โครงงาȨระึϸษสา
- 6. • กระดาษสา มีมานาน 20 กว่าปีแล้วโดยสมัยก่อนนั้นไม่ได้ทากันอย่างแพร่เหมือน สมัยนี้ จะทากันเฉพาะเมื่อต้องการเขียนยันต์ ทาไส้เทียนและทาตุงของเชียงใหม่ เท่านั้น ตั้งแต่นั้นมาก็ได้มีการพัฒนาการทากระดาษสาจากที่เคยทาสีขาวก็คิดหาวิธีทา เป็นหลายๆสี และมีลวดลายมากยิ่งขึ้น ซึ่งปรากฏว่าได้รับความสนใจจากคนไทยและ ต่างประเทศเป็นอย่างมาก ทาให้ท่านมีกาลังใจที่จะผลิตงานศิลปะ กระดาษสามาก ยิ่งขึ้น แปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆเช่น สมุดโน้ต ถุงกระดาษ ดอกไม้ ฯลฯ และยังได้ เผยแพร่กระทากระดาษสาไปยังหมู่บ้านอื่น ๆ และสอนวิธีการทากระดาษสาให้เพื่อเป็น การอนุรักษ์ศิลปะของไทยอีกด้วย ที่ยึดหลักการประกอบอาชีพในการทากระดาษสา สืบ ทอดจากบรรพบุรุษของบ้านต้นเปา ซึ่งเป็นแหล่งผลิตกระดาษสาดั่งเดิมของ เชียงใหม่ โดยในอดีตการทากระดาษสานั้นเพื่อนาไปใช้ในการผลิตร่มและพัด โดย แหล่งผลิตร่มและพัดอยู่ที่บ้านบ่อสร้าง อาเภอสันกาแพง จังหวัดเชียงใหม่ นอกจากนี้ ยังใช้ในการทาไส้เทียน ทาตุงและทาโคมลอย ซึ่งกระดาษสายังไม่เป็นที่ต้องการของ ท้องตลาดมากนัก
- 7. • สมุนไพรเตยหอมนั้นคนไทยคุ้นเคยกันมานาน เนื่องจากอดีตนิยม นาเตยหอมมาประกอบอาหารและขนมหวาน เช่น ไก่อบห่อใบเตย ใช้แต่ง กลิ่นเวลาหุงข้าวเจ้าและข้าวเหนียว หรือนาไปแต่งกลิ่นและสีของ ขนม เช่น วุ้นกะทิ ขนมชั้น ขนมเปียกปูน ขนมลอดช่อง ขนมขี้หนู ฯลฯ เตยหอมมีชื่อเรียกตามท้องถิ่นว่า ปาแนะวองิง หวานข้าวไหม้ ปาเน ถือจิ ปาหนัน พั้งลั้ง
- 8. ในปัจจุบันมีสิ่งประดิษฐ์มากมายเกิดขึ้นในโลกของเรา โดยเฉพาะเทคโนโลยี ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น คอมพิวเตอร์ จักรยานยนต์ โทรศัพท์มือถือ โทรทัศน์ เป็น ต้น ทาให้สังคมของคนไทยนั้นเปลี่ยนไปกลายเป็นยุคไอทียุคทันสมัยขึ้นมา อย่างรวดเร็ว แน่นอนว่ายิ่งมีสิ่งประดิษฐ์มากขึน ย่อมต้องมีคนต้องการมากขึ้น ้ และผลที่ตามมาก็คือใช้ทรัพยากรมากขึ้น ทาให้สภาพแวดล้อมแย่ลง ทั้งหมดนี้ เป็นเพราะเรานั่นลืมวัฒนธรรมเก่าๆสมัยก่อน คานึงถึงแต่ตัวเองโดยที่ไม่ได้ รักษาเก็บเอาไว้ ดังนั้นกลุ่มของข้าพเจ้าจึงได้ทาเรื่อง การทากระดาษสา เป็น กระดาษที่หมู่บ้านบ่อสร้าง จังหวัดเชียงใหม่ นิยมทาและเป็นหมู่บ้านหนึ่งที่ยัง อนุรักษ์วัฒนธรรมสมัยก่อน
- 9. • 1. เพื่อผู้อ่านและผู้ทาโครงงานนี้ได้รับความรู้เกี่ยวกับกระดาษสา ประวัติ ความเป็นมาของกระดาษสา • 2. เพื่อให้ผู้อ่านและผู้ทาโครงงานนี้ได้รู้วิธีการทากระดาษสา องค์ประกอบ ในการทากระดาษสา • 3. เพื่อให้ผู้อ่านและผู้ทาโครงงานได้รู้ถึงวัฒนธรรมของหมู่บ้านบ่อสร้าง ซึ่ง เป็นที่นิยมทาร่มแบบภาคเหนือ และทากระดาษสา • 4. เพื่อให้ผู้อ่านและผู้ทาโครงงานสามารถนาความรู้เหล่านี้ไปเผยแพร่แก่ บุคคลอื่นได้ • 5. เพื่อให้ผู้อ่านและผู้ทาโครงงานสามารถใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์และ สามารถเป็นรายได้แก่ตนเอง
- 11. วัสดุและอุปกรณ์มีดังนี้ 1. มีด 2. กระดาษหนังสือพิมพ์ 3. กรรไกร 4. กระดาษโรเนียว 5. เครื่องปั่น 6. กระดาษกล่อง 7. ปลั๊กไฟ 8. ตะแกรงไนล่อน ( เฟรม ) 9. อ่างน้า 10. กะละมัง 11. กะละมัง 12. สีโปสเตอร์ 13. สีย้อมผ้า 14. ผ้าขาวบาง 15. สีผสมอาหาร 16. กระชอน 17. หม้อ 18. เตาไฟ 19. เครื่องชัง ่ 20. พืชที่ใช้ ได้แก่ ใบตยหอม
- 12. • คัดเลือกเปลือกปอสาที่อ่อนและแก่แยกจากกัน นาไปแช่น้า ประมาณ 3 ชั่วโมงขึ้นไป แต่ไม่ควรเกิน 24 ชั่วโมง การแช่น้าจะช่วยให้ เปลือกปอสาอ่อนตัว จากนั้นนาไปใส่ภาชนะต้ม ใส่โซดาไฟ หรือน้าด่าง จากขี้เถ้า เพื่อช่วยให้โครงสร้างของเปลือกปอสาเปื่อย และแยกจากกันเร็ว ขึ้น ถ้าต้มปอสาอ่อนใช้โซดาไฟน้อย ต้มเปลือกแก่ต้องใช้มากขึ้น การต้มแต่ ละครั้งใช้โซดาไฟ ประมาณ 10-15% ของน้าหนัก ถ้าใช้มากไปจะทาให้เยื่อ ถูกทาลายมากในระหว่างต้ม ต้มนานประมาณ 2 - 3 ชั่วโมง เมื่อต้มเสร็จ แล้วนาปอสาล้างน้าจนหมดด่าง
- 13. การทาให้เป็นเยื่อ มี 2 วิธี ได้แก่ 2.1 การทุบด้วยมือ 2.2 การใช้เครื่องตีเยื่อ การทุบด้วยมือต้องใช้เวลานาน ปาสาหนัก 2 กก. ใช้เวลาทุบนาน ประมาณ 5 ชั่วโมง ส่วนการใช้เครื่องตีเยื่อใช้เวลาประมาณ 35 Ȩทีจากนั้นนาไป ฟอกเยื่อกระดาษสาทั่วไปฟอกไม่ขาวนักแต่ถ้าต้องการให้กระดาษสาสีขาวมาก ๆ ก็ใช้ ผงฟอกสีเข้าช่วย ได้แก่ Sodium hypo chloride หรือ Calciumhypo chloride ประมาณ 1 : 10 โดยน้าหนักผสมในเครื่องตีเยื่อ ฟอก นานประมาณ 35 Ȩที ถ้าไม่มีเครื่องตีเยื่อ ก็ใช้น้ายาฟอกเข้มข้น 15 กรัมต่อ น้า 1 ลิตร แช่เยื่อลงในน้ายาฟอกนานประมาณ 12 ชั่วโมง นาเยื่อไปล้างน้าจน หมดกลิ่นน้ายาแล้ว จะนาเยื่อไปย้อมสีตามต้องการ จากนั้นนาเยื่อเตรียมไว้สาหรับ ทาแผ่นกระดาษต่อไป
- 14. • นาเยื่อปอสาใส่ในอ่างหรือภาชนะที่เหมาะสม ใส่น้าให้มีระดับพอเหมาะแล้วใช้ไม้ พายคนเยื่อในอ่างน้าให้ทั่ว เพื่อให้เยื่อลอยตัวและกระจายออกจากกันอย่าง สม่าเสมอ จากนั้นนาแม่พิมพ์สาหรับทาแผ่นกระดาษมาช้อนเยื่อต่อไปซึ่งมีการทา แผ่นได้ 2 วิธีคือ 3.1 แบบตัก ใช้แม่พิมพ์ซึ่งมีลักษณะเป็นตะแกรงไนล่อนขนาด กว้าง 50 ซม. ยาว 60 ซม. ( ขนาดตะแกรงขึ้นอยู่กับขนาดกระดาษที่ต้องการ ) ช้อนตักเยื่อเข้าหาตัวยกตะแกรงขึ้นตรง ๆ แล้วเทน้าออกไปทางด้านหน้า โดยเร็ว จะช่วยให้กระดาษมีความสม่าเสมอ 3.2 แบบแตะ มักใช้ตะแกรงที่ทาจากผ้าใยบัวหรือผ้ามุ้ง ซึ่งมีเนื้อ ละเอียดและใช้วิธีชั่งน้าหนักของเยื่อ เป็นตัวกาหนดความหนาของ แผ่นกระดาษ นาเยื่อใส่ในอ่างน้าใช้มือแตะเกลี่ยกระจายเยื่อบนแม่พิมพ์ให้ สม่าเสมอ
- 15. • นาตะแกรงไปตากแดดประมาณ 1 - 3 ชั่วโมง กระดาษสาจะแห้งติดกันเป็นแผ่น จึงลอกกระดาษสา ออกจากแม่พิมพ์ เปลือกปอสาหนัก 1 กก. สามารถทากระดาษสาได้ประมาณ 10 แผ่น และกระดาษสาที่ ได้สามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง มีการตัดแปลงมาใช้ทาสิ่งของต่าง ๆ มากขึ้น แต่เดิมส่วน ใหญ่ใช้ทาร่ม ว่าว กระดาษห่อของ กระดาษแบบเสื้อ กระดาษที่ใช้เขียนพุทธประวัติ คัมภีร์ ฯลฯ เป็น ต้น ปัจจุบันนามาใช้อย่างกว้างขวาง เช่น สมุดจดที่อยู่ เบอร์โทรศัพท์ กระดาษเขียนจดหมายพร้อม ซองบัตรอวยพรต่าง ๆ ดอกไม้ประดิษฐ์ โคมไฟ กระดาษเช็ดมือ กระดาษชาระใช้ซับเลือด กระดาษห่อ เครื่องมือและอุปกรณ์ทางการแพทย์ ก่อนนาไปฆ่าเชื้อโรค ฯลฯ ทาให้กระดาษสาเป็นที่รู้จักและได้รับ ความนิยมอย่างกว้างขวางมากขึ้นในปัจจุบันวิธีการทากระดาษสา ดังนี้ 4.1 เพียงนาเปลือกต้นปอสามาแช่น้าทิ้งไว้ราว 6 – 8 ชั่วโมง จากนั้นนาเปลือกที่แช่น้าไปต้ม รวมกับขี้เถ้าหรือโซดาไฟอีก 4 - 6 ชั่วโมง จนกระทั่งเปื่อยยุ่ยดีแล้ว นาไปแช่คลอรีน 6 - 8 ชั่วโมง • 4.2 ปอสาที่ผ่านขบวนการต้มแล้วนามาทุบด้วยค้อนไม้ให้เส้นใยเปื่อยยุ่ยยิ่งขึ้น 4.3 เมื่อปอสาเปื่อยยุ่ยดีแล้วนาไปแช่น้าในถังซีเมนต์ขนาดใหญ่เพื่อใช้ตะแกรงตัก 4.4 พักตะแกรงไว้เพื่อให้สะเด็ดน้า ในขั้นตอนนี้อาจทาลวดลายเพิ่มโดยการนา ดอกไม้ ใบไม้ไปแซมลงในกระดาษ 4.5 นาตะแกรงกระดาษสาไปตากแดดจนแห้งสนิท 1 ตะแกรง จะได้กระดาษ 1 แผ่น 4.6 เมื่อแห้งดีแล้วลอกกระดาษสาออกจากตะแกรงทีละแผ่น
- 17. นาใบตยหอมจานวน 1,000 กรัม มาล้างน้าให้สะอาด จากนั้น นาใบตยหอมมาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร
- 19. นาใบตยหอมที่ปั่นแล้วมาผสมกับกระดาษโรเนียวที่เตรียมไว้ ในอัตราส่วน 200 : 50 ( ใบเตย 200 กรัม กระดาษโรเนียว 50 กรัม ) จากนั้นก็นาไปปั่นต่อประมาณ 5 Ȩที
- 20. เมื่อปั่นเสร็จแล้วนาส่วนผสมที่ได้ไปใส่ตระแกรงไนล่อน ขนาดกว้าง 30 เซนติเมตร ยาว 45 เซนติเมตร ( ขนาด ตระแกรงขึ้นอยู่กับกระดาษที่ต้องการ )
- 22. นาตะแกรงไนล่อนไปตากแดดประมาณ 1 วัน กระดาษสาจะแห้ง ติดกันเป็นแผ่นจึงลอกกระึϸษสาออกจากตะแกรงไȨ่อน
- 24. กระดาษสาใบตย
- 25. แนวทางการดาเนินงาน 1. ศึกษาวิธีการทากระดาษใยธรรมชาติจากอินเตอร์เน็ต 2. ศึกษาการใช้ส่วนผสมจากใบพืชโดยเรียนรู้ประโยชน์ของพืชชนิด ต่างๆจาก(ภูมิปัญญาชาวบ้าน)และเอกสารประกอบ 3. ออกแบบการทดลอง โดยใช้ใบพืชเป็นส่วนผสม 4. สรุปผลการทดลอง ประเมินผลจัดทาโครงงาน เขียนรายงาน
- 26. ลาดับ ที่ ขั้นตอน สัปดาห์ที่ ผู้รับผิดชอบ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 คิดหัวข้อโครงงาน 2 ศึกษาและค้นคว้า ข้อมูล จัดทาโครงร่างงาน 3 4 5 6 ปฏิบัติการสร้าง โครงงาน ปรับปรุงทดสอบ 7 การทา เอกสารรายงาน ประเมินผลงาน 8 นาเสนอโครงงาน h h h h h h h h ^ 17
- 29. • ได้รับความรู้เกี่ยวกับกระดาษสา • ได้รู้วิธีการทากระดาษสาที่ถูกต้อง • ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ • ทาเป็นรายได้ส่วนตัวได้ • นาความรู้ไปเผยแพร่แก่รุ่นต่อๆไป