Էվոլուցիա
- 2. Էվոլյուցիան կենդանի օրգանիզմների աստիճանական փոփոխությունն է ժամանակի ընթացքում՝ գոյության փոփոխվող պայմաններին տեսակների հարմարման ճանապարհով:
- 3. Կենդանի էակների էվոլյուցիայի մասին ամբողջական ուսմունք ստեղծելու առաջին փորձը կատարել է ֆրանսիացի կենդանաբան Ժ. Լամարկը XIX դարում: Նա ենթադրել է էվոլյուցիայի գոյության մասին, որի շարժիչ ուժը բնության ինքնակատարելագործման ձգտումն է:
- 4. Չառլզ Դարվինը ձևակերպել է էվոլյուցիայի գիտական տեսությունը, ըստ որի` էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերն են ժառանգականությունը, փոփոխականությունը և բնական ընտրությունը:
- 5. Մի քանի սերունդ հետո բույսերի կամ կենդանիների տեսակները ներկայացվում են մեծ քանակությամբ լավ հարմարված անհատներով և կարող են աստիճանաբար փոխվել: Էվոլյուցիայի այդպիսի շարժընթացի արդյունքում կարող են առաջանալ կենդանի էակների նոր տեսակներ ու տարատեսակներ:
- 6. Երկրի վրա կյանքի էվոլյուցիան սկսվել է ավելի քան 3,5 մլրդ տարի առաջ: Ժամանակային սանդղակի վրա ցույց է տրված միայն վերջին 600 մլն տարին: Գիտնականները ճշգրիտ չգիտեն, թե որքան ժամանակում է տեղի ունեցել կենդանու կամ բույսի այս կամ այն տեսակի ձևավորումը:
- 7. Կենդանիների որոշ խմբեր (օրինակ՝ ծովաստղերը) 500 մլն տարեկան են, սակայն նրանք այսօր էլ կան Երկրի վրա, չնայած` նրանց հետ ժամանակին ապրած տեսակների մեծամասնությունն անհետացել է:
- 8. <<Գոյության կռիվ>> ասելով հասկանում ենք տեսակի ներսում առանձնյակների միջև, տարբեր տեսակի առանձնյակների միջև, ինչպես նաև առանձնյակների և անօրգանական աշխարհի միջև տեղի ունեցող բարդ և բազմազան հարաբերությունները: Գոյության կռիվը ոչ թե էվոլյուցիայի առանձին գործոն է, այլ նախադրյալ է բնական ընտրության համար: Գոյության կռվի հիմնական պատճառները տեսակների թվաքանակի անսահման աճի հնարավորության և միջավայրի պայմանների, պաշարերի միջև եղած անհամապատասխանությունն է:
- 9. Դարվինը տարբերում է գոյության կռվի երեք հիմնական ձևեր՝ ներտեսակային, միջտեսակային և կռիվ անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ: Ներտեսակային գոյության կռիվը տեղի է ունենում նույն տեսակին պատկանող առանձնյակների միջև: Գոյության կռվի այս ձևն ամենատարածվածն է, քանի որ նույն տեսակի առանձնյակները միջավայրի պայմանների նկատմամբ նույն պահանջներն ունեն: Օրինակ՝ նույն տեսակին պատկանող թռչունների ձագերը մրցակցում են միմիանց հետ բնում մնալու համար: Կաթնասունների և թռչունների շատ տեսակների արուները բազմացման շրջանում պայքարի մեջ են մտնում միմյանց հետ՝ էգին տիրանալու հնարավորության համար: Տեսակի ներսում առանձնյակի թվաքանակի չափազանց մեծանալու դեպքում ներտեսակային գոյության կռիվը սրվում է, առանձնյակների պտղաբերությունն ընկնում է, առաջանում է համաճարակներ, արդյունքում՝ թվաքանակը փոքրանում է և կարգավորվում: Ներտեսակային գոյության կռվի դրսևորումներ են առանձնյակների միջև դիտվող փոխօգնությունը, սերնդի նկատմամբ խնամքը, կանիբալիզմը և այլն:
- 10. Միջտեսակային գոյության կռիվը տեղի է ունենում տարբեր տեսակներիների պոպուլյացիաների միջև: Այն ավելի սուր է ընթանում, եթե տեսակները պատկանում են նույն ցեղին և միատեսակ պայմանների կարիք ունեն: Փոխադարձ կապերը կարող են լինել անտագոնիստական կամ հակամարտ և սիմբիոտիկ: Օրինակ՝ գայլերն ու աղվեսներն որսում են նապաստակներին, գայլերի, նապաստակների և աղվեսների միջև տեղի է ունենում գոյության կռիվ: Գիշատիչների միջև կա սննդի հայթայթման մրցակցություն կա:
- 11. Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ Դարվինը նշում էր, որ օրինակ Անգլիայում խիստ ձմռան պատճառով ոչնչացան թռչունների մոտ 80% -ը: Ջերմության կամ խոնավության տատանումները լուրջ ազդեցություն են ունենում պոպուլյացիաների առանձնյակների վրա: Ձմռանը ջրում լուծված թթվածնի պակասից ջրավազաններում ոչնչանում են ձկները: Լեռներում անբարենպաստ կլիմայական պայմանների դեպքում հանդիպում են հյուծված ծառեր և թփեր: Բնությունն ունի իր չգրված օրենքները. կենդանական աշխարհն անըդհատ գտնվում է անվերջանալի պայքարի մեջ` հանուն գոյատևման: Գաղտնիք չէ, որ խոշոր գիշատիչները տարածքային կենդանիներ են, որոնք ուշադիր հետևում են այն բանին, որ ոչ ոք չխախտի իրենց սահմանները: Գոյության կռվի բոլոր ձևերն ուղեկցվում են հսկայական թվով օրգանիզմների ոչնչացմամաբ , կամ հանգեցնում են նրան, որ դրանց մի մասը սերունդ չի թողնում:
- 12. Չարլզ Ռոբերտ Դարվին ծնվել է 1809թ. փետրվարի 12 ին մահացել է 1882թ.ապրիլի 19: Անգլիացի բնագետ և ճանապարհորդ, առաջիններից մեկն է, որ գիտակցել և պատկերավոր դրսևորել է, որ կենդանի օրգանիզմների բոլոր տեսակները էվոլյուցիայի են ենթարկվում ընդհանուր նախնիներիցֈ Իր տեսության մեջ, որի առաջին լայնածավալ շարադրումը տպագրվել է 1859 թ. «Տեսակների ծագումը» գրքում (ամբողջական անունը՝ «Տեսակների ծագումը բնական ընտրության ճանապարհով կամ կյանքի համար պայքարելիս բարենպաստ ցեղերի գոյատևումը») Դարվինը էվոլյուցիայի հիմնական շարժիչ ուժ է համարել բնական ընտրությունը և անորոշ փոփոխականությունըֈ
- 13. Այսքանը...