ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
3
Most read
10
Most read
15
Most read
Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο
Καούκη Μανίνα
Ειδική Παιδαγωγός/Συγγραφέας
MA Special Education
Η επιθετικότητα είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να
παρατηρηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου
με πολλές διαφορετικές μορφές και διαστάσεις.
Το ίδιο μπορούμε να διαπιστώσουμε και κατά την
προσχολική ηλικία, καθώς είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω
της αναπτυξιακής της φάσης, μέσα από τους μηχανισμούς
της κοινωνικοποίησης.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει σημαντικά δείγματα
παιδιών ηλικίας από την παιδική μέχρι την εφηβική δείχνουν
ότι η επιθετικότητα αγγίζει τον υψηλότερο δείκτη στην
ηλικία των 3 ετών (Hasan, Drolet, & Paquin, 2003).
Τα περισσότερα παιδιά καταφέρνουν να μάθουν να
διαχειρίζονται την επιθετική συμπεριφορά πριν μεταβούν
στο δημοτικό, υπάρχει όμως ένα ποσοστό το οποίο
μεταβαίνει στο δημοτικό με τέτοιου είδους συμπεριφορές
οι οποίες πλέον είναι πολύ έντονες και φανερές κατά την
εφηβεία (βίαιη εφηβεία).
Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο επιθετική
συμπεριφορά;
«Κάθε πράξη η οποία κατά τη διάρκεια μιας συμπλοκής, παραβιάζει ή
κινδυνεύει να παραβιάσει την σωματική ή ψυχολογική ακεραιότητα ενός
ατόμου»
Η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να είναι είτε σωματική, όπως το
δάγκωμα, το χτύπημα, η κλωτσιά, το σπρώξιμο, είτε λεκτική,
όπως το βρίσιμο, η απειλή (Bouchard et al., 1996). Οι επιθετικές
συμπεριφορές εμφανίζονται σταθερά και συστηματικά σε
διάφορα περιβάλλοντα και χρονικές στιγμές.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών που
εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά;
Έχουν την τάση να είναι υπερενεργητικά, ανήσυχα, απρόσεκτα και να
αρνούνται την βοήθεια αυτών που έχουν ανάγκη.
Η πλειονότητα των συμμαθητών τους απορρίπτει, έχουν χαμηλή
βαθμολογία στις μαθησιακές τους επιδόσεις και η γενικά - συνολική
τους συμπεριφορά, αναστατώνει την εξέλιξη των δραστηριοτήτων μέσα
στη τάξη.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη φύση της επιθετικής συμπεριφοράς,
είναι σημαντικό να επικεντρώσουμε στα ατομικά χαρακτηριστικά του
παιδιού, που μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες κινδύνου επιθετικών
συμπεριφορών, καθώς επίσης και στον τύπο των σχέσεων που έχει με
τους ενήλικες και τους συμμαθητές του.
Καθοριστικό παράγοντα παίζει και το φύλο:
Τα αγόρια εκφράζουν περισσότερη σωματική βία από τα κορίτσια, αλλά
όταν πρόκειται για λεκτική βία, τα κορίτσια επιδεικνύουν ανάλογες, ή και
περισσότερες, επιθετικές συμπεριφορές από τα αγόρια (Tremblay, 2000).
Ένα παιδί που παρουσιάζει αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής ή
μαθησιακές δυσκολίες είναι πιο εύκολο να επιδείξει επιθετικές
χειρονομίες σε σχέση με ένα άλλο παιδί.
Ποιες είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν;
Πολλοί συγγραφείς υποστηρίζουν ότι το οικογενειακό περιβάλλον είναι
αυτό που ευνοεί την επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού (Cowie, 2000,
Tremblay, 2000).
Η έλλειψη προσοχής στα πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού χαρακτηρίζουν
την παραπέρα εξέλιξή του.
Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται με προδιαγεγραμμένες επιθετικές
συμπεριφορές, αλλά τις μαθαίνουν με τον έναν ή άλλο τρόπο μέσα από
το περιβάλλον που ζουν» (Bandura, 1973)
Τα παιδιά που, κατά την προσχολική περίοδο δεν μαθαίνουν πώς να επιλύουν
το πρόβλημα της επιθετικής συμπεριφοράς τους, κινδυνεύουν να έχουν
πολλά προβλήματα στη συνέχεια της ζωής τους.
Τα παιδιά που εκφράζουν στο νηπιαγωγείο επιθετικές συμπεριφορές είναι
συχνά παιδιά που απορρίπτονται από τους συμμαθητές τους. Τα παιδιά αυτά
πολλές φορές γίνονται τα ίδια θύματα βίαιων συμπεριφορών από άλλα
παιδιά. H απόρριψη αυτή είναι πιθανόν να οδηγήσει σε μια νέα μορφή βίας,
με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην γνωρίζουμε ακριβώς την αιτία
πρόκλησης της επιθετικής συμπεριφοράς.
Ποιες εκπαιδευτικές πρακτικές είναι
κατάλληλες;
Αρχικά είναι καλό να αγνοήσουμε την ακατάλληλη συμπεριφορά του
παιδιού (Drifte, 2004). Για κάποια παιδιά, οποιαδήποτε προσοχή,
ακόμη και η αρνητική προσοχή, είναι μια ανταμοιβή. Αν για
παράδειγμα πούμε στο παιδί «σταμάτα!» αμέσως εν αγνεία μας είναι
σαν το επιβραβεύουμε γι αυτή την αρνητική συμπεριφορά, έτσι το πιο
πιθανό είναι να το ξαναεπαναλάβει. Αν όμως αγνοήσουμε την
συμπεριφορά τότε το πιο πιθανό είναι να του δώσουμε το μήνυμα ότι
αυτό που κάνει δεν οδηγεί πουθενά.
Παρατηρούμε πάντα το παιδί, η παρατήρηση ως μέθοδος
προηγείται της λήψης της απόφασης.
Παρατηρούμε το νήπιο όχι ως μαθητή αλλά ως άτομο
πολύπλευρο . Η παρατήρησή μας θα επικεντρωθεί στις μη
αποδεκτές συμπεριφορές, θα παρατηρήσουμε για να μπορέσουμε
να βρούμε την πηγή του προβλήματος.
Παρατηρούμε μια συμπεριφορά ώστε να ανακαλύψουμε το τι
την δημιουργεί.
Τα παιδιά πάντα μέσα από τη συμπεριφορά τους:
Εκφράζουν τα συναισθήματά τους (αγχος, φοβο, κτλ)
Επικοινωνούν
Δηλώνουν τις ανάγκες τους
Μαθαίνουν τον εαυτό τους
Η σωστή επικοινωνία της οικογένειας με το σχολικό
περιβάλλον.
Πολλές έρευνες υποστηρίζουν ότι η συνεργασία των γονέων με το
σχολείο επιδρά θετικά όχι μόνο στην ακαδημαϊκή επίδοση των
παιδιών αλλά και στη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο, καθώς
επίσης και στην αύξηση του κινήτρου για μάθηση
(Γεωργίου, 2000).
Οι γονείς που συνεργάζονται με τους νηπιαγωγούς γνωρίζουν
καλύτερα τα παιδιά τους, κατανοούν τις αδυναμίες και τις
ικανότητες και μαθαίνουν από αυτούς στρατηγικές αντιμετώπισης
προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τόσο στο νηπιαγωγείο
όσο και στο σπίτι.
Δημιουργούμε ένα κατάλληλο αναπτυξιακό πρόγραμμα.
Ένα αναπτυξιακά κατάλληλο πρόγραμμα για νήπια βασίζεται
στον τρόπο με τον οποίο τα μικρά παιδιά σκέφτονται και
μαθαίνουν.
Ενθαρρύνουμε την επιθυμητή συμπεριφορά.
Είναι σημαντικό να δίνουμε άμεση ανταπόκριση προς το
παιδί όταν κάνει κάτι το θετικό.
Για παράδειγμα:
«Κώστα, είμαι πραγματικά πολύ ευχαριστημένη που
βοήθησες το Διονύση να καθαρίσει τα τραπέζια. Μπορείς
να είσαι πολύ υπερήφανος με τον εαυτό σου».
Χρησιμοποιούμε κάτι το συγκεκριμένο ως ανταμοιβή για
να δείξουμε στο παιδί ότι έκανε κάτι θετικό.
Προσπαθούμε να φέρουμε το παιδί πιο κοντά σε άλλα
παιδιά (Κοινωνικοποίηση), το βάζουμε σε διάφορες
δραστηριότητες με ομάδες παιδιών.
Στο χώρο του σχολίου οργανώνουμε αρκετά ομαδικά
παιχνίδια και βάζουμε τα παιδιά σε συνεργασία μεταξύ
τους. Οι εκπαιδευτικοί αρκετά συχνά οργανώνουν ομιλίες
μεταξύ των παιδιών με τους κανόνες της τάξης, τονίζοντας
πάντα περισσότερο την θετική πλευρά των κανόνων.
Μελέτη περίπτωσης: Διονύσης, 5 χρόνων.
Σενάριο:
Μέχρι πρόσφατα, ο Διονύσης, που είναι μοναχοπαίδι, παρακολουθούσε το
πρόγραμμα του κλασικού νηπιαγωγείου, αλλά τώρα, λόγω εργασίας της
μητέρας του, παρακολουθεί το πρόγραμμα ενός ολοήμερου νηπιαγωγείου.
Είναι ένα έξυπνο παιδί και φαίνεται να διασκεδάζει συμμετέχοντας σε
δραστηριότητες και εκτελώντας εργασίες τις οποίες εκπληρώνει πολύ
γρήγορα. Προτιμά να παίζει με ένα ή δυο παιδιά και θέλει πάντοτε να
διευθύνει ο ίδιος το παιχνίδι. Τσιμπάει ή χτυπάει τα άλλα παιδιά όταν δεν
κάνουν αυτά που τους λέει, διατάζοντάς τα να βγούνε από το παιχνίδι,
λέγοντας «Δεν σε αφήνω να παίξεις στο παιχνίδι μου». Ο Διονύσης όλο και
συχνότερα τώρα συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο και ευκαιριακά τσιμπάει
ή χτυπάει κάποιο άλλο παιδί χωρίς κάποιον εμφανή λόγο, μερικές φορές δε
το κάνει, περνώντας απλά από μπροστά του.
Τι ενέργειες κάνουμε;
Αρχικά σκεφτόμαστε τι είναι αυτό που τον προκαλεί να κάνει αυτές τις
ενέργειες (δυσκολεύεται να μοιράζεται πράγματα- μοναχοπαίδι), μπορεί να
βρίσκει το πρόγραμμα κουραστικό ή βαρετό, δεν έχει ίσως από τη
δραστηριότητα αρκετά ερεθίσματα, η ευστροφία τον κάνει να τελειώνει
γρήγορα και έτσι να βαριέται, τέλος μπορεί με βάση τη συμπεριφορά να
προσπαθεί να τραβήξει το ενδιαφέρον)
Αναπτύσσουμε στόχους
Βοηθάμε το παιδί να αναπτύξει ικανότητες συνεργασίας, να
μάθει την αξία της ομαδικότητας, να τηρεί κανόνες.
Βγάζουμε στην επιφάνεια τα καλά στοιχεία του Διονύση
Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο
Βιβλιογραφία
Badura, A. (1973). Aggression: A social learning analysis, New York: Holt.
Bouchard, C, Clarkson, M. & Tessier, R. (1996). Méthodes. In C. Lavallèe, M. Clarkson et L. Chenard
(dir.), Conduites á caractère violent dans la résolution de conflits entre proches, Québec. Enquête
sociale et de santé 1992-1993, chapitre 1, 7-20.
Braken, B. (2000). Clinical observation of preschool assessment behaviour. In B. Bracken (ed.), The
psychoeducational assessment of preschool children (pp. 45-46. Boston: Allyn & Bacon.
Γεωργίου, Σ. (2000). Σχέση σχολείου- οικογένειας και ανάπτυξη του παιδιού. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Cowie, H. (2000). Aggressive and bullying behavior in children and adolescents. In G. Boswell (dir.)
Violent Children and Adolescents. Asking the Question Why? London: Whurr Publishers, 138-150.
Drifte, C. (2004). Encouraging Positive Behavior in the Early Years. A Practical Guide. London: Paul
Chapman Publishing.
Hasan, R., Drolet, M. & Paquin, M. (2003). Les conduites violentes chez les enfants de 3 a 6 ans:
Comprendre pour mieux intervenir. Reflets, 9, (1), pp. 150-172.
Tremblay, E. (2000). L’origine de la violence chez les jeunes. Isuma, automne, 10-16.
Ad

Recommended

Προβλήματα Συμπεριφοράς Προσχολικής Ηλικίας
Προβλήματα Συμπεριφοράς Προσχολικής Ηλικίας
Dimitris Agorastos
Προγράμματα παρέμβασης στο σχολικό περιβαλλον
Προγράμματα παρέμβασης στο σχολικό περιβαλλον
iodinou
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ
Nansy Tzg
σχολικος εκφοβισμος και στο νηπιαγωγειο 1
σχολικος εκφοβισμος και στο νηπιαγωγειο 1
thalia47
Βασικές αρχές διαχείρισης σχολικής τάξης. Διαχείριση της πολυμορφίας του μαθη...
Βασικές αρχές διαχείρισης σχολικής τάξης. Διαχείριση της πολυμορφίας του μαθη...
Dimitra Kauka
Τεχνικές ενίσχυσης παιδιών προσχολικής ηλικίας με «δύσκολη» συμπεριφορά (για ...
Τεχνικές ενίσχυσης παιδιών προσχολικής ηλικίας με «δύσκολη» συμπεριφορά (για ...
Dimitris Agorastos
φυλλα εργασιας για τον εκφοβισμο
φυλλα εργασιας για τον εκφοβισμο
santziak
Άννα Μπαφιτη _Διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράςς στη σχολική τάξη
Άννα Μπαφιτη _Διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράςς στη σχολική τάξη
Anna Bafiti
δραστηριοτητεσ,μεταβαση, πουλιοσ
δραστηριοτητεσ,μεταβαση, πουλιοσ
serreschools
Πρόγραμμα Συναισθηματικής Αγωγής Α΄και Β΄Δημοτικού
Πρόγραμμα Συναισθηματικής Αγωγής Α΄και Β΄Δημοτικού
valefantinou
σχεδιο μαθηματος δειγματικου αγωγης υγειας 21.11.13
σχεδιο μαθηματος δειγματικου αγωγης υγειας 21.11.13
santziak
ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο
ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο
Dora Fassiani
διαπολιτισμική εκπαίδευση και σύγχρονο σχολείο»
διαπολιτισμική εκπαίδευση και σύγχρονο σχολείο»
aggelikikyriakou
φύγε θόρυβε έρχεται η κυρια μου ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
φύγε θόρυβε έρχεται η κυρια μου ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Eva Skanavi
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
SOFIA S. GIANNOGONA
Παιγχνιώδεις δραστηριότητες με θέμα τους πλανήτες(1).pdf
Παιγχνιώδεις δραστηριότητες με θέμα τους πλανήτες(1).pdf
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ανακύκλӬση
ανακύκλӬση
Αννα Παππα
"Χτίζοντας" ομάδες στο σχολείο
"Χτίζοντας" ομάδες στο σχολείο
Αννα Παππα
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας
effangelop
Η ΤΣΕΠΟΥΛΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΜΠΑΡΑΚΟΣ
Η ΤΣΕΠΟΥΛΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΜΠΑΡΑΚΟΣ
http://users.sch.gr/violetastaurou/
Σχέδιο Μαθήματος (Διαφορετικότητα)
Σχέδιο Μαθήματος (Διαφορετικότητα)
santziak
Μουσικές δραστηριότητες και όχι μόνο. Της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Μουσικές δραστηριότητες και όχι μόνο. Της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Xyla Eleni
Παιχνίδια γνωριμίας για τις πρώτες ημέρες στο Νηπιαγωγείο.pdf
Παιχνίδια γνωριμίας για τις πρώτες ημέρες στο Νηπιαγωγείο.pdf
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΥΚΛΩΦΟΡΩ
ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΥΚΛΩΦΟΡΩ
p k
ποιηματα χριστουγεννα
ποιηματα χριστουγεννα
Ameli Amelia
Eισαγωγή στην ανακαλυπτική διερευνητική μέθοδο
Eισαγωγή στην ανακαλυπτική διερευνητική μέθοδο
Christos Gotzaridis
Μαθησιακές δυσκολίες - Μια μελέτη περίπτωσης (αξιολόγηση - παρέμβαση)
Μαθησιακές δυσκολίες - Μια μελέτη περίπτωσης (αξιολόγηση - παρέμβαση)
Ευγενία Παπαδημητρακοπούλου
Η βία στην προσχολική ηλικία
Η βία στην προσχολική ηλικία
Dimitris Agorastos
Η Παραβατικότητα σε Παιδιά και Εφήβους
Η Παραβατικότητα σε Παιδιά και Εφήβους
Constantinos Bletsos

More Related Content

What's hot (20)

δραστηριοτητεσ,μεταβαση, πουλιοσ
δραστηριοτητεσ,μεταβαση, πουλιοσ
serreschools
Πρόγραμμα Συναισθηματικής Αγωγής Α΄και Β΄Δημοτικού
Πρόγραμμα Συναισθηματικής Αγωγής Α΄και Β΄Δημοτικού
valefantinou
σχεδιο μαθηματος δειγματικου αγωγης υγειας 21.11.13
σχεδιο μαθηματος δειγματικου αγωγης υγειας 21.11.13
santziak
ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο
ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο
Dora Fassiani
διαπολιτισμική εκπαίδευση και σύγχρονο σχολείο»
διαπολιτισμική εκπαίδευση και σύγχρονο σχολείο»
aggelikikyriakou
φύγε θόρυβε έρχεται η κυρια μου ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
φύγε θόρυβε έρχεται η κυρια μου ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Eva Skanavi
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
SOFIA S. GIANNOGONA
Παιγχνιώδεις δραστηριότητες με θέμα τους πλανήτες(1).pdf
Παιγχνιώδεις δραστηριότητες με θέμα τους πλανήτες(1).pdf
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ανακύκλӬση
ανακύκλӬση
Αννα Παππα
"Χτίζοντας" ομάδες στο σχολείο
"Χτίζοντας" ομάδες στο σχολείο
Αννα Παππα
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας
effangelop
Η ΤΣΕΠΟΥΛΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΜΠΑΡΑΚΟΣ
Η ΤΣΕΠΟΥΛΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΜΠΑΡΑΚΟΣ
http://users.sch.gr/violetastaurou/
Σχέδιο Μαθήματος (Διαφορετικότητα)
Σχέδιο Μαθήματος (Διαφορετικότητα)
santziak
Μουσικές δραστηριότητες και όχι μόνο. Της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Μουσικές δραστηριότητες και όχι μόνο. Της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Xyla Eleni
Παιχνίδια γνωριμίας για τις πρώτες ημέρες στο Νηπιαγωγείο.pdf
Παιχνίδια γνωριμίας για τις πρώτες ημέρες στο Νηπιαγωγείο.pdf
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΥΚΛΩΦΟΡΩ
ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΥΚΛΩΦΟΡΩ
p k
ποιηματα χριστουγεννα
ποιηματα χριστουγεννα
Ameli Amelia
Eισαγωγή στην ανακαλυπτική διερευνητική μέθοδο
Eισαγωγή στην ανακαλυπτική διερευνητική μέθοδο
Christos Gotzaridis
Μαθησιακές δυσκολίες - Μια μελέτη περίπτωσης (αξιολόγηση - παρέμβαση)
Μαθησιακές δυσκολίες - Μια μελέτη περίπτωσης (αξιολόγηση - παρέμβαση)
Ευγενία Παπαδημητρακοπούλου
δραστηριοτητεσ,μεταβαση, πουλιοσ
δραστηριοτητεσ,μεταβαση, πουλιοσ
serreschools
Πρόγραμμα Συναισθηματικής Αγωγής Α΄και Β΄Δημοτικού
Πρόγραμμα Συναισθηματικής Αγωγής Α΄και Β΄Δημοτικού
valefantinou
σχεδιο μαθηματος δειγματικου αγωγης υγειας 21.11.13
σχεδιο μαθηματος δειγματικου αγωγης υγειας 21.11.13
santziak
ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο
ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο
Dora Fassiani
διαπολιτισμική εκπαίδευση και σύγχρονο σχολείο»
διαπολιτισμική εκπαίδευση και σύγχρονο σχολείο»
aggelikikyriakou
φύγε θόρυβε έρχεται η κυρια μου ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
φύγε θόρυβε έρχεται η κυρια μου ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Eva Skanavi
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
SOFIA S. GIANNOGONA
Παιγχνιώδεις δραστηριότητες με θέμα τους πλανήτες(1).pdf
Παιγχνιώδεις δραστηριότητες με θέμα τους πλανήτες(1).pdf
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
"Χτίζοντας" ομάδες στο σχολείο
"Χτίζοντας" ομάδες στο σχολείο
Αννα Παππα
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας
effangelop
Σχέδιο Μαθήματος (Διαφορετικότητα)
Σχέδιο Μαθήματος (Διαφορετικότητα)
santziak
Μουσικές δραστηριότητες και όχι μόνο. Της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Μουσικές δραστηριότητες και όχι μόνο. Της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Xyla Eleni
Παιχνίδια γνωριμίας για τις πρώτες ημέρες στο Νηπιαγωγείο.pdf
Παιχνίδια γνωριμίας για τις πρώτες ημέρες στο Νηπιαγωγείο.pdf
Σάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΥΚΛΩΦΟΡΩ
ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΥΚΛΩΦΟΡΩ
p k
ποιηματα χριστουγεννα
ποιηματα χριστουγεννα
Ameli Amelia
Eισαγωγή στην ανακαλυπτική διερευνητική μέθοδο
Eισαγωγή στην ανακαλυπτική διερευνητική μέθοδο
Christos Gotzaridis
Μαθησιακές δυσκολίες - Μια μελέτη περίπτωσης (αξιολόγηση - παρέμβαση)
Μαθησιακές δυσκολίες - Μια μελέτη περίπτωσης (αξιολόγηση - παρέμβαση)
Ευγενία Παπαδημητρακοπούλου

Similar to Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο (20)

Η βία στην προσχολική ηλικία
Η βία στην προσχολική ηλικία
Dimitris Agorastos
Η Παραβατικότητα σε Παιδιά και Εφήβους
Η Παραβατικότητα σε Παιδιά και Εφήβους
Constantinos Bletsos
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
chrisev
μορφεσ επιθετικοτητασ βιασ και διαμαρτυριασ
μορφεσ επιθετικοτητασ βιασ και διαμαρτυριασ
chrisev
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
chrisev
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
ssuser04ff74
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
ssuser04ff74
Παραβατικότητα νέων και βία στο σχολικό περιβάλλον.pdf
Παραβατικότητα νέων και βία στο σχολικό περιβάλλον.pdf
TheresaGiakoumatou
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ-ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ-ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
Effie Droumpaki
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
Υπουργείο Παιδείας
Eπιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και τρόποι αντιμετώπισης. μια μελέτη περίπτ...
Eπιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και τρόποι αντιμετώπισης. μια μελέτη περίπτ...
Νίκος Τοπάλης
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
Υπουργείο Παιδείας
omep_upload
omep_upload
ohshiee
προβλήματα συμπεριφοράς και η θέση των εκπαιδευτικών
προβλήματα συμπεριφοράς και η θέση των εκπαιδευτικών
Maria Parnou
Tροποποίηση συμπεριφοράς/διαχείριση προβλημάτων τάξης
Tροποποίηση συμπεριφοράς/διαχείριση προβλημάτων τάξης
Eleni Kazara
EDUC521 ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ.docx
EDUC521 ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ.docx
ssuserfa24f3
Ημερίδα Σχολικής Συμβούλου Προσχολικής 38ης Περιφέρειας Ανάπτυξη βασικών γνώσ...
Ημερίδα Σχολικής Συμβούλου Προσχολικής 38ης Περιφέρειας Ανάπτυξη βασικών γνώσ...
mary pap
Η βία στην προσχολική ηλικία
Η βία στην προσχολική ηλικία
Dimitris Agorastos
Η Παραβατικότητα σε Παιδιά και Εφήβους
Η Παραβατικότητα σε Παιδιά και Εφήβους
Constantinos Bletsos
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
chrisev
μορφεσ επιθετικοτητασ βιασ και διαμαρτυριασ
μορφεσ επιθετικοτητασ βιασ και διαμαρτυριασ
chrisev
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
chrisev
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
ssuser04ff74
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
Diaxeirish problhmatwn takjhs r.kyriazh
ssuser04ff74
Παραβατικότητα νέων και βία στο σχολικό περιβάλλον.pdf
Παραβατικότητα νέων και βία στο σχολικό περιβάλλον.pdf
TheresaGiakoumatou
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ-ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ-ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
Effie Droumpaki
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
Υπουργείο Παιδείας
Eπιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και τρόποι αντιμετώπισης. μια μελέτη περίπτ...
Eπιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και τρόποι αντιμετώπισης. μια μελέτη περίπτ...
Νίκος Τοπάλης
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
σχολική επιθετικότητα και πως αντιμετωπίζεται
Υπουργείο Παιδείας
προβλήματα συμπεριφοράς και η θέση των εκπαιδευτικών
προβλήματα συμπεριφοράς και η θέση των εκπαιδευτικών
Maria Parnou
Tροποποίηση συμπεριφοράς/διαχείριση προβλημάτων τάξης
Tροποποίηση συμπεριφοράς/διαχείριση προβλημάτων τάξης
Eleni Kazara
EDUC521 ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ.docx
EDUC521 ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ.docx
ssuserfa24f3
Ημερίδα Σχολικής Συμβούλου Προσχολικής 38ης Περιφέρειας Ανάπτυξη βασικών γνώσ...
Ημερίδα Σχολικής Συμβούλου Προσχολικής 38ης Περιφέρειας Ανάπτυξη βασικών γνώσ...
mary pap
Ad

More from Manina Kaouki (7)

Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο
Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο
Manina Kaouki
ο καιρός (κάρτες)
ο καιρός (κάρτες)
Manina Kaouki
Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Manina Kaouki
Ομαλή Μετάβαση των Νηπίων στο Δημοτικό
Ομαλή Μετάβαση των Νηπίων στο Δημοτικό
Manina Kaouki
Ειδική Αγωγή και Ένταξη. Ο ρόλος του Ειδικού Παιδαγωγού
Ειδική Αγωγή και Ένταξη. Ο ρόλος του Ειδικού Παιδαγωγού
Manina Kaouki
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
Manina Kaouki
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
Manina Kaouki
Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο
Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο
Manina Kaouki
ο καιρός (κάρτες)
ο καιρός (κάρτες)
Manina Kaouki
Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Manina Kaouki
Ομαλή Μετάβαση των Νηπίων στο Δημοτικό
Ομαλή Μετάβαση των Νηπίων στο Δημοτικό
Manina Kaouki
Ειδική Αγωγή και Ένταξη. Ο ρόλος του Ειδικού Παιδαγωγού
Ειδική Αγωγή και Ένταξη. Ο ρόλος του Ειδικού Παιδαγωγού
Manina Kaouki
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
Manina Kaouki
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
DSM- V Αλλαγές σχετικές με τον Αυτισμό
Manina Kaouki
Ad

Recently uploaded (20)

Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΝΕ ΣΙΜΕΟΝ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΝΕ ΣΙΜΕΟΝ).ppt
nikzoit
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΜΑΡΙΟ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΜΑΡΙΟ).ppt
nikzoit
Philippine Independence Day 2025- Programma.pdf
Philippine Independence Day 2025- Programma.pdf
Tassos Karampinis
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΝΤΟΝΓΚΑΛΑ ΑΙΜΙΛΙΑ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΝΤΟΝΓΚΑΛΑ ΑΙΜΙΛΙΑ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΕΡΙΑ ΑΕΛΙΑ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΕΡΙΑ ΑΕΛΙΑ).ppt
nikzoit
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΟΝ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΟΝ).ppt
nikzoit
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ2).ppt
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ2).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΕΥΑ ΑΝΝΑ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΕΥΑ ΑΝΝΑ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΡΙΣΤΙΑΝΟ ΜΠΙΛΙΒ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΡΙΣΤΙΑΝΟ ΜΠΙΛΙΒ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΜΙΚΕΛ ΝΙΚΟΛ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΜΙΚΕΛ ΝΙΚΟΛ).ppt
nikzoit
Δημιουργία Μωσαικού στο MS-PAINT των μαθητών της A' τάξης του 133ου Δημοτικο...
Δημιουργία Μωσαικού στο MS-PAINT των μαθητών της A' τάξης του 133ου Δημοτικο...
nikzoit
Εργασία ΣΤ' τάξης 2024-2025 (ΑΣΙΑ Ντενίς Αγγελος,Αλεξ).ppt
Εργασία ΣΤ' τάξης 2024-2025 (ΑΣΙΑ Ντενίς Αγγελος,Αλεξ).ppt
nikzoit
Αφίσες των μαθητών του ΣΤ1 για ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο.pptx
Αφίσες των μαθητών του ΣΤ1 για ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο.pptx
badestyl1
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΟΣΕΤΕΜΠΑΜΕΝ ΣΠΥΡΟΣ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΟΣΕΤΕΜΠΑΜΕΝ ΣΠΥΡΟΣ).ppt
nikzoit
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ1).ppt
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ1).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΙΝΙΣΤΕΡ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΙΝΙΣΤΕΡ).ppt
nikzoit
Η Μακαρονοπολιτεία των μαθητών της Β τάξης του σχολείου μας.pptx
Η Μακαρονοπολιτεία των μαθητών της Β τάξης του σχολείου μας.pptx
36dimperist
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΜΑΖΕΝ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΜΑΖΕΝ).ppt
nikzoit
7177_Γραφήματα Ξένες Γλώσσες- final (1).pptx
7177_Γραφήματα Ξένες Γλώσσες- final (1).pptx
ssuserf9afe7
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΝΙΚΟΣ ΤΕΙΜ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΝΙΚΟΣ ΤΕΙΜ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΝΕ ΣΙΜΕΟΝ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΝΕ ΣΙΜΕΟΝ).ppt
nikzoit
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΜΑΡΙΟ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΜΑΡΙΟ).ppt
nikzoit
Philippine Independence Day 2025- Programma.pdf
Philippine Independence Day 2025- Programma.pdf
Tassos Karampinis
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΝΤΟΝΓΚΑΛΑ ΑΙΜΙΛΙΑ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΝΤΟΝΓΚΑΛΑ ΑΙΜΙΛΙΑ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΕΡΙΑ ΑΕΛΙΑ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΑΜΕΡΙΑ ΑΕΛΙΑ).ppt
nikzoit
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΟΝ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΟΝ).ppt
nikzoit
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ2).ppt
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ2).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΕΥΑ ΑΝΝΑ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΕΥΑ ΑΝΝΑ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΡΙΣΤΙΑΝΟ ΜΠΙΛΙΒ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΡΙΣΤΙΑΝΟ ΜΠΙΛΙΒ).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΜΙΚΕΛ ΝΙΚΟΛ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΜΙΚΕΛ ΝΙΚΟΛ).ppt
nikzoit
Δημιουργία Μωσαικού στο MS-PAINT των μαθητών της A' τάξης του 133ου Δημοτικο...
Δημιουργία Μωσαικού στο MS-PAINT των μαθητών της A' τάξης του 133ου Δημοτικο...
nikzoit
Εργασία ΣΤ' τάξης 2024-2025 (ΑΣΙΑ Ντενίς Αγγελος,Αλεξ).ppt
Εργασία ΣΤ' τάξης 2024-2025 (ΑΣΙΑ Ντενίς Αγγελος,Αλεξ).ppt
nikzoit
Αφίσες των μαθητών του ΣΤ1 για ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο.pptx
Αφίσες των μαθητών του ΣΤ1 για ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο.pptx
badestyl1
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΟΣΕΤΕΜΠΑΜΕΝ ΣΠΥΡΟΣ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΟΣΕΤΕΜΠΑΜΕΝ ΣΠΥΡΟΣ).ppt
nikzoit
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ1).ppt
Εργασία Δ' τάξης 2024-2025 (ΤΜΗΜΑ Δ1).ppt
nikzoit
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΙΝΙΣΤΕΡ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΙΝΙΣΤΕΡ).ppt
nikzoit
Η Μακαρονοπολιτεία των μαθητών της Β τάξης του σχολείου μας.pptx
Η Μακαρονοπολιτεία των μαθητών της Β τάξης του σχολείου μας.pptx
36dimperist
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΜΑΖΕΝ).ppt
Εργασία Β' τάξης 2024-2025 (ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΜΑΖΕΝ).ppt
nikzoit
7177_Γραφήματα Ξένες Γλώσσες- final (1).pptx
7177_Γραφήματα Ξένες Γλώσσες- final (1).pptx
ssuserf9afe7
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΝΙΚΟΣ ΤΕΙΜ).ppt
Εργασία Γ' τάξης 2024-2025 (ΝΙΚΟΣ ΤΕΙΜ).ppt
nikzoit

Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο

  • 1. Επιθετικότητα στο Νηπιαγωγείο Καούκη Μανίνα Ειδική Παιδαγωγός/Συγγραφέας MA Special Education
  • 2. Η επιθετικότητα είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να παρατηρηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου με πολλές διαφορετικές μορφές και διαστάσεις. Το ίδιο μπορούμε να διαπιστώσουμε και κατά την προσχολική ηλικία, καθώς είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της αναπτυξιακής της φάσης, μέσα από τους μηχανισμούς της κοινωνικοποίησης. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει σημαντικά δείγματα παιδιών ηλικίας από την παιδική μέχρι την εφηβική δείχνουν ότι η επιθετικότητα αγγίζει τον υψηλότερο δείκτη στην ηλικία των 3 ετών (Hasan, Drolet, & Paquin, 2003).
  • 3. Τα περισσότερα παιδιά καταφέρνουν να μάθουν να διαχειρίζονται την επιθετική συμπεριφορά πριν μεταβούν στο δημοτικό, υπάρχει όμως ένα ποσοστό το οποίο μεταβαίνει στο δημοτικό με τέτοιου είδους συμπεριφορές οι οποίες πλέον είναι πολύ έντονες και φανερές κατά την εφηβεία (βίαιη εφηβεία).
  • 4. Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο επιθετική συμπεριφορά; «Κάθε πράξη η οποία κατά τη διάρκεια μιας συμπλοκής, παραβιάζει ή κινδυνεύει να παραβιάσει την σωματική ή ψυχολογική ακεραιότητα ενός ατόμου»
  • 5. Η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να είναι είτε σωματική, όπως το δάγκωμα, το χτύπημα, η κλωτσιά, το σπρώξιμο, είτε λεκτική, όπως το βρίσιμο, η απειλή (Bouchard et al., 1996). Οι επιθετικές συμπεριφορές εμφανίζονται σταθερά και συστηματικά σε διάφορα περιβάλλοντα και χρονικές στιγμές.
  • 6. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών που εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά; Έχουν την τάση να είναι υπερενεργητικά, ανήσυχα, απρόσεκτα και να αρνούνται την βοήθεια αυτών που έχουν ανάγκη. Η πλειονότητα των συμμαθητών τους απορρίπτει, έχουν χαμηλή βαθμολογία στις μαθησιακές τους επιδόσεις και η γενικά - συνολική τους συμπεριφορά, αναστατώνει την εξέλιξη των δραστηριοτήτων μέσα στη τάξη. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη φύση της επιθετικής συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να επικεντρώσουμε στα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού, που μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες κινδύνου επιθετικών συμπεριφορών, καθώς επίσης και στον τύπο των σχέσεων που έχει με τους ενήλικες και τους συμμαθητές του.
  • 7. Καθοριστικό παράγοντα παίζει και το φύλο: Τα αγόρια εκφράζουν περισσότερη σωματική βία από τα κορίτσια, αλλά όταν πρόκειται για λεκτική βία, τα κορίτσια επιδεικνύουν ανάλογες, ή και περισσότερες, επιθετικές συμπεριφορές από τα αγόρια (Tremblay, 2000). Ένα παιδί που παρουσιάζει αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής ή μαθησιακές δυσκολίες είναι πιο εύκολο να επιδείξει επιθετικές χειρονομίες σε σχέση με ένα άλλο παιδί.
  • 8. Ποιες είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν; Πολλοί συγγραφείς υποστηρίζουν ότι το οικογενειακό περιβάλλον είναι αυτό που ευνοεί την επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού (Cowie, 2000, Tremblay, 2000). Η έλλειψη προσοχής στα πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού χαρακτηρίζουν την παραπέρα εξέλιξή του. Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται με προδιαγεγραμμένες επιθετικές συμπεριφορές, αλλά τις μαθαίνουν με τον έναν ή άλλο τρόπο μέσα από το περιβάλλον που ζουν» (Bandura, 1973)
  • 9. Τα παιδιά που, κατά την προσχολική περίοδο δεν μαθαίνουν πώς να επιλύουν το πρόβλημα της επιθετικής συμπεριφοράς τους, κινδυνεύουν να έχουν πολλά προβλήματα στη συνέχεια της ζωής τους. Τα παιδιά που εκφράζουν στο νηπιαγωγείο επιθετικές συμπεριφορές είναι συχνά παιδιά που απορρίπτονται από τους συμμαθητές τους. Τα παιδιά αυτά πολλές φορές γίνονται τα ίδια θύματα βίαιων συμπεριφορών από άλλα παιδιά. H απόρριψη αυτή είναι πιθανόν να οδηγήσει σε μια νέα μορφή βίας, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην γνωρίζουμε ακριβώς την αιτία πρόκλησης της επιθετικής συμπεριφοράς.
  • 10. Ποιες εκπαιδευτικές πρακτικές είναι κατάλληλες; Αρχικά είναι καλό να αγνοήσουμε την ακατάλληλη συμπεριφορά του παιδιού (Drifte, 2004). Για κάποια παιδιά, οποιαδήποτε προσοχή, ακόμη και η αρνητική προσοχή, είναι μια ανταμοιβή. Αν για παράδειγμα πούμε στο παιδί «σταμάτα!» αμέσως εν αγνεία μας είναι σαν το επιβραβεύουμε γι αυτή την αρνητική συμπεριφορά, έτσι το πιο πιθανό είναι να το ξαναεπαναλάβει. Αν όμως αγνοήσουμε την συμπεριφορά τότε το πιο πιθανό είναι να του δώσουμε το μήνυμα ότι αυτό που κάνει δεν οδηγεί πουθενά.
  • 11. Παρατηρούμε πάντα το παιδί, η παρατήρηση ως μέθοδος προηγείται της λήψης της απόφασης. Παρατηρούμε το νήπιο όχι ως μαθητή αλλά ως άτομο πολύπλευρο . Η παρατήρησή μας θα επικεντρωθεί στις μη αποδεκτές συμπεριφορές, θα παρατηρήσουμε για να μπορέσουμε να βρούμε την πηγή του προβλήματος. Παρατηρούμε μια συμπεριφορά ώστε να ανακαλύψουμε το τι την δημιουργεί.
  • 12. Τα παιδιά πάντα μέσα από τη συμπεριφορά τους: Εκφράζουν τα συναισθήματά τους (αγχος, φοβο, κτλ) Επικοινωνούν Δηλώνουν τις ανάγκες τους Μαθαίνουν τον εαυτό τους
  • 13. Η σωστή επικοινωνία της οικογένειας με το σχολικό περιβάλλον. Πολλές έρευνες υποστηρίζουν ότι η συνεργασία των γονέων με το σχολείο επιδρά θετικά όχι μόνο στην ακαδημαϊκή επίδοση των παιδιών αλλά και στη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο, καθώς επίσης και στην αύξηση του κινήτρου για μάθηση (Γεωργίου, 2000). Οι γονείς που συνεργάζονται με τους νηπιαγωγούς γνωρίζουν καλύτερα τα παιδιά τους, κατανοούν τις αδυναμίες και τις ικανότητες και μαθαίνουν από αυτούς στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τόσο στο νηπιαγωγείο όσο και στο σπίτι.
  • 14. Δημιουργούμε ένα κατάλληλο αναπτυξιακό πρόγραμμα. Ένα αναπτυξιακά κατάλληλο πρόγραμμα για νήπια βασίζεται στον τρόπο με τον οποίο τα μικρά παιδιά σκέφτονται και μαθαίνουν.
  • 15. Ενθαρρύνουμε την επιθυμητή συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να δίνουμε άμεση ανταπόκριση προς το παιδί όταν κάνει κάτι το θετικό. Για παράδειγμα: «Κώστα, είμαι πραγματικά πολύ ευχαριστημένη που βοήθησες το Διονύση να καθαρίσει τα τραπέζια. Μπορείς να είσαι πολύ υπερήφανος με τον εαυτό σου». Χρησιμοποιούμε κάτι το συγκεκριμένο ως ανταμοιβή για να δείξουμε στο παιδί ότι έκανε κάτι θετικό.
  • 16. Προσπαθούμε να φέρουμε το παιδί πιο κοντά σε άλλα παιδιά (Κοινωνικοποίηση), το βάζουμε σε διάφορες δραστηριότητες με ομάδες παιδιών.
  • 17. Στο χώρο του σχολίου οργανώνουμε αρκετά ομαδικά παιχνίδια και βάζουμε τα παιδιά σε συνεργασία μεταξύ τους. Οι εκπαιδευτικοί αρκετά συχνά οργανώνουν ομιλίες μεταξύ των παιδιών με τους κανόνες της τάξης, τονίζοντας πάντα περισσότερο την θετική πλευρά των κανόνων.
  • 18. Μελέτη περίπτωσης: Διονύσης, 5 χρόνων. Σενάριο: Μέχρι πρόσφατα, ο Διονύσης, που είναι μοναχοπαίδι, παρακολουθούσε το πρόγραμμα του κλασικού νηπιαγωγείου, αλλά τώρα, λόγω εργασίας της μητέρας του, παρακολουθεί το πρόγραμμα ενός ολοήμερου νηπιαγωγείου. Είναι ένα έξυπνο παιδί και φαίνεται να διασκεδάζει συμμετέχοντας σε δραστηριότητες και εκτελώντας εργασίες τις οποίες εκπληρώνει πολύ γρήγορα. Προτιμά να παίζει με ένα ή δυο παιδιά και θέλει πάντοτε να διευθύνει ο ίδιος το παιχνίδι. Τσιμπάει ή χτυπάει τα άλλα παιδιά όταν δεν κάνουν αυτά που τους λέει, διατάζοντάς τα να βγούνε από το παιχνίδι, λέγοντας «Δεν σε αφήνω να παίξεις στο παιχνίδι μου». Ο Διονύσης όλο και συχνότερα τώρα συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο και ευκαιριακά τσιμπάει ή χτυπάει κάποιο άλλο παιδί χωρίς κάποιον εμφανή λόγο, μερικές φορές δε το κάνει, περνώντας απλά από μπροστά του.
  • 19. Τι ενέργειες κάνουμε; Αρχικά σκεφτόμαστε τι είναι αυτό που τον προκαλεί να κάνει αυτές τις ενέργειες (δυσκολεύεται να μοιράζεται πράγματα- μοναχοπαίδι), μπορεί να βρίσκει το πρόγραμμα κουραστικό ή βαρετό, δεν έχει ίσως από τη δραστηριότητα αρκετά ερεθίσματα, η ευστροφία τον κάνει να τελειώνει γρήγορα και έτσι να βαριέται, τέλος μπορεί με βάση τη συμπεριφορά να προσπαθεί να τραβήξει το ενδιαφέρον)
  • 20. Αναπτύσσουμε στόχους Βοηθάμε το παιδί να αναπτύξει ικανότητες συνεργασίας, να μάθει την αξία της ομαδικότητας, να τηρεί κανόνες. Βγάζουμε στην επιφάνεια τα καλά στοιχεία του Διονύση
  • 22. Βιβλιογραφία Badura, A. (1973). Aggression: A social learning analysis, New York: Holt. Bouchard, C, Clarkson, M. & Tessier, R. (1996). Méthodes. In C. Lavallèe, M. Clarkson et L. Chenard (dir.), Conduites á caractère violent dans la résolution de conflits entre proches, Québec. Enquête sociale et de santé 1992-1993, chapitre 1, 7-20. Braken, B. (2000). Clinical observation of preschool assessment behaviour. In B. Bracken (ed.), The psychoeducational assessment of preschool children (pp. 45-46. Boston: Allyn & Bacon. Γεωργίου, Σ. (2000). Σχέση σχολείου- οικογένειας και ανάπτυξη του παιδιού. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Cowie, H. (2000). Aggressive and bullying behavior in children and adolescents. In G. Boswell (dir.) Violent Children and Adolescents. Asking the Question Why? London: Whurr Publishers, 138-150. Drifte, C. (2004). Encouraging Positive Behavior in the Early Years. A Practical Guide. London: Paul Chapman Publishing. Hasan, R., Drolet, M. & Paquin, M. (2003). Les conduites violentes chez les enfants de 3 a 6 ans: Comprendre pour mieux intervenir. Reflets, 9, (1), pp. 150-172. Tremblay, E. (2000). L’origine de la violence chez les jeunes. Isuma, automne, 10-16.