2. Soğutma Sisteminin Gereği ve
Önemi:
Motorları, ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren
makinelerdir. Motorlar ısı enerjisini mekanik enerjiye
çevirirken aynı zamanda çok ısınırlar.
İş zamanında yanma odasındaki sıcaklık 2000 - 2500° C a
kadar ulaşır. Bu durum çok kısa sürse bile, bazı motor
parçalarının 800° C ısınmalarına sebep olur. Motor parçaları
soğutulmadığı taktirde;
a. Parçaların mekanik dayanımı zayıflar.
b. Parçalar üzerinde aşırı genleşmeler meydana
gelir ve hareketli parçalar arasında bulunan yağ
boşluğu sıfıra iner. Yağlanamayan parçalar kuru sürtünme
sonucu oluşan ısının da etkisiyle birbirine kaynar veya
sıkışır kalır. (Pistonun silindirde sıkışması ve yatak sarma
gibi olaylar.)
3. c. Motor yağı, yağlama özelliğini kaybederek görevini
yapamaz. Bu durumda, kuru sürtünmeye yol açar ve aynı
sonuçlan meydana getirir.
Yukarıda açıklanan olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için,
motorun tamamen soğutulması da çözüm değildir. Çünkü,
motor çalışma sıcaklığına ulaşmadan istenilen gücü
veremez. O hâlde soğutma sisteminin görevi; motor
parçalarının, motor yağının aşırı ısınmasını önlemek ve
motorun tam güç verecek şekilde çalışma sıcaklığında
kalmasını sağlamaktır.
Soğutma sistemleri, sıvılı ve havalı olmak üzere iki çeşittir.
4. Sıvılı Soğutma Sistemi:
Sıvılı soğutma sisteminde ısınan motorun çalışma sıcaklığına
kadar soğutulması, su ve antifriz karışımı sıvı ile sağlanır.
Soğutma işlemi su pompası, radyatör ve vantilatör (fan)
tarafından yapılır.
5. RADYATÖR:
Radyatör, motordan alınan ısıyı dağıtan, yok eden aygıta
verilen isimdir. Azami miktarda suyu kanallarında tutup,
atmosferle büyük bir alanını temas ettirerek soğutma işlemini
gerçekleştirir. Su taşıyan kanallardan oluşan petekleri ve
suyun girişini sağlayan üst kazan ve motora tekrar geri
gönderen alt kazandan meydana gelir.
6. Su pompası
soğutma suyunun
motor ile radyatör
arasında devretmesini
sağlar. Su pompası,
çoğu zaman vantilatör
kayışı yardımıyla
krank kasnağından
hareket alarak döner.
Pompa miline takılı
palet, radyatörden
gelen soğutma sıvısını
motorun su
ceketlerine basar.
Basılan ortalama su
miktarı, saatte 20 ton
civarındadır.
7. GENLEŞME KAVANOZU (TAŞMA KABI)
Birçok soğutma sistemi radyatörün taşma hortumuna
bağlı plastik taşma kabı yada genleşme kavanozu kullanır.
Soğutucu sıvının genleşmesi durumunda bu depo ekstra bir
yer sağlamış olur, bundan dolayı genleşme kavanozu da
denir.
Motor ısındıkça içindeki soğutucu sıvı genişler, genleşir.
Eğer "genleşme kavanozu" olmasa, soğutucu sıvı taşma
hortumundan dışarı taşıp ziyan olacaktır. Ama ziyan yerine
bu sefer genleşme kavanozuna dolar.
8. Vantilatör Kayışı ve Vantilatör: Vantilatör kayışı, krank
kasnağından hareket
alarak su pompası, vantilatör ve alternatörü döndürür.
Vantilatörün görevi: Vantilatör, radyatör petekleri arasından bol
miktarda havanın geçmesini ve radyatörün daha etkin soğutma
yapmasını sağlar.: Vantilatörün dönmesiyle hava,radyatör
petekleri arasından emilir. Havanın, petekleri yalamasıyla
peteklerdeki sıcaklık havaya geçerek radyatörün daha etkin
soğutma yapması
9. Termostat: Motorun en kısa sürede ısınmasını ve ısındıktan
sonra da motor
çalışma sıcaklığında kalmasını sağlar.
Çalışması: Termostat, motor suyunun sıcaklığına bağlı olarak
çalışan parçadır. Isı ile boyutu değişen bir bimetal yayın ısınan
su ile bir supabı açması veya soğuyan su ile kapatması
prensibiyle çalışır.
Antifriz:Soğutma sistemi içindeki su O C derecede donar.
Donan su genleşerek
motor bloğunun çatlamasına ve radyatör lehimlerinin atmasına
sebep olur.
Sistemdeki suyun donmasını önlemek için antifriz (buzlanmayı
önleyici) su ile
karıştırılarak motora konur. Antifriz kutuları üzerinde istenilen
sıcaklıklara
dayanabilecek karışım oranları belirtilmiştir. Bir litre su ile bir
litre antifriz
karışımı -38 C derece sıcaklığa kadar motoru donma
tehlikesinden korur. İklime göre uygun karışım sağlanmalıdır.
10. GELECEK DERSİMİZE SOĞUTMA
SİSTEMİ ÇEŞİTLERİ HAKKINDA
ARAŞTIRMA YAPARAK GELMENİZİ
İSTİYORUM.
HAFTAYA GÖRÜŞMEK ÜZERE İYİ
GÜNLER……
AHMET DOST
