ว ธ สอนแบบสร_างศร_ทธาและโยน_โสมนส_การ
- 2. การสอนโดยการสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการ เป็นวิธีการ เรียนรู้ที่พระพุทธเจ้าได้ทรงวาง เป็นวิธีการที่สามารถอธิบายด้วย ภาษาทางการศึกษาสมัยใหม่ว่า มีลักษณะบูรณาการของหลัก จิตวิทยาการเรียนรู้ หลักการแนะแนว และหลักการสอน อย่าง ผสมกลมกลืน ได้สัดส่วนสมดุลกัน
- 3. นอกจากนั้นในแต่ละองค์ประกอบและขั้นตอนในการสอนที่สร้าง ศรัทธาและโยนิโสมนสิการ ยังมีหลักการย่อยๆขยายความ ซึ่งครู สมัยปัจจุบันน่าจะยึดถือและนามาประพฤติปฏิบัติให้สมกับเราได้ ดวงแก้วอันล้าค่าทาง ”การศึกษา” นี้อยู่ในมือ
- 4. การเรียนการสอนที่เริ่มต้นด้วยการสร้าง ส่งเสริม ชักจูงและปลุก เร้าให้เกิดความเชื่อถือและเชื่อมั่นในตัวครูผู้สอน สาระที่เรียน และวิธีการเรียนว่าจะบังเกิดประโยชน์สูงสุดแก่ตัวผู้ที่ศึกษา การ สร้างศรัทธาจึงเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนมีฉันทะ มีแรงจูงใจใฝ่รู้ ซึ่งสามารถแบ่งปัจจัยภายนอกนี้ได้เป็น 2 องค์ประกอบใหญ่คือ
- 6. การสอนให้เกิดโยนิโสมนสิการ ศรัทธานั้นเป็นปัจจัยภายนอก ซึ่งจะต้องควบคู่ด้วย วิธีการแห่งปัญญาจึงจะเกิดสัมมาทิฐิ สัมมาญาณ และสัมมาวิมุตติ ได้ ปัจจัยภายในคือวิธีการแห่งปัญญานั้นเป็นวิธีการศึกษาฝึกอบรม ที่แท้และสาคัญที่สุด ดังจะเห็นได้จากการที่พระพุทธเจ้าได้ทรงเน้น หลักของการคิดโดยแยบคาย (โยนิโสมนสิการ) และได้ทรงใช้วิธี สอนให้คิดถึงถึง 10 วิธีคือ
- 7. - คิดแบบสืบสาวหาสาเหตุปัจจัย - คิดแบบแยกแยะส่วนประกอบ - คิดแบบรู้เท่าทันธรรมดา - คิดแบบแก้ปัญหา - คิดแบบสัมพันธ์หลักการกับความมุ่งหมาย - คิดมองคุณโทษและทางออก - คิดแบบคุณค่าแท้และคุณค่าเทียม - คิดแบบอุบายปลุกเร้าคุณธรรม - คิดตามสภาพความเป็นอยู่ปัจจุบัน และ - คิดจาแนกแยกแยะให้ครบทุกแง่ทุกมุม
- 8. ในการเสนอแนวทางการประยุกต์พุทธวิธีการสอนมาใช้ ในการสอนในปัจจุบัน ตามหลักการสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการ นั้น มี 3 แนวทางดังนี้คือ
- 9. การประยุกต์การสอนตามวิธีการของพระพุทธเจ้า หลักการ การสอนโดยสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการนี้ใช้ สอนได้ทุกระดับการศึกษา มุ้งเน้นให้ครูเป็นกัลยาณมิตรของศิษย์ ครูและศิษย์มีความสัมพันธ์อันดีต่อกัน และศิษย์ปฏิบัติอย่างถูก วิธี จนสามารถใช้ปัญญาแก้ปัญหาได้อย่างหมาะสม
- 10. ขั้นตอนการสอน 1. ขั้นนา การสร้างเจตคติที่ดีต่อครู วิธีการเรียน และบทเรียน 1.1 การจัดบรรยากาศในชั้นเรียนให้เหมาะสม 1.1.1 เหมาะกับระดับของชั้นเรียน เช่นการจัดชันเรียนในระดับ ปฐมวัยศึกษา ประถมศึกษา มัธยมศึกษาและอุดมศึกษา
- 11. 1.1.2 เหมาะกับวัยและภูมิหลังของผู้เรียน บรรยากาศของชั้น เรียน สาหรับเด็กเล็กๆ อาจมีความร่าเริง สนุกสนานมีเสียงเพลง ดนตรีประกอบเป็นต้น 1.1.3 เหมาะสมกับวิธีการสอน บรรยากาศและสภาพชั้นเรียนที่ สอนโดยวิธีการบรรยาย การสาธิต การทดลอง การแสดงบทบาท สมมุติ เป็นต้น
- 12. การประยุกต์การสอนโดยให้สอดคล้องกับวิธีการสมัยใหม่ หลักการ ปัจจุบันนี้ได้มีการนาทฤษฎีการสอนของนักการศึกษา ต่างประเทศมาประยุกต์ใช้หลายวิธีการด้วยกัน ในที่นี้ใคร่ขอเสนอ ตัวอย่างวิธีการสอนเพื่อความคิดรวบยอด ความคิดรวบยอด เป็น ความคิดและความเข้าใจที่เกิดขึ้นจากการรับรู้และประสบการณ์ ซึ่ง ทาให้บุคคลสามารถใช้เหคุผลและวิธีการต่างๆมาจาแนก สัมพันธ์ รวบรวม และสรุป กระบวนการสอนเพื่อสร้างความคิดรวบยอด ประยุกต์จากแนวการสอนโดยสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการ เป็น กระบวนการที่ครูและนักเรียนได้ร่วมกันทากิจกรรมการเรียนการ สอนตามขั้นตอนดังต่อไปนี้
- 13. กิจกรรมขั้นตอน 1.การเตรียมบรรยากาศในชั้นเรียนและการสร้างศรัทธา 1.1 จัดสภาพห้องเรียนให้สงบสะอาด 1.2 สร้างความคุ้นเคยและความไว้วางใจซึ่งกันและกัน 1.3 เร้าความสนใจของนักเรียน 1.4 เสนอเหตุการณ์ สถานการณ์ ปัญหาและตัวอย่าง 1.5 การเสนอแหล่งข้อมูลทั้งที่มีอยู่ภายในสังคม
- 14. กิจกรรมขั้นสอนเพื่อสร้างความคิดรวบยอด การแสวงหาข้อมูล ข้อเท็จจริง ความรู้และหลักการ 1.1 ฝึกวิธีการรวบรวมความรู้โดยสามารถใช้ทักษะต่างๆเช่น ทักษะภาษา ฯลฯ 1.2 ประมวลข้อมูล จัดประเด็นหมวดหมู่ของข้อมูล
- 15. การวิเคราะห์และตัดสิน ในการเรียนจะวิเคราะห์ เลือกและตัดสินใจได้นั้น ครู และนักเรียนต้องร่วมกันทากิจกรรมต่างที่จะนาไปสู่การเลือกและ การตัดสินใจ เช่นการศึกษากรณีตัวอย่างสถานการณ์จาลอง การ วิเคราะห์ข้อมูล การทดลองปฏิบัติ แล้วนาหลักการมาวิเคราะห์ ผลที่เกิดขึ้น เปรียบเทียบเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของคุณสมบัติ ประโยชน์และโทษ ตามเหตุและผล
- 16. ครูจัดกิจกรรมย้าทวนความคิดรวบยอด เพื่อให้นักเรียนมีความ เข้าใจ เกิดความม่นใจพิสูจน์สรุปได้ดียิ่งขึ้น โดยจัดกิจกรรมที่ ช่วยให้นักเรียนสามารถ 1.1 เชื่อมโยงกับความคิดรวบยอดเดิมที่เกี่ยวข้องกัน 1.2 คิดหาเหตุผล และยกตัวอย่างตามประสบการณ์เดิมและ ประสบการณ์ใหม่ได้ 1.3 แสดงออกซึ่งเจตคติและเสนอแนวปฏิบัติตนตามความคิด รวบยอดที่สรุปได้
- 17. กิจกรรมขั้นปฏิบัติและประเมินผล นักเรียนนาความคิดรวบยอดไปปฏิบัติตามขั้นตอนดังนี้ 1.1 ปรับความคิดรวบยอดที่สรุปได้ให้สอดคล้องกับสภาพการณ์ ในชีวิตจริง 1.2 แสวงหาปฏิบัติที่เหมาะสมหลายๆวิธี 1.3 ปฏิบัติตามความคิดรวบยอดและแนวทางนั้นๆอย่าง สม่าเสมอ โดยให้ถูกต้องกับหลักธรรม ประเพณีค่านิยม กฎหมาย และระเบียบแบแผน
- 18. นักเรียนนาความคิดรวบยอดไป ประเมินผลจากการปฏิบัติโดย 1.1 วิเคราะห์ผลที่เกิดขึ้น 1.2 วิเคราะห์ผลและประเมินตนเอง 1.3 รับฟังการประเมินโดยผู้อื่น 1.4 ปรับปรุงตนเอง
- 19. การประยุกต์โดยการนาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา มาใช้ในขั้นตอนของกระบวนการสอน การจัดขั้นตอนจาก หัวข้อธรรมะนั้นๆโดยตรง จากการที่ได้ศึกษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา หัวข้อธรรมะที่พระพุทธเจ้าได้แสดงไว้นั้นล้วนแต่เป็นหลักปฏิบัติ ที่ทาให้บุคคลได้ฝึกฝนอบรมตนเองทั้งสิ้นยกตัวอย่าง หัวข้อ ธรรมะเรื่อง พละ๕หรืออินทรีย์๕ซึ่งเป็นธรรมะที่สร้างพลังสาคัญ ในการทาภารกิจใดๆหรือในการฝึกปฏิบัติอบรมตนให้บรรลุ เป้ าหมายและเป็นพลังที่เริ่มต้นจาก ศรัทธา ไปสู่ปัญญาที่แท้จริง
- 22. โมึϸ