ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Հին բանահյուսություն

•Download as PPTX, PDF•
•
Laura Enoqyan
Laura Enoqyan

Ի՞նչ է վիպերգը: Ի՞նչ է առասպելը: Հայ հին վիպերգները և առասպելները:

1 of 21
Downloaded 11 times
Հին բանահյուսություն
Բանահյուսությունը բանավոր գեղարվեստական խոսքն է: Բանահյուսության երկերը անցնելով դարից դար հասել են մեզ՝ շնորհիվ մեր մատենագիրների և բանահավաքների: Շատ երկեր է գրի առել Մովսես Խորենացին:
Հին Բանահյուսություն Վիպերգեր Առասպելներ Ժողովրդի կյանքից վերցված պատմություններ են Բնության ուժերը մարմնավորող աստվածների մասին են
Առասպելները վիպերգերից ավելի հին են: Առասպելների միջոցով մեզ հայտնի է դառնում հայոց դիցարանը՝ հայ հեթանոսական աստվածների ընտանիքը: Հայոց դիցարանը ավելի հին է քան հունական դիցարանը:
Հայոց դիցարանի գերագույն աստվածը համարվում է Արամազդը: Նա համապատասխանում է հունական դիցարանի Զևսին: Նա առասպելներում կոչվել է մեծ և արի, և հետագայում արարել է երկնքի, երկրի և մյուս աստվածներին:
Արամազդի դուստրն է Անահիտը: Նա ռազմի և պտղաբերության աստվածուհին է, և համապատասխանում է հունական Արտեմիսին: Համարվել է բոլոր առաքինությունների մայրը, ողջ մարդկության բարերարը և հայ ազգի փառքն ու ստնտուն:
Պատերազմի, քաջության և ամպրոպի աստվածն է Վահագնը: Նա համարվում է տիեզերքը հազմող չորս մասնիկների ծնունդ: Կոչվել է նաև վիշապաքաղ: Մովսես Խորենացին գուսաններից գրի է առել նրա մասին երգը: Նա պատկերվել է խարտյաշ պատանու կերպարանքով, հուր մազերով և արեգակ աչքերով:
Վահագն աստծո հարսնացուն էր Աստղիկը: Նա սիրո և ջրի աստվածուհին է, և համապատասխանում է հունական Աֆրոդիտեին: Նա պատկերվել է չքնաղ կնոջ կերպարանքով: Ըստ առասպելի՝ Վահագնի և Աստղիկի սիրային հանդիպումներից սիրային անձրև է տեղացել և սնուցել է ողջ դաշտերն ու այգիները:
Հայոց դիցարանի նշանավոր աստվածուհիներից է նաև Նանեն: Նա Անահիտի հետ միասին եղել է մայրության հովանավորը: Հեթանոս հայերը ունեցել են սեր նաև գիտության նկատմամբ: Եվ դպրության աստվածը Տիրն է:
Հայերը ունեցել են նաև մեկ այլ կերևոր գծի՝ հյուրասիրության աստված, որը մարմնավորում է Վանատուրը: Նա համարվել է նաև պանդուխտների և օտարականների հովանավորը: Նրա պաշտամունքը կապված է Նոր տարին մարմնավորող աստծու՝ Ամանորի հետ:
Լույսը, մաքրությունը, բարությունը և ճշմարտությունը մարմնավորում է Միհր աստվածը, որը պատկերվել է խիզախ պատանու տեսքով՝ թագը գլխին: Այս աստվածության հետագա վիպական մարմնավորումն են <<Սասնա Ծռեր>> վիպերգի Մեծ և Փոքր Մհերները:
Հայկական դիցարանում ստորգետնյա թագավորության աստվածը Սպանդարամետն է, որը համապատասխանում է հունական Աիդին: Ըստ այլ տեղեկությունների ստորգետնյա թագավորությունների աստված է եղել նաև Անգեղը:
Ինչպես արդեն նշեցի վիպերգերը ավելի նոր են քան առասպելները: Այստեղ ներկայացվում է հայ ժողովուրդը, նրա պետականության կազմավորումը և ծավալումը, նրա հաղթական և ազատագրական պայքարը:
 Վիպերգի գլխավոր հերոսն է Հայկը: Նա հայ ժողովրդի նահապետն է և նրա անունով մեր երկիրը կոչվել է՝ Հայք, իս նրա ժողովուրդը հայեր: Այս վիպերգում ներակայացվում է այն ժամանակաշրջանը, որտեղ հայերը մենամարտում էին բանբելոնացիների դեմ: Եվ այն ձեվավորվել է Ք.ա 9-6 դարերում:  Ազատասիրություն և հայրենասիրություն, հայրենիքի անկախության անձնազոհ պաշտպանություն: Ահա այս է վիպերգի գաղափարը:
Հին բանահյուսություն
Վիպերգի գլխավոր հերոսը Արան է: Նա համապատասխանում է հունական Ադոնիսին և համարվում է մեռնող և հարություն առնող աստվածություն: Շամիրամը ևս ունի դիցաբանական նշանակություն: Նա պտղաբերության աստվածություն է և նունպես ունի ռազմի աստվածության հատկանիշներ: Վիպերգը այն ժամանակաշրջանի անցքերն են(Ք.ա 9-րդ դար), որտեղ հայերը մենամարտում են ասորեստանցիների հետ:
Հին բանահյուսություն
Վիպերգի գլխավոր հերոսը Տիգրանն է, որի նախատիպն է Տիգրան Երվանդյանը, սակայն կան գործեր որոնք որվերագրվում են Տիգրան Մեծին, ինչը նշանակում է, որ վիպերգը հյուսվել է Ք.ա1դարում: Վիպերգում ներկայացված է հայերի պայքարն ընդդեմ Մարաստանի: Վիպերգի բացասական կերպարն է Աժդահակը, որի նախատիպն է մարաց թագավորը՝ Աստիագեսը: Վիպերգն առանձնանում է նրանով, որ այտեղ ,մենք տեսնում ենք առաջին հայ վիպական հերոսուհուն՝ Տիգրանուհուն:
Հին բանահյուսություն
Այս վիպերգի հիմքերը ավելի շատ պատմական են: Արտաշեսը՝ հայոց Արտաշ Ա Բարի թագավորն է, իսկ Արտավազդը նրա որդին: Վիպերգը բաժանված է երեք մասերի: Ներկայացվում է հայերի պայքարն ընդդեմ ալանների: Վիպերգն առանձնանում է նյրանով, որ այստեղ առաջին անգամ տեսնում ենք հայ բացասական կերպարի:
Հին բանահյուսություն

More Related Content

Հին բանահյուսություն

  • 2. Բանահյուսությունը բանավոր գեղարվեստական խոսքն է: Բանահյուսության երկերը անցնելով դարից դար հասել են մեզ՝ շնորհիվ մեր մատենագիրների և բանահավաքների: Շատ երկեր է գրի առել Մովսես Խորենացին:
  • 3. Հին Բանահյուսություն Վիպերգեր Առասպելներ Ժողովրդի կյանքից վերցված պատմություններ են Բնության ուժերը մարմնավորող աստվածների մասին են
  • 4. Առասպելները վիպերգերից ավելի հին են: Առասպելների միջոցով մեզ հայտնի է դառնում հայոց դիցարանը՝ հայ հեթանոսական աստվածների ընտանիքը: Հայոց դիցարանը ավելի հին է քան հունական դիցարանը:
  • 5. Հայոց դիցարանի գերագույն աստվածը համարվում է Արամազդը: Նա համապատասխանում է հունական դիցարանի Զևսին: Նա առասպելներում կոչվել է մեծ և արի, և հետագայում արարել է երկնքի, երկրի և մյուս աստվածներին:
  • 6. Արամազդի դուստրն է Անահիտը: Նա ռազմի և պտղաբերության աստվածուհին է, և համապատասխանում է հունական Արտեմիսին: Համարվել է բոլոր առաքինությունների մայրը, ողջ մարդկության բարերարը և հայ ազգի փառքն ու ստնտուն:
  • 7. Պատերազմի, քաջության և ամպրոպի աստվածն է Վահագնը: Նա համարվում է տիեզերքը հազմող չորս մասնիկների ծնունդ: Կոչվել է նաև վիշապաքաղ: Մովսես Խորենացին գուսաններից գրի է առել նրա մասին երգը: Նա պատկերվել է խարտյաշ պատանու կերպարանքով, հուր մազերով և արեգակ աչքերով:
  • 8. Վահագն աստծո հարսնացուն էր Աստղիկը: Նա սիրո և ջրի աստվածուհին է, և համապատասխանում է հունական Աֆրոդիտեին: Նա պատկերվել է չքնաղ կնոջ կերպարանքով: Ըստ առասպելի՝ Վահագնի և Աստղիկի սիրային հանդիպումներից սիրային անձրև է տեղացել և սնուցել է ողջ դաշտերն ու այգիները:
  • 9. Հայոց դիցարանի նշանավոր աստվածուհիներից է նաև Նանեն: Նա Անահիտի հետ միասին եղել է մայրության հովանավորը: Հեթանոս հայերը ունեցել են սեր նաև գիտության նկատմամբ: Եվ դպրության աստվածը Տիրն է:
  • 10. Հայերը ունեցել են նաև մեկ այլ կերևոր գծի՝ հյուրասիրության աստված, որը մարմնավորում է Վանատուրը: Նա համարվել է նաև պանդուխտների և օտարականների հովանավորը: Նրա պաշտամունքը կապված է Նոր տարին մարմնավորող աստծու՝ Ամանորի հետ:
  • 11. Լույսը, մաքրությունը, բարությունը և ճշմարտությունը մարմնավորում է Միհր աստվածը, որը պատկերվել է խիզախ պատանու տեսքով՝ թագը գլխին: Այս աստվածության հետագա վիպական մարմնավորումն են <<Սասնա Ծռեր>> վիպերգի Մեծ և Փոքր Մհերները:
  • 12. Հայկական դիցարանում ստորգետնյա թագավորության աստվածը Սպանդարամետն է, որը համապատասխանում է հունական Աիդին: Ըստ այլ տեղեկությունների ստորգետնյա թագավորությունների աստված է եղել նաև Անգեղը:
  • 13. Ինչպես արդեն նշեցի վիպերգերը ավելի նոր են քան առասպելները: Այստեղ ներկայացվում է հայ ժողովուրդը, նրա պետականության կազմավորումը և ծավալումը, նրա հաղթական և ազատագրական պայքարը:
  • 14.  Վիպերգի գլխավոր հերոսն է Հայկը: Նա հայ ժողովրդի նահապետն է և նրա անունով մեր երկիրը կոչվել է՝ Հայք, իս նրա ժողովուրդը հայեր: Այս վիպերգում ներակայացվում է այն ժամանակաշրջանը, որտեղ հայերը մենամարտում էին բանբելոնացիների դեմ: Եվ այն ձեվավորվել է Ք.ա 9-6 դարերում:  Ազատասիրություն և հայրենասիրություն, հայրենիքի անկախության անձնազոհ պաշտպանություն: Ահա այս է վիպերգի գաղափարը:
  • 16. Վիպերգի գլխավոր հերոսը Արան է: Նա համապատասխանում է հունական Ադոնիսին և համարվում է մեռնող և հարություն առնող աստվածություն: Շամիրամը ևս ունի դիցաբանական նշանակություն: Նա պտղաբերության աստվածություն է և նունպես ունի ռազմի աստվածության հատկանիշներ: Վիպերգը այն ժամանակաշրջանի անցքերն են(Ք.ա 9-րդ դար), որտեղ հայերը մենամարտում են ասորեստանցիների հետ:
  • 18. Վիպերգի գլխավոր հերոսը Տիգրանն է, որի նախատիպն է Տիգրան Երվանդյանը, սակայն կան գործեր որոնք որվերագրվում են Տիգրան Մեծին, ինչը նշանակում է, որ վիպերգը հյուսվել է Ք.ա1դարում: Վիպերգում ներկայացված է հայերի պայքարն ընդդեմ Մարաստանի: Վիպերգի բացասական կերպարն է Աժդահակը, որի նախատիպն է մարաց թագավորը՝ Աստիագեսը: Վիպերգն առանձնանում է նրանով, որ այտեղ ,մենք տեսնում ենք առաջին հայ վիպական հերոսուհուն՝ Տիգրանուհուն:
  • 20. Այս վիպերգի հիմքերը ավելի շատ պատմական են: Արտաշեսը՝ հայոց Արտաշ Ա Բարի թագավորն է, իսկ Արտավազդը նրա որդին: Վիպերգը բաժանված է երեք մասերի: Ներկայացվում է հայերի պայքարն ընդդեմ ալանների: Վիպերգն առանձնանում է նյրանով, որ այստեղ առաջին անգամ տեսնում ենք հայ բացասական կերպարի: