4. ศิลปะคืออะไร ? ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ศิลปะเป็นปัจจัยหนึ่งที่อยู่ควบคู่กับวิวัฒนาการของสังคมมนุษย์มาตั้งแต่ในอดีต แต่เป็นเรื่องยากที่จะสรุปให้แน่ชัดว่าศิลปะคืออะไร ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? ศิลปะคืออะไร ? 5. ศิลปะคืออะไร ? ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ศิลปะ คือ สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น ( ประมาณ 300-450 ปี ก่อนคริสตกาลหรือสมัยกรีกในยุคคลาสสิค ) ศิลปะ คือ การเลียนแบบธรรมชาติ - เพลโต้ ( Plato) กล่าวว่า ธรรมชาติเป็นต้นแบบสำคัญต่องานศิลปะ เป็นแหล่งวิทยาการความรู้อันสำคัญต่อมนุษยชาติ เพื่อการดำรงชีพอย่างมีคุณค่าต่อไป ศิลปะ คือ การเป็นตัวแทนของแก่นสารของสิ่งต่างๆ - อริสโตเติล (Aristotle) กล่าวว่า ศิลปินสร้างงานศิลปะโดยเลียนแบบรูปทรงจากธรรมชาติ เพื่อแสดงสาระสำคัญที่มีอยู่ในสิ่งต่างๆ มากกว่าการเลียนแบบรูปร่าง หรือรูปทรงภายนอกของสิ่งนั้นๆ ศิลปะ คือ ความงาม ความงามนับเป็นพื้นฐานขั้นต้นของศิลปะ ความงามมักปรากฏในลักษณะของความรู้สึก เป็นปัจจัยสำคัญที่ศิลปินใช้ถ่ายทอดออกมาในงานศิลปะนั้นๆ ตามทัศนะโดยนักปราชญ์ ศิลปิน และนักวิชาการ 6. ศิลปะ คือ การแสดงออกถึงส่วนที่อยู่ภายในของชีวิตและจิตใจ ซึ่งสามารถหมายถึงศิลปิน ชุมชน สังคม เชื้อชาติ หรือขยายกว้างไกลไปถึงความเป็นมนุษยชาติโดยรวม ศิลปะ คือ การแสดงออกถึงความศรัทธาและความเชื่อ ของมนุษย์แต่ละยุคสมัยและแต่ละสังคมวัฒนธรรม ศิลปะ คือ การสื่อความหมาย ที่แสดงออกถึงทักษะความสามารถในการสร้างสรรค์ผลงานต่อสิ่งที่ศิลปินค้นพบ ผ่านเทคนิคและกระบวนการต่างๆที่ทำให้ผลงานศิลปะสามารถสื่อความหมายไปยังผู้ดูได้อย่างสัมฤทธิ์ผล ศิลปะ คือ การถ่ายทอดความรู้สึกเป็นรูปทรงในรูปของผลงาน ศิลปะ คือ สื่อสากลที่ใช้ติดต่อกันระหว่างมนุษย์ ศิลปะ คือ การรับรู้ทางการมองเห็น .................................. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ศิลปะคืออะไร ? ตามทัศนะโดยนักปราชญ์ ศิลปิน และนักวิชาการ 9. ศิลปะแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ประเภทวิจิตรศิลป์ ( Fine Arts) ประเภทประยุกต์ศิลป์ (Applied Arts) 10. วิจิตรศิลป์ (Fine Arts) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ วิจิตรศิลป์คืองานศิลปะที่ถูกสร้างขึ้นโดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อความงามเป็นคุณค่าสำคัญ อาจเพื่อใช้ประโยชน์บ้าง แต่เน้นความประณีตในการสร้างสรรค์ให้วิจิตรพิสดารหรูหราเกินประโยชน์ใช้สอย บางครั้งอาจเรียกว่า ประณีตศิลป์ 11. จิตรกรรม (Painting) ประติมากรรม (Sculpture) สถาปัตยกรรม (Architecture) ภาพพิมพ์และสื่อผสม (Print and Mixed media) ศิลปะภาพถ่าย (Photography) วรรณกรรม (Literature) ดนตรีและนาฏกรรม - การละครและภาพยนตร์ (Music and Dance-Drama and Theatrical Art) ประเภทของงานวิจิตรศิลป์ (Fine Arts) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ จินตศิลปะ / โสตทัศนศิลป์ และศิลปะผสม จักษุศิลปะ / ทัศนศิลป์ 12. ประยุกต์ศิลป์ (Applied Arts) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ประยุกต์ศิลป์เป็นศิลปะที่มีจุดมุ่งหมายเพื่อประโยชน์ใช้สอยเป็นอันดับแรก และคำนึงถึงความงามเป็นลำดับรอง พาณิชย์ศิลป์ (Commercial Art) มัณฑนศิลป์ (Decorative art) และการตกแต่งภายใน (Interior Design) สถาปัตยกรรม ภูมิทัศน์และผังเมือง ศิลปหัตถกรรม (Art & Crafts) อุตสาหกรรมศิลป์ (Industrial Art) งานออกแบบผลิตภัณฑ์ (Product design) ประเภทของงานประยุกต์ศิลป์ 14. องค์ประกอบศิลปะ หมายถึง องค์ประกอบที่มองเห็นได้ ประกอบด้วยจุด เส้น ทิศทาง รูปขนาด ลักษณะผิว น้ำหนักอ่อนแก่ และสี นำมาจัดรวมเข้าด้วยกันเกิดเป็นรูปทรงของศิลปะขึ้น ศิลปินใช้องค์ประกอบศิลปะเพื่อสื่อความหมายในการแสดงออกถึงความคิดสร้างสรรค์ของตน องค์ประกอบศิลปะคืออะไร ? ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 16. สื่อ (Media) เป็นส่วนที่มนุษย์นำมาใช้เพื่อการถ่ายทอดการสร้างสรรค์ขึ้น เป็นโครงสร้างทางวัตถุที่สามารถมองเห็นหรือรับรู้ได้ เกิดขึ้นด้วยการประสานกันของ องค์ประกอบ อย่างมี เอกภาพ 1. สื่อ / รูปทรง / องค์ประกอบพื้นฐาน ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบศิลปะพื้นฐาน (Basic elements) ข้อพิจารณาในการจัดวางองค์ประกอบในงานศิลปะ 17. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 1.1 องค์ประกอบศิลปะพื้นฐาน จุด ( Dot) เส้น (Line) ระนาบ / รูปร่าง (Plane/Shape) รูปทรง มวล (Form, Mass) ลักษณะผิว (Texture) สี (Colour) น้ำหนักอ่อนแก่ของแสง - เงา (Tone – Light & Shadow) ที่ว่าง / ช่องไฟ (Space) ส่วนประกอบสำคัญอันเป็นพื้นฐานการสร้างสรรค์งานศิลปะ ของนักออกแบบ 18. จุด (Dot) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ จุดเป็นองค์ประกอบเบื้องต้นที่เล็กที่สุดของการมองเห็น แต่มีความสำคัญของการไปสู่การเกิดองค์ประกอบอื่นๆ ลักษณะเฉพาะของจุดคือมีมิติเป็นศูนย์ ไม่มีความกว้าง ยาวและลึก จุดเป็นสิ่งที่ใช้ในการสร้างรูปทรงและสร้างพลังความเคลื่อนไหวของพื้นที่ว่างขึ้นในภาพ http :// dotart . blogspot . com / search / label / color%20code องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 19. เส้น (Line) เส้นเป็นผลจากการนำจุดหลายๆจุดมาเรียงติดต่อกันออกไปจนเกิดเป็นความยาวซึ่งเป็นมิติเดียว เส้นเป็นองค์ประกอบพื้นฐานของงานศิลปะเกือบทุกประเภท เนื่องจากสามารถแสดงความรู้สึกด้วยตัวมันเอง และสามารถนำมาประกอบกันให้เป็นรูปทรงต่างๆ ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 23. ระนาบ / รูปร่าง (Plane/Shape) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ระนาบ / รูปร่างเป็นการนำเส้นมาประกอบกับให้เกิดความกว้างและความยาวมีลักษณะ 2 มิติ ไม่มีความหนาหรือความลึก ไม่แสดงความเป็นรูปทรง องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 24. รูปทรง (Form) รูปทรง หมายถึงการนำเส้นมาประกอบกับให้เกิดความกว้าง ความยาว และความหนา มีลักษณะ 3 มิติ รูปทรงมี 3 ชนิด ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ รูปทรงเรขาคณิต (Geometrical form) รูปทรงอินทรียรูป (Organic form) รูปทรงอิสระ (Free Form) 25. มวล (Mass) มวล หมายถึงการรวมกลุ่มของรูปร่าง รูปทรงที่มีความกลมกลืนกัน หรือวัตถุที่มีความหนาแน่น ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 26. ลักษณะผิว (Texture) ลักษณะผิว หมายถึงลักษณะภายนอกของวัตถุต่างๆที่สามารถจับต้อง สัมผัส หรือมองเห็นแล้วเกิดความรู้สึกได้ การสัมผัสที่รับรู้ได้จากลักษณะผิวมีทั้งที่เกิดจาก เทคนิคภาพลวงตา (artificial texture) และเกิดจาก ความเป็นจริงทางกายภาพ (Real texture) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ http :// writer . dek - d . com / Peachgal / story / viewlongc . php?id = 378902&chapter = 7 องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 27. สี (Colour) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ สี หมายถึงปรากฏการณ์ที่แสงส่องกระทบวัตถุแล้วสะท้อนคลื่นแสงบางส่วนเข้าตา ระบบประสาทตาประมวลผลจึงสามารถรับรู้ถึงขนาด รูปร่าง ลักษณะผิวและสี วัตถุมีสีต่างกันเกิดจากคุณสมบัติในการดูดกลืนและสะท้อนคลื่นแสงที่แตกต่างกัน สีมี 3 ประเภท – สีของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ (Naturalistic color) สีของเนื้อวัสดุ (Material/Real color) และสีที่เกิดจากเนื้อสี (Hue/Specific color) http :// www . fotosearch . com / photos - images / rainbow . html องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 28. วงสี สี ถูกนำมาใช้ในการสร้างสรรค์งานต่างๆ ส่วนมากเป็นสีจากเนื้อสีเรียกว่าสีวัตถุธาตุ สามารถแสดงความสัมพันธ์ได้เป็นวงจรสี (Color wheel) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ http :// realcolorwheel . com / colorwheel / Real_Color_Wheel_475 . jpg 33. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ที่ว่าง (Space) ที่ว่างหรือช่องไฟ เป็นสิ่งที่มองไม่เห็น จะรับรู้ได้เมื่อมีองค์ประกอบอื่นๆปรากฏขึ้น ที่ว่างมี 3 ประเภท ที่ว่าง 2 มิติ (Two dimensional space) - กำหนดด้วยความกว้างและความยาว มีพื้นที่แบนราบไม่แสดงความลึก ไม่เคลื่อนไหว ที่ว่าง 3 มิติ ( Three dimensional space )- กำหนดด้วยความกว้าง ความยาว ความลึก ( แสดงใกล้ - ไกล ) มีทั้ง ... ที่ว่างที่เป็นจริง ( Physical space) พบในงานประติมากรรมและสถาปัตยกรรม ที่ว่างที่ลวงตา (Pictorial space) มีลักษณะ 3 มิติ ที่มองเห็นแล้วลวงตาไม่ใช่ความลึกจริง พบในงานจิตรกรรม ภาพพิมพ์หรือภาพถ่าย องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 36. http :// www . puzzlehouse . com / images / webpage / drawinghands2 . jpg ARTIST : M.C. Escher ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ HOLOGRAM graphic projection ที่ว่างลวงตาลักษณะ 3 มิติ http :// seedang . com / stories / 48424 37. ที่ว่างสองนัย (Ambiguous space) เป็นที่ว่างที่ถูกกำหนดแบ่งด้วยเส้นให้เป็นรูปร่างขึ้นมา แต่ส่วนที่เป็นรูปร่างและส่วนที่ว่างนั้นมีความสำคัญเท่ากัน ที่ว่างลักษณะนี้มักทำให้เกิดพลังความเคลื่อนไหวและความไม่แน่นอนสลับกันไปมาตลอดเวลา ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 38. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 1.2 ข้อพิจารณาในการจัดวางองค์ประกอบศิลปะ (Composition) สัดส่วน (Proportion) เอกภาพ (Unity) จุดเด่น (Dominance) และการแปรเปลี่ยน (Variation) หลักการดุลยภาพ (Balance) จังหวะ (Rhythm) 39. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ สัดส่วน (Proportion) สัดส่วน หมายถึงความสัมพันธ์กันในเรื่องขนาด รูปทรง เนื้อที่ ความเข้ม ความหนักเบาของส่วนต่างๆในตัวองค์ประกอบเองและความสัมพันธ์เมื่อเทียบเคียงกับองค์ประกอบที่อยู่แวดล้อมให้มีความเหมาะสม http :// www . mew6 . com / composer / art / sculpture . php http :// www . elizabethjorn . com / popup / pandora . html# 40. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ เอกภาพ (Unity) เอกภาพ หมายถึงการรวมเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน มีความประสานเชื่อมโยงสัมพันธ์กันของส่วนต่างๆให้เกิดเป็นผลงานอันหนึ่งอันเดียวกันที่ไม่อาจแบ่งแยกได้ ให้เกิดงานศิลปะที่สามารถสื่อ / นำเสนอเนื้อหา (Contents) ตามความตั้งใจของผู้ออกแบบ เอกภาพ ในงานศิลปะมีอยู่ 2 ลักษณะ – ลักษณะเอกภาพที่นิ่ง (Static unity) และ ลักษณะเอกภาพที่มีความเคลื่อนไหว (Dynamic unity) กฎเกณฑ์หลักที่สำคัญของเอกภาพมี 2 ลักษณะ - กฎเกณฑ์ของความขัดแย้ง (Opposition) - กฎเกณฑ์ของความประสาน องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ 41. การสร้างความขัดแย้งในงานศิลปะ - ขัดแย้งของลักษณะ รูปทรง ขนาด ทิศทาง และ การเว้นพื้นที่หรือจังหวะช่องไฟ ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ กฎเกณฑ์ของความขัดแย้ง (Opposition) Modern art (Cubism) - Work of 1 st year Architectural student in 2008 เอกภาพ 43. จุดเด่น ( Dominance) และการแปรเปลี่ยน (Variation) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ Work of 1 st year Architectural student in 2008 เอกภาพ 45. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ จังหวะ (Rhythm) จังหวะ หมายถึงลักษณะความเคลื่อนไหวที่เกิดจากการซ้ำให้เกิดความถี่ห่างที่เท่ากันหรือแตกต่างกัน หากผลงานทางศิลปะใดขาดซึ่งจังหวะย่อมทำให้ขาดสุนทรียภาพความงามไปด้วย http :// www . fotosearch . com / photos - images / rainbow . html Work of 1 st year Architectural student in 2008 47. 2. เนื้อหา (Content) เนื้อหา (Content) เป็นส่วนที่เป็นนามธรรมของงานศิลปะ ซึ่งประกอบด้วย เรื่อง ( Subject) และ แนวเรื่อง / แนวคิด (Theme/Concept) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ เรื่อง - สิ่งที่ศิลปินนำมาเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างผลงาน แนวเรื่อง / แนวคิด – เป็นความหมายของรูปทรงสัญลักษณ์ในงานศิลปะที่ศิลปินได้สื่อความหมายและแสดงออกมา มีความเป็นนามธรรม / ความรู้สึก 48. http :// www . movie - page . com / 1998 / Antz . htm DreamWorks Animations Walt Disney http :// wallpaper . narak . com / thumbnails . php?album = 77 ANTZ 49. 3. สุนทรียธาตุ / สุนทรียภาพ ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ http :// www . cattelecom . com / site / th / main . php 50. สุนทรียธาตุ / สุนทรียภาพ ...? สุนทรีย - หรือ สุนทรียะ (Aesthetic, esthetic) ที่เกี่ยวกับความนิยมความงาม สุนทรียภาพ (Aesthetics) - ความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะที่แต่ละบุคคลสามารถเข้าใจและรู้สึกได้ มีทั้ง ความงาม (Beauty) ความแปลกหูแปลกตา (Picturesqueness) และ ความน่าทึ่ง (Sublimity) - รสนิยมความรู้สึก ( Taste) สุนทรี = ดี หรือ งาม ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 51. สุนทรีย์ หรือ สุนทรียศาสตร์ (Aesthetics) หมายถึง วิชาที่ว่าด้วยความนิยมความงามหรือความนิยมในความงาม ( การวิเคราะห์ความงาม ) เป็นอารมณ์ ความซาบซึ้งในคุณค่าของสิ่งต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นธรรมชาติหรืองานศิลปะ ความรู้สึกนี้เกิดขึ้นด้วยประสบการณ์ การศึกษาอบรมและพัฒนาเป็นรสนิยม เป็นการสร้างความรู้ความเข้าใจทางประวัติศาสตร์ สามารถเสริมสร้างพัฒนาการทางสุนทรียภาพให้เพิ่มมากขึ้น รู้และเข้าใจคุณค่าของความงาม พจนานุกรมศัพท์ศิลปะ ฉบับไทย - อังกฤษ 2530 ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 52. การรับรู้สุนทรียภาพ / สุนทรียศาสตร์ ( Aesthetics perception) เป็นความรู้โดยตรง (Intuitive knowledge) เกิดอย่างฉบับพลัน เป็นความรู้ที่ใช้ในการตัดสินความงาม โดยไม่จำเป็นต้องอาศัยเหตุผลอื่นมาเกี่ยวข้อง เป็นความรู้จากประสบการณ์ (Conceptual knowledge) เชิงปรัชญา เป็นการเรียนรู้โดยการสนทนาและอภิปรายบนเรื่องราวความจริงที่สัมผัสได้ ข้อเท็จจริงที่อธิบายได้ และความจริงที่ไม่เปลี่ยนแปลง เชิงจิตวิทยา เป็นการปฏิบัติให้เกิดประสบการณ์สุนทรียะ เรียนรู้ด้วยการฝึกฝน ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 53. การรับรู้สุนทรียภาพโดยใช้ประสาทสัมผัส แบบตั้งใจ ( Intension or Interesting) สนใจและตั้งใจที่จะมองเห็น แบบไม่ตั้งใจ (Un-intention or Disinteresting) รับรู้ความงามที่เป็นอยู่ตามธรรมชาติโดยไม่รู้ตัว แบบรสนิยม (Taste) สามารถเลือกสรรคุณค่าให้กับตนเอง มิใช่ความชอบตามกระแสนิยม ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 54. “ .... ความตอนหนึ่ง อ . ศิลป์ พีระศรี บอกไว้ว่า ความงามเป็นสิ่งที่ไม่ตายตัว มีการพัฒนาตามวุฒิภาวะของคน ยิ่งเห็นมาก ยิ่งรู้มาก ... เพราะฉะนั้น ในเรื่องของความงาม จะเป็นเรื่องของความประจักษ์ แล้วคนเรามากลั่นกรองเอาเอง ” คำกล่าวโดย รศ . วิวัฒน์ เตมียพันธ์ วันที่ 19 มกราคม 2550 ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 55. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ ศิลปะในชีวิตประจำวัน การรับรู้ทางสุนทรียภาพ เนื้อหา ( เรื่อง + แนวคิด ) องค์ประกอบพื้นฐานในงานศิลปะ จุด ( Dot) เส้น (Line) ระนาบ / รูปร่าง (Plane/Shape) น้ำหนักอ่อนแก่ของแสงและเงา (Tone – Light & Shadow) ที่ว่าง / ช่องไฟ (Space) รูปทรง มวล (Form, Mass) ลักษณะผิว (Texture) สี (Colour) ข้อพิจารณาในการจัดวางองค์ประกอบศิลปะ (Composition) สัดส่วน (Proportion) เอกภาพ (Unity) จุดเด่น (Dominance) และการแปรเปลี่ยน (Variation) หลักการดุลยภาพ (Balance) จังหวะ (Rhythm) 56. ทำไมจึงควรศึกษา ... ศิลปะวิจักษณ์ สร้างสรรค์ให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์งานประดิษฐ์หรืองานศิลปะที่สร้างความรื่นรมย์ ทำให้เกิดความรู้สึกถึงคุณค่าของสิ่งที่ งาม ในศิลปะต่างๆในชีวิตประจำวัน ทำให้เห็นคุณค่าของความสัมพันธ์ของสิ่งประดิษฐ์สร้างสรรค์และความเป็นไปของสังคมวัฒนธรรม ทำให้มีอารมณ์และจิตใจที่งดงาม เป็นมงคลต่อผู้พบเห็น เป็นการยกฐานะการพัฒนาประเทศที่มีอารยะอีกด้วย เป็น เสน่ห์ของเมือง ที่สะท้อนให้เห็นคุณภาพมาตรฐานทางศิลปะของคนในประเทศนั้นๆ ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ 57. เอกสารอ้างอิง ความหมายและบทนิยามของสุนทรียศาสตร์ < http://learning.ricr.ac.th/art/4-3.html> ฉัตรชัย อรรถปักษ์ . องค์ประกอบศิลปะ . กรุงเทพฯ : วิทยพัฒน์ . 2550. นิคม มูสิกะคามะ . สุนทรียศาสตร์ : ทฤษฎีแห่งวิจิตรศิลปากร . กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร 2547 ( Unpublished). มะลิฉัตร เอื้ออานันท์ . การเรียนการสอนและประสบการณ์ด้านสุนทรียภาพและศิลปวิจารณ์ . กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย . 2543. เลนนาร์ด โคเรน . วะบิ - ซะบิ สำหรับศิลปิน นักออกแบบ กวี & นักปรัชญา . ( กรินทร์ กลิ่นขจร - แปล ) กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์สวนเงินมีมา 2546. วิชา 2000102 สุนทรียภาพแห่งชีวิต . คณะศิลปรรมศาสตร์ สถาบันราชภัฎสวนสุนันทา . วิชา 12305 ศิลปะกับสังคมไทย ( ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1) . นนทบุรี . สาขาวิชาศิลปะศาสตร์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช . 2550. สุรชาติ เกษประสิทธิ์ และสนั่น คิ้วฮก . ความรู้พื้นฐานศิลปกรรม . กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ พี เอส พี . 2542. อำนาจ เย็นสบาย . สุนทรียภาพ . กรุงเทพฯ : กรมการฝึกหัดครู 2520. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับศิลปะ
