პოემა ,,ვეფხისტყაოსანი" --განმარტებითი ლექსიკონი
•Download as DOCX, PDF•
1 like•3,642 views
პოემა ,,ვეფხისტყაოსანი" --განმარტებითი ლექსიკონი
- 1. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი უცხო სიტყვები პოემა ,,ვეფხისტყაოსანი“ გიშრისტბა-შავი თვალების აღმნიშვნელი მეტაფორა ნა-ლერწამი,წერწეტი ტანის აღმნიშვნელი მეტაფორა ბალახში- საუკეთესო ლალი ბროლ-ბალახში- ტუჩ-კბილის აღმნიშვნელი მეტაფორა განაღა- აქ: შეიძლება სალაღაბოდ-სახუმაროდ სათრეველად- გასამასხრებლად,ხუმრობით გასაკილავად ცანით-შეიტყვეთ ქვემორე-ქვემოთ საზეო-ზეციური,ზეცისკენ მიმართული ჰმართებს-ეკუთვნის,მოეთხოვება ბედიდად-ტყუილად,ამაოდ კუშტი- გულჩათხრობილი,მკაცრი,უკარებელი ქუში-პირქუში, უღიმღამო,გულჩათხრობილი სვიანი-ბედნიერი მდაბალი-ტავმდაბალი,ღვთის მოშიში მორჭმული-გამარჯვებული ხმდა-საჭირო იყო სპასპეტი-სარდალი ამირ-სპასალარი-სამხედრო მინისტრი სარო-კვიპაროსის ხე სკიპტრა-სამეფოკვერთხი,მეფის ძალაუფლების სიმბოლო საჭურჭლე-განძეულობა ამილახორი- მეჯინიბეთუხუცესი,სახელმწიფოს საცხენო მეურნეობის განმგებელი რემა-ჯოგი- ახალგაზრდა ცხენთა და კვიცთა ჯოგი ლარი- ძვირფასი ნივთები და ქსოვილები მეკობრენი-ყაჩაღები ალაფობდეს-სამხედრო ნადავლს იტაცებდნენ ნატურქალსა-თურქებისათვის წარტმეულს ტაიჭსა-ცხენს დაღრეჯილობა- მოწყენა, ნაღველი დაგირრეჯია- მოგიწყენია,დაღონებულხარ მიწაცა თქვენი-ტქვენს წინაშე იგივე მიწა და მტვერი მოასპარეზედ-მებრძოლად ,სავაჯკაცო საქმეთა მცოდნედ მარებლად-მკვლელად ტაიჭოსანი-ცხენოსანი ზარი-ხმაური
- 2. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი ნაკრავსა-მონარტყამს კანჯარი- გარეული ვირი სარქმელი-დასახური ნაჭედი- შეჭედილი ჯანად-ძლიერად გამირეტდეს-გამიშეშდნენ გა-ცა-წყრა--- გაწყრა კიდეც აბჯარი- საჭურველი, იარაღი უკუივლო- მოისვა მოუწურნა- მოიწურა მონათამცა საუბარნი რად იყურნა- რად მოისმენდა რად მოიქცევდა ყურადღებას მონათა ლაპარაკს? სხვასა მხარსა- სხვა მხარეს მიუქს- მიუგავს რა ცნა- რომ გაიგო ეძებდეს-ეძებდნენ უკვირდა-უკვირდათ წახდომა-წასვლა,გაქრობა სტიროდეს-ტიროდნენ აქამდისი- დღევანდელამდე ძალ-უც--შეუძლია ამად- ამიტომ ჭმუნვა-ნაღველი,მუხარება მთვარისამოვანებასა- მთვარის გავსებას მეფეთა ზედა მფლობელი-მეფეებზე გაბატონებული შობილი თუ უშობელი--ხორციელი თუ უხორცო, ადამიანი თუ ბოროტი სული პატიჟთა-ტანჯვით ზადი-ნაკლი, ხინჯი მუშაითი--ჯამბაზი, აკრობატი დია-ბევრი მანგი-მთვარე უკადრი--ამაყი ყარყუმი--ყარყუმის ბეწვი, თეთრი ფერისა უსაპირონი-საპირედაუდებელი, ქსოვილით გაუწყობელი რიდე-პირსაბურავი ძოწეული--წითელი სელნი-სავარძელი ასაპყარე-დათრგუნე, დაადამბლავე მჭევრსა-წერწეტს, მოხდენილს ხამს--საჭიროა ღაზოდ-ძლიერ სურვილად, მიზნად შენარონი--შენაგზავნი ეჯიბი--სასახლის მსახური ფლასი--ძაძა, სამგლოვიარო ტანსაცმელი მიწყივ--მუდამ კაეშნისა--დარდისა პატრონი--ბატონი, მბრძანებელი სიმძიმილი--მწუხარება სპანი--ჯარისკაცები
- 3. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი ულები--დაულურჯებელი /გადატანითი მნიშვნელობით:შეუწუხებელი, გაუტანჯავი/ დიონოსი- /საკუთარი სახელი/ იგულისხმება დიონისე არეოპაგელი ეზროს- /საკუთარი სახელი/ ეზროსი მიჩნეულია XII ს-ის დასაწყისის არაბ პოეტად ეზრად ზრო--აქ: ტანი დანასა--გააუხეშა, სინაზე წაართვა ბარბითი, ნა-- საკრავებია მუნით-იქიდან იშობს-,,იშ“-ს ამბობს, სიხარულის გამომხატველი შორისდებული ეზომი-ამდენი გონება-შეიწრებული- შეწუხებული შამბნარი--ბუჩქნარი ან ხშირი და მაღალი ბალახით დაფარული ადგილი აწ--ახლა აცორვებს--თანაბრად, აუჩქარებლად მიჰყავს დააგზო--დაანთო ანაზდად--უცებ ქენებით-ხვეწნით როსტომის მკლავ-უგრძესითა- როსტომის მკლავზე გრძელი მკლავი /სპარსული ეპოსის-ფირდოუსის ,,შაჰნამეს“ ყველაზე გამოჩენილი გმირი. გადმოცემის თანახმად ,ისარს მკლავის სიგრძის მიხედვით ამზადებდნენ,რადგან მშვილდის ლარს მარჯვენა მხრამდე ჭიმავდნენ.მოყვანილი შედარებით საუბარია, რომ ავთანდილს როსტომზე გრძელი მკლავი და გრძელი ისარი ჰქონდა/ მოაწიწა--დაამცირა ანატიფნა--გაანაზა,გაანატიფა მაშვრალნი--დაღლილი ზეზი--ქათქათა თეთრი ტილო გავაზი--მიმინო ხეზითა--ხეზიდან, წვრილი საბლიდან არ-სიწყნარე-აჩქარება, მოუთმენლობა უცნობო--უგონო, შეურაცხადი მუნით--იქიდან გავაბრჭობინო- განვასჯევინო ბაკმი-სინათლის რკალი, ციურ მნათობთა დამახასიათებელი ბაკმიანი--სახენათელი, მშვენიერი ქუშობს--გამწყრალია, გაბრაზებულია ამარტი--ძვირფასი ქვა ყვითელი ფერისა სატები--საჩრდილობელი დაეფანჩა-გაეშალა მარეკი-ნადირის შემოსარეკად გამოსული მონადირეები ტევრად--ტევრში, ტყეში ეტლი--თანავარსკვლავედი ვიაჯ--გთხოვ იადონი--ბულბული ბულბულო--რაღაც მცენარე ხაფად--უხეშად, მკვახედ, მოურიდებლად
- 4. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი იაგუნდი--ძვირფასი ქვა მინა-მინანქარი ანაგზი--ანანთები, სიმხურვალე, ალი გაახვნა--გააღო, გახსნა გონება--გონება, ფიქრი სრვა-ხოცვა, ჟლეტა ხალვა-მარტოობა საკარგავი--საგანმგებლო სამფლობელო ამირბარობა--ფლოტის სარდლობა, ადმირალობა ამირსპასალარი--ჯარის სარდალი დარსა-მსგავსსა ფაზარი--ძვირფასი ქვა კუბო--ტახტრევანი სახმილი--ცეცხლი მუჯამრითა-საცეცხურით ოქსინო--ფერადი ხავერდის სახეობა შარდი--ძვირფასი ტილო გაბაონს--პალესტინის ერთ-ერთი ადგილი, სადაც ლამაზი ნაძვი იცოდა შართი--ბოდიში ჯალაბნი--სახლეულობა მუყრნი--ყურანის მკითხველნი, მოლები მუსაფი--სჯულის წიგნი აჯა-თხოვნა კაპარჭი--ისრების ჩასაწყობი ბუდე მუტრიბნი--დამკვრელნი ბედითი-უსარგებლო ბნედა--გულისწასვლა, გულყრა სახარაჯონია-ხარკდადებულები უსტარი-ბარათი მანა--პალო ან ლურსმანი ჯაჭვზე გამოსაბმელი დახაშ-დახურე ზენაარი--ფიცი ლაღნი--თამამნი, ამპარტავანნი უკადრონი--ამაყნი ხვარაზმულობა--ხვარაზმული ნაკეთობა სიჩაუქე--სიმარდე ძოღან--ამას წინათ იჩქითი--უეცარი ხაფითა--მძლავრად საარმაღნოდ--საჩუქრად ხარაჯა--ხარკი ხადუმთა-მოსამსახურეთა, საჭურისთა ფეროზი-ფირუზი ბარბითი--ბარბითის (საკრავის ) დაკვრა ჯავარი--მარგალიტის თვალი ყაბაჩა--მოკლე ქათიბი დასტაქარნი--ექიმები , ქირურგები ჩავაქარაბაკე--გავაპე, ქარაბაკივით, (წვრილი წნელისაგან დაწნული საბატკნე ბაკივით)ადვილად ჩავჭერი გათნევ-გაამებ, გეპირფერები
- 5. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი საკურტაკე-კურტაკის ქვეშ (მალულად)ნაცვამი ჯაჭვის პერანგი უმაგრესი რვალისა--სპილენძზე უფრო მაგარი ნაათალი--მეათედი დაალება-დაბეჟვა, სხეულზე ლურჯი ადგილები გაუჩინა იქმნას-მოხდეს ვაქმნევ- ვაქნევინებ,გავაწევინებ,გავამართვინე ისხმიდეს-იყრიდნენ მოჯობდა-გამოკეთდა ეაჯა-ეთხოვა მიჭვრეტდეს-მიყურებდნ ხენია-პოლიტიკური ლიცენზია პყარნა-დაასახიჩრა ლარი-სიმდიდრე აჯაბი-ფოკუზი ზარი-ზეიმი წაწურვილი-წაწვდილი იხოჭს--იფხაჭნის ქაცვი-ეკალი გათნიო--შემოგწირო ვეშიშვი--ვუფრთხი სააუგო--სამარცხვინო ჯაბანი--მშიშარა ღარიბი--აქ:უცხო მხარეს გადახვეწილი მღილთა-მწერებს ხანაგა-სამადლო თავშესაფარი გეცნევის--გეცნობება მაღალო--აქ: ღმერთო პატიჟი-ტანჯვა უცილოდ--უთუოდ უში ქმნა-მძიმედ ამოიოხრა წამ-წამ-წამდაუწუმ უმართლე-ცამდე მართალი დიჯლა--მდინარე ტიგროსი/როგორც წყალუხვობის განსახიერება/ ნაქმარი--ქმნილი საქმე უწურავს--უწმენდს ცხოველსა--ცოცხალს თათბირსა-გადაწყვეტილებას,არჩევანს გიჩს-გეჩვენება მუფარახი--წამალის დასახელება მჩმუნავი-უტყვი ზუალი-სატურნი/იგივე -კრონოს/ მუშთარი--იუპიტერი მარიხი-მარსი ასპიროზი-ვენერა ოტარიდი-მერკური მოფრანგენი-ფრანგნი(იგულისხმება ევროპელები) მისრეთით-ეგვიპტიდან მაშრიყით-აღმოსავლეთიდან მაღრიბელნი-დასავლელები ეტლი-ზოდიაქო, თანავარსკვლავედი
- 6. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი ხომთა-ხომლთა, თანავარსკვლავედთა მიწყივ-გამუდმებით ყოლაუზი-მეგზური ყოლბი-ალყის შუანაწილი სრა-სასახლე ბადრაგა--დამცველი, კონვოი ქველი-ვაჟკაცური, მამაცი სიალფე-ვაჟკაცობა დრამა--ფულის მცირე ერთეული ჯუბაჩობასა-ჯუბით(ვაჭრული სამოსი) სიარულს ხათუნი--ქალბატონი, აქ: დიასახლისი მქისი-უჟმური სათი-შავი ქვა სასალუქო-საკეკლუცო, საკოხტაო ლიზღობა-ცბიერებით დაახლოება, ნდობის მოპოვება გაექსვის--შეეჩვევა,დაუახლოვდება მომაკარნი-(ქვის) მკვრელნი, დამქოლავნი ბანის-ბანითა-ტერასებით, სართულებით დაასკვნა-დააგდო, დაახეთქა, დააწყვიტა უკმოვახვენ-გამოვაღე უკმოვიხაშ-გამოვიკეტე ძოწი-წითელი მარჯანი სათი-შავი ქარვა ძოღანდლითაგან-კარგა ხანია არიფი- დაახლოებული პირი, ჩვეული თანამეინახე, სუფრის მოზიარე დოსტაქანი--სასმისი , ან სასმელი წითელი--ოქრო მაღრიბული-დასავლური ხადუმი-საჭურისი მუქაფა-სამაგიერო თინათინის გონება-თინათინზე ფიქრი გრძნეული-ჯადოსანი უსტარი-წერილი მოლი-მოსასხამი კრულმან-წყეულმან სვე-ბედნიერი საბელი-თოკი ტერება-პატრონობა, რგება ლაღობა-ხუმრობა ქაფი-მხარ-იღლიის დასაცავი ჯაჭვი ლელი-წვრილი ლერწამი ნობათი- აქ: გუშაგი კაბა-ჩასაცმელი (კაცის) საჭურჭლე-სიმდიდრე მიუმტკივნა-მიუსამძიმრა ოქსინო-ძვირფასი ქსოვილი ტაბლაკი-დოლი პორფირი-მეფეთა ჩასაცმელი წითელი ქსოვილი სკიპტრა-სამეფო კვერთხი ელვა-სხივი
- 7. მაია მამისე იშვილი--ქარ თული ე ნისა და ლიტე რ ატურ ის მასწავლე ბე ლი ბრჭე-მოსამართლე ბრჭეთა ბრჭესათა--იგულისხმება :ღმერთს კუბოსა შიგან-ტახტრევანში სრვა-ხოცვა ეჯი-მანძილი დია-ძალიან დამაჯნება-დაჯაბნება, ხელყოფა ზნენი-ღირსებანი