λογοτεχνικοί χαρακτήρες
- 1. Λνγνηερληθνί ραξαθηήξεο Πξόζσπα απνηππσκέλα ιεθηηθά ζην θείκελν, ησλ νπνίσλ ε ππόζηαζε δηακνξθώλεηαη αλάινγα κε ηελ πξνζσπηθόηεηα θαη ηελ ηδηαίηεξε ηδηνζπγθξαζία ηνπ ζπγγξαθέα. Με άιια ιόγηα, απνηεινύλ θεηκεληθέο θαηαζθεπέο (κπζνπιαζηηθέο κνξθέο) κε αλζξώπηλα ραξαθηεξηζηηθάπνπ έρνπλ δεµηνπξγεζεί από ηνλ ζπγγξαθέα γηα λα εμππεξεηνύλ ηελ πινθή. Μνηάδνπλ µε αλζξώπηλεο νληόηεηεο, ρσξίο όµσο λα είλαη πξαγµαηηθνί άλζξσπνη, αθνύ ππάξρνπλ µόλν µέζα ζηα πιαίζηα ηεο µπζνπιαζηηθήο αθήγεζεο. Οη ραξαθηήξεο ζπληίζεληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάγλσζεο µέζσθάπνησλ ελδείμεσλ πνπ νδεγνύλ ηνλ αλαγλώζηε ζηελ αλαγλώξηζε ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ γλσξηζµάησλ ηνπ ραξαθηήξα. Η δηαδηθαζία απηή αθνινπζεί δηάθνξα ζηάδηα θαηεγνξηνπνηήζεσλ ησλ ελδείμεσλ µε βάζε ηηο αξρέο ηεο επαλάιεςεο, ηεο νµνηόηεηαο, ηεο αληίζεζεο θαη ηνπ ππαηληγµνύ θαη νινθιεξώλεηαη ζην ηέινο ηεο αλάγλσζεο µε ηελ νινθιεξσµέλε εηθόλα ηνπ ραξαθηήξα. Οη ινγνηερληθνί ραξαθηήξεο απνηεινύλ ην βαζηθό ζπζηαηηθό ηεο κπζνπιαζίαο (καδί κε ηελ πινθή θαη ην ζθεληθό), δει. ηνλ ππξήλα ή ην έλαπζκά ηεο. Γη’ απηό ην ιόγν, ζπληζηνύλ ηνλ άμνλα αλαθνξάο θαη ηνλ πόιν έιμεο ηεο ίδηαο ηεο αλάγλσζεο, εθόζνλ ν αλαγλώζηεο απνθαζηζηά ηελ πξώηε θαη θαζνξηζηηθή ζρέζε ηνπ κε ηνλ θαληαζηηθό θόζκν πνπ ζπγθξνηεί έλα κπζηζηόξεκα κέζσ ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο εκπινθήο ηνπ κε θάπνηνπο ραξαθηήξεο, ηνπο νπνίνπο ζπκπαζεί ή αληηπαζεί. Σα πιηθά θαηαζθεπήο ηνπο: ε θαληαζία ηνπ δεκηνπξγνύ θαη ν βαζκόο εμνηθείσζήο ηνπ κε ηε ζρεηηθή ινγνηερληθή παξάδνζε ε εκπεηξία από ππαξθηνύο αλζξώπνπο ν βαζκόο γλώζεο ηνπ ζρεηηθά κε ηελ αλζξώπηλε ςπρνινγία. Μπνξνύλ λα δηεξεπλεζνύλ: ζε επίπεδν αθήγεζεο κέζα από ηνλ πξνζσπηθό ηνπο ιόγν ή ην ιόγν ηνπ αθεγεηή, ηηο ζθέςεηο θαη ηηο πξάμεηο ηνπο. ζε επίπεδν ηζηνξίαο από ηα εμσηεξηθά θαη εζσηεξηθά ηνπο γλσξίζκαηα, ηε ζρέζε κε ην ρώξν θαη ηνλ ρξόλν. Σα ζηνηρεία πνπ ηνπο θαζηζηνύλ αιεζνθαλείο: ε δσληάληα ε πεηζηηθόηεηα (ε ιεηηνπξγηθή ζρέζε ηνπο κε ηα ππόινηπα ζηνηρεία ηεο αθήγεζεο, αιιά θαη κε ηνπο ππαξθηνύο αλζξώπνπο). Hπεηζηηθόηεηα ζρεηίδεηαη κε ηε ιεηηνπξγία δύν παξνξκήζεσλ: ηεο εξατομίκευσης(θάζε ραξαθηήξαο έρεη ηελ ηάζε λα αλαδεηθλύεη ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, θαη έηζη λα μερσξίδεη από ην θνηλσληθό πεξηβάιινλ) θαη ηεο τυποποίησης (θάζε ραξαθηήξαο ηείλεη πξνο ηελ απάιεηςε ησλ αηνκηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ, θαη έηζη εμνκνηώλεηαη κε ην θνηλσληθό πεξηβάιινλ). ε ζπλέπεηα ιόγσλ θαη έξγσλ ε αληηζηνηρία κε ηελ πξαγκαηηθόηεηα Η αιεζνθάλεηα επηηπγράλεηαη: κε ηελ θαηάιιειε επηινγή ηνπ αθεγεηή θαη ηεο νπηηθήο γσλίαο κε αλαδξνκηθέο αθεγήζεηο ζην παξειζόλ ηνπ ήξσα κε πνηθίινπο άιινπο αθεγεκαηηθνύο ηξόπνπο (πεξηγξαθή, δηήγεζε, δηάινγν, εζσηεξηθό κνλόινγν θ.ά.)
- 2. Δηάθξηζε ραξαθηήξσλ Ως προς τη λειτουργία τους Ως προς τη μέθοδο παρουσίασής τους Ως προς την εξέλιξή τους στη διάρκεια της ιστορίας 1) Πξσηεύνληεο (θύξηνη, βαζηθνί) 1) Η κέζνδνο ηεο άκεζεο έθζεζεο: ν 1) ηαηηθνί: παξακέλνπλ ακεηάβιεηνη ίδηνο ν αθεγεηήο δηαγξάθεη ηνπο ώο ην ηέινο ηεο ηζηνξίαο. α. πξσηαγσληζηήο (ήξσαο ή ραξαθηήξεο ησλ πξνζώπσλ αληηήξσαο): µία ζαπµαζηή µνξθή πνπ 2) Δπλακηθνί (εμειηζζόκελνη): πεξηγξαθηθά (ζηαηηθή µε ηελ δξάζε ηνπ ελζαξθώλεη θάπνηα κεηαβάιινληαη ζηελ πνξεία ηεο παξνπζίαζε)έρνπµεαπεπζείαο θαη από ηα ηδαληθά ή ηηο µεγάιεο αμίεο µηαο αθήγεζεο είηε αηθλίδηα είηε αξγά θαη θαηεπζπλόµελνραξαθηεξηζµό. Σν θνηλσλίαο ή µηαο επνρήο αλ κε ηε ζηαδηαθά, ιόγσ κηαο ζπγθξνπζηαθήο θύξνο απηνύ ηνπ ραξαθηεξηζµνύ δξάζε ηνπ δελ ππεξεηεί θάπνηα θαηάζηαζεο ή ελόο ζπγθινληζηηθνύ εμαξηάηαη από ηελ αμηνπηζηία ηνπ ηδαληθά, νλνκάδεηαη “αληηήξσαο”. γεγνλόηνο. αθεγεηή. β. “αληαγσληζηήο”: µε απηόλ εµπιέθε- Ως προς τον τρόπο παρουσίασής τους ηαηάµεζα ν πξσηαγσληζηήο. 2) Η δξακαηηθή κέζνδνο: ν 1) Επίπεδνη ή δηζδηάζηαηνη:θαηαζθεπ- γ. “θαηαιύηεο”:έλαο ραξαθηήξαο πνπ ζπγγξαθέαο παξνπζηάδεη ηνπο άδνληαη γύξσ από µία µόλν ηδέα ή βνεζάεη ζηελ εμέιημε ηεο δξάζεο. ραξαθηήξεο ησλ πξνζώπσλ κέζα ηδηόηεηα, ώζηε λα µπνξνύλ λα από ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο, δει. κέζα πεξηγξαθνύλ µε µία µόλνθξάζε ή από όζα θάλνπλ, από όζα ιέλε θαη πξόηαζε (π.ρ. ν έξινθΧνικο). 2) Δεπηεξεύνληεο από όζα ζθέθηνληαη ηα ίδηα ηα δηαθνζκεηηθόο(π.ρ. έλαο πξόζσπα, ρσξίο λα δίλεη ν ίδηνο 2) θαηξηθνί ή πνιπδηάζηαηνη: είλαη θσµηθόο ραξαθηήξαο) ραξαθηεξηζκνύο (δπλακηθή πνιύπινθνη ζηελ ςπρνζύλζεζε θαη πιεξνθνξηαθόο(π.ρ. έλαο παξνπζίαζε). Πξόθεηηαη γηα ζηα θίλεηξά ηνπο, ελώ µπνξνύλ αλά αγγειηαθόξνο) ζθαηξηθνύο ραξαθηήξεο πνπ πάζα ζηηγµή λα εθπιήμνπλ ηνλ αθξναηήο (ρξεζηκνπνηείηαη σο επεξεάδνπλ θαη επεξεάδνληαη από ηηο αλαγλώζηε µε ηε ζπκπεξηθνξάηνπο απνδέθηεο ηνπ ιόγνπ ησλ θαηαζηάζεηο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην (π.ρ. ν Άκιεη). άιισλ ραξαθηήξσλ ε αηηία ή έξγν. ε πξόθαζε γηα λα δηεγεζνύλ Αύξουσα κλιμάκωση της αντικειμενικότητας ηελ ηζηνξία ηνπο) ζρνιηαζηηθόο(έλα µέζν γηα λα 1) Απηά πνπ ιέεη ν ίδηνο ν ραξαθηήξαο γηα ηνλ εαπηό ηνπ εθθξάζεη ν ζπγγξαθέαο ηηο απόςεηο ηνπ γηα ηνπο άιινπο 2) Απηά πνπ ιέλε γηα ηνλ ραξαθηήξα νη ραξαθηήξεο ή ηηο θαηά- ίδηνη νη ραξαθηήξεο ζηάζεηο, όπσο ν ρνξόο ζηελ 3) Απηά πνπ αλαθέξεη γηα ηνλ ραξαθηήξα αξραία ηξαγσδία) ν ζπγγξαθέαο ζεκείν αλαθνξάο(ζηαηηθνί θαη 4) Οη αληηδξάζεηο ησλ άιισλ ραξαθηήξσλ ζπλεζηζµέλνη ραξαθηήξεο, γηα απέλαληη ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ραξαθηήξα λα εθηηµεζεί ε εμέιημε θαη ε ηδηαηηεξόηεηα ησλ 5) Οη αληηδξάζεηο ηνπ ίδηνπ ηνπ πξσηεπόλησλ ραξαθηήξσλ) ραξαθηήξα απέλαληη ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο θαη ζην πεξηβάιινλ γεληθά 6) Σν θπζηθό παξνπζηαζηηθό ηνπ 7) Ο ηξόπνο ληπζίκαηόο ηνπ 8) Η πξνθνξά, ν ηξόπνο νκηιίαο θαη ε θνηλσληθή ηνπ ζέζε 9) Η θαιιηέξγεηα θαη ε παηδεία ηνπ 10) Οη ζπλήζεηεο θαη ε ςπρνινγηθή ηνπ δηάζεζε Καηεγνξίεο / ηάμεηο ραξαθηήξσλ Οηθνπµεληθνί (µε παλαλζξώπηλε ζεµαζία) Εηδηθνί (µε ζηελή ζεµαζία) Ρεαιηζηηθνί (δεµέλνη µε ηελ πξαγµαηηθόηεηα) Ιδαληθνί (εμηδαληθεπµέλνη, ππεξάλσ ηεο πξαγµαηηθόηεηαο) Κνµθνξµηζηέο (ζπµβηβαζµέλνη µε ηηο απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο) Επαλαζηάηεο (δηεθδηθεηηθνί, πξνζπαζνύλ λα αιιάμνπλ ηελ θνηλσλία ή λα ηελ βειηηώζνπλ ζύµθσλα µε ηα ηδαληθά ηνπο) Πηγή: Βαγγέλης Αθαναζόποσλος, Οι ιζηορίες ηοσ κόζμοσ, εκδ. ΠΑΤΑΚΗ, Αθήνα 2005