ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
4
Most read
7
Most read
8
Most read
Эс 
 Амьтан, ургамал, бичил биес, амьд бүхний 
бүтэц, үйл ажиллагааны үндсэн нэгж нь эс 
юм. 
 Вирусаас бусад бүх амьд биес эст бүтэцтэй. 
 Эс бүхэн удамшлын шинжийг хариуцсан 
бүтэцтэй байх ба эукариот биесд бөөм, 
прокариот биесэд нуклеоид байна. 
 Биеийн эс нь митоз хуваагдлаар үүсэх ба 
харин нь , бэлгийн эс мейоз хуваагдлаар 
үүснэ. 
 Эсийн хэмжээ 0,1-0,25 мкм (зарим бактери)- 
аас 155 мм хүртэлх хэмжээтэй байна.
эсийн бүтэц
Эсийн төрлүүд
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
Амьтны эс
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
Эсийн найрлагад: 
Нуклейн хүчил: 
Амьд биеийн үндсэн шинжүүдийг тодорхойлогч, удамшлын мэдээлийг хадгалан 
дамжуулдаг биологийн өндөр молекулт нэгдэл юм.Бага молекул нь нуклеотид 
болно.Нүүрстөрөгч, устөрөгч, хүчилтөрөгч, фосфор агуулдаг.Нуклейн хүчил нь 
удамшлын мэдлээллийг хадгалах , дамжуулах үүрэгтэй. 
Нуклейн хүчил нь ДНХ ба РНХ гэсэн хоёр янз байна. 
Нүүрс ус 
Нүүрс ус бол байгальд өргөн тархсан ,ургамал,амьтаны эсийн бие махбодын бүтцийг 
бүрдүүлэн бодисын солилцоонд оролцдог шим бодис юм.Ургамлын эсийн 
хлоррпластидийн хлорофилийн мөхлөгт фотосинтезийн професс явагдан нүүрс 
хүчлийн хий уснаас глюкоз нийлэгжиж, цардуул хэлбэрээр нөөцлөгдөх эсвэл целлюлз 
болон ургамлын эсийн хана цашилбал ургамалын биеийг 
Цардуул болон гликоген хоёр нь амьд биеийн эсийн үйл ажилгаанд шаардлагатай 
эрчим хуримтлуулагч юм. 
Нүүрс ус нь ургамал болон амьтанд тулгуурын үүрэг гүйцэтгэдэг.Нүүрс ус эсийн болон 
бие махбодын бүтцийг бүрдүүлэхэд оролоцдог тул бүтээн байгуулах үүрэгтэй. 
Нүүрс ус нь амьд биед харилцан адилгүй байна.Ургамлын усуд ихээр агуулагдана. 
Төмс,тутурга(цагаан буудаа), буудайн зэрэг таринаы ургамалууд нүүрс ус ихтэй 
байдаг. 
Хамгийн түгээмэл нүүрс усны нэг бол глюкоз юм. Ургамлын биед глюкоз зөвхөн 
цардуул үүгсээд зогсохгүй бас целлюлоз бүрдүүлдэг.Целлюлозийн ширхэгээс 
ургамалын эсийн хана бат бөх болно.Целлюлоз өөрийн бүтцээс шалтгаалан усанд 
уусдаггүй маш бат бөх байдаг
Уураг: 
Уураг бол эсэд заавал оролцдог полимер юм.Эдгээр полимер нь 
аминхүчил хэмээх 20 янзын мономерээс тогтоно. 
Уургийн молекул олон янзын бүтэцтэй.Уураг бол эсийн бие бүрдүүлэхэд 
заавал оролцдог бүүтэн байгуулах үүрэгтэй.Бүх ургамал зарим нян азот 
,агаарын нүүрсхүчлийн хий устөрөгч ,шим бус бодисыг ашиглан бүх амин 
хүчлийг өөртөөн ийлэгжүүлэх чадвартай байдаг.Ургамалын тусгай эсүүд 
физилогийн үйл ажиллага явуулах зохицуулах тусгай фермент бодис 
даавар гормон ялгаруулдаг.Буурцагт ургамалууд тухайлбал вандуй ,шош 
уураг ихтэй байдаг. 
Эсийн шим бодисын ихэнхий эзэлдэг уураг нь эсэд бүтцийн ,зохицуулах 
,хамгаалах, энергийн ,зөврийн ,хурдасгуурын зэрэг үүрэг гүйцэтгэнэ. 
Ус: 
Эсийн дотоод үндсэн орчин нь ус юм.Ииймд эсэд явагдах бүх урвалуудын ихэнх 
нь усан орчинд явагддаг байна.Эсэд агуулагдах усны хэмжээ нь эсийн 
онцлогоос шалтгаалан өөр өөр байдаг. 
Жиш: хуурай үрний10-20 хувь нь ус агуулагддаг.Ус нь эсэд уусгагчийн болон 
дулаан багтаамжийн үүрэгтэй.Усанд бусад шингэнээс илүү ологн бодис уусдаг. 
Усны дулаан бантаамж их учир дулаан огцом өөрчлөлтөөс эсийг хамгаалдаг.
Өөх тос: 
Энэ шим бодис нь амьд биед харилцан адилгүй байна.Ургамалын үр 
жимс,амьтаны өөхөн эдийн эсэд их хэмжээгээр хуримтлагдсан байна.Мөн 
наранцэцэгийн үр жимсэнд тос их байдагийг бид мэдэх билээ.Өөх тос нь 
өндөр молекулт нэгдэл бөгөөд бага молекул нэгдэл глицерин ба тосны 
хүчил юм.Бага молекул нь нүүрстөрөгч,устөрөгч, хүчилтөрөгч зэрэг 
элэментүүдийг агуулдаг.Усанд уусахгүй харин хлороформ ,бензол ,бензин 
эфир,ацетон зэрэг шим уусгагчид уусдаг шим нэгдлийг липид –өөх тос 
гэдэг. Мөн наранцэцэг,олс,хушга ,хуш зэрэг ургамалын үр ,жимсэнд их 
хэмжээний тос байдаг.Эсийн амьдралд липидийн үүрэг ач холбогдол асар 
их бөгөөд олон янз. .Өөх тос нь усны эх үүсвэр болдог.
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
эсийн бүтэц
Анхаарал 
хандуулсанд 
баярлалаа.
Ad

Recommended

эсийн мембрант бүтэцгүй эрхтэнцэрүүд
эсийн мембрант бүтэцгүй эрхтэнцэрүүд
Oidov Tungaa
органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомери
davaa627
амьд биеийн бүтэц зохион байгуулалтын түвшин
амьд биеийн бүтэц зохион байгуулалтын түвшин
Oyuka Oyu
эндоплазмын тор
эндоплазмын тор
NorvooSumyaa1
эукариот ба прокариот эс
эукариот ба прокариот эс
byamba-1
Биологийн төрөл зүйл
Биологийн төрөл зүйл
Ts. Bayarkhuu, Murun, Khuwsgul, Erdmiin dalai complex school
Биологийн молекулууд.pptx
Биологийн молекулууд.pptx
GanzorigUlziidash1
амьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэц
byamba-1
лекц-3
лекц-3
Otgoo Lxam
Эс
Эс
Ts. Bayarkhuu, Murun, Khuwsgul, Erdmiin dalai complex school
эсийн шим бодисууд
эсийн шим бодисууд
Цэлмэг Адъяа
эсийн бүрхүүл ба цитоплазм
эсийн бүрхүүл ба цитоплазм
Sugar Gonchigdanzan
коллоид хими 10
коллоид хими 10
davaa627
эсийн дан мембрант эрхтэ нцэрүүд
эсийн дан мембрант эрхтэ нцэрүүд
Oidov Tungaa
General mechanism of eukaryotic cell cycle
General mechanism of eukaryotic cell cycle
Banzragch Dorjsembe
гфа гурван фосфорт аденозин
гфа гурван фосфорт аденозин
Puntsag Dolgor
эрийн гурван наадмын магтаал
эрийн гурван наадмын магтаал
Bolopchimeg Bolopoo
Foundations of biochemistry
Foundations of biochemistry
Pharmacy Universe
Tema 1 El mantenimiento de la vida
Tema 1 El mantenimiento de la vida
lolimontalban

More Related Content

What's hot (20)

Биологийн төрөл зүйл
Биологийн төрөл зүйл
Ts. Bayarkhuu, Murun, Khuwsgul, Erdmiin dalai complex school
Биологийн молекулууд.pptx
Биологийн молекулууд.pptx
GanzorigUlziidash1
амьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэц
byamba-1
лекц-3
лекц-3
Otgoo Lxam
Эс
Эс
Ts. Bayarkhuu, Murun, Khuwsgul, Erdmiin dalai complex school
эсийн шим бодисууд
эсийн шим бодисууд
Цэлмэг Адъяа
эсийн бүрхүүл ба цитоплазм
эсийн бүрхүүл ба цитоплазм
Sugar Gonchigdanzan
коллоид хими 10
коллоид хими 10
davaa627
эсийн дан мембрант эрхтэ нцэрүүд
эсийн дан мембрант эрхтэ нцэрүүд
Oidov Tungaa
General mechanism of eukaryotic cell cycle
General mechanism of eukaryotic cell cycle
Banzragch Dorjsembe
гфа гурван фосфорт аденозин
гфа гурван фосфорт аденозин
Puntsag Dolgor
эрийн гурван наадмын магтаал
эрийн гурван наадмын магтаал
Bolopchimeg Bolopoo

Similar to эсийн бүтэц (20)

Foundations of biochemistry
Foundations of biochemistry
Pharmacy Universe
Tema 1 El mantenimiento de la vida
Tema 1 El mantenimiento de la vida
lolimontalban
CELL BIOLOGY
CELL BIOLOGY
RABIAASGHARBSHumanNu
The fundamental unit of life - Cell
The fundamental unit of life - Cell
shashankgarg57
AnimalCell.pptx
AnimalCell.pptx
inocenciomaryrose3
Cell the basic structure is the most imp
Cell the basic structure is the most imp
Pradeep Raghav
Cell Theory.pdf
Cell Theory.pdf
alizain9604
Lysosome structure and function
Lysosome structure and function
BhanuTiwari8
Types and Structure of Animal Cell.pdf
Types and Structure of Animal Cell.pdf
Chloe Cheney
booooooooo dddddddCELL ORGANELLES 2.pptx
booooooooo dddddddCELL ORGANELLES 2.pptx
luiisennghiimbwasha
Lysosomes
Lysosomes
HARINATHA REDDY ASWARTHAGARI
Cell And Its Organelle And Its Function l1.pdf
Cell And Its Organelle And Its Function l1.pdf
SamaraAlswid
ppt_bme
ppt_bme
JemiJavia
ppt of cell.pdf
ppt of cell.pdf
JemiJavia
Cell the functional and structural unit of life
Cell the functional and structural unit of life
shrishtiv82
CELL ORGANELLES .pdf Molecular biology students
CELL ORGANELLES .pdf Molecular biology students
Rubab161509
cellstructurefunction-190628175900.pdf
cellstructurefunction-190628175900.pdf
RCGaur1
Cell: Structure & Function
Cell: Structure & Function
Pradeep Singh Narwat
cellstructurefunction-190628175900.pdf
cellstructurefunction-190628175900.pdf
tiarafowler772
Pathology - Cell Injury
Pathology - Cell Injury
Areej Abu Hanieh
Tema 1 El mantenimiento de la vida
Tema 1 El mantenimiento de la vida
lolimontalban
The fundamental unit of life - Cell
The fundamental unit of life - Cell
shashankgarg57
Cell the basic structure is the most imp
Cell the basic structure is the most imp
Pradeep Raghav
Lysosome structure and function
Lysosome structure and function
BhanuTiwari8
Types and Structure of Animal Cell.pdf
Types and Structure of Animal Cell.pdf
Chloe Cheney
booooooooo dddddddCELL ORGANELLES 2.pptx
booooooooo dddddddCELL ORGANELLES 2.pptx
luiisennghiimbwasha
Cell And Its Organelle And Its Function l1.pdf
Cell And Its Organelle And Its Function l1.pdf
SamaraAlswid
Cell the functional and structural unit of life
Cell the functional and structural unit of life
shrishtiv82
CELL ORGANELLES .pdf Molecular biology students
CELL ORGANELLES .pdf Molecular biology students
Rubab161509
cellstructurefunction-190628175900.pdf
cellstructurefunction-190628175900.pdf
RCGaur1
cellstructurefunction-190628175900.pdf
cellstructurefunction-190628175900.pdf
tiarafowler772
Ad

Recently uploaded (20)

june 10 2025 ppt for madden on art science is over.pptx
june 10 2025 ppt for madden on art science is over.pptx
roger malina
Unit- 4 Biostatistics & Research Methodology.pdf
Unit- 4 Biostatistics & Research Methodology.pdf
KRUTIKA CHANNE
How to Implement Least Package Removal Strategy in Odoo 18 Inventory
How to Implement Least Package Removal Strategy in Odoo 18 Inventory
Celine George
How to Manage Inventory Movement in Odoo 18 POS
How to Manage Inventory Movement in Odoo 18 POS
Celine George
THERAPEUTIC COMMUNICATION included definition, characteristics, nurse patient...
THERAPEUTIC COMMUNICATION included definition, characteristics, nurse patient...
parmarjuli1412
Wax Moon, Richmond, VA. Terrence McPherson
Wax Moon, Richmond, VA. Terrence McPherson
TerrenceMcPherson1
Overview of Employee in Odoo 18 - Odoo ݺߣs
Overview of Employee in Odoo 18 - Odoo ݺߣs
Celine George
Overview of Off Boarding in Odoo 18 Employees
Overview of Off Boarding in Odoo 18 Employees
Celine George
Paper 108 | Thoreau’s Influence on Gandhi: The Evolution of Civil Disobedience
Paper 108 | Thoreau’s Influence on Gandhi: The Evolution of Civil Disobedience
Rajdeep Bavaliya
Nice Dream.pdf /
Nice Dream.pdf /
ErinUsher3
Ray Dalio How Countries go Broke the Big Cycle
Ray Dalio How Countries go Broke the Big Cycle
Dadang Solihin
The Man In The Back – Exceptional Delaware.pdf
The Man In The Back – Exceptional Delaware.pdf
dennisongomezk
ICT-8-Module-REVISED-K-10-CURRICULUM.pdf
ICT-8-Module-REVISED-K-10-CURRICULUM.pdf
penafloridaarlyn
Energy Balances Of Oecd Countries 2011 Iea Statistics 1st Edition Oecd
Energy Balances Of Oecd Countries 2011 Iea Statistics 1st Edition Oecd
razelitouali
LDMMIA GRAD Student Check-in Orientation Sampler
LDMMIA GRAD Student Check-in Orientation Sampler
LDM & Mia eStudios
Paper 109 | Archetypal Journeys in ‘Interstellar’: Exploring Universal Themes...
Paper 109 | Archetypal Journeys in ‘Interstellar’: Exploring Universal Themes...
Rajdeep Bavaliya
Battle of Bookworms 2025 - U25 Literature Quiz by Pragya
Battle of Bookworms 2025 - U25 Literature Quiz by Pragya
Pragya - UEM Kolkata Quiz Club
Sustainable Innovation with Immersive Learning
Sustainable Innovation with Immersive Learning
Leonel Morgado
How to Configure Vendor Management in Lunch App of Odoo 18
How to Configure Vendor Management in Lunch App of Odoo 18
Celine George
june 10 2025 ppt for madden on art science is over.pptx
june 10 2025 ppt for madden on art science is over.pptx
roger malina
Unit- 4 Biostatistics & Research Methodology.pdf
Unit- 4 Biostatistics & Research Methodology.pdf
KRUTIKA CHANNE
How to Implement Least Package Removal Strategy in Odoo 18 Inventory
How to Implement Least Package Removal Strategy in Odoo 18 Inventory
Celine George
How to Manage Inventory Movement in Odoo 18 POS
How to Manage Inventory Movement in Odoo 18 POS
Celine George
THERAPEUTIC COMMUNICATION included definition, characteristics, nurse patient...
THERAPEUTIC COMMUNICATION included definition, characteristics, nurse patient...
parmarjuli1412
Wax Moon, Richmond, VA. Terrence McPherson
Wax Moon, Richmond, VA. Terrence McPherson
TerrenceMcPherson1
Overview of Employee in Odoo 18 - Odoo ݺߣs
Overview of Employee in Odoo 18 - Odoo ݺߣs
Celine George
Overview of Off Boarding in Odoo 18 Employees
Overview of Off Boarding in Odoo 18 Employees
Celine George
Paper 108 | Thoreau’s Influence on Gandhi: The Evolution of Civil Disobedience
Paper 108 | Thoreau’s Influence on Gandhi: The Evolution of Civil Disobedience
Rajdeep Bavaliya
Ray Dalio How Countries go Broke the Big Cycle
Ray Dalio How Countries go Broke the Big Cycle
Dadang Solihin
The Man In The Back – Exceptional Delaware.pdf
The Man In The Back – Exceptional Delaware.pdf
dennisongomezk
ICT-8-Module-REVISED-K-10-CURRICULUM.pdf
ICT-8-Module-REVISED-K-10-CURRICULUM.pdf
penafloridaarlyn
Energy Balances Of Oecd Countries 2011 Iea Statistics 1st Edition Oecd
Energy Balances Of Oecd Countries 2011 Iea Statistics 1st Edition Oecd
razelitouali
LDMMIA GRAD Student Check-in Orientation Sampler
LDMMIA GRAD Student Check-in Orientation Sampler
LDM & Mia eStudios
Paper 109 | Archetypal Journeys in ‘Interstellar’: Exploring Universal Themes...
Paper 109 | Archetypal Journeys in ‘Interstellar’: Exploring Universal Themes...
Rajdeep Bavaliya
Sustainable Innovation with Immersive Learning
Sustainable Innovation with Immersive Learning
Leonel Morgado
How to Configure Vendor Management in Lunch App of Odoo 18
How to Configure Vendor Management in Lunch App of Odoo 18
Celine George
Ad

эсийн бүтэц

  • 1. Эс  Амьтан, ургамал, бичил биес, амьд бүхний бүтэц, үйл ажиллагааны үндсэн нэгж нь эс юм.  Вирусаас бусад бүх амьд биес эст бүтэцтэй.  Эс бүхэн удамшлын шинжийг хариуцсан бүтэцтэй байх ба эукариот биесд бөөм, прокариот биесэд нуклеоид байна.  Биеийн эс нь митоз хуваагдлаар үүсэх ба харин нь , бэлгийн эс мейоз хуваагдлаар үүснэ.  Эсийн хэмжээ 0,1-0,25 мкм (зарим бактери)- аас 155 мм хүртэлх хэмжээтэй байна.
  • 12. Эсийн найрлагад: Нуклейн хүчил: Амьд биеийн үндсэн шинжүүдийг тодорхойлогч, удамшлын мэдээлийг хадгалан дамжуулдаг биологийн өндөр молекулт нэгдэл юм.Бага молекул нь нуклеотид болно.Нүүрстөрөгч, устөрөгч, хүчилтөрөгч, фосфор агуулдаг.Нуклейн хүчил нь удамшлын мэдлээллийг хадгалах , дамжуулах үүрэгтэй. Нуклейн хүчил нь ДНХ ба РНХ гэсэн хоёр янз байна. Нүүрс ус Нүүрс ус бол байгальд өргөн тархсан ,ургамал,амьтаны эсийн бие махбодын бүтцийг бүрдүүлэн бодисын солилцоонд оролцдог шим бодис юм.Ургамлын эсийн хлоррпластидийн хлорофилийн мөхлөгт фотосинтезийн професс явагдан нүүрс хүчлийн хий уснаас глюкоз нийлэгжиж, цардуул хэлбэрээр нөөцлөгдөх эсвэл целлюлз болон ургамлын эсийн хана цашилбал ургамалын биеийг Цардуул болон гликоген хоёр нь амьд биеийн эсийн үйл ажилгаанд шаардлагатай эрчим хуримтлуулагч юм. Нүүрс ус нь ургамал болон амьтанд тулгуурын үүрэг гүйцэтгэдэг.Нүүрс ус эсийн болон бие махбодын бүтцийг бүрдүүлэхэд оролоцдог тул бүтээн байгуулах үүрэгтэй. Нүүрс ус нь амьд биед харилцан адилгүй байна.Ургамлын усуд ихээр агуулагдана. Төмс,тутурга(цагаан буудаа), буудайн зэрэг таринаы ургамалууд нүүрс ус ихтэй байдаг. Хамгийн түгээмэл нүүрс усны нэг бол глюкоз юм. Ургамлын биед глюкоз зөвхөн цардуул үүгсээд зогсохгүй бас целлюлоз бүрдүүлдэг.Целлюлозийн ширхэгээс ургамалын эсийн хана бат бөх болно.Целлюлоз өөрийн бүтцээс шалтгаалан усанд уусдаггүй маш бат бөх байдаг
  • 13. Уураг: Уураг бол эсэд заавал оролцдог полимер юм.Эдгээр полимер нь аминхүчил хэмээх 20 янзын мономерээс тогтоно. Уургийн молекул олон янзын бүтэцтэй.Уураг бол эсийн бие бүрдүүлэхэд заавал оролцдог бүүтэн байгуулах үүрэгтэй.Бүх ургамал зарим нян азот ,агаарын нүүрсхүчлийн хий устөрөгч ,шим бус бодисыг ашиглан бүх амин хүчлийг өөртөөн ийлэгжүүлэх чадвартай байдаг.Ургамалын тусгай эсүүд физилогийн үйл ажиллага явуулах зохицуулах тусгай фермент бодис даавар гормон ялгаруулдаг.Буурцагт ургамалууд тухайлбал вандуй ,шош уураг ихтэй байдаг. Эсийн шим бодисын ихэнхий эзэлдэг уураг нь эсэд бүтцийн ,зохицуулах ,хамгаалах, энергийн ,зөврийн ,хурдасгуурын зэрэг үүрэг гүйцэтгэнэ. Ус: Эсийн дотоод үндсэн орчин нь ус юм.Ииймд эсэд явагдах бүх урвалуудын ихэнх нь усан орчинд явагддаг байна.Эсэд агуулагдах усны хэмжээ нь эсийн онцлогоос шалтгаалан өөр өөр байдаг. Жиш: хуурай үрний10-20 хувь нь ус агуулагддаг.Ус нь эсэд уусгагчийн болон дулаан багтаамжийн үүрэгтэй.Усанд бусад шингэнээс илүү ологн бодис уусдаг. Усны дулаан бантаамж их учир дулаан огцом өөрчлөлтөөс эсийг хамгаалдаг.
  • 14. Өөх тос: Энэ шим бодис нь амьд биед харилцан адилгүй байна.Ургамалын үр жимс,амьтаны өөхөн эдийн эсэд их хэмжээгээр хуримтлагдсан байна.Мөн наранцэцэгийн үр жимсэнд тос их байдагийг бид мэдэх билээ.Өөх тос нь өндөр молекулт нэгдэл бөгөөд бага молекул нэгдэл глицерин ба тосны хүчил юм.Бага молекул нь нүүрстөрөгч,устөрөгч, хүчилтөрөгч зэрэг элэментүүдийг агуулдаг.Усанд уусахгүй харин хлороформ ,бензол ,бензин эфир,ацетон зэрэг шим уусгагчид уусдаг шим нэгдлийг липид –өөх тос гэдэг. Мөн наранцэцэг,олс,хушга ,хуш зэрэг ургамалын үр ,жимсэнд их хэмжээний тос байдаг.Эсийн амьдралд липидийн үүрэг ач холбогдол асар их бөгөөд олон янз. .Өөх тос нь усны эх үүсвэр болдог.