1. Νωπογραφία (fresco) ονομάζεται η τεχνική της τοιχογραφίας που χαρακτηρίζεται
απ’ τη τοποθέτηση χρωμάτων διαλυμένων σε νερό πάνω σε νωπό ασβεστοκονίαμα.
Με τον τρόπο αυτό τα χρώματα διατηρούνται για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα.
ΜΑΘΗΜΑ: Nωπογραφία
Κυριακουλόπουλος Ευάγγελος
2. Παρόμοιες τοιχογραφίες έχουν βρεθεί σε άλλες περιοχές γύρω από την λεκάνη της
Μεσογείου, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και το Μαρόκο. Οι τοιχογραφίες της αρχαίας
Αιγύπτου είναι εκτελεσμένες κατά το μεγαλύτερο μέρος τους με διαφορετικούς
τρόπους απ’ ό,τι η πραγματική νωπογραφία (δηλαδή η ζωγραφική επάνω σε νωπό
κονίαμα με χρώματα διαλυμένα σε νερό). Οι Αιγύπτιοι ζωγράφοι προτιμούσαν την
τεχνική της τέμπερας, όπως κι οι Μινωίτες, με τη διαφορά ότι οι Αιγύπτιοι αφού
αναμείγνυαν τα χρώματα με κρόκο αβγού, λάδι, γάλα ή μέλι τα τοποθετούσαν πάνω
στο ξερό κονίαμα κι όχι σε νωπό. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούσαν τη
ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα πρώτα γνωστά παραδείγματα τοιχογραφίας που δημιουργούνται με τη μέθοδο του
φρέσκου τοποθετούνται χρονικά γύρω στα 1500 π.Χ. και βρίσκονται στο ελληνικό
νησί της Κρήτης. Στις τοιχογραφίες των παλατιών της Κνωσού και της Φαιστού
χρησιμοποιήθηκαν τέμπερες τις οποίες οι Μινωίτες καλλιτέχνες τοποθετούσαν επάνω
σε νωπό κονίαμα. Οι λίγες σχετικές πληροφορίες που άφησαν οι αρχαίοι συγγραφείς
δεν οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με τις τεχνικές της κατασκευής.
Τα ταυροκαθάψια, Κνωσός
3. λεγόμενη ξηρογραφική νωπογραφία, τοποθετούσαν δηλαδή τα χρώματα σε κονίαμα
βρεγμένο με ασβεστόνερο.
Οι ρωμαϊκές τοιχογραφίες θεωρούνται
συνήθως νωπογραφίες, αλλά τα
αντικρουόμενα αποτελέσματα των
χημικών αναλύσεων δεν έχουν
αποσαφηνίσει ακόμα αν οι Ρωμαίοι
ζωγράφοι χρησιμοποιούσαν τις τεχνικές
της τέμπερας, της εγκαυστικής και της
νωπογραφίας ταυτόχρονα ή χωριστά.
Οπωσδήποτε όμως, η νωπογραφία επικράτησε και στις κατακόμβες
χρησιμοποιήθηκε η μέθοδοςαυτή, που απαιτούσε μεγάλη ταχύτητα εκτέλεσης.
Από την ελληνιστική και ρωμαϊκή
νωπογραφία, η τεχνική διαδόθηκε στο
Βυζάντιο και στις δυτικές χώρες. Στη
Δύση, η νωπογραφία συνεχίστηκε με τον
Τσιμαμπούε και τον 16ο αι. έφτασε στο
αποκορύφωμά της, στις αίθουσες που
φιλοτέχνησε ο Ραφαήλ και στη
διακόσμηση της Καπέλα Σιξτίνα στη
Ρώμη από τον Μιχαήλ Άγγελο.
Αγ,Πρισκίλλα, Ρώμη
Μιχαήλ Άγγελος ,διάσημη λεπτομέρεια οροφής Καπέλα Σιξτίνα
4. Ραφαήλ, η σχολή των Αθηνών
Μιχαήλ Άγγελος, οροφή Καπέλα Σιξτίνα
5. Τον 18ο αι. ο Τιέπολο συνέχισε με επιτυχία την τεχνική της Νωπογραφία.
Τιέπολο, Απόλλωνας και Δάφνη Σαπφώ,Πομπηία
Το «δωμάτιο των συζύγων» στο δουκικό ανάκτορο της Μάντοβα, με νωπογραφίες του Αντρέα Μαντένια.
6. ΤΕΧΝΙΚΕΣ
εισαγωγικά
Kονίαμα είναι ο τοιχογραφικός σοβάς των εκκλησιών και αποτελείται από 3
στρώματα που το πρώτο είναι πιο παχύ περίπου 10 χιλιοστά, το δεύτερο 3
χιλιοστά και το τρίτο, που είναι και το ζωγραφικό στρώμα, 2 χιλιοστά. Τα
υλικά του κονιάματος είναι ασβέστης και άμμος.
H τοιχογραφία αποτελείται από το κονίαμα (υπόστρωμα) και τη ζωγραφική
επιφάνεια.
Η νωπογραφία δεν επιτρέπει καμία τροποποίηση ή επιδιόρθωση. Είναι λοιπόν
σαφές οτι απαιτεί ταχύτητα και μαεστρία εκ μέρους του καλλιτέχνη, καθώς
και προσοχή στην κάθε λεπτομέρεια.
Fresco
O ζωγράφος τοποθετεί τα χρώματά του στο υγρό ακόμα κονίαμα δίχως συνδετικό. Tα
χρώματα ενώνονται με το νερό που αποβάλλεται διαμέσου της επιφάνειας του τρίτου
στρώματος του κονιάματος. Και ενώ αυτό στεγνώνει θα σταθεροποιηθούν και θα
γίνουν ένα με το κονίαμα. Tο αποτέλεσμα αυτής της τεχνικής θα είναι μία
νωπογραφία, μια ζωγραφική επιφάνεια, η οποία λέγεται Afresco ή fresco.
Εκκλησία της Μπογιάνα,Βουλγαρία(9ος-10ος αι.)
7. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
ΥΛΙΚΑ
Πολυκαιρισμένος σβηστός ασβέστης
Άμμος γλυκού νερού
Άριστος γύψος
Καθαρό βρόχινο νερό, ποταμίσιο ή πηγής.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Σε τοίχο κτισμένο από τούβλα ή πέτρα που έχει στεγνώσει ολότελα, θα γίνει η εξής
προετοιμασία:
Σε μουσκεμένο τοίχο, περνάμε το 1
ο
λάσπωμα ασβέστη, χοντρή άμμο και
κομμάτια από άχυρα, καννάβινες ίνες ή άλλα υλικά που συγκρατούν το πρώτο
υπόστρωμα του σοβά.
Ο ζωγράφος καθαρίζει την επιφάνεια, που θα ζωγραφιστεί σε μια μόνο μέρα,
πριν το υλικό στεγνώσει.
Η επιφάνεια καλύπτεται από 1-2 διαδοχικά στρώματα λεπτότερου σοβά.
Το επόμενο πρωί θα γίνει η τελευταία επίστρωση, ώστε να ζωγραφίσει ο
καλλιτέχνης, όσο είναι ακόμα νωπή (υγρή).
Έτσι προκύπτει και η ονομασία «νωπογραφία» ή «fresco»
8. Secco
Aν τοποθετήσει κάποιος τα
χρώματα σε μία επιφάνεια
κονιάματος που έχει ήδη
στεγνώσει ή σκληρύνει, τότε το
αποτέλεσμα δεν είναι
νωπογραφία. Χρειάζεται
οπωσδήποτε ένα συνδετικό
υλικό που θα κρατήσει τα
χρώματα στην επιφάνεια του
κονιάματος όπως αυγό, λάδι ή
ζωική κόλλα. Aυτή η τεχνική λέγεται secco.
Mezzo Fresco
Tα χρώματα τοποθετούνται σε
κονίαμα που έχει στεγνώσει λίγο
και δεν απορροφώνται τόσο
βαθιά, όσο στο γνήσιο fresco και
γι'αυτό ενισχύονται με κάποιο
συνδετικό όπως ζωική κόλλα,
αυγό ή λάδι.