'Εκθεση Γ΄ Λυκείου Σχεδιάγραμμα για τη μαζοποίηση
- 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Μαζοποίηση είναι η τάση του ανθρώπου να εξομοιωθεί με τους άλλους, να γίνει δηλαδή μάζα. Μαζοποιώ κ. μαζικοποιώ (ρήμα): δίνω σε κάποιον/ σε κάτι τα χαρακτηριστικά της μάζας, ώστε να είναι παθητικός δέκτης ιδεών και εντολών. Κομφορμισμός (αγγλ. conformism), ελλην. Συμβατισμός: 1. Η τάση του ατόμου να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του στις αντιλήψεις, τις συνήθειες, τα έθιμα κλπ. της κοινωνίας στην οποία ανήκει, ακόμη και όταν δεν τον εκφράζουν. 2 (γενικότ. -μειωτ.) το να κάνεικανείςό,τικάνουνοι άλλοι.Αντώνυμο:αντικομφορμισμός, αντισυμβατικότητα, αντισυμβατισμός. Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη, Αθήνα 2005 Ι. ΑΙΤΙΕΣ α. η εσφαλμένη αντίληψη για την κοινωνική φύση του ανθρώπου και η σύγχυση των εννοιών της κοινωνικότητας, της κοινωνικοποίησης και της μαζοποίησης ●Η κοινωνική φύση του ανθρώπου έχει επισημανθεί ήδη από την αρχαιότητα και αποτελεί, τουλάχιστον κατά τον Αριστοτέλη, την κύρια αιτία της συγκρότησης των ανθρώπινων κοινωνιών (τῶν φύσει ἡ πόλις ἐστί καὶ .. ὁ ἄνθρωπος φύσει πολιτικὸν ζῷον, Αριστοτέλους, Πολιτικά, 1253 a2-3). Ορισμένες φορές, ωστόσο, ο άνθρωπος, για να γίνει αποδεκτός από την κοινωνική ομάδα στην οποία ζει, προσαρμόζει τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά του στις πεποιθήσεις της ομάδας με τρόπο άκριτο, με αποτέλεσμα να χάνεται η προσωπική του ιδιαιτερότητα και να ισοπεδώνεται η προσωπικότητά του. Συνεπώς, η μαζοποίηση δεν πρέπει να συγχέεται με τις έννοιες της κοινωνικότητας και της κοινωνικοποίησης, οι οποίες αναμφισβήτητα έχουν θετική σημασία. β. η παγκοσμιοποίηση ●Η προωθούμενηοικονομική,πολιτική,τηλεπικοινωνιακήκαιπολιτισμική ενοποίησητουπλανήτηοδηγείστην εξάπλωσηενόςομοιόμορφουτρόπουζωής καιστην υποχώρησητων πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων των εθνικών πολιτισμών. γ. η τεχνολογικήεξέλιξη ● Η εκμηχάνισηκαιη αυτοματοποίησηστην παραγωγικήδιαδικασία περιορίζειτη ατομικήέκφραση,τηδημιουργικήφαντασία καιτυποποιείτησκέψηκαιτη συμπεριφορά τουανθρώπου. δ. οι συνθήκεςζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα ● Ευνοούντην ανωνυμία μέσα στοπλήθος,την απομόνωση,την απώλεια της προσωπικότηταςκαιτηνυιοθέτησητηςψυχολογίαςτων μαζών (στημόρφωση, τηνψυχαγωγία καιτη διασκέδαση). ε. η αρνητικήεπίδρασητωνΜΜΕ ●Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσηςπροωθούν έναν ομοιόμορφοτρόποσκέψης, συμπεριφοράςκαιζωήςμέσω τηςδιαφήμισης,της μόδας,των τυποποιημένων καταναλωτικώνπροτύπωνκαιτηςμαζικήςκουλτούραςαλλοτριώνονταςτη συνείδησητουανθρώπου. στ. η προπαγάνδακαιοφανατισμός ●Η προπαγάνδα,οπροσηλυτισμόςκαιο,συχνά υποκινούμενος,φανατισμόςπου προέρχονταιαπόπολιτικούς,θρησκευτικούςκαιαθλητικούςκύκλους, οπαδοποιούντουςανθρώπουςκαιτουςμεταβάλλουν σεαπρόσωπημάζα.
- 2. ζ. η έλλειψηπαιδείαςκαικριτικήςικανότητας ● Όλες οι αιτίεςπου αναφέρθηκαν δεν θα μπορούσαν να ασκήσουν την αναμφισβήτητακαταλυτικήτουςεπίδραση,εάν δεν συνεπικουρούνταν απότον ευνοϊκότεροπαράγοντα τηςμαζοποίησης:την ημιμάθεια ήτην έλλειψηπαιδείας καθώςκαι τηναπουσία κριτικήςικανότητας.Τοχαμηλόμορφωτικόεπίπεδο υπονομεύειτηνπνευματικήαυτονομία τουανθρώπου,τον υποχρεώνεινα δεχθεί απόψειςκαιαντιλήψειςαβασάνιστα,τον καθιστά ευάλωτοστην προπαγάνδακαι τη χειραγώγηση. ΙΙ. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ α.ατομικές ● (πνευματικός- ψυχολογικόςτομέας) Ημαζοποίησηαποδυναμώνειτιςπνευματικές λειτουργίεςτουανθρώπουκαιτοναλλοτριώνει,γιατίαδρανοποιείτην κριτικήτου σκέψη,συρρικνώνειτηφαντασία του,εξασθενίζειτοαισθητικότουκριτήριοκαι τελικά επιφέρειτηναπώλεια τηςπνευματικήςκαιτης ψυχικήςτου ελευθερίας. ● (ηθικόςτομέας) Εξαχρειώνεταιηθικά οάνθρωπος,γίνεταιέρμαιοτων παθών και των ενστίκτωντου,χάνειμέσα στημάζα τοαίσθημα της προσωπικήςτου ευθύνης. ●Ευνοείταιο μιμητισμός,τυποποιείταιτησκέψηκαιτη συμπεριφορά,περιορίζεται η αυτοέκφραση. β. κοινωνικές (κοινωνικές- γενικά) ●Οι σχέσεις των ανθρώπωνγίνονταιεπιδερμικέςκαιτυπικές,δυσχεραίνεταιη διαμόρφωσηυγιώνδιαπροσωπικώνσχέσεων. ●Το μαζοποιημένα άτομα κάτωαπόορισμένεςσυνθήκεςείναιδυνατόννα παρασυρθούνσεαντικοινωνικήσυμπεριφορά(βία,εγκληματικότητα κλπ). (ηθικές) ●Χάνουντησημασία τουςοι ηθικέςαξίες,υποσκάπτεταιηκοινωνικήσυνοχήκαι επικρατείτο«αξιακόσύστημα τουόχλου»,το«δίκαιοτηςμάζας». (πολιτικές) ● Υπονομεύεταιηεύρυθμη λειτουργία τουδημοκρατικούπολιτεύματος,τοοποίο βασίζεταιστηναυτονομία τηςπροσωπικότηταςτουπολίτη,στην κριτικήτου ικανότητα καιστοαίσθημα τηςπροσωπικήςτου ευθύνης. ●Αδρανοποιούνταιπολιτικά οιπολίτες,απέχουν απότα κοινά καιυποτάσσονται τυφλά σεδημαγωγούςκαιεπιτήδειους«μεσσίες». ●Υποδαυλίζεταιοφανατισμόςκαιηπολιτικήοξύτητα εναντίον των πολιτικών αντιπάλων. (πολιτιστικές- εθνικές) ●Οδηγείταιητέχνησε παρακμήκαιο πολιτισμόςσε μαρασμόλόγωτης επικράτησηςτυποποιημένωνκαιομοιόμορφων ιδεών καιτηςαπουσίας προσωπικήςέμπνευσηςκαι πρωτοτυπίας. ●Ελλοχεύει ο κίνδυνοςτηςαπώλειαςτης πολιτιστικήςταυτότηταςκαιτηςεθνικής συνείδησης,γιατίευνοείταιηάκριτηαποδοχήκαιαφομοίωσηξενικών τρόπων ζωής. ΙΙΙ. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ α.οικογένεια ●Η οικογένεια πρέπεινα συμβάλλειστηδιαμόρφωσητηςπροσωπικότηταςτου αυριανούπολίτηακολουθώνταςτρόπουςανατροφήςκαιδιαπαιδαγώγησηςπου
- 3. ευνοούντηναυτενέργειακαικαλλιεργούν την υπευθυνότητα τουνέουανθρώπου. Παραδείγματα προςαποφυγήν αποτελούν τόσοοαυταρχικόςόσοκαιο υπερπροστατευτικόςγονέας,γιατίστερούν απότοπαιδίτη δυνατότητα να αναπτύξειαυτόνομηπροσωπικότητα. β. πολιτεία καιτα πολιτικά κόμματα ●Η πολιτεία καιτα πολιτικά κόμματα οφείλουν να συμβάλλουν στην ενίσχυσητων θεσμώνσυμμετοχής του πολίτηστα κοινά καιστην ενδυνάμωσητων δημοκρατικώνθεσμώνχρησιμοποιώνταςτοδιάλογο,την επιχειρηματολογία και τηνπειθώ. ●Τα πολιτικά κόμματα θα πρέπεινα αποφεύγουν τηδημαγωγία,τολαϊκισμό,τη προπαγάνδα καικάθεμορφήιδεολογικήςχειραγώγησηςπουστερείαπότον πολίτη τηνκριτικήσκέψηκαιτονμετατρέπεισεάβουληοντότητα. γ. η λειτουργία τωνΜΜΕ ●Ο ρόλοςτων ΜΜΕ είναιαποφασιστικήςσημασίαςγια την αντικειμενικήκαι αμερόληπτηενημέρωσητουπολίτη,η οποία θα του επιτρέψεινα διαμορφώσει έγκυρηπροσωπικήάποψη. δ. η παιδεία ●Σκοπός τηςεκπαίδευσηςκαιιδιαίτερα τηςανθρωπιστικήςπαιδείαςείναιη διαμόρφωσηολοκληρωμένωνπροσωπικοτήτων,δηλαδήανθρώπων με πνευματικήκαλλιέργεια,ηθικήσυγκρότησηκαιανεπτυγμένηκριτικήικανότητα, οι οποίοι θα είναιαφενόςκατάλληλαεφοδιασμένοιγια την ομαλήένταξήτους στηνκοινωνικήζωή, αφετέρουικανοίνα διατηρούν την προσωπικήτους αυτονομία. ●Ένας ακόμησκοπόςτης εκπαίδευσηςείναιηκαλλιέργεια τουσεβασμούστην πολιτιστικήμαςκληρονομιά,ηοποία θα πρέπεινα διαφυλαχθείαπότην άκριτη εισροήστοιχειώντου σύγχρονουμαζικούπολιτισμού.Παράλληλα,η ανεκτικότητακαιοσεβασμόςπροςτο διαφορετικόαποτελούνεπίσηςστοιχεία ενόςσύγχρονουκαιδημοκρατικούεκπαιδευτικούσυστήματος. ε. η ατομικήευθύνη ●Είναιαπαραίτητο να συνειδητοποιήσειοπολίτηςτην αξία της ατομικής συνείδησηςκαιτης κριτικήςστάσηςμέσα στοκοινωνικότουπεριβάλλον.Η διατήρησητηςπροσωπικήςαυτονομίαςκαιη απόρριψηπροτύπων,λ.χ. καταναλωτικών,πολιτισμικώνκλπ.,πουοδηγούν στην ομοιομορφία καιτη μαζοποίηση,είναιχρέοςκάθεπολίτηαπέναντιστοίδιοτου τον εαυτό.Κάθε άνθρωποςπου σέβεταιτηνπροσωπικήτου αυτοτέλεια οφείλεινα σταθμίζειτις αντιλήψεις,τιςεπιλογέςκαιτα ενδιαφέροντά τουμεγνώμονα τηλογική,την αξιοπρέπεια καιτηνυπευθυνότητά του. ●Είναι καθήκοναλλά καιδικαίωμα τουπολίτηνα συμβάλλειστην υπεράσπισητων ατομικώνδικαιωμάτων,στηνπροώθησητουπλουραλισμούκαιστην ορθή λειτουργία τωνδημοκρατικών θεσμών.Ηενεργόςσυμμετοχήτουστοπλαίσιοτου δημοκρατικούπολιτεύματοςαποτελείπαράγοντα καθοριστικήςσημασίαςγια την αποφυγήτηςμετατροπήςτουσε «μαζάνθρωπο».