რომაული დაპყრობები
- 2. რომი მილიტარისტული სახელმწიფო იყო , მამაცი და ორგანიზებული ჯარით , რომელსაც მსოფლიო ლიდერობის გზაზე კართაგენი ეღობებოდა ( აფრიკა, დღევანდელი ტუნისის ტერიტორია ) ძვ.წ III საუკუნისათვის დას. ხმელთაშუაზღვის დიდ ნაწილს აკონტროლებდა . რომსა და კართაგენს შორის სამი სისხლისმღვრელი ომი გაიმართა ძვ.წ III – II სს. , რომლებსაც “პუნიკური ომები“ ეწოდება. I. პუნიკური ომი – ძვ.წ 264–241 წლებში. გარდამავალი უპირატესობით მიმდინარეობდა : სიცილიაზე, აფრიკასა და ზღვაზე – საბოლოოდ რომმა გაიმარჯვა , რომაელებმა კონტროლი მოიპოვეს სიცილიაზე, სარდინიასა და კორსიკაზე. II. პუნიკური ომი – ძვ.წ 218–201 წლები. ჰანიბალი ძვ.წ 219 წელს თავს დაესხა რომის მოკავშირე საგუნტუმს ესპანეთი , ამან გამოიწვია ომის დაწყება . ჰანიბალი რომში ალპების გავლით ჩავიდა , ეს რომაელებისთის მოულოდნელი იყო და ისინი მოუმზადებლები აღმოჩნდნენ . ჰანიბალმა კანესთან ძვ.წ 216 წელს გაჟლიტა რომაელები . ამის შემდეგ რომაელები გადამწყვეტ ბრძოლას გაურბოდნენ, ისინი ჰანიბალის ლაშქარს „ფიტავდნენ“ ... მართლაც მალევე გაუჩნდა ჰანიბალს პრობლემები ჯარის მომარაგებასა და შევსებასთან დაკავშირებით . ამავე დროს რომაელები – პუბლიუს კორნელიუს სციპიონის ( სციპიონ უფროსის) სარდლობით კართაგენისკენ დაიძრნენ ,
- 3. ჰანიბალიც სასწრაფოდ კართაგენში დაბრუნდა , გადამწყვეტი ბრძოლა მოხდა ზამასთან ძვ.წ 202 წელს , ამ ბრძოლაში სციპიონმა დაამარცხა ჰანიბალი . ამ წარმატებისთვის მას „აფრიკელის“ წოდება მიანიჭეს კართაგენი დათანხმდა უაღრესად მძიმე ზავს და დაკარგა ზესახელმწიფოს სტატუსი. ჰანიბალი თავს ელინისტურ სახელმწიფოებს აფარებდა და არაერთხელ გამოიჩინა თავი სახმელეთო თუ საზღვაო ბრძოლებში . ძვ.წ 183/182 წელს , როდესაც მისი დაკავებისა და რომისთვის გადაცემის გადაცემის საფრთხე რეალური გახდა, ჰანიბალმა თავი მოიკლა. რომი პარალელურად ებრძოდა მაკედონიას და ბალკანეთის ნახ.კ . ძვ.წ II საუკუნის პირველ ნახევარში დიდ წარმატებას მიაღწიეს მაგრამ , კართაგენის არსებობა არ ასვენებდათ. III პუნიკური ომი – ძვ.წ 149–146 , რომაელებს სარდლობდა სციპიონ ემილიანუსი . კატონი ყველა საჯარო გამოსვლაზე ამბობდა : „კართაგენი უნდა დაინგრეს“ და ასეც მოხდა მესამე პუნიკური ომის შემდეგ . რომი იწყებს თავისი ძალაუფლების აღ. ხმელთაშუაზღვისპირეთში გავრცელებას , რისგამოც იგი აწარმოებს ილირუიულ ომს :
- 4. პირველს ძვ.წ 229–228 წლებში , ხოლო მეორეს ძვ.წ 219 წელს_ იმორჩილებს ადრიატიკის სანაპიროს . სამ მაკედონიურ ომს – იმროჩილებს ბალკანეთს . ძვ.წ 200–190 წლებში ე.წ კელტებთან ომის შემდეგ რომი ასრულებს ჩრ.იტალიის დაპყრობას . ძვ.წ 190 წელს ამარცხებს მაკედონიის მოკავშირეს სელევკიდების მეფეს – ანტიოქოს II ს _ ხელში იგდებს მცირე აზიის საკმაოდ დიდ ნაწილს. ძვ.წ 146 წელს გამარჯვების შემდეგ იგი თითქმის მთელ საბერძნეთს იმორჩილებს . ძვ.წ 133 წელს რომი მცირე აზიის დასავლეთით, ატალოს III-სგან იღებს პერგამონის ელინისტურ სახელმწიფოს. საბოლოოს ძვ.წ 129 წელს ამბოხებების ჩახშობის შემდეგ ანატოლიის ამ რეგიონში ქმნის პროვინციას , სახელად აზია. ამ ყველაფრის შემდეგ რომი გადაიქცა უძლიერეს ძალად მთელ ხმელთაშუაზღვაში.
- 5. ჰანიბალი