yat?r?m hissesi olarak ayr?larak ?irket, defacto k?r amac? gtmeyen bir ?irket halini alabilir. Ayr?ca normal ?irket olarak kurulan ?rgtler B Corp ve benzeri sertifikasyon sistemleriyle de me?ruiyet sa?layabilirler. Sonu? olarak sosyal giri?imler k?r elde edebilir, ancak elde etti?i k?r? yine do?ru- dan toplumsal veya do?al fayda i?in kullanmal?. Sosyal giri?im kuranlar?n ve ?al??anlar?n?n para beklentisi ne olmal?? Sosyal giri?imlerin ba?ar?ya ula?mas?ndaki en ?nemli etken, sosyal giri?imi ba?latan yetenekli giri?imcilerle yarat?c?- l?klar?, zek?lar?, ?al??kanl?klar? ve emekleriyle gi- ri?imin ba?ar?ya ula?mas? ve devam etmesi i?in ?abalayan ?al??anlar?. Sosyal giri?im- ler ne kadar ?ok yetene?i bir araya ge- tirebilirse o ?l?de ba?ar?l? olur. Dola- y?s?yla sosyal giri?imin, kurucu veya kurucular? ile ?al??anlar?n?n gelir, daha do?rusu dzenli bir maa? ve sosyal gvence beklentisini kar??la- mas? gerek. Her ne kadar yapt?klar? i?, st bir sosyal veya do?al faydaya hizmet etse de sosyal giri?imcilik kar??l?k beklenmeden yap?lan bir ha- y?r i?i, bir g?nlllk de?il. Bu yakla??m kendini STKlarda g?sterir. Fakat sosyal giri?imlerin masraflar? ve verdikleri maa?lar konusunda ?effaf ve hesap verebilir olmas? gerek. Aksi halde ?al??anlar?n onurlu bir ya?am srdklerini ve bir st amaca hizmet ettiklerini g?stermeleri mmkn ol- maz. Geldi?imiz bu noktada belki en ?nemli soru, ihtiya?la- r?n ne oldu?u ve standartlar?n nas?l belirlenmesi ve ne olmas? gerekti?i. Kurucu ve ?al??an maa?lar? nas?l belirlenmelidir? K?r amac? gden ?irketler ?al??an maa?lar?n? belirlerken, re- kabet i?inde olduklar? di?er ?irketleri izleyerek hem yetenekli ?al??anlar? ?ekmeye, hem de yksek maa? vermemeye gayret ederler. Bunun i?in insan kaynaklar? b?lmleri kendi uygula- malar?n? ba?ka kurumlarla k?yaslar. Benchmarking terimi- nin Trk?e kar??l??? olarak k?yaslama, bir ?rgtn daha iyiye do?ru gitmek i?in, sekt?rdeki en iyi veya kendisinden daha iyi uygulamalara sahip ?rgtlerin y?ntem, sre? ve pratikle- rini kendisine uygun bi?imde, yani uyarlayarak aktarmas?. Dolay?s?yla sosyal giri?imler kendilerine benzer sekt?rde ?a- l??an ve ayn? ciroya sahip ?irketler aras?ndan en yksek maa? cetvelini ve sosyal haklar? kendilerine uyarlamal?. Giri?imin kurucusu benzer bir ?irketin en st dzey y?neticisi- nin maa??ndan daha yksek bir maa? ile sosyal haklar almamal?. Sosyal giri?imin di?er ?a- l??anlar? da bu maa?tan fazla olmamak kayd?yla, k?yaslamadan ??kan cetvele g?re maa? almal?. Bu sa?land??? takdirde, kimsenin sosyal giri?imi, mevcut kanunlar ve haklar kapsa- m?nda ay?rarak yarg?lama, kurucu ve ?al??anlar?n? etik olmamakla su?lama gibi bir hakk? olamaz. Bir ele?tiri ve ilgili konuda mcadele olacaksa bu ele?tiri ve mcadelenin btnsekt?rey?nelikolmas?gerekir. Sonu? ve sorumluluk Sosyal giri?imler gnmzde zaman?n ru- hu ve ihtiya?lar? nedeniyle artarken, bu alana kat?lanlari?insomutay?rtedici?zelliklervetemelpren- sipler olmas? son derece kritik ?nemde. Bu ?rgtlerin yu- kar?daki tan?mlara g?re kurgulanmas? ?nemli. Yeni kat?lan- larda ?effafl?k, hesap verilebilirlik, kurallara g?re belirlenmi? bir gelir ve maa? yap?s? olmas? gerek. Bu kriter ve ayr?mlara dikkat edilmezse sosyal giri?imi herhangi bir toplumsal fayda kayg?s? olmayan ve k?r maksimizasyonu yapan bir ?irketten ay?ramay?z. Ay?ramazsak, sosyal giri?imcilik maskesi alt?n- da bu belirsizlikten yararlananlar sosyal giri?imlerin toplum i?indeki olumlu bak?? a??s?na g?lge d?rebilir. Bu da sosyal giri?imlerin mevcut geli?imini yava?lat?r. Sosyal giri?imlerin ykseli?ine ivme katmak i?in yap?lmas? gereken, hem bu ay- r?m ve etik kurallara dikkat etmek hem de hammadde ve ge- rekli hizmet al?mlar?nda sosyal giri?imlere ?ncelik tan?yarak bu ekonominin bymesi ve g?lenmesine katk? sa?lamak. OPT?M?STMAYIS 2014 112 S O S Y A L G ? R ? ? ? M C ? L ? K Sosyal giri?imler gnmzde zaman?n ruhu ve ihtiya?lar? nedeniyle artarken, bu alana kat?lanlar i?in somut ay?rt edici ?zellikler ve temel prensipler olmas? son derece kritik ?nemde. UYGAR ?ZESM?, EDA BAYRAKTAR, ERHAN BOZKURT FOTO?RAF:?ZG?RG?VEN?

More Related Content

Sosyal Giri?imin Lafz? ve Ruhu

  • 1. G nmzde gezegenimizin ya?am destek nitelerini tahrip eden ve sosyal e?itsizlik yaratan bir sistemle kar?? kar??yay?z. Akl? ba??nda herkes bunun b?yle devam etme- yece?ini biliyor. Ne mutlu ki bu sorunlar? ??zmemizin yollar? var. H?zla de?i?en dn- yam?zda, de?i?imle birlikte yeni ihtiya?lar do?uyor; yeni ihti- ya?lar yeni modelleri do?uruyor. Sosyal a?lar ve dijital ?a?, sa- nayi devriminin yaratt??? dzeni d?n?tryor. Yeni toplum dzeni kendine ?zg kavramlar? ve yeni bak?? a??lar?n? bera- berinde getiriyor. Art?k ki?isel ??karlar, vah?i rekabet gibi kavramlar yerini kazan kazan, i?birli?i, sinerji ve srd- rlebilir stratejilere b?rak?yor. ?nsanlar ya?amlar?nda art?k an- lam ar?yor, sosyal bilin? ve fark?ndal?k ykseliyor. Mevcut k?r maksimizasyonuna dayal? kapitalist sistem sosyal ihtiya?lar? kar??layam?yor ve do?ay? tahrip ediyor. Bu yzden alternatif olarak k?r ama?l? olmayan sosyal giri?imler ortaya ??k?yor. Mevcut kapitalist sistem, gc ve kaynaklar? az ki?inin elinde S O S Y A L G ? R ? ? ? M C ? L ? K Sosyal giri?imcilikle ilgili ? ana sorun var: Sosyal giri?imin net olarak tan?mlanmamas?, sivil toplum kurulu?lar?yla kar??t?r?lmas?, etik ve para boyutu. Gelece?ini Ayarlama Enstits (GAYE) kurucusu ve Gen? Optimistler Kurulu yesi Eda Bayraktar, Gen? Sosyal Giri?imciler Derne?i Ba?kan? Erhan Bozkurt ve Good4Trust.org kurucusu, Change.org Do?u Avrupa ve Bat? Asya Direkt?r Dr. Uygar ?zesmi zumbara.com zerinden bir araya gelip bu sorunlar? konu?tular ve yan?tlar?n? vermeye ?al??t?lar. - EDA BAYRAKTAR, ERHAN BOZKURT, UYGAR ?ZESM? SOSYALGIRI?IMIN LAFZIVERUHU
  • 2. OPT?M?STMAYIS 2014 111 yo?unla?t?rarak derin bir e?itsizlik yarat?yor. ?te yanda e?itsiz- li?in ??zm i?in srdrlebilir sosyal ve ?evresel fayda reten sosyal giri?imler giderek art?yor. Bugn sosyal giri?imcilik alan?n- daki geli?meler nas?l bir gelecekte ya?ayaca??m?z? tan?ml?yor. Sosyal giri?imcili?in bu kadar ?nem kazand??? gnmzde, sosyal giri?imcileri zorlayan ve toplumun kafas?n? kar??t?ran ? ?nemli konu var. Birincisi sosyal giri?imin ne oldu?u, ikincisi sivil toplum kurulu?lar?n?n (STK) sosyal giri?imlerden nas?l ayr?ld??? ve ?ncs ise sosyal giri?imlerde para kazanman?n etik olup olmad???. Sosyal giri?im nedir? Sosyal giri?imin, klasik giri?imlerle ortak y?nleri olmakla birlikte, farkl? bir?ok noktas? var. Giri?imcilik, bir bireyin veya bir grubun ?rgtlenme ile de?er yaratmas?, k?rl? bir i?i ba?latmas? veya b- ytmesi, piyasaya yeni bir mal ya da hizmet sunmas?d?r. Sosyal giri?imcilik de aynen giri?imcilikte oldu?u gibi sorun ve f?rsatlar? fark eder, risk al?r ve yenilik?i yollarla ??zm geli?tirir. Aradaki farklar?n en ?nemlisi ticari giri?imin k?r; sosyal giri- ?imin sosyal fayda odakl? olmas?. Bir di?er ?nemli fark ise, ticari giri?imlerde taklit ve modelleme ho? kar??lanmazken; sosyal giri- ?imde ama? toplumsal fayda oldu?u i?in modelleme, etki alan?- n?n olabildi?ince yay?lmas? i?in ?nemli ve istenen bir ara?. Sosyal giri?im, sorunun de?il ??zmn par?as? olmay? ama? edinmi?, birey ya da topluluklar taraf?ndan fark edilen sorunlar- dan f?rsatlar yaratan, yenilik?i fikirlerle yerel kltr temel alan, k?r yerine srdrlebilir yeterli gelirin kondu?u, toplumun bir b?lm veya tamam? i?in -yani do?a ve do?adaki insan dahil btn canl?lar i?in- de?erlerin yarat?ld??? ?rgtlenmedir. Sosyal giri?imcilik dnya i?in sorumluluk almay? gerektirir. Bu nedenle sosyal giri?imcilik bir ?e?it aktivizmdir de Sosyal giri?im ve sivil toplum kurulu?lar? Sosyal giri?imler ve STKlar, sosyal sorunlara ve do?an?n yok edil- mesine ??zm geli?tirme ortak paydas?nda bulu?ur; ancak uygu- lad?klar? modeller a??s?ndan aralar?nda bariz farklar bulunuyor. ?? modeli a??s?ndan bakt???m?zda STKlar genellikle ba???lar ve hibeler deste?iyle geli?imini srdrrken, sosyal giri?imlerde srdrlebilirlik ?nemli oldu?u i?in sistemin kendi kendini d?n- drebilmesi, tamam?yla kamu deste?ine ve ba???lara ba??ml? ol- mamas? gerekir. Y?netim modeli de en az i? modeli kadar farkl?d?r. STKlar genellikle demokratik ve kat?l?mc?, yani yatay bir yap?ya sahip olurken, sosyal giri?im dinamik piyasa ko?ullar?nda h?zl? ve ani de?i?imler yapabilmek i?in gerekti?inde dikey, her trl yap?la- ra a??kt?r. Sosyal giri?imler, y?netim ?ekli i?leri yrtmeye engel oldu?u takdirde h?zl? bir bi?imde y?netim de?i?tirebilir, ?rgtlen- meyi yeniden yap?land?rabilir. Ayr?ca g?nlllk ve profesyonellik fark?ndan da bahsetmek gerek. Sosyal giri?imlerde i?lerin yrmesi g?nlll?e ba?- l? de?ildir; tam tersi sosyal i?ler insanlar?n istihdam?n? ama?lar. STKlarda ise mutlaka g?nll ?al??ma olanaklar?na yat?r?m ya- p?l?r ve g?nll programlar? olmayan STKlar tam me?ru kabul edilmezler. Son olarak kural olmamakla beraber, genellikle STKlar Der- nekler ve Vak?flar Kanunu alt?nda kurulurken, sosyal giri?imler ticaret kanunu alt?nda kurulur. STKlar genelde mevcut erkleri, politika ve hukuki mevzuat dzenlemeleri konusunda ikna etmek i?in ?aba g?sterir, ?nerilerini ?rnek projelerle g?sterirler veya hay?rseverlik zerine kurulu sosyal hizmetler sa?larlar. Sosyal gi- ri?imler ise de?er reten sistemli ??zmlerin ekonomik ya?ant? i?inde olabildi?ince yay?lmas?n? te?vik ederek toplumsal kalk?n- ma ve sosyal etkinin boyutlar?n? geni?letir, bu sayede de sosyal de?i?imi tetiklemi? olur. ?te yandan sosyal giri?imler ekonomik olarak srdrlebilir oldu?u, yani gerekli geliri kendi kendine yaratt??? i?in, gelir kaynaklar? bulma konusunda dalgalanmalar ya?ayan STKlar sosyal giri?imleri iktisadi i?letmeler vas?tas?yla kendi bnyelerine katabilir. Sosyal giri?imlerde para kazanman?n etik boyutu Para, etik boyutu yznden duygusal bir karma?a yaratt???ndan, genellikle sosyal giri?im alan?nda a??k?a konu?ulmayan bir konu. Sosyal giri?imlerin birka? ay, srse srse bir iki y?ll?k k?sa projeler olarak kalmamas?, uzun vadeli etki yaratabilmesi i?in kendi ken- dini ?eviren, amortismanlar? (geri ?demeleri) ve yat?r?m ihtiya?- lar? g?zetilen srdrlebilir bir i? modelinde ?al??mas? gerekir. Sosyal giri?imlerin kurulu? a?amas?nda ki?i ve kurumlardan ba- ??? almalar?, kamu maddi desteklerinden ve vergi muafiyeti gibi sbvansiyonlar?ndan faydalanmalar? yararl? olabilir. Ancak sosyal giri?imlerin orta ve uzun vadede gelirlerini kendilerinin yarat- mas?, ba???lara ve desteklere ihtiya? duymamas?, mmknse k?r elde ederek bu k?r? hizmetlerini yayg?nla?t?rmak i?in kullanmas? beklenir. Bu nedenle sosyal giri?imler masraflar?n? kar??lamak i?in gelir yaratmak ve ?al??anlar?n?n ge?imini sa?lamak zorunda. Sosyal giri?imler paray? nereden sa?lar? Sosyal giri?imin, ihtiya?lar?n? kar??layacak geliri nereden sa?lad?- ?? ?al??man?n trne g?re de?i?iklik g?sterir. Gelir ya ?al??man?n i?indeki bireyler taraf?ndan emek ile olu?turulan rnn sat???n- dan, sunulan hizmet kar??l???nda m?terilerin ?dedi?i bir bedel- den, hizmet veya rn da??t?m sistemine yeliklerden, al?nan hizmet kar??l??? verilen katk? paylar?ndan sa?lanabilir. ?nemli olan yarat?lan sosyal faydayla sa?lanan gelir aras?nda a??k ve hak- kaniyetli bir ba? olmas?d?r. Tercih edilmese de, sadece ba?lang?? a?amas?nda olmak zere belli bir ?l?e?i ge?meyen ba???lar ve hi- belerden de gelir sa?lanabilir. Sosyal giri?imler k?r edebilirler mi? Sosyal giri?imler k?r elde edebilir ancak elde edilen k?r?n tekrar ayn? veya ba?ka bir sosyal giri?ime yat?r?lmas? gerekir. Yani bir
  • 3. sosyal giri?im ki?isel zenginlik elde etmek i?in kullan?ld??? takdirdeme?ruiyetiniyitirir.Bua??danmmknsesosyalgiri- ?imink?ramac?gtmeyenbir?irketolarakkurulmas?uygun olur. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu k?r amac? gtmeyen ?irket statsnn ticari olanaklar? k?s?tlamamas? ve istenmeyen yapt?r?mlar getirmemesi. Avantajlar sa?lamas? durumunda da baz?lar? bunlar? felsefi olarak reddedebilir. Ba- zensosyalgiri?imi?inbuveba?kanedenlerden,normal?irket statsdahauygunolabilir.Budurumlardahisselerintamam? veya bir k?sm? yat?r?m hissesi olarak ayr?larak ?irket, defacto k?r amac? gtmeyen bir ?irket halini alabilir. Ayr?ca normal ?irket olarak kurulan ?rgtler B Corp ve benzeri sertifikasyon sistemleriyle de me?ruiyet sa?layabilirler. Sonu? olarak sosyal giri?imler k?r elde edebilir, ancak elde etti?i k?r? yine do?ru- dan toplumsal veya do?al fayda i?in kullanmal?. Sosyal giri?im kuranlar?n ve ?al??anlar?n?n para beklentisi ne olmal?? Sosyal giri?imlerin ba?ar?ya ula?mas?ndaki en ?nemli etken, sosyal giri?imi ba?latan yetenekli giri?imcilerle yarat?c?- l?klar?, zek?lar?, ?al??kanl?klar? ve emekleriyle gi- ri?imin ba?ar?ya ula?mas? ve devam etmesi i?in ?abalayan ?al??anlar?. Sosyal giri?im- ler ne kadar ?ok yetene?i bir araya ge- tirebilirse o ?l?de ba?ar?l? olur. Dola- y?s?yla sosyal giri?imin, kurucu veya kurucular? ile ?al??anlar?n?n gelir, daha do?rusu dzenli bir maa? ve sosyal gvence beklentisini kar??la- mas? gerek. Her ne kadar yapt?klar? i?, st bir sosyal veya do?al faydaya hizmet etse de sosyal giri?imcilik kar??l?k beklenmeden yap?lan bir ha- y?r i?i, bir g?nlllk de?il. Bu yakla??m kendini STKlarda g?sterir. Fakat sosyal giri?imlerin masraflar? ve verdikleri maa?lar konusunda ?effaf ve hesap verebilir olmas? gerek. Aksi halde ?al??anlar?n onurlu bir ya?am srdklerini ve bir st amaca hizmet ettiklerini g?stermeleri mmkn ol- maz. Geldi?imiz bu noktada belki en ?nemli soru, ihtiya?la- r?n ne oldu?u ve standartlar?n nas?l belirlenmesi ve ne olmas? gerekti?i. Kurucu ve ?al??an maa?lar? nas?l belirlenmelidir? K?r amac? gden ?irketler ?al??an maa?lar?n? belirlerken, re- kabet i?inde olduklar? di?er ?irketleri izleyerek hem yetenekli ?al??anlar? ?ekmeye, hem de yksek maa? vermemeye gayret ederler. Bunun i?in insan kaynaklar? b?lmleri kendi uygula- malar?n? ba?ka kurumlarla k?yaslar. Benchmarking terimi- nin Trk?e kar??l??? olarak k?yaslama, bir ?rgtn daha iyiye do?ru gitmek i?in, sekt?rdeki en iyi veya kendisinden daha iyi uygulamalara sahip ?rgtlerin y?ntem, sre? ve pratikle- rini kendisine uygun bi?imde, yani uyarlayarak aktarmas?. Dolay?s?yla sosyal giri?imler kendilerine benzer sekt?rde ?a- l??an ve ayn? ciroya sahip ?irketler aras?ndan en yksek maa? cetvelini ve sosyal haklar? kendilerine uyarlamal?. Giri?imin kurucusu benzer bir ?irketin en st dzey y?neticisi- nin maa??ndan daha yksek bir maa? ile sosyal haklar almamal?. Sosyal giri?imin di?er ?a- l??anlar? da bu maa?tan fazla olmamak kayd?yla, k?yaslamadan ??kan cetvele g?re maa? almal?. Bu sa?land??? takdirde, kimsenin sosyal giri?imi, mevcut kanunlar ve haklar kapsa- m?nda ay?rarak yarg?lama, kurucu ve ?al??anlar?n? etik olmamakla su?lama gibi bir hakk? olamaz. Bir ele?tiri ve ilgili konuda mcadele olacaksa bu ele?tiri ve mcadelenin btnsekt?rey?nelikolmas?gerekir. Sonu? ve sorumluluk Sosyal giri?imler gnmzde zaman?n ru- hu ve ihtiya?lar? nedeniyle artarken, bu alana kat?lanlari?insomutay?rtedici?zelliklervetemelpren- sipler olmas? son derece kritik ?nemde. Bu ?rgtlerin yu- kar?daki tan?mlara g?re kurgulanmas? ?nemli. Yeni kat?lan- larda ?effafl?k, hesap verilebilirlik, kurallara g?re belirlenmi? bir gelir ve maa? yap?s? olmas? gerek. Bu kriter ve ayr?mlara dikkat edilmezse sosyal giri?imi herhangi bir toplumsal fayda kayg?s? olmayan ve k?r maksimizasyonu yapan bir ?irketten ay?ramay?z. Ay?ramazsak, sosyal giri?imcilik maskesi alt?n- da bu belirsizlikten yararlananlar sosyal giri?imlerin toplum i?indeki olumlu bak?? a??s?na g?lge d?rebilir. Bu da sosyal giri?imlerin mevcut geli?imini yava?lat?r. Sosyal giri?imlerin ykseli?ine ivme katmak i?in yap?lmas? gereken, hem bu ay- r?m ve etik kurallara dikkat etmek hem de hammadde ve ge- rekli hizmet al?mlar?nda sosyal giri?imlere ?ncelik tan?yarak bu ekonominin bymesi ve g?lenmesine katk? sa?lamak. OPT?M?STMAYIS 2014 112 S O S Y A L G ? R ? ? ? M C ? L ? K Sosyal giri?imler gnmzde zaman?n ruhu ve ihtiya?lar? nedeniyle artarken, bu alana kat?lanlar i?in somut ay?rt edici ?zellikler ve temel prensipler olmas? son derece kritik ?nemde. UYGAR ?ZESM?, EDA BAYRAKTAR, ERHAN BOZKURT FOTO?RAF:?ZG?RG?VEN?