Шумерийн соёл
- 2. Төлөвлөгөө:
Шумерын хаант улс
Газар тариалан
Одон орон, зурхай
Сүсэг бишрэл
Барилга
Бичиг үсгийн соѐл
Цэргийн хувцас хэрэглэл, гоѐл
чимэглэл
- 3. Месопотамийн хот
улсуудаас хамгийн анх
хүчирхэгжин гарч ирсэн
хаант улс нь Эртний
ШумерМЭӨ3500-3200
болно. Шумерын хаант улс
нь Месопотамийн доод
хэсэгт оршин тогтнож
байсан бөгөөд газар
тариалан эрхэлж ирсэн
анхны нутаг юм.
- 4. Шумерчууд
арвай, мэшил, буудай, чавга, сонгино, сармис, гогод
таана гэх мэт олон төрлийн үр тариа тарьдаг байсан
ба үхэр, хонь, ямаа, гахай зэргийг өсгөн үржүүлдэг
байсан нь газар тариалан, мал аж ахуй хэр зэрэг
хөгжсөнийг илтгэж байна.
- 5. • Он тооллын Сарны хуанли Шумерийн
хаант улсын үед үүссэн түүхтэй. Энэ нь
цааш Өрнө, Дорно дахинд дэлгэрсэн гэж
судлаачид дүгнэдэг. 12 сар 7 хоног 24 цаг
гэх одон орны хуваарийг зохиосон
• Одон орон судлаачид хамгийн анх нарны
одны ордод байгаа одуудыг нар сарны
хөдөлгөөнөөр тодорхойлж, энгийн
нүдээр харагдахгүй 5 гараг
/Буд, сугар, ангараг, санчир, бархасбадь/х
өдөлж байгааг тэмдэглэсэн байна.
• Шумерчуудын одон орноор ирээдүйг
урьдчилан харах арга барил нь улс
гүрний ирээдүйг оновчтой харж байсан ч
хувийн амьдралыг харахдаа төдийлөн
оновчтой байгаагүй.
Шумерчуудын ашиглаж
байсан одон орны багаж /МЭӨ
3300/
- 6. • Шумерийн хаант улсад нэгдсэн бурхан шүтлэг байсангүй, хот
болгон өөрийн сүм, ивээгч, хуврагуудтай байсан. Тэд дэлхий
нимгэн хаалт бүхий хавтгай зүйлээс бүрддэг гэж итгэдэг
байсан.
• Үхлийн дараах амьдрал болох Gidim гэх сүнсний ертөнц байдаг
ба тэнд хүмүүс үхсэнийхээ дараа үүрд амьдарна гэж итгэдэг
байсан.
- 7. Шумерчуудийн уран сайхны соѐлд уран барилгын урлаг чухал байр
суурийг эзэлдэг. Шумерийн уран барилга, Египтийн уран барилгаас
ялгагдах гол ялгаа нь түүнийг чулуугаар биш тоосгоор барьж байсанд
оршино. Энэ үеийн уран баримал нь уран барилгынхаа хөгжилд
хараахан хүрч чадаагүй байсан гэж судлаачид үздэг ба гол төлөв
шүтлэг бишрэлийн зориулалтын шинжтэй байжээ.
Ziggurats
(Шумерийн сүм) төвдөө ариун цөөрөм бүхий урагшаа харсан
байрлалтай барилга. Энэ сүм нь тал бүрдээ тэгш хэм бүхий
тулгууртай. Захын жигүүрийн өрөөнүүдэд хуврагууд байдаг. Үр тариа
хадгалах агуулах болон эрдэнэсийн сан нь сүмийн ойролцоо байрладаг.
Энэ үеэс хойш Шумерчуудын хавтгай дээвэр бүхий шаталсан олон үет
Зиггурэт барилгын үе эхэлсэн.
- 8. Шумерчуудийн боловсруулсан “шаантаг бичиг” /дүрс үсэг/ нь
тухайн үедээ хамгийн боломжтой, хамгийн үр дүнтэй бичиг
болж байсан. Шумерийн үед хамрагдах шавар номнуудыг
Иракаас олсон байдаг. Энэ шавар ном нь дэлхийн хамгийн
анхны эмчилгээний гарын авлага байсан ба 4000 жилийн
настай.
- 9. МЭӨ 4000 жилийн тэртээгээс цэргүүд төмөр дуулга, маш хүнд хуяг
агсаж, богино жадтай дайн тулаанд оролцдог байсан. Шумер цэргүүд
мөн дүүгүүр, нум сум хэрэглэдэг байв. Явган цэргүүд дайны
сүх, чинжаал хутга болон жад хэрэглэж төмөр хуяг дуулга болон kilt
өмсдаг байжээ. Шумерчуудын армийн ихэнх хэсэг явган цэргээс
бүрддэг байв.
Шумерт худалдаа арилжааг мөнгөн тэмдэгтээр биш бэрти-гээр хийдэг
байсан ба дархан, гар урчууд нь төмрөөр багаж зэвсэг, гоѐл
чимэглэлийн зүйл, цэргийн өмсгөл, дуулга зэргийг гайхалтай урладаг
байж.
Шумер эмэгтэйн гоёл
/Английн музей/
The Sammara bowl
- 10. Дүгнэлт
Шумерийн хойд хэсэгт орших семитчүүдийн хот Аккад МТӨ
14-13 зууны үед хөгжлөөрөө тэргүүлэх байр сууринд гарч ирсэн
ба улмаар шумерийн газар нутгийг өөрийн засаг захиргаанд
оруулж чадсан. Улмаар Аккад хэл нь шумер хэлийг шахан
гаргаж, нийт Месопотамийн газар нутаг дээрх гол хэл болсон.
Шумер нь нэгдсэн улс биш байсан бөгөөд төвлөрсөн нэг засаг
захиргаа байхгүй хот болгон өөрийн захиргаатай байсан. Энэ нь
хотуудын хооронд байнга зөрчилдөөн гаргахад хүргэж, улмаар
Аккадуудад шахагдан устахад нөлөөлсөн байх боломжтой.
