1. Айдарова Жаңагүл Сисенғалиқызы
Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы, Қаратөбе орта мектебі
Ағылшын пәні мұғалімі
Сыныбы:6 сынып
Тақырыбы:« Ұлыстың ұлы күні құтты болсын!»
Мақсаты:Оқушыларға Ұлыстың ұлы Наурыз мерекесін тойлауы туралы толық
мағлұмат беру, халқымыздың
салт – дәстүрін, әдет – ғұрпынүйрете отырып, «Наурыз» Қазақтыңұлттық мейрамы
екенін ашып көрсету.
Көрнекілігі: Нақыл сөздер жазылғанплакат, үнтаспа, ұлттық киімдер, ұлттық
тағамдар, шарлар, суреттер.слайдтар
Барысы:
1-Жүргізуші: Құрметтіұстаздар, оқушылар, ата – аналар! Сіздерді қазақтың ұлттық
мерекесі Ұлыстың ұлы – Наурыз Мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз. Бүгінгі
болғалы отырған«Ұлыстыңұлы күні» атты тәрбие сағатымызғақош келдіңіздер!
Сіздерді келіп жеткен көктем мерекесімен құттықтап, сіздерге шаттық тілей отырып,
мерекелі тәрбие сағатымызды ашықдеп жариялаймыз!Жаңа өмірдің қайта
басталатын күн есебінің басы, көктемнің көшбасшысы, қанатына маржан тағып
қараторғайжеткенде көктемнің алғашқы жаңбыры себелейді. Сіресіп жатқан қар
еріп, көл – көсір су болыпағады. Өсімдік ұйқыданоянады, бәйшешек қаулайды. Жер
әлемді жайнатып, әнші құстарды сайратып, Наурыз тойынтойлайтын Ұлыстың ұлы
күні келді. Тойқұтты болсын, ұлыс оң болсын!
Хор «Наурыз айы толғанда»
2-Жүргізуші:
Көптен күткен Наурыз тойы арайлы,
Нұрға бөлеп міне жатыр манайды!
Мал біткеннің бал татыған ұызды,
Қуат болыпқанымызға тарайды.
Төрттүлік мал халқымыздыңсүйері,
Көңілімнің күмбірлеген күйі еді.
«Аман ба» деп мал жаның?
Бірін-бірі құшақтасып сүйеді.
— Ал, балалар! Құрметті ата-аналар, ұстаздар!Бәріміз тұрыпбір-бірімізді құшақтап,
бір-бірімізге жақсы тілектер айтып, Наурыз мейрамымен құттықтайық!
2. Наурыз – Ұлыстың ұлы күні құтты болсын!
Ақ мол болсын!
Жаңа жыл бақ, береке, молшылық әкелсің!
Сая:
Ұлыс күні кәрі жас
Құшақтасып көріскен
Жаңа ағытқан қозыдай
Жамырасыпөріскен.
Айдын:
Күттіріп келген жыл басы
Бізбен бірге жырлашы.
Дастарханға елімнің,
Береке, ырыс сыйлашы.
Ата – бабам тойлаған
Әз – Наурызым, армысың!
Жанбек:
Уа халайық, халайық
Ақ сандықты ашайық.
Бұл мереке бұл тойдың
Шашуларын шашайық!
Қарақат:
АрмысыңНаурыз,
Қуаныш боп, кір төрлет!
Ел болып саған,
3. Көрсетіп жатыр сый – құрмет!
Назерке:
Келіңдер, Наурыз күнін қарсы алайық,
Билейік, жыр жырлайық, ән салайық.
Қаһарлы қыстан өтіп, Наурыз келді,
Арқаңды кеңге созшы, уа халайық.
Аманбек:
Бауырласқа тәнтіміз,
Бұзылмағансалтымыз.
Кең даламның ежелгі,
Қазақ деген халқымыз.
Өзгеұлттай біздің де
Бар дәстүр мен салтымыз.
Динара:
Тәуелсіз биік халқымның желбіреп туы шалқысын,
Әз Наурыз келіп еліме, Жер – Ана бойы балқысын.
Жаңғырар дәстүр - салтымның көсілсін бұлақ жалғасып,
Қастерлі менің халқымның мереке Наурыз жыл басы!
Би «Қамажай»
Айдар:
Жүріңдер Наурыз тойға басыпаяқ
Қалыс адам қалмасын некен – саяқ.
Ән шырқап, би билейік, қауым болып,
Тұрмайтынуақыт келді өнердіаяп
Дана:
Қош келдің Наурызым Ардақты,
Халқым саған бар үмітін арнапты.
Жылда осылай келе бергін жасарып,
Гүлге бөлеп, нұрғабөлеп аймақты.
1-Жүргізуші:Эленораның орындауында «Мереке» әні.
2-жүргізуші:Қазақ халқы қонақ күтуді де, қонақ болыпқыдыруды да қызықкөрген.
Сондықтанқазақ халқының тойлары да көп болған. Соныңбіреуі бесікке салу.
4. Бесікке салу тойынажиналғандар өлең айтып, әзіл –қалжын, ұлттық ойындарын
ойнап көңіл көтерген. Бала он екі ай шамасында қаз тұрып, бір-екі аттап үстел
жағалап жүреді. Осы кезде балаға арналған қазақ халқында «Тұсаукесер» тойы
өткізіледі.
1-Жүргізуші: Наурыз мейрамындахалық қуанып ұлттық ойынтүрлерін ойнап көңіл
көтерген. Сонынішінде «Көкпар», «Қызқуу», «Арқан тартыс»
арқан тарту т.б ойындар. (интерактивті тақтамен жұмыс)
— Ал, балалар, ендеше «арқан тартыс» ойынынойнап, күшімізді сынап көрелік! Екі
командаға бөлініп арқанды тартасыңдар.Кімнің командасы осы арқанды бірінші
болыпөзіне қарай тартады, солкоманда жеңімпаз болыпесептеледі. 1,2,3!
Бастаймыз!(балалар арқан тартысады)
«Жігер» тобы жеңіске жетті.
Жұргізуші:Рахмет! Отырамыз!
Ұлдар арасында «Қол жығыспақ» ойыны
2-Жүргізуші: Қазағымныңсалт – дәстүріжаңғырған,
Тәлімді ой сынағы, тәрбие көзі қалдырған.
Салт – дәстүрдіардақтайық, ағайын,
Қазақ атты үлкен, кіші балдырған.
Жиналыппыз сәтті күні бәрімізде,
Үлкен, кіші, жасымыз, кәрімізде.
Төрлетіңіз қадірменді қонақтар,
5. Гүл – гүл жайнап мына біздің төрімізге – деп ендігі кезекті Наурыздағы салт –
дәстүрлергеберсек.Менсіздереге сұрақтар қояйын,сіздер жауап беріңіздер.Сонымен
1-жүргізуші:Наурызкөк – Наурыз айында ұшып келетін көктем құсы. Қарасы шағын
ғана, осы құсы шығыс елі күтіп жүреді. Оны алғаш көргендер «Наурыз келдің бе?»
деп шақырып, жем шашады.
Наурызнама – шат – шадыман, ойын – сауық. Тойдаат – жарыс, түрлі ойындар
өткізіліп, наурыз жырлары айтылады. Наурызнамада Қыз – жігіттер жиналып, бас
қосыпұйқыашар әзірлейді. Ол уыз, ет сияқты дәмді тағамдардан жасалады. Жігіттер
қыз – келіншектерге сақина, сырға, айна, тарақ сияқты сыйлықтар береді. Оны
«селтеткізер» деп атайды.
2-жүргізуші:Наурызша – Наурыз айында жұп – жұқа қиықша қырбыққар түседі.
Оны халық «Наурызша» деп атайды.
Наурызшешек – наурыз айында өсетін жапырақты түрлі – түстігүлді, қауашақты
әсем шөп. Майының дәрілік қасиеті бар. Қазақстанныңтаулы аймақтарында оның
бірнеше түріөседі. «Наурызшешек» «Қызылкітапқа» енген, сирек кездесетін, бағалы
өсімдік.
Наурызкөже – Наурыз тойына тән көпшілікке арналған мерекелік тағам. Оны әр үй
жеті түрлі дәмнен: сүт, ет, су, тұз, тары, құрт, жеміс, т.с.с тағамдарданжасап, оған
қазы шұжық сияқты сыйлы мүшелер қосып, мерекемен құттықтауға келгендерге
ықыласпен ұсынады. Наурыз көженің дәстүрлік, мерекелік, ұлттық тағылымы өте
зор.
Наурыз көже ұсынылады:қыздартаратады.
1-Жүргізуші: Шығыстыңкүнтізбесі бойынша күн мен түннің теңескен көктемгі
мерекесі жыл сайынасыға күтетін жарқын үміт, жастық пен жаңару мерекесі, бүкіл
әлемге береке, бақыт, бейбітшілік дарытатынҰлыстың ұлы күні – Әз Наурыз құтты
болсын. КүншығыстыңНаурызы келгенде Самарқанныңкөк тасы еріп, жылғалардан
су ағып, бәйшешек гүл атып, күннің көзібүкіл әлемге нұрыншашып, үйсізді үйлімен
теңестіреді.
2-жүргізуші:Қазағымның салт-дәстүріжаңғырған
Тәлімді ой сынағы, тәрбие көзі қалдырған
Салт-дәстүрдіардақтайық ағайын,
6. Қазақ атты үлкен, кіші балдырған
Жиналыппыз сәтті күні бәрімізде
Үлкен, кіші, жасымыз, кәріміз де
Төрлетіңіз, қадірменді қонақтар
Гүл-гүл жайнап мына біздің төрімізге – деп ендігі кезекті Наурыздағы салт-
дәстүрлергеберсек…
1-Жүргізуші:
1. Ертеде жеті жігіт жеті шырақ жағып, ауылды аралайды екен. Неліктен?
(Жауабы: Жаманшылық ескі жыл мен кетсін деген ниетпен жеті шырақ жағып
ауылды аралаған.)
2. Наурыз күні дастархан үстінде қандай тағамдар болуы керек? (Жауабы: Наурыз
көже, бауырсақ, жеті нан, қазы-қарта т.б.)
3. Наурыз тілекдеген не? (Жауабы: наурызтілек – достықкөңілмен тілектестіктің,
адамгершіліктің, белгісі әр тойдың жарасты салтының бірі ретінде айтылған. Әр адам
өзіне, отбасынанемес туыс – туғандары мен дос – жарандарынҰлыстың ұлы күнімен
құттықтап, жақсы тілектілейді, бір – бірінің үйіне кіріп дәм татады)
4. Қыдыр ата қай күні адамдар арасына келетін болған? (Жауабы: 21 наурыз)
5. Наурыз бата дегеніміз не ? (Жауабы: халықтабатаныңтүрлерікөп. Соныңбірі –
Наурыз бата. Мұнданаурызнамаөткізгендергеосы күнгеарнап, «наурызкөжеге»
шақырғандарға, тойда өнер көрсеткенақын, әнші, палуандарғат.б. өнерпаздарға, жас
талапкерлерге ақсақалдар мен әжелер, ел ағалары бата береді)
2-жүргізуші:
1.Ұлыс күні адамдар бір – біріне не айтқан? (жақсы тілек айтқан)
2.Үлкен адамдар не берген? (бата берген)
3. Наурыз көжеге неше түрлі тағам қосылады?(7 немесе 9)
4.Көктемнің алғашқы гүлі қалай аталады? (бәйшешек)
5. «Наурыз» сөзіқандай мағына білдіреді? (жаңа күн)
6. Тұсаукескен адамға не береді? (кәде береді)
7.Тұсауды қандай жіппен кеседі? (ала жіп)
8.Тұсауды кім кеседі? (жасы үлкен, өнегелі, жылдам жүретін, пысықадам)
1 – жүргізуші: Ендігі кезекте өнер көрсеткен оқушыларға үлкендерден наурыз бата
сұраймыз. Біздеүлкен атамыздан балаларыңызға бата беруінізді сұраймыз.
Ата: Ескендір
7. Сұрасаңбата берейін,
Үстемболсынмерейің.
Ықыласпенқолжайсаң,
Ақтілектітөгейін.
Ұлысоңболсын,
Ақ мол болсын!
Қайдабарсаңжолболсын!
Ұлысбақтыболсын,
Төрттүлікақтыболсын!
Ұлысберекеберсін,
Бәле – жала жергеенсін!
Ұлыхалқымтоқболсын,
Көйлектеріңкөкболсын!
Уайым – қайғыжоқболсын,
Қуаныштарыңкөпболсын!
Әумин!
(бетін сипап бата береді.)
Белсене қатысқан оқушыларды марапаттау үстінде
1 – жүргізуші:
Сәулесіндей көріндей таңғы үміттің,
Басын қостыңсалт – дәстүр сан ғұрыптың.
ЖасаНаурыз, жарқыра көкте күндей,
Мерекесі достықтың, мәңгіліктің.
2жүргізуші
Өлең өрлеп, жыр самғай,
Үйлесті әсем сәніміз.
Болады екен жыл сондай-
Қандай болса Наурыз!
Жан қалмасың жай тұрған,
Мәз болсынжас кәріміз.
Күйшертілсің, ән айтып,
8. Би билейік бәріміз.
1жүргізуші
Наурыз құтты болсын,
Дендеріңіз сау мықты болсын!
Наурыз тойы келе берсін,
Барлық халық бақытқа кенелсін!
Еліміздің несібесі көп болсын,
Қош, сау болыңыздар, халайық,
Көріскенше күн жарық болсын! Уақыт бөліп келгендеріңізге рахмет!