κολοκούβαου
- 1. Είδθ ηϊων υπό εξαφάνιςθ
- 2. • Δεκάδεσ είδθ ηϊων και φυτϊν εξαφανίηονται κακθμερινά. Αιτία, θ ανεξζλεγκτθ ςυρρίκνωςθ των βιοτόπων τουσ, το παράνομο κυνιγι, θ ρφπανςθ τθσ ατμόςφαιρασ και οι κλιματικζσ αλλαγζσ. Πολλά από αυτά, δεν ζχουμε προλάβει καν να τα γνωρίςουμε. Όμωσ κάκε είδοσ που χάνεται, παίρνει μαηί του και ζνα κομμάτι τθσ γενετικισ και εξελικτικισ ιςτορίασ εκατοντάδων χρόνων, πολφτιμθ πθγι γνϊςθσ για τον άνκρωπο.
- 3. • Αντιπροςωπευτικά είδθ του πλανιτθ, όπωσ τα γιγάντια πάντα, αναγκάςτθκαν να περιοριςτοφν ςτθ μιςι ζκταςθ από αυτι που καταλάμβαναν πριν μερικζσ δεκαετίεσ. Οι τίγρεισ ζχαςαν ςτθ διάρκεια του εικοςτοφ αιϊνα το 90% του πλθκυςμοφ τουσ! Οι ρινόκεροι απειλοφνται ςχεδόν περιςςότερο από κάκε άλλο μεγάλο κθλαςτικό: λίγεσ δωδεκάδεσ ζχουν απομείνει πια.
- 4. • Οι καλάςςιεσ χελϊνεσ αντιμετωπίηουν ζνα αβζβαιο μζλλον…
- 5. • Αγριόγατοσ: Πιο ογκϊδθσ και μεγαλόςωμοσ από τθν κατοικίδια γάτα, ο αγριόγατοσ ξεχωρίηει κυρίωσ από τθ φουντωτι ουρά του που ζχει μικοσ γφρω ςτα 30 εκ., φαρδαίνει προσ τθν άκρθ και ςτολίηεται με ςκοφρεσ ρίγεσ. Σο κεφάλι του είναι επίςθσ πιο ογκϊδεσ από τθσ γάτασ.
- 6. • Κοινωνικι ηωι Μοναχικά ηϊα, οι αγριόγατοι διαμζνουν – αν θ τροφι είναι άφκονθ – ςε μια ςυγκεκριμζνθ περιοχι, μζςα ςτθν οποία χρθςιμοποιοφν ςτακερζσ διαδρομζσ. Σισ διαδρομζσ αυτζσ τισ ςθμαδεφουν με εκκρίςεισ αδζνων που βρίςκονται ςτα πόδια τουσ αλλά και με τα οφρα ι τα κόπρανά τουσ. Κάκε άτομο του ίδιου φφλου υπεραςπίηεται μια διακριτι επικράτεια, ενϊ ζνα αρςενικό και ζνα κθλυκό μποροφν να μοιράηονται ςε κάποιο βακμό το χϊρο. Λόγω του μοναχικοφ τρόπου ηωισ, οι πυκνότθτεσ των πλθκυςμϊν του αγριόγατου είναι πολφ χαμθλζσ, περίπου 2 – 3 άτομα ανά 10 τ. χμ.
- 7. • Κατανομι – Απειλζσ Ο αγριόγατοσ είναι είδοσ με πολφ ευρεία κατανομι. Ηει ςε δάςθ, ςαβάνεσ και ςτζπεσ από τθ δυτικι Ευρϊπθ ωσ τθ δυτικι Κίνα και τθν κεντρικι Ινδία κακϊσ και ςε όλθ τθν Αφρικανικι ιπειρο. Αναγνωρίηονται 3 υποείδθ. το ευρωπαϊκό, το αςιατικό και το αραβικό – αφρικανικό. Αυτό το τελευταίο κεωρείται και ο άγριοσ πρόγονοσ τθσ γάτα. τθν Ελλάδα, ο αγριόγατοσ εξαπλϊνεται ςε μεγάλο μζροσ τθσ βόρειασ και κεντρικισ Ελλάδασ, ςε ποικιλία βιότοπων από το επίπεδο τθσ κάλαςςασ μζχρι και τα 1.500 περίπου μζτρα.
- 8. • Τάκινκοσ Macaw (Hyacinthinus Anodorhynchus) είναι το μεγαλφτερο είδοσ Macaw οικογζνεια. Σο μοναδικό μζγεκόσ του, χρϊμα, και τα ςθμάδια κάνουν τον υάκινκο Macaw ζνα από τα δθμοφιλζςτερα είδθ Macaw μεταξφ των εραςτϊν και των επιςτατϊν πουλιϊν. Ακριβϊσ όπωσ Λειμϊνιο Macaw, ο υάκινκοσ Macaw εξετάηεται περιςςότερο υπάκουοσ από άλλα μζλθ τθσ οικογζνειασ Macaw, κακιςτϊντασ το ζναν δθμοφιλι κατοικίδιο ηϊο.
- 9. • Ο υάκινκοσ Macaw επιηεί ςιμερα ςε τρεισ γνωςτοφσ ευδιάκριτουσ πλθκυςμοφσ μζςα Νότια Αμερικι: νότιοσ Βραηιλία, ανατολικόσ Βολιβία και βορειοανατολικόσ Παραγουάθ. Είναι δυνατό ότι μικρότεροσ, οι τεμαχιςμζνοι πλθκυςμοί εμφανίηονται ςε άλλουσ τομείσ τθσ ςειράσ του. Ο βιότοπόσ του περιλαμβάνει τθν όχκθ ποταμοφ τροπικι τροπικά δάςθ και ζλθ φοινίκων.
- 10. • Σο αυςτραλιανό κοάλα μπορεί να εξαφανιςτεί εξαιτίασ τθσ υπερκζρμανςθσ του πλανιτθ, εάν δεν γίνει κάτι "επειγόντωσ" ϊςτε να φυτευτοφν δζντρα που το προςτατεφουν από τον καφςωνα και ευκάλυπτοι με τουσ οποίουσ τρζφεται, προειδοποιεί αυςτραλιανι ζρευνα που δόκθκε ςτθ δθμοςιότθτα.
- 11. • "Θ ζρευνά μασ επιβεβαιϊνει ότι τα κοάλα περνοφν τθν θμζρα ςε διάφορα είδθ δζντρων και ότι το βράδυ πθγαίνουν ςτουσ ευκάλυπτουσ για να τραφοφν. Διαπιςτϊςαμε ότι όςο πιο πολλι ηζςτθ κάνει τθν θμζρα τόςο περιςςότερο τα κοάλα ζχουν τθν τάςθ να αναηθτοφν δζντρα με πυκνό φφλλωμα για ν' αποφφγουν τισ υψθλζσ κερμοκραςίεσ", εξθγεί ο ερευνθτισ.
- 12. • Σο ζνα τζταρτο των κοάλα που μελετικθκαν, ζχαςαν τθ ηωι τουσ εξαιτίασ του καφςωνα το 2009, γεγονόσ ανθςυχθτικό για τουσ επιςτιμονεσ "δεδομζνθσ τθσ αυξανόμενθσ ςυχνότθτασ των ακραίων κλιματικϊν φαινομζνων". φμφωνα με το κζντρο μελετϊν για το κλίμα Climate Council, ο επτζμβριοσ του 2013 ιταν ο κερμότεροσ μινασ ςτθν Αυςτραλία από τότε που υπάρχουν ςτοιχεία για τον καιρό, με τθ κερμοκραςία να είναι 2,75 βακμοφσ πάνω από το μζςο όρο.
- 13. ΠΟΛΙΚΗ ΑΡΚΟΤΔΑ Θ πολικι είναι θ μεγαλφτερθ αρκοφδα του πλανιτθ. Ζχει χρϊμα άςπρο και ηει ςτισ αρκτικζσ περιοχζσ. Σο βάροσ τθσ φτάνει τα 650 κιλά .Σο ςϊμα τθσ εςωτερικά καλφπτεται από ςτρϊμα λίπουσ και εξωτερικά από χοντρό και κοντό τρίχωμα. Σρίχωμα ζχουν και τα πζλματά τθσ για να μθ γλιςτρά ςτον πάγο. Σρζχει με αςυνικιςτθ επιδεξιότθτα ςτισ παγωμζνεσ περιοχζσ. Σρζφεται κυρίωσ με φϊκιεσ και με τα υπόλοιπα ηϊα αλλά και ψάρια των πόλων. Δε διςτάηει να επιτεκεί ακόμθ και ςτον άνκρωπο. Σο κθλυκό γεννάει ζνα ι δφο μικρά τα οποία μζνουν μαηί τθσ για περιςςότερα από δφο χρόνια.
- 14. Μιπωσ μαντζψατε ποιοσ είναι ο κυριότεροσ εχκρόσ τθσ πολικισ αρκοφδασ ; • Πρόκειται για τον άνκρωπο ο οποίοσ τισ κυνθγάει για το κρζασ και τθ γοφνα τουσ, ακόμθ και .........αεροπορικϊσ ! τθ δεκαετία του 1950 οι κυνθγοί πυροβολοφςαν τισ αρκοφδεσ από ψθλά με μικρά αεροπλάνα. τθ Ρωςία μόνο το 1965 ςκοτϊκθκαν 1500 περίπου αρκοφδεσ. Ευτυχϊσ, το κυνιγι από τον αζρα ζχει πλζον απαγορευτεί εντελϊσ. Σο παραδοςιακό κυνιγι περιορίςτθκε φςτερα από διεκνείσ ςυςκζψεισ ετϊν και μόλισ το 1975 κατζλθξαν ςε ςυγκεκριμζνθ ςυμφωνία.
- 15. ιμα κινδφνου για τθν πολικι αρκοφδα από τουσ ειδικοφσ Λονδίνο • τθν εντόσ 100 ετϊν εξαφάνιςθ τθσ πολικισ αρκοφδασ ενδζχεται να οδθγιςουν οι κλιματολογικζσ αλλαγζσ που κακιςτοφν το κλίμα τθσ Γθσ ολοζνα και κερμότερο, προκαλϊντασ δραματικι μείωςθ των καλάςςιων πάγων, ζρχονται να προειδοποιιςουν οι επιςτιμονεσ. Σο ςιμα κινδφνου εκπζμπει ο δόκτωρ Άντριου Ντζροςερ του Πανεπιςτθμίου Αλμπζρτα ςτο Ζντμοντον, ο οποίοσ μετά το πζρασ εκτεταμζνων μελετϊν κατζλθξε ςτο ςυμπζραςμα πωσ δεδομζνθσ τθσ κατά 9% ανά δεκαετία μείωςθσ των καλάςςιων πάγων, ςε διάςτθμα 50 ετϊν ενδζχεται να μθν υπάρχουν πλζον πάγοι ςτθν Αρκτικι.
- 16. Λεοπάρδαλθ Αμοφρ
- 17. • Οι λεοπαρδάλεισ Αμοφρ ηουν ςτθν ανατολικι Ρωςία. Αν και θ απϊλεια των ενδιαιτθμάτων δεν είναι τόςο μεγάλο πρόβλθμα για τα ηϊα αυτά, αυτό που τουσ λείπει είναι τα αρπακτικά! Η τροφι τουσ, δθλαδι, είναι ανεπαρκισ για τθν υποςτιριξθ των μεγάλων πλθκυςμϊν ςτα δάςθ. Επί του παρόντοσ υπάρχουν μόνο 135 ηϊα που ηουν ςε άγρια.
- 19. • Κατά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια πραγματικά ραγδαία μείωςθ του πλθκυςμοφ τουσ εξαιτίασ των ανκρϊπων, που μειϊνουν δραματικά τα ενδιαιτιματα των ηϊων αυτϊν με το κόψιμο των δζντρων από τα δάςθ όπου ηουν. Επιπλζον είναι εκτεκειμζνα ςε παγίδεσ άλλων ηϊων που βάηουν λακροκυνθγοί. Σιμερα υπάρχουν μόνο 786 γορίλεσ που ηουν ςτα βουνά Virunga, ςτα ςφνορα του Κονγκό με τθ Ρουάντα και τθν Ουγκάντα.
- 21. • Ζνα από τα είδθ που πλιττονται περιςςότερο λόγω τθσ επιδείνωςθσ τθσ κλιματικισ αλλαγισ και τθσ αφξθςθσ τθσ κερμοκραςίασ των ωκεανϊν και κινδυνεφουν με εκτοπιςμό και εξαφάνιςθ. Ο ςυγκεκριμζνοσ πιγκουίνοσ του Μαγγελάνου, όπωσ αποκαλείται, αναγκάηεται να κολυμπά περιςςότερο προκειμζνου να βρει τροφι, ενϊ οι πετρελαιοκθλίδεσ αποτελοφν κίνδυνο κάνατο γι’ αυτόν ςτισ κάλαςςεσ που κινείται.
- 22. QUETZAL
- 23. • Το quetzal ςχετίηεται με τον Quetzalcoatl, ο οποίοσ είναι ο κεόσ του ανζμου ςτο Μεξικό και τοπικόσ ιρωασ. • Στισ ςφγχρονεσ μζρεσ θ Γουατεμάλα ζχει ανακθρφξει το quetzal ςε εκνικό πτθνό τθσ, λόγω τθσ ομορφιάσ του και του ςυμβολιςμοφ του (ςφμβολο τθσ ελευκερίασ). Επίςθσ, ζχει ονομάςει το εκνικό τθσ νόμιςμα quetzal.
- 24. • Θ αποψίλωςθ των δαςϊν αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για τθν επιβίωςθ των quetzals, αφοφ οι εκτάςεισ δαςϊν ςυνεχϊσ μειϊνονται. Επίςθσ, παγιδεφονται από τουσ αγρότεσ και πωλοφνται ςε Ευρωπαίουσ και Αμερικανοφσ ςυλλζκτεσ. Πολλά μουςεία και ηωολογικοί κιποι ικελαν quetzals. Σα πουλιά όμωσ δεν ηουν ςε αιχμαλωςία. Αυτά ζχουν οδθγιςει ςε μείωςθ του πλθκυςμοφ τουσ. • τισ χϊρεσ που ηουν τα quetzals υπάρχουν νόμοι που τα προςτατεφουν. Απαγορεφεται να ςκοτϊςεισ quetzals ι να τα αιχμαλωτίςεισ. Σο πρόβλθμα όμωσ είναι ότι οι νόμοι δεν είναι αυςτθροί και δεν εφαρμόηονται.
- 25. ΔΕΛΦΙΝΙΑ Θ εικόνα αυτι εξαφανίηεται αμζςωσ από μπροςτά μασ, αν ςκεφτοφμε τισ απειλζσ που αντιμετωπίηουν τα αξιαγάπθτα αυτά καλάςςια κθλαςτικά. Όςο άςχθμο και αν μασ ακοφγεται, και πολφ περιςςότερο είναι, δυςτυχϊσ οι απειλζσ με τισ οποίεσ ζρχονται αντιμζτωπα ςτισ κάλαςςεσ τθσ Μεςογείου είναι... ουκ ολίγεσ. Και ενϊ οι “φυςικοί εχκροί” τουσ είναι ελάχιςτοι, οι κίνδυνοι οφείλονται κυρίωσ τόςο ςε ανκρωπογενείσ, όςο και ςε περιβαλλοντικοφσ παράγοντεσ.
- 26. Σι ςθμαίνει δελφίνι; Σο δελφίνι με το λατινικό όνομα Tursiops Truncatus ηει ςε όλεσ ςχεδόν τισ κάλαςςεσ, εκτόσ από τισ πολικζσ. Που ηει το δελφίνι; Τπάρχουν 18 είδθ δελφινιϊν που μερικά απ' αυτά ηουν και ςτθ Μεςόγειο. Ποια είναι θ μεγαλφτερθ απειλι για δελφίνι; Γιατί κινδυνεφει με εξαφάνιςθ; Οι φυςικοί εχκροί των δελφινιϊν είναι ελάχιςτοι. Φυςικοί τουσ εχκροί είναι οι καρχαρίεσ και ο άνκρωποσ που με ι χωρίσ τθ κζλθςι του τα ςκοτϊνει ι τα τραυματίηει.
- 27. Πόςα είδθ δελφινιϊν υπάρχουν; υνολικά υπάρχουν 18 είδθ δελφινιϊν. Με τι τρζφετε το δελφίνι; Σρζφεται με ψάρια του βυκοφ, ηει ςε βακιά νερά και κινείται μόνο τθ νφχτα. Σο δελφίνι ανικει ςτθν κατθγορία των «κθλαςτικϊν». Ποιεσ είναι οι διαςτάςεισ του. Ζχει μικοσ γφρω ςτα 2,5 μζτρα και ηυγίηει περίπου 300 κιλά. Μπορεί να φτάςει ςε θλικία τα 45 χρόνια.
- 28. Μεςογειακι Φϊκια (Monachus monachus) Ζνα από τα ζξι πιο απειλοφμενα με εξαφάνιςθ κθλαςτικά ςτον κόςμο, θ μεςογειακι φϊκια (Monachus monachus) ηοφςε παλαιότερα ςε ολόκλθρθ τθ Μεςόγειο, τθ Μαφρθ Θάλαςςα και τισ βορειοδυτικζσ ακτζσ τθσ Αφρικισ. ιμερα, δεκαπζντε εκατομμφρια χρόνια ζπειτα από τθν εμφάνιςθ του γζνουσ Monachus ςτον πλανιτθ μασ, υπολογίηεται ότι οι μεςογειακζσ φϊκιεσ που απομζνουν δεν ξεπερνοφν τα 400500 ηϊα.
- 29. Απειλζσ Μζχρι τον Β' Παγκόςμιο Πόλεμο οι άνκρωποι κυνθγοφςαν τθ μεςογειακι φϊκια για το δζρμα τθσ, με το οποίο ζφτιαχναν παποφτςια και ηϊνεσ, και για το λίποσ τθσ, από το οποίο ζφτιαχναν ςπαρματςζτα και ςαποφνι. τισ μζρεσ μασ το κυνιγι τθσ για εμπορικοφσ ςκοποφσ ζχει ςταματιςει, αλλά θ μεςογειακι φϊκια απειλείται περιςςότερο παρά ποτζ. Κυριότερα αίτια είναι θ καταςτροφι των βιότοπων του ηϊου κακϊσ και θ εκ προκζςεωσ κανάτωςι του.
- 30. Σο πτθνό, ςφμβολο των ελλθνικϊν καλαςςϊν, απειλείται με εξαφάνιςθ. Ο αρικμόσ του Αιγαιόγλαρου ζχει μειωκεί κατά 50%, από τα 750-900 ηευγάρια που φϊλιαηαν ςτισ ελλθνικζσ νθςίδεσ ςτα τζλθ τθσ δεκαετίασ του ’90, ςιμερα δεν ξεπερνοφν τα 350-500.
- 31. Θ ςθμαντικότερθ αιτία που απειλεί τον Αιγαιόγλαρο, φαίνεται πωσ είναι θ υπεραλίευςθ κακϊσ το είδοσ του δεν μπορεί να πετάξει ςτο ανοιχτό πζλαγοσ για να αναηθτιςει τθν τροφι του, αλλά τθν εξαςφαλίηει από αφρόψαρα που βρίςκει κατά μικοσ των ακτϊν. τισ απειλζσ που αντιμετωπίηει το ςυγκεκριμζνο είδοσ γλάρου, περιλαμβάνονται ακόμθ, θ παγίδευςθ του ςε αλιευτικά εργαλεία όπωσ παραγάδια κακϊσ και ο ανταγωνιςμόσ του με τον Αςθμόγλαρο, ο πλθκυςμόσ του οποίου ζχει αυξθκεί υπερβολικά, λόγω τθσ άφκονθσ τροφισ που εξαςφαλίηει από ςκουπιδότοπουσ. Ο Αιγαιόγλαροσ εντοπίηεται μόνο ςτθ Μεςόγειο και δθμιουργεί τισ αποικίεσ του ςε ακατοίκθτεσ νθςίδεσ με τισ περιςςότερεσ εξ αυτϊν να βρίςκονται ςτο νότιο και το ανατολικό Αιγαίο. Ζχει άνοιγμα φτερϊν που φτάνει τα 1,3 μζτρα και το χαρακτθριςτικό του γνϊριςμα, είναι το ςκουρόχρωμο κόκκινο ράμφοσ του.
- 32. Βίδρα Θ επιβίωςι τθσ απειλείται από πολλοφσ κινδφνουσ. Ο μεγαλφτεροσ κίνδυνοσ ΕΙΝΑΙ οι αποξθράνςεισ και οι εκχερςϊςεισ που τθν εκτοπίηουν από το φυςικό τθσ περιβάλλον. Ο μεγαλφτεροσ κίνδυνοσ είναι τα μεγάλα τεχνικά ζργα (π.χ. φράγματα) που ςχεδόν τθν αφανίηουν. Οι ςθμαντικότεροι κίνδυνοι για τθν επιβίωςθ τθσ βίδρασ προζρχονται από τον άνκρωπο και είναι θ ρφπανςθ των ποταμϊν και των λιμνϊν, θ αποξιρανςθ των υγροτόπων και τα υδροθλεκτρικά φράγματα. Ωςτόςο απειλι για τθ βίδρα ςυνιςτοφν και θ καταςτροφι τθσ παρόχκιασ βλάςτθςθσ ςε λίμνεσ και ποτάμια και θ κατάκλιςθ των βιοτόπων από τεχνθτοφσ ταμιευτιρεσ ςτα ποτάμια.
- 33. Ήξερεσ ότι: Χρειάηεται το γλυκό νερό για να κακαρίηει τθ γοφνα τθσ. Πολλζσ φορζσ παίηει γλιςτρϊντασ ςτθ λάςπθ των όχκων ι ςτο χιόνι. Σο αρςενικό αςχολείται ελάχιςτα με τθ φροντίδα των νεογνϊν. Θ φωλιά τθσ βρίςκεται ςε ςτοά πάνω από τθ ςτάκμθ του νεροφ και ζχει δφο εξόδουσ, μία προσ το ζδαφοσ και μία προσ το νερό. Θ βίδρα κυνθγά ςυνικωσ το βράδυ, ενϊ περνά τθν θμζρα τθσ ςε λαγοφμι με υποβρφχια είςοδο. Θ γοφνα τθσ προςφζρει, λόγω τθσ δομισ των τριχϊν, μια ιδιαίτερα αποτελεςματικι μόνωςθ από το κρφο και τθν υγραςία. Κακθμερινά ξοδεφει το 10% του χρόνου τθσ για τθν φροντίδα τθσ γοφνασ τθσ. Βλζπει (εξίςου καλά και μζςα ςτο νερό), ακοφει και μυρίηει πολφ καλά.
- 34. Οχιά τθσ Γυάρου τθ χειρότερθ κζςθ ςιμερα, δθλαδι ςε άμεςο κίνδυνο οριςτικισ εξαφάνιςισ τθσ, βρίςκεται θ οχιά τθσ Μιλου, το δθλθτθριϊδεσ αλλά και μοναδικό ενδθμικό (ηει αποκλειςτικά και μόνον εκεί) κυκλαδίτικο φίδι. Από απειλοφμενα είδθ είναι και θ οχιά τθσ Γυάρου. «Τπολογίηουμε ότι πλζον ζχουν απομείνει μόλισ 5.400 τζτοιεσ οχιζσ, γι αυτό και από το 2006 ζχουμε λάβει ςυγκεκριμζνα μζτρα προςταςίασ τουσ.
- 35. Κοράλλια υπό εξαφάνιςθ Σα κοράλλια είναι μικρά χρωματιςτά ηϊα και ςυγγενεφουν με τισ ανεμϊνεσ και τισ μζδουςεσ. Ζχουν πολφ μαλακό δζρμα και καλφπτονται μ ζνα ςκελετό ζτςι ϊςτε να μποροφν να προςτατευκοφν. Για να αναπτυχκοφν και να τραφοφν χρειάηονται θλιακό φωσ για αυτό και ηοφνε ςε ρθχά νερά.
- 36. Ζνα ςτα τζςςερα καλάςςια πλάςματα βρίςκουν καταφφγιο ςτισ ςυμμετρικζσ κυψζλεσ τουσ και θ ποικιλία ςτο χρϊμα τουσ οφείλεται ςτο ότι μζςα τουσ ηοφνε χρωματιςτά φυτά. Σο 30% των κοραλλιογενϊν υφάλων ζχει εξαφανιςτεί από τισ κάλαςςεσ λόγω τθσ μόλυνςθσ και των ακραίων καιρικϊν ςυνκθκϊν. Σα κοράλλια προςτατεφουν τισ ακτογραμμζσ και αν δεν είχαν εξαφανιςτεί από τισ ακτζσ τθσ Ινδονθςίασ ίςωσ το τςουνάμι να μθν ιταν τόςο καταςτροφικό.