2. ომარ ხაიამი - ირანელი პოეტი , მათემატიკოსი და
ფილოსოფოსი
დაიბადა მე -11 საუკუნის შუა წლებში
იცხოვრა 72 წელიწადი
3. ხაიამის ცხოვრების შესახებ ბევრი ლეგენდა არსებობს
ხაიამის სამშობლოდ ირანის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე დიდი
ისტორიული რეგიონი ხორასანი , კერძოდ ქალაქი ნიშაბურია
მიჩნეული
ამას ზურგს უმაგრებს მისი ზედწოდება ნიშაბურელი (ნიშაბური )
.
4. სიტყვა “ხაიამი ” არაბულია , რაც 'კარვის მკერავს ”( მეკარვეს ) ნიშნავს ,
თუმცა გაურკვეველია , თავად იყო ამ ხელობის , თუ მისი
წინაპრებისაგან შემორჩა “გვარის ” სახით ომარად წოდებულ კაცს .
ომარ ხაიამი -არაბულ ენაზე წერდა , რადგან იმ ეპოქაში ამ ენაზე
იწერებოდა სამეცნიერო ნაშრომები .
მშობლიურ სპარსულ ენაზე ხაიამს მხოლოდ “ნოვრუზ -ნამეს ” (ახალი
წლის წიგნს ) მიაწერენ .
5. ხაიამი რობაიებს ქმნიდა .(“რობაი ”- არაბულად ოთხსტრიქონედს
ნიშნავს .)
ხაიამის კუთვნილი რობაიების რიცხვი 20-სა და 5000-ს შორის
მერყეობს .
მე -20 საუკუნის შუა წლებში ირანში , კერძო კოლექციაში ,
აღმოაჩინეს 1207 წლით დათარიღებული ხელნაწერი , რომელიც
ოქსფორდის უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკისათვის გადაუციათ . მასში
252 რობაია არის შესული .
მეორე ხელნაწერი კემბრიჯის უნივერსიტეტის ერთ -ერთმა
პროფესორმა იპოვა და 1259-1260 წლებით დაათარიღა , მასში 172
რობაის ამოკითხვა შეიძლება .
6. სპარსული ლირიკა მთელი მსოფლიოსათვის პირველად გერმანელმა
იოჰან ვოლფგანგ გოეთემ “აღმოაჩინა .”
ომარ ხაიამი - ინგლისელმა ედვარდ ფიტცჯერალდმა (1809-1883)
გააცნო მსოფლიოს .
არგენტინელი მწერალ ხორხე ლუის ბორხესის აზრით ,ედვარდ
ფიტცჯერალდის პიროვნებაში ერთ მშვენიერ დღეს ომარ ხაიამის
სული “ჩასახლდა ' და ინგლისურად აამეტყველა .
7. ომარ ხაიამი საქართველოში ევროპიდან “მოვიდა ”.
პირველი ქართულენოვანი რობაიები 1924 წელს ჟურნალ
“კავკასიონში ” გამოჩნდა .
ხაიამის ქართველი მთარგმნელები :იუსტინე აბულაძე , ამბაკო
ჭელიძე , მაგალი თოდუა ,თამაზ ჩხენკელი , ალექსანდრე
ელერდაშვილი .
1963 წელს ხაიამმა იპოვა თავისი ქართველი მთარგმნელი -
ვახუშტი კოტეტიშვილი . ძნელი წარმოსადგენია , რომ ამაზე
უკეთ შეძლოს ვინმემ ქართულად თქვას ის , რაც თითქმის
1000 წლის წინ ითქვა სპარსულად .
8. ომარ ხაიამი პოეტურ სიტყვასთან მოპაექრე ადამიანებს მოსვენებას არ აძლევს,
სულ ახალი და ახალი “ვარიაციების ” შექმნას აიძულებს მათ ,
რადგან მის მიერ დასმული კითხვები : რატომ დაიბადა
ამქვეყნად , რა აზრი აქვს სიცოცხლეს , რა არის სიკვდილის
შემდეგ პასუხებს მოითხოვენ .
ომარ ხაიამის საფლავი
ნიშაბურში
