กลุ่มพัฒนาศักยภาพญาติในการดูแลผู้ป่วย เพื่อลดการกำเริบซ้ำของผู้ป่วยจิตเภท
- 2. ผู้ป่วยจิตเภทส่วนใหญ่ มีอาการกำาเริบ จากการ ไม่กินยาต่อเนื่อง ญาติขาด ความรู้การดูแลผู้ป่วย ขาดทักษะใน การติดต่อสื่อสารกับผู้ป่วยอย่าง เหมาะสม มีความคาดหวังต่อตนเอง และผู้ป่วยในการดูแลผู้ป่วยให้ ประสบผลดี เนื่องจากญาติ เป็นบุคคลสำาคัญ ใน การดูแลผู้ป่วยต่อเนื่องที่บ้าน การดูแลและ พัฒนาศักยภาพของญาติ จะช่วยให้ญาติมี ความรู้ ความเข้าใจ ในประเด็นต่างๆ เช่น
- 3. เมื่อญาติมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับ โรคจิตเภทแล้ว จะส่งผลให้มีแนวทางในการดูแลผู้ป่วย ได้ถูกต้องและเหมาะสม การมีกลุ่มญาติ จึงช่วยให้เกิดการ แลกเปลี่ยนเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม เสริมสร้างกำาลังใจซึ่งกันและกัน ช่วย ลดความคาดหวัง ความหนักใจ ความเครียดของญาติ ได้ฝึกทักษะ ต่างๆ เพื่อนำาไปใช้ในการดูแลผู้ป่วย
- 4. เพื่อให้ญาติผู้ป่วย ได้รับความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับ โรคจิตเภท ในประเด็น สาเหตุ อาการ การรักษา และปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการ กำาเริบ ลดโอกาสกำาเริบ ทำาให้ญาติลดภาระ ในการดูแลผู้ป่วยจิตเภท ความสัมพันธ์ระหว่างญาติและผู้ป่วย ดีขึ้น ส่งผลต่อสุขภาพจิตของครอบครัว ช่วยให้ญาติลดความเครียด ความ คับข้องใจ เรียนรู้วิธีคลายเครียดด้วย
- 5. ญาติหรือสมาชิกในครอบครัวของผู้ ป่วยจิตเภทที่รักษาตัวอยู่ที่โรง พยาบาล ทั้งแบบผู้ป่วยนอกและผู้ ป่วยใน โดยมีคุณสมบัติ ดังนี้ 1. มีบทบาทสำาคัญในการดูแลผู้ ป่วยหรือใกล้ชิดกับผู้ป่วยมากที่สุด 2. มีความประสงค์เข้าร่วมกิจกรรม ด้วยความสมัครใจ 3. สามารถเข้าร่วมกิจกรรมได้ ครบถ้วน ตั้งแต่ต้นจนจบ
- 6. รูปแบบกิจกรรม มี 2 รูปแบบ 1. กลุ่มการเรียนรู้และเสริมสร้าง กำาลังใจ 2. กิจกรรมกลุ่มเสริมพลังเครือข่าย ญาติผู้ป่วยจิตเภท 1. กลุ่มการเรียนรู้และเสริมสร้าง กำาลังใจ ใช้รูปแบบการจัดกิจกรรมกลุ่ม แบบมีส่วนร่วม และมีโครงสร้าง
- 7. 1. การสร้างความสัมพันธ์และแรง จูงใจ 2. ความรู้เรื่องโรคจิตเภท ( อาการ และสาเหตุ ) 3. ความรู้เรื่องโรคจิตเภท ( การรักษา และการป้องกัน ) 4. ความรู้สึกและความคาดหวังของ ญาติต่อผู้ป่วยจิตเภท 5. การสื่อสารระหว่างญาติกับผู้ป่วย 6. บทบาทของญาติในการดูแลปรับ
- 11. เป็นกลุ่มเปิด สมาชิกสามารถเข้า ร่วมกิจกรรมกลุ่มในแผนกิจกรรมใด ก่อนก็ได้ แต่ต้องเข้าร่วมกิจกรรม อย่างต่อเนื่องต่อไปจนครบ 8 แผน กิจกรรม จึงจะสามารถประเมินผลได้ การเข้าร่วมกิจกรรมครั้งแรก ต้อง ทำาแบบประเมินผลก่อนเข้าร่วม กิจกรรมทุกคน pre –test ( แบบ ประเมินความรู้ เจตคติและทักษะใน การดูแลผู้ป่วย) มีการประเมินผลการ เข้าร่วมกิจกรรมทุกครั้งหลังจบกลุ่ม
- 12. วัน - เวลา เข้าร่วมกิจกรรม ทุกวัน อังคาร เวลา 11.00-12.00 น. วันละ 1 แผนกิจกรรม ดำาเนินการตั้งแต่ปี 2555 – ปัจจุบัน สถานที่ ห้องกิจกรรมกลุ่ม กลุ่มงาน สังคมสงเคราะห์ โรงพยาบาลพระ ศรีมหาโพธิ์ ( เดิมใช้สถานที่ร่วมกับคลินิกรักษ์ จิตอุ่นใจ )
- 13. ใช้รูปแบบการจัดกิจกรรมกลุ่ม แบบมีส่วนร่วม ประกอบด้วย 1. การแลกเปลี่ยนประสบการณ์ 2. การเปิดเผยความรู้สึกต่อสมาชิก กลุ่ม 3. การประชุมปรึกษาแสดงความคิด เห็น 4. ผู้นำากลุ่มสรุปและบรรยายประเด็น สำาคัญ 5. ฝึกปฏิบัติโดยการสวมบทบาท
- 14. โครงการพัฒนาศักยภาพญาติ ในการดูแลผู้ป่วย จิตเภท ด้วยกิจกรรมกลุ่มและการเสริมพลังเครือ ข่ายญาติ ดำาเนินการเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2556 ณ หอประชุมโรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์ ประกอบด้วย 1. กิจกรรมเปิดใจ 2. กิจกรรมกลุ่มสายใยรักผู้ ป่วยและญาติ 3. กิจกรรมกลุ่มสร้างพลังเครือข่ายญาติ
- 15. 1. ญาติมีความเข้าใจ ลดความคาดหวัง ความกังวล มีมุมมองต่อการแก้ไขปัญหาที่ หลากหลาย ตระหนักในบทบาทการดูแลผู้ ป่วยมากขึ้น ได้ฝึกทักษะใหม่ๆ ในการดูแล ตัวเองและผู้ป่วย ทำาให้ผู้ป่วยลดอัตรา กำาเริบซำ้า 2. ผู้ป่วยที่ญาติเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มพัฒนา ศักยภาพญาติฯ มีอัตราการไม่กลับมารักษา ซำ้าภายใน 1 ปี เป็นไปตามเป้าหมาย ( ร้อย ละ 90 ) คือ 92.31 , 90.14 , 94.11 ในปี 2555 , 2556 , 2557 94.11 90.14 92.31
- 16. ความเปลี่ยนแปลงที่พบ ( สัมภาษณ์จาก การถอดบทเรียนและติดตามหลังจากมาเข้า กลุ่มในแต่ละครั้ง ) ญาติ : - มีความเข้าใจผู้ป่วย ลดความคาด หวังที่มีต่อผู้ป่วยได้ ไม่กดดันผู้ป่วย ( จากเดิมที่ญาติต้องการให้ผู้ป่วยช่วย ทำางาน) จนส่งผลให้บรรยากาศการ อยู่ด้วยกันระหว่างญาติและผู้ป่วยดีขึ้น - มีแนวทางในการดูแลผู้ป่วย โดย เฉพาะการสนับสนุนให้ผู้ป่วย ได้รับการ
- 17. - สามารถลดความกังวลให้ แก่ญาติได้ ภายหลังจากที่ญาติมี ความรู้และ มีทักษะในการจัดการ กับอาการเปลี่ยนแปลงของผู้ป่วย รู้จักสังเกตอาการผิดปกติที่เกิดขึ้น - มีทักษะในการสื่อสารกับผู้ป่วย เหมาะสมมากขึ้น เช่น ไม่ตะคอกใส่ผู้ ป่วยจนผู้ป่วยรู้สึกอับอายเพื่อนบ้าน ไม่ด่าทอ สามารถบอกดีๆ พูดคุยถึง ความต้องการของตนได้อย่างตรงไป ตรงมา - มีความรู้สึกที่ดีต่อผู้ป่วยมากขึ้น
- 18. - ญาติเข้ามามีส่วนร่วมในการดูแล ช่วยเหลือผู้ป่วยมากขึ้น ไม่ปล่อยให้ ผู้ป่วยใช้ชีวิตตามลำาพัง / โดดเดี่ยว เหมือนก่อน โดยญาติจะมารับผู้ป่วย ไปพักอาศัยอยู่ต่างจังหวัดด้วยกัน - ญาติมองเห็นประโยชน์ของการ เข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มฯ เนื่องจากญาติ ได้พบปะกับครอบครัวของผู้ป่วยรา ยอื่นๆ ได้ระบายความรู้สึก ได้ปรับ ทุกข์ ได้รับฟังประสบการณ์ การดูแล ผู้ป่วยของแต่ละครอบครัว ทำาให้ ญาติ / ครอบครัว มีมุมมองที่หลาก หลาย ได้เรียนรู้เทคนิคใหม่ๆ ไปปรับ
- 19. ผู้ป่วยมีอาการทางจิตสงบ ช่วย เหลืองานได้ เช่น ล้างถ้วยชาม ปัด กวาดบ้าน เก็บดอกมะลิให้แม่ร้อย มาลัยขาย เลี้ยงไก่ เลี้ยงหมู เป็น พนักงานเก็บค่าโดยสารรถประจำา ทางอยู่ต่างจังหวัด ขายผัก ขายผ้า ที่ตลาดนัด ขายต้นไม้ จัดเตรียม ร้านก๋วยเตี๋ยวช่วยแม่ ช่วยพ่อขับรถ แม็คโคร ช่วยกรีดยาง เป็นต้น ผู้ป่วยได้รับกำาลังใจ จากการที่ญาติ
- 20. ญาติ…. “เดี๋ยวนี้ฉันดูแลเขาให้สะอาด จัดยาให้เขากินไม่เคยลืม ถ้าเขาโมโหก็ พยายามไม่ดุด่าเขา พูดกับเขาดีๆ เขาก็ อ่อนลง หลังจากอบรมไป เขาดีขึ้นมาก ไม่ โมโหแม่อีก ฉันว่าฉันเป็นคนดี ( ไม่ป่วย ) ฉันต้องเข้าใจคน ป่วย” พยาบาลประจำาตึกผู้ป่วยใน ที่ส่งญาติเข้ากลุ่ม…. “ทำาให้ ญาติลดทัศนคติที่ไม่ดีต่อผู้ป่วย ญาติเข้าใจสาเหตุของการป่วย ร่วม มือในการดูแลรักษาผู้ป่วย ด้าน อารมณ์ของญาติ ผ่อนคลาย ไม่ เครียด ด้านการพยาบาล ลดภาระ การสอนรายบุคคล แพทย์จำาหน่ายผู้
- 21. ได้ Psychoeducation เป็นกลุ่ม ถ้าเป็นกลุ่มปกติจะไม่กล้าถาม ในกลุ่ม ญาติจะกล้าถามมากกว่า ญาติมีความ มั่นใจในการดูแล นิ่งขึ้น สามารถ ดูแลไม่ให้ผู้ป่วยก้าวร้าว มีวิธีการพา ผู้ป่วยมารับการรักษาหลายช่องทาง ลดภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ ไม่มีการบาดเจ็บ มีกลุ่มที่ คอยSupportจิตใจ ประคับประคอง กันได้ มีโอกาสพูดในสิ่งที่ไม่สบายใจ ในการดูแลผู้ป่วย มีกลุ่ม Support และ Ventilation และญาติมีทักษะ การสื่อสาร ลดการตำาหนิผู้ป่วย รู้ว่า ตัวกระตุ้น
- 22. ญาติเป็นบุคคลสำาคัญต่อการหาย ทุเลาของผู้ป่วยจิตเภท การพัฒนา ศักยภาพญาติ ส่งผลดีต่อการไม่กลับ มารักษาซำ้าของผู้ป่วย การเรียนรู้และเสริมสร้างกำาลังใจ แบบมีส่วนร่วม ทำาให้ญาติเรียนรู้ได้ ดี และมีการช่วยเหลือกันแบบเพื่อน ช่วยเพื่อน ( self help group )