More Related Content
What's hot (20)
Viewers also liked (7)
Similar to ความรู้ทั่วไปเรื่องยา (ภญโมเรศ) (20)
ความรู้ทั่วไปเรื่องยา (ภญโมเรศ)
- 2. ประเภทของยา พระราชบัญญัติยาฉบับที่ 3 พุทธศักราช 2522 ได้จำาแนก ประเภทของยา ดังนี้ 1) ยาแผนปัจจุบันหมายถึง ยาที่ ใช้รักษาโรคแผนปัจจุบันทั้งในคน และสัตว์ เช่น ยาลดไข้ ยาปฏิชีวนะ ยาแก้ปวด ยาแก้แพ้ เป็นต้น
- 3. 2) ยาแผนโบราณ หมายถึง ยาที่ใช้ รักษาโรคแผนโบราณทั้งในคนและสัตว์ ยาชนิดนี้จะต้องขึ้นทะเบียนเป็นตำารับยา แผนโบราณอย่างถูกต้อง เช่น ยาธาตุบรรจบ ยาเทพมงคล ยาเขียวหอม เป็นต้น
- 4. ประเภทของยา 3) ยาอันตราย หมายถึง ยาที่ต้อง จำาหน่ายเฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบัน ภายใต้การควบคุมของเภสัชกร เพราะ หากใช้ยาประเภทนี้ไม่ถูกต้อง อาจมี อันตรายถึงแก่ชีวิตได้ เช่น ยาปฏิชีวนะ ชนิดต่างๆ ยาลดความดันเลือด เป็นต้น ยาควบคุมพิเศษ เป็นยาที่เภสัชกรจ่ายได้ เฉพาะเมื่อมีการนำาใบสั่งยาจากแพทย์มา ซื้อ ยากลุ่มนี้เป็นยาที่มีความเป็นพิษภัยสูง
- 6. วัตถุออกฤทธิ์ (Psychotropic substances) หมายถึง วัตถุที่ออกฤทธิ์ต่อ จิตประสาท อาจเป็นสิ่ง/สารจากธรรมชาติ หรือที่เป็นวัตถุสังเคราะห์ หรืออีกนัยหนึ่ง หมายถึง สารเคมีหรือวัตถุใดๆซึ่งมีผลต่อ ระบบประสาทส่วนกลางที่ทำาให้เกิดการ เปลี่ยนแปลงสภาพจิตใจของผู้ได้รับสาร เหล่านี้ วัตถุออกฤทธิ์แบ่งเป็น 2 ชนิด คือ
- 7. วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและ ประสาท วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท (Psychotropic drug) เป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วน กลาง ซึ่งในระบบประสาทส่วนกลาง มี สารเคมีที่ควบคุมการทำางานของร่างกาย หลายระบบ เช่น วัตถุออกฤทธิ์ที่มีผล ทำาให้ไม่อยากกินอาหารที่ใช้ประโยชน์ใน การลดความอ้วน หรือบางชนิดออกฤทธิ์ ช่วยให้นอนหลับ
- 8. วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท แบ่งออก ได้เป็น 4 ประเภท ดังนี้ ประเภทที่ 1 มีอันตรายร้ายแรง มี ประโยชน์ด้านการแพทย์น้อยหรือไม่มี เลย ซึ่งห้ามมิให้ผู้ใดผลิต ขาย นำาเข้า หรือส่งออก การนำาผ่านต้องมีใบอนุญาต เช่น เตตราไฮโดรแคนนาบินอล (Tetrahydrocannabinol: มีอยู่ในพืช พวกกัญชา)
- 9. ประเภทที่ 2 มีอันตรายมาก มีประโยชน์ น้อยในด้านการแพทย์ห้ามมิให้ผู้ใดผลิต ขาย นำาเข้า หรือส่งออก เว้นแต่การผลิต เพื่อส่งออกบางชนิดที่รัฐมนตรีประกาศ ระบุชื่ออนุญาต การนำาผ่านต้องมีใบ อนุญาต เช่น กลุ่มยาลดความอ้วน เช่น เฟนเตอร์มีน (Phentermine) กลุ่มยานอนหลับ เช่น มิดาโซแลม (Midazolam) โซปิเดม (Zopidem) กลุ่มวัตถุดิบ เช่น ซูโดอิฟิดี
- 10. ประเภทที่ 3 มีอันตรายมาก แต่ก็มี ประโยชน์ด้านการแพทย์มากเช่นกัน ห้าม มิให้ผู้ใดผลิต ขาย นำาเข้า ส่งออก หรือนำา ผ่าน เว้นแต่ได้รับใบอนุญาต การนำาเข้า- ส่งออก ต้องมีใบแจ้ง ยาประเภทที่ 3 นี้มี โอกาสเสพติดน้อยกว่าประเภท 2 สามารถ ขายตามร้านขายยาได้ แต่ต้องขายตาม ใบสั่งแพทย์ เช่น บูพรีนอร์ฟีน (Buprenorphine)
- 11. ประเภทที่ 4 มีอันตรายน้อย มีประโยชน์ มากด้านการแพทย์ ห้ามมิให้ผู้ใดผลิต ขาย นำาเข้า ส่งออก หรือนำาผ่าน เว้นแต่ได้ รับใบอนุญาต การนำาเข้า ส่งออก ต้องมีใบ แจ้ง ยาประเภทที่ 4 นี้มีโอกาสเสพติดน้อย กว่าประเภท 3 ได้แก่ กลุ่มใช้ทำายาสงบประสาท เช่น ได อะซีแพม (Diazepam), คลอร์ไดอาซีพอก ไซด์ (Chlordiazepoxide)
- 12. ยาสพติึϹห้โทษ (Narcotic drug) ยาสพติึϹห้โทษ (Narcotic drug) ออกฤทธิ์ ต่อจิตและประสาทส่วนกลาง เช่นกัน แต่ ออกฤทธิ์เฉพาะแห่ง เช่น เฉพาะส่วนที่ ทำาให้เกิดอาการปวด จึงใช้แก้ปวดที่ รุนแรงได้ผลดี แต่เสพติดได้ง่าย ทำาให้เกิด อาการประสาทหลอน เมื่อหยุดใช้ยาจะ เกิดอาการถอนยา ยาสพติึϹห้โทษ ตามพระราชบัญญัติยา เสพติดให้โทษ พ.ศ. 2522 แบ่งเป็น 5
- 13. ยาสพติึϹห้โทษประเภท 1 ไม่มี ประโยชน์ทางการแพทย์ห้ามผลิต จำาหน่าย นำาเข้า ส่งออก หรือมีไว้ครอบ ครอง เว้นแต่การมีไว้ในครอบครองกรณี จำาเป็นเพื่อประโยชน์ของทางราชการตาม ที่รัฐมนตรีจะอนุญาต เช่น เฮโรอีน ยาบ้า
- 14. ยาสพติึϹห้โทษในประเภท 2 มี ประโยชน์ทางการแพทย์ ผลิตหรือนำาเข้า โดยกระทรวงสาธารณสุข และจำาหน่ายให้แก่ผู้มีใบอนุญาตจำาหน่าย หรือครอบครองยาสพติึϹห้โทษใน ประเภท 2 ได้แก่ ผู้ประกอบอาชีพเวชกรรม เภสัชกรรม ทันตกรรม และสัตวแพทย์
- 15. กลุ่มยาที่ใช้ในการแก้ปวด เช่น เฟนตา นิล(Fentanyl), โคเคน (Cocaine) กลุ่มยาที่ใช้ในการรักษาผู้ที่ติดยาเสพ ติด เช่น โอเปี่ยมทิงเจอร์ (Opium tincture),เมทาโดน (Methadone) กลุ่มยาที่ใช้ในการผ่าตัด เช่น มอร์ฟิน (Morphine), เฟนตานิล (Fentanyl) กลุ่มยาที่ใช้เป็นวัตถุดิบ (สำาหรับใช้ในการ ผลิตวัตถุเสพติดในประเภท3) เช่น โคเด อีน (Codeine), ฝิ่น
- 16. ยาสพติึϹห้โทษในประเภท 3 เป็น ผลิตภัณฑ์ที่นำายาสพติึϹห้โทษใน ประเภท 2 ผสมกับยาชนิดอื่น ได้ ผลิตภัณฑ์ยาสำาเร็จรูป เช่น ยาแก้ไอ หรือยาแก้ปวด (มีโคเดอีน เป็นส่วนผสม)
- 17. ยาสพติึϹห้โทษในประเภท 4 ใช้เป็น วัตถุดิบในทางอุตสาหกรรมหรือ วิทยาศาสตร์นำาเข้าโดยกระทรวง สาธารณสุข ขายให้แก่ผู้มีใบอนุญาตจาก สำานักคณะกรรมการอาหารและยา ไม่ใช่ ยาสพติึϹห้โทษโดยตรง แต่เป็นสารตั้ง ต้นที่นำาไปผลิตเป็นยาสพติึϹห้โทษได้ เช่น อะเซติกแอนไฮไดร์ (Acetic anhydride: ผลิตเฮโรอีน) มีประโยชน์ทาง อุตสาหกรรมในการผลิตแป้ง คุณสมบัติที่ เหมาะสมกับความต้องการของผู้ใช้
- 18. ยาสพติึϹห้โทษในประเภท 5 ส่วนใหญ่ เป็นพืชที่ทำาให้เกิดการเสพติดได้ ห้าม ผลิต จำาหน่าย นำาเข้าส่งออก เช่น กระท่อม ต้นฝิ่น เห็ดขี้ควาย กัญชา
- 19. ประเภทของยา 4) ยาสมุนไพรหมายถึง ยาที่ได้จาก พืช สัตว์ หรือแร่ ซึ่งยังไม่ได้นำามาผสม หรือเปลี่ยนสภาพ เช่น ว่านหางจระเข้ กระเทียม มะขาม มะเกลือ ดีงูเหลือม ดีเกลือ สารส้ม เป็นต้น
- 20. 5) ยาที่ใช้ภายนอก สำาหรับใช้ภายนอก 6) ยาใช้เฉพาะที่ สำาหรับใช้เฉพาะที่กับ ผิวหนัง หู ตา จมูก ปาก ทวารหนัก ช่อง คลอด หรือท่อปัสสาวะ
- 22. ยาสามัญประจำาบ้าน Household Remedy 7) ยาสามัญประจำาบ้านหมายถึง ยาทั้งที่ เป็นแผนปัจจุบัน และแผนโบราณ ซึ่ง กำาหนดไว้ในพระราชบัญญัติยาว่าเป็นยา สามัญประจำาบ้าน เช่น ยาธาตุนำ้าแดง ยา ขับลม ยาระบายแมกนีเซีย ยาเม็ด พาราเซตามอล เป็นต้น
- 23. ยาสามัญประจำาบ้าน คือ อะไร ยาที่กระทรวงสาธารณสุขได้พิจารณาคัด เลือกว่าเป็นยาที่เหมาะสมที่จะให้ ประชาชนหาซื้อมาใช้ได้ด้วยตนเอง เพื่อ การดูแลรักษาอาการเจ็บป่วยเล็กๆ น้อยๆ ที่มักจะเกิดขึ้นได้ ประกอบกับยาดังกล่าวมี ราคาย่อมเยา สามารถหาซื้อได้ทั่วไปตามร้านขายยา มี ขายทั้งในเมืองและตามชนบท เพราะ กระทรวงสาธารณสุขมีความต้องการให้ ยาสามัญประจำาบ้านได้กระจายไปถึง
- 24. จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นยา สามัญประจำาบ้าน ยาแผนปัจจุบันมีทั้งหมด 53 ชนิด นำามา ใช้กับโรคหรืออาการของโรคได้ 16 กลุ่ม ยาสามัญประจำาบ้านอาจมีชื่อทางการค้า หรือยี่ห้อแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับผู้ผลิตแต่ละ ราย แต่ควบคู่ไปกับชื่อการค้าจะต้องมีชื่อ ยาตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข และ ฉลากของยาสามัญประจำาบ้านจะต้องมีคำา ว่า "ยาสามัญประจำาบ้าน" อยู่ในกรอบสีเขียว
- 26. ยาสามัญประจำาบ้าน 16 กลุ่ม 1. ยาบรรเทาปวดลดไข้ ได้แก่ ยาเม็ดบรรเทาปวด ลดไข้ แอสไพริน 2. ยาแก้แพ้ ลดนำ้ามูก ได้แก่ ยาเม็ดแก้แพ้ลดนำ้ามูก คลอร์เฟนิรา มีน 3. ยาแก้ไอ ขับเสมหะ ได้แก่ ยานำ้าแก้ไอ ขับเสมหะสำาหรับเด็ก
- 27. 4. ยาดมหรือยาทาแก้วิงเวียน หน้ามืด คัด จมูก ได้แก่ ยาดมแก้วิงเวียน เหล้าแอมโมเนีย หอม 5. ยาแก้เมารถ เมาเรือ ได้แก่ ยาแก้เมารถ เมาเรือ 6. ยาสำาหรับโรคปาก และลำาคอ ได้แก่ ยากวาดคอ 7. ยาแก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องขึ้น ท้อง เฟ้อ
- 28. 8. ยาแก้ท้องเสีย ได้แก่ ยาแก้ท้องเสีย ผงนำ้าตาลเกลือแร่ 9. ยาระบาย ได้แก่ ยาระบายกลีเซอรีน ชนิดเหน็บทวาร หนักสำาหรับเด็ก และผู้ใหญ่ 10. ยาถ่ายพยาธิลำาไส้ ได้แก่ ยาถ่ายพยาธิตัวกลม มีเบนดาโซล 11. ยาบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ แมลงกัดต่อย ได้แก่ ยาหม่องชนิดขี้ผึ้ง
- 29. 12 ยาสำาหรับโรคตา ได้แก่ ยาล้างตา 13. ยาสำาหรับโรคผิวหนัง ได้แก่ ยารักษาหิดเหา เบนซิลเบนโซเอต ยารักษาหิด ขึ้ผึ้งกำามะถัน 14.ยารักษาแผลติดเชื้อไฟไหม้ นำ้าร้อน ลวก ได้แก่ ยารักษาแผลนำ้าร้อนลวกฟีนอล
- 30. 15. ยาใส่แผล ยาล้างแผล ได้แก่ ยาเอทธิลแอลกอฮอล์ นำ้าเกลือล้าง แผล 16.ยาบำารุงร่างกาย ได้แก่ ยาเม็ดวิตามินบีรวม ยาเม็ดวิตามิน ซี
- 31. ยาชุด ยาที่ผู้ขายจัดรวมไว้เป็นชุดให้กับผู้ซื้อ สำาหรับให้กินครั้งละ 1 ชุดรวมกัน หมด โดยไม่แยกว่าเป็นยาชนิดใด ควรจะ กินเวลาไหน โดยทั่วไปมักจะมียาตั้งแต่ 3 - 5 เม็ด หรืออาจมากกว่า และอาจจัดรวม ยาชุดไว้ในซองพลาสติกเล็กๆ พิมพ์ฉลาก บ่งบอกสรรพคุณไว้ด้วย
- 32. ยาชุดบางชนิดมีการเพิ่มสารบางอย่าง เข้าไปจนกลายเป็นอันตราย เช่น สเตีย รอยด์ เพื่อให้ยาเหล่านั้นแรงขึ้นและทำาให้ หายป่วยไว หากรับประทานบ่อย ๆ ก็อาจ จะทำาให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพได้ ยาชุด การรับประทานยา เพียงชนิดเดียว สามารถรักษาให้หาย ป่วยได้เช่นกันและ ปลอดภัยมากกว่า
- 33. ไม่ใช้ยาตามคำาโฆษณาโดย ไม่ศึกษา เพราะโฆษณามักพูดแต่สรรพคุณด้านดี ต่างๆ นานา ทำาให้ไม่ได้รับข้อมูลที่แท้จริง ใช้แล้วอาจไม่ได้ผล สิ้นเปลืองเงินทอง และอาจเกิดโรคอื่นๆ ตามมาอีกด้วย
- 34. เอกสารกำากับยา (leaflet) เป็นเอกสารที่ติดมากับภาชนะบรรจุ โดย ระบุข้อมูลเชิงวิชาการ เช่น ส่วนประกอบ ของยา รูปแบบผลิตภัณฑ์ ข้อบ่งใช้ ขนาด และวิธีรับประทาน หรือวิธีการใช้ยา/วิธี กินยาของผู้ใหญ่เด็กหรือระบุขนาดการ ใช้ตามอายุและนำ้าหนัก นอกจากนี้ จะมีคำา เตือนต่างๆในการใช้ยา รวมถึงข้อควร ระวังและข้อห้ามใช้ คุณสมบัติทาง เภสัชศาสตร์ ปฏิกิริยากับยาอื่น ความเป็น พิษของยา สภาพการเก็บรักษา และขนาด
- 42. ลืมรับประทานยา หากลืมทานยาควรรับประทานทันทีที่นึก ได้ แต่หากใกล้มื้อถัดไป แนะนำาให้ข้ามมื้อ นั้นไป ไม่ควรเพิ่มยาเป็น 2 เท่าในครั้งต่อไป เพราะอาจจะทำาให้ได้รับยาเกินขนาดจน เป็นอันตรายได้
- 44. ไม่สัมผัสความชื้น ตู้ยาควรตั้งอยู่ใน ที่ที่อากาศถ่ายเทได้สะดวก ควรเก็บ ยาให้ห่างจาก ห้องครัว ห้องนำ้า และ ต้นไม้ การเก็บรักษายา
- 45. ไม่โดนแสง เพราะยาบางชนิดหากถูกแสง จะเสื่อมคุณภาพ จึงต้องเก็บในขวดทึบแสง มักเป็นขวดสีชา หรือ ซองสีชา การเก็บรักษายา
- 46. ควรตั้งให้พ้นจากมือเด็ก ควรจัดตู้ยาให้เป็นระเบียบ เก็บยาให้เป็นที่ ไม่วางปนกับอาหารหรือของใช้อื่นๆ โดย แยก ยาใช้ภายนอก ยาใช้ภายใน และ เวชภัณฑ์ เพื่อป้องกันอันตรายจากการหยิบ ยาผิด ยาหยอดตา หลังเปิดใช้แล้ว จะเก็บไว้ได้ ไม่เกิน 1 เดือน โดยทั่วไปจะเก็บในตู้เย็น ชั้นใต้ช่องแข็งลงมา ห้ามเก็บในช่องแช่ แข็ง การเก็บรักษายา
- 48. เก็บอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียส หรือชั้น ใต้ช่องแข็งลงมา ห้ามเก็บในช่องแช่แข็ง ไม่ควรเก็บในช่องผัก ไม่ควรเก็บบริเวณฝาตู้เย็น ยาเก็บในตู้เย็น
- 50. วันหมดอายุ ยาทั่วไปไม่ควรเก็บไว้ใช้เกิน 3-5 ปี ขึ้น กับวันหมดอายุที่ระบุไว้ ตัวย่อคือ อีเอกพี (Exp, Expiration date) มักระบุเป็นปี ค.ศ. สามารถแปลงเป็น พ.ศ. โดย ปี พ.ศ. = ปี ค.ศ. + 543 ไม่ควรใช้ยาหลังวันหมดอายุ ต้องทิ้งไป ไม่นำามาใช้อีก เพราะนอกจากรักษาโรค ไม่หายแล้ว ยังอาจก่อให้เกิดพิษภัยแก่
- 52. วิธีสังเกตุยาหมดอายุ 1. ยาเม็ด ลักษณะแตกกร่อน กะเทาะ เปลี่ยน สีหรือสีซีด 2. ยาเม็ดเคลือบ ลักษณะเยิ้มเหนียว 3. ยาแคปซูล ลักษณะบวมโป่งพองหรือผงยา ภายในจับกันเป็นก้อนเปลี่ยนสี 4. ยานำ้าเชื่อม ลักษณะขุ่น มีตะกอน เปลี่ยนสี มีกลิ่นบูดหรือเหม็นเปรี้ยว
- 53. 5. ยานำ้าแขวนตะกอน ลักษณะตะกอนจับ ตัวเป็นก้อนแข็ง เขย่าแรงๆก็ไม่ กระจาย 6. ยานำ้าอีมัลชั่น ลักษณะเขย่าแล้วไม่รวม ตัวเป็นเนื้อเดียวกัน 7. ยาครีม-ยาขี้ผึ้ง มีการแยกตัวแบ่งชั้น เยิ้มเหลวผิดปกติ 8. ยาหยอดตา จะมีลักษณะขุ่น หรือตก ตะกอนของตัวยา เปลี่ยนสี วิธีสังเกตุยาหมดอายุ