մթնոլորտի աղտոտում
- 3. Մթնոլորտի աղտոտում Մաշտաբները Պատճառները և գործոնները Հետևանքները Խորհուրդ Լուծման հիմնական ուղիները Լուծման արդյունքները
- 5. Մթնոլորտի աղտոտում ijٳݳϳÏÇó ù³Õ³ù³ÏñÃáõÃÛáõÝÁ ãï»ëÝí³Í ×ÝßáõÙ ¿ ·áñͳ¹ñáõÙ µÝáõÃÛ³Ý íñ³: ²ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ó÷áÝÝ»ñáí µÝ³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ ³ÕïáïáõÙÁ íݳë³Ï³ñ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿ ·áñÍáõÙ Ù³ñ¹Ï³Ýó, ϻݹ³ÝÇÝ»ñÇ, µáõÛë»ñÇ , ÑáÕÇ , ß»Ýù»ñÇ ¨ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³, Çç»óÝáõÙ ¿ ÙÃÝáÉáñïÇ Ã³÷³ÝóÇÏáõÃÛáõÝÁ, µ³ñÓñ³óÝáõÙ ¿ û¹Ç ËáݳíáõÃÛáõÝÁ, ٻͳóÝáõÙ ¿ Ù³é³Ëɳå³ï ûñ»ñÇ ÃÇíÁ, ÷áùñ³óÝáõÙ ¿ ï»ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÁ, ³é³ç ¿ µ»ñáõ٠ٻﳳÕÏ³Ý Çñ»ñÇ Ïáéá½Ç³: Þñç³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ ³ÕïáïÙ³Ý ï³Ï ѳñÏ ¿ ѳëÏ³Ý³É ÙÇç³í³ÛñÇ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¥ùÇÙdzϳÝ, ٻ˳ÝÇϳϳÝ, ýǽÇϳϳÝ, Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ý ¨ ¹ñ³Ýó Ñ»ï ϳåí³Í ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý¤ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÁ, áñáÝù ï»ÕÇ »Ý áõÝ»ÝáõÙ µÝ³Ï³Ý ϳ٠³ñÑ»ëï³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ¨ ѳݷ»óÝáõÙ »Ý ÙÇç³í³ÛñÇ ýáõÝÏódzÛÇ í³ïóñ³óÙ³ÝÁ` ó³Ýϳó³Í Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ý ϳ٠ï»ËÝáÉá·Ç³Ï³Ý ûµÛ»ÏïÇ ³éáõÙáí: Æñ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ù»ç û·ï³·áñÍ»Éáí ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ ½³Ý³½³Ý ï³ññ»ñ` Ù³ñ¹Á ÷áËáõÙ ¿ ¹ñ³Ýó áñ³ÏÁ: Ð³×³Ë ³Û¹ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý ³ÕïáïÙ³Ý áã µ³ñ»Ýå³ëï Ó¨»ñáí: Æñ»Ýó Ù³ëßﳵݻñáí Ù³ñ¹³ÍÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳٳ¹ñ»ÉÇ »Ý ¹³éÝáõÙ µÝ³Ï³ÝÝ»ñÇ Ñ»ï, ÇëÏ ÙÇ ß³ñù ¹»åù»ñáõÙ ³Ý·³Ù ·»ñ³½³ÝóáõÙ »Ý ¹ñ³Ýù:
- 6. ²ÕïáïÙ³Ý µÝ³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÁ µÝáõÃÛ³Ý Ù»ç ³ÝïÇåá¹Ý»ñ áõÝ»Ý, áñáÝù ÁݹáõÝ³Ï »Ý 㻽áù³óÝ»É µÝ³Ï³Ý ³ÕïáïÙ³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ, ÇëÏ Ù³ñ¹áõ ëï»ÕÍ³Í ß³ï ÝÛáõûñ ï³ñ³³ë»é »Ý µÝ³Ï³ÝÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ: ԱÕïáïÙ³Ý µÝ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ ëáíáñ³µ³ñ Ñ»é³óí³Í »Ý Ù³ñ¹áõ µÝ³ÏáõÃÛ³Ý í³Ûñ»ñÇó, ³ÛÝÇÝã Ù³ñ¹³ÍÇÝÝ»ñÁ ï»Õ³¹ñí³Í »Ý ËÇï µÝ³ÏãáõÃÛ³Ùµ ßñç³ÝÝ»ñáõÙ: ØÃÝáÉáñïÇ ³ÕïáïÙ³Ý ³é³í»É ï³ñ³Íí³Í ³ÕïáïÇãÝ»ñÁ ó÷³ÝóáõÙ »Ý Ýñ³ Ù»ç ÑÇÙݳϳÝáõÙ »ñÏáõ ï»ëùáí` ϳ٠ϳËáõÛóÛÇÝ Ù³ëÝÇÏÝ»ñÇ (³¿ñá½áÉ) ï»ëùáí, ϳ٠·³½»ñÇ ï»ëùáí: Àëï ½³Ý·í³ÍÇ` Ù³ñ¹áõ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ÙÃÝáÉáñï ³ñï³Ý»ïíáÕ µáÉáñ ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý µ³ÅÇÝÁ` 80-90%- Á, ϳ½ÙáõÙ »Ý ·³½³ÝÙ³Ý ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÁ, áñáÝó Ù»ç ·É˳íáñ ï»Õ »Ý ½µ³Õ»óÝáõÙ ³Í˳ÍÝÇ, ÍÍÙµÇ ¨ ³½áïÇ ùÇÙÇ³Ï³Ý ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:
- 7. ÞÙáÉ ·³½ (CO): ²ÛÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ í³é»ÉÇùÇ ³ÛñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, Ãáõݳíáñ ¿, Áݹ áñáõÙ Ýñ³ íï³Ý·Á µ³ñ¹³ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ýáí, áñ ³ÛÝ ãáõÝÇ áã° ·áõÛÝ, áã° Ñáï, ¨ Ýñ³Ýáí ÃáõݳíáñáõÙÁ ϳñáÕ ¿ ï»ÕÇ áõÝ»Ý³É µáÉáñáíÇÝ ³ÝÝϳï: Ü»ñϳ ųٳݳÏÝ»ñáõÙ Ù³ñ¹áõ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ÙÃÝáÉáñï ¿ ó÷³ÝóáõÙ ï³ñ»Ï³Ý Ùáï 300 ÙÉÝ ïáÝݳ ßÙáÉ ·³½: Àݹ áñáõÙ ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÇ 70-75%-Á ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ý»ñùÇÝ ³ÛñÙ³Ý ß³ñÅÇãÝ»ñáõÙ µ»Ý½ÇÝÇ ³ÛñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí, 10%-Á ù³ñ³ÍËÇ ¨ ÷³ÛïÇ ³ÛñáõÙÇó, Ùáï 10% Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ Ã³÷áÝÝ»ñÇ ³ÛñáõÙÇó ¨ Ùáï 5% ³Ýï³é³ÛÇÝ Ññ¹»ÑÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí: ÞÙáÉ ·³½Ç áñáß Ù³ë ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝáõÙ ï»ËÝáÉá·Ç³Ï³Ý ÏáñáõëïÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí: ´³óÇ ¹ñ³ÝÇó, ßÙáÉ ·³½Ç áã ùÇã ù³Ý³ÏáõÃÛáõÝ ¿ ³ñï³Ý»ïíáõÙ ÙÃÝáÉáñï ݳ¨ µÝ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÇó: Ö³Ñ׳ÛÇÝ ·³½: ØÃÝáÉáñï³ÛÇÝ ³ÕïáïÙ³Ý Ý߳ݳϳÉÇ Ù³ë »Ý Ï³½ÙáõÙ ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñÁ` ûñ·³Ý³Ï³Ý ÝÛáõûñ` ϳ½Ùí³Í ³Í˳ÍÝÇó ¨ çñ³ÍÝÇó: ´Ý³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÇó ÙÃÝáÉáñï ¿ ó÷³ÝóáõÙ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ Ù»Ã³ÝÁ (CH4): ػóÝÁ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ׳ÑÇ×Ý»ñÇ Ñ³ï³ÏáõÙ, çñáí ѳ·»ó³Í ÑáÕáõÙ, áñá×áÕ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ Ù³ñëáÕ³Ï³Ý ûñ·³ÝÝ»ñáõÙ: ػóÝÇ áñáß ù³Ý³ÏáõÃÛáõÝ` Ùáï 30%, ³ÝÃñáåá·»Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÇó ¿ ³é³ç³ÝáõÙ, ûñÇݳÏ` µÝ³Ï³Ý ·³½Ç ³ñ¹ÛáõݳѳÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ì»ñçÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñáí ٻóÝÇ Ã³÷³ÝóáõÙÁ ÙÃÝáÉáñï ϳ½ÙáõÙ ¿ ï³ñ»Ï³Ý Ùáï 400-500 ÙÉÝ ïáÝݳ:
- 8. ²Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñ: êñ³Ýù ÙÃÝáÉáñï »Ý Ã³÷³ÝóáõÙ Ù³ñ¹áõ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí, ϳ½ÙáõÙ »Ý µÝ³Ï³Ý ͳ·áõÙ áõÝ»óáÕ ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñÇ ÷áùñ Ù³ëÁ, µ³Ûó Ýñ³Ýóáí ³Õïáïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ß³ï Ù»Í Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ñ³ïϳå»ë ËÇï µÝ³Ï»óí³Í ßñç³ÝÝ»ñáõÙ: Üñ³Ýó ó÷³ÝóáõÙÁ ÙÃÝáÉáñï ϳñáÕ ¿ ï»ÕÇ áõÝ»Ý³É ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñ å³ñáõݳÏáÕ ÝÛáõûñÇ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý, í»ñ³Ùß³ÏÙ³Ý, å³Ñå³ÝÙ³Ý, ï»Õ³÷áËÙ³Ý ¨ û·ï³·áñÍÙ³Ý ó³Ýϳó³Í ÷áõÉáõÙ: سñ¹áõ ÏáÕÙÇó ³ñï³¹ñí³Í ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñÇ Ï»ëÇó ³í»ÉÇÝ û¹Ç Ù»ç »Ý Ã³÷³ÝóáõÙ ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ ¨ ³ÛÉ ïñ³Ýëåáñï³ÛÇÝ ÙÇçáóÝ»ñÇ ß³Ñ³·áñÍÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï µ»Ý½ÇÝÇ ¨ ¹Ç½»É³ÛÇÝ í³é»ÉÇùÇ Ã»ñ³ÛñáõÙÇó: ¸ñ³ å³ï׳éÁ áã ÙdzÛÝ ß³ñÅÇãÝ»ñÇ ÏáÝëïñáõÏïÇí ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý, ³ÛÉ Ý³¨ ß³ï í³ñáñ¹Ý»ñÇ µÝ³å³Ñå³Ý³Ï³Ý ³Ý·ñ³·ÇïáõÃÛáõÝÝ ¿: سñ¹Ï³Ýó ¨ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ íݳë³Ï³ñ ³Û¹åÇëÇ ÝÛáõûñ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ³ÍËÇ, ݳíÃÇ, Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ ³ÕµÇ ³ÛñáõÙÇó ¨ ÝáõÛÝÇëÏ µ³ó Ïñ³ÏÇ íñ³ Ëáñáí³Í å³ïñ³ëï»ÉÇë ¨ ÍË»ÉÇë: àã å³Ï³ë ù³Ý³ÏÇ ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñ ÙÃÝáÉáñï »Ý Ã³÷³ÝóáõÙ ùÇÙÇ³Ï³Ý ·áñͳñ³ÝÝ»ñÇó, Ï»Ýó³ÕáõÙ ï³ñµ»ñ ÉáõÍÇãÝ»ñÇ ·áÉáñßdzóáõÙÇó, ëÇÝûïÇÏ Ý»ñÏ»ñÇ å³ïñ³ëïÙ³Ý ¨ û·ï³·áñÍÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, Éó³Ï³Û³ÝÝ»ñáõÙ µ»Ý½ÇÝÇ ÉóÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: àñáß³ÏÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñÇ µ³ñÓñ ÏáÝó»Ýïñ³óÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»լ ³Ûëå»ë Ïáãí³Í Éáõë³ùÇÙÇ³Ï³Ý ÙßáõßÇ ³é³ç³óÙ³Ý, áñÁ å³ñáõݳÏáõÙ ¿ Ãáõݳíáñ ÝÛáõûñ, áñáÝù Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï ³é³ç³óÝáõÙ »Ý ßÝã³é³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñÇ ¨ ³ãù»ñÇ µáñµáùáõÙÝ»ñ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ÏáñͳÝáõÙ »Ý µáõë³Ï³Ý ³ß˳ñÑÁ:
- 9. ÌÍÙµ³ÛÇÝ ·³½: ØÃÝáÉáñïÇ ³ÕïáïáõÙÁ ÍÍÙµÇ ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñáí áõÝÇ Ï³ñ¨áñ µÝ³å³Ñå³Ý³Ï³Ý ѻ勉ÝùÝ»ñ: ØÃÝáÉáñï »Ý Ã³÷³ÝóáõÙ ÑÇÙݳϳÝáõÙ ÍÍÙµ³ÛÇÝ ·³½Ý áõ ÍÍÙµ³çñ³ÍÇÝÁ: ì»ñçÇÝ Å³Ù³Ý³ÏÝ»ñë áõß³¹ñáõÃÛ³Ý »Ý ³ñųݳÝáõ٠ݳ¨ ³ÛÉ ÍÍÙµÇ ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝù ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ÙÇÏñáµÇáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: ÌÍÙµ³ÛÇÝ ·³½Ç ·É˳íáñ µÝ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÝ »Ý Ññ³µË³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ¨ ÍÍÙµ³çñ³ÍÝÇ ¨ ÍÍÙµÇ ³ÛÉ ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ûùëǹ³óÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÁ: Àëï áñáß Ñ³ßí³ñÏÝ»ñÇ Ññ³µË³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ³Ù»Ý ï³ñÇ ÙÃÝáÉáñï ¿ ó÷³ÝóáõÙ Ùáï 4 ÙÉÝ ïáÝݳ ÍÍÙµ³ÛÇÝ ·³½: ´³Ûó ³Ýѳٻٳï ß³ï` Ùáï 200-215 ÙÉÝ ïáÝݳ ÍÍÙµ³ÛÇÝ ·³½ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ÍÍÙµ³çñ³ÍÝÇó, áñÁ ÙÃÝáÉáñï ¿ ó÷³ÝóáõÙ ûñ·³Ý³Ï³Ý ÝÛáõÃÇ ù³Ûù³ÛÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ÌÍÙµ³ÛÇÝ ·³½Ç ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ Çñ»Ýó ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ùµ í³Õáõó ³ñ¹»Ý ·»ñ³½³Ýó»É »Ý Ññ³µáõËÝ»ñÇÝ ¨ ³Ûëûñ ѳí³ë³ñí»É »Ý µáÉáñ µÝ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÇ ·áõÙ³ñ³ÛÇÝ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³ÝÁ: ´ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç ãϳ ѳݳÍá áñ¨¿ í³é»É³ÝÛáõÃ, áñÁ µ³Õϳó³Í ¿ ÙdzÛÝ ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñÇó: ØÇßï ³éϳ »Ý ³ÛÉ ï³ññ»ñÇ Ë³éÝáõñ¹Ý»ñ, ¨ Ýñ³ÝóÇó Ù»ÏÁ Ñ»Ýó ÍÍáõÙµÝ ¿: ÜáõÛÝÇëÏ µÝ³Ï³Ý ·³½Á å³ñáõݳÏáõÙ ¿ ÍÍáõÙµ:
- 10. ²ÙáÝÇ³Ï ¨ ³½áïÇ ûùëǹݻñ: ØÃÝáÉáñïÇ ·³½³ÝÙ³Ý ³Õïáïí³ÍáõÃÛ³Ý »ñկñáñ¹ ï»ë³ÏÝ Áëï ½³Ý·í³ÍÇ ¨ Ý߳ݳÏáõÃÛ³Ý ³é³ç³óÝáõÙ »Ý ³½áïÇ ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ³ÙáÝdzÏÁ, ³½áïÇ »ÝÃûùëǹÁ, ³½áïÇ ûùëǹÁ ¨ ³½áïÇ »ñÏûùëǹÁ (å»ñûùëǹ): ²é³çÇÝ »ñÏáõ ·³½»ñÁ ÑÇÙݳϳÝáõÙ áõÝ»Ý µÝ³Ï³Ý ͳ·áõÙ: ²½áï å³ñáõݳÏáÕ ÙÃÝáÉáñïÇ ·É˳íáñ ³ÕïáïÇãÝ»ñÝ »Ý ³½áïÇ ûùëÇ¹Ý áõ å»ñûùëǹÁ: ²Ûë »ñÏáõ ·³½»ñÝ ¿É Ãáõݳíáñ »Ý: ²½áïÇ ûùëǹÁ ÙÃÝáÉáñï ¿ ó÷³ÝóáõÙ ÙÇÏñáûñ·³ÝǽÙÝ»ñÇ Ï»Ýë³·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ¨ ³ÛñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: ´Ý³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ ï³ÉÇë »Ý ï³ñ»Ï³Ý Ùáï 450 ÙÉÝ ïáÝݳ, ÇëÏ ³ÝÃñáåá·»ÝÝ»ñÁ` ï³ëÝ ³Ý·³Ù å³Ï³ë ³½áïÇ ûùëǹ: ØÃÝáÉáñïáõÙ ³½áïÇ ûùëǹÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ ³ñ³· ûùëǹ³ÝáõÙ ¿ »ñÏûùëǹÇ, áñÁ ÝáõÛÝå»ë ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ÛñáõÙÇó: ²½áïÇ ûùëǹݻñÁ ÙÃÝáÉáñïáõÙ µ»ñáõÙ »Ý ß³·³Ý³Ï³·áõÛÝ ÙßáõßÇ ³é³ç³óÙ³Ý, áñÇÝ, áñå»ë ϳÝáÝ, Ýå³ëïáõÙ ¿ ÙÛáõë ³ÕïáïÇãÝ»ñÇ Ý»ñϳÛáõÃÛáõÝÁ` ÍÍÙµ³ÛÇÝ ·³½Ç, ³Í˳çñ³ÍÇÝÝÝ»ñÇ, ÇÝãå»ë ݳ¨ ï»Õ³ÛÇÝ û¹»ñ¨áõóµ³Ý³Ï³Ý ¨ ïáåá·ñ³ýÇ³Ï³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ: ²Û¹åÇëÇ ÙßáõßÁ íÝ³ë ¿ ѳëóÝáõÙ Ù³ñ¹áõ ³éáÕçáõÃÛ³ÝÁ, Ù³ëݳíáñ³å»ë ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ³ãù»ñÇ µáñµáùáõմ ¨ áãÝã³óÝáõÙ ¿ ù³Õ³ù³ÛÇÝ µáõë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ: سñ¹áõ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ÙÃÝáÉáñï ÁÝÏÝáÕ ³½áïÇ ûùëǹݻñÇ ·ñ»Ã» 90%-Á ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ ß³ñÅÇãÝ»ñáõÙ í³é»ÉÇùÇ ³ÛñáõÙÇó ϳ٠ç»ñÙ³¿É»Ïïñ³Ï³Û³ÝÝ»ñáõÙ: Ø»Í §Ý»ñ¹ñáõÙ¦ áõÝ»Ý Ý³¨ åÇݹ ó÷áÝÝ»ñÇ ³ÛñáõÙÁ: ²½áïÇ ûùëǹݻñÇ ³é³ç³óÙ³Ý ³ÕµÛáõñ ͳé³ÛáõÙ »Ý ݳ¨ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý ÙÇ ß³ñù µÝ³·³í³éÝ»ñ, Ýñ³Ýó ÃíáõÙ ³½áï³Ï³Ý ÃÃíÇ, ѳÝù³ÛÇÝ å³ñ³ñï³ÝÛáõûñÇ, ³ñÑ»ëï³Ï³Ý Ù³Ýñ³Ã»É»ñÇ ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ ¨ ³ÛÉÝ:
- 11. ̳Ýñ Ù»ï³ÕÝ»ñ: ²ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ÍË»ñÁ å³ñáõݳÏáõÙ »Ý áã ÙdzÛÝ Ùáõñ, ³ÛÉ Ý³¨ µ³½Ù³ÃÇí áõñÇß íݳë³Ï³ñ ÝÛáõûñ: ê¨ Ù»ï³ÕÝ»ñÇ ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ áã ÙdzÛÝ ÍÍÙµ³ÛÇÝ ·³½Ç ¨ »ñϳÃÇ ûùëÇ¹Ç ³ñï³Ý»ïٳٵ, ³ÛÉ Ý³¨ ³ÛÝåÇëÇ Ãáõݳíáñ ÝÛáõûñÇ, ÇÝãåÇëÇù »Ý ³ÝïÇÙáÝÁ, ϳå³ñÁ, ÙÏݹ»ÕÁ, ÍÍÙµÇ ·áÉáñßÇÝ»ñÁ: ԷÉ ³í»ÉÇ ß³ï ͳÝñ Ù»ï³ÕÝ»ñ ÙÃÝáÉáñï »Ý Ã³÷³ÝóáõÙ ·áõݳíáñ Ù»ï³Õ³·áñÍáõÃÛ³Ý Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇó: Üñ³Ýù ϳ½ÙáõÙ »Ý ÙÃÝáÉáñï ó÷³ÝóáÕ պÕÝÓÇ ¨ óÇÝÏÇ ³ÕµÛáõñÝ»ñÇ Ï»ëÁ: ì³é»ÉÇùÇ ³ÛñáõÙÇó ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ÙÃÝáÉáñï ³ñï³Ý»ïíáÕ í³Ý³¹ÇáõÙÇ 85%-Á, Ïáµ³ÉïÇ 98%-Á, ³ÝïÇÙáÝÇ 80%-Á, ÝÇÏ»ÉÇ 77%-Á, ë»É»ÝÇ 50%-Á: ²Í˳ÃÃáõ ·³½ (CO2): ì³é»ÉÇùÇ ³ÛñÙ³Ý, ÇÝãå»ë ݳ¨ ó»Ù»ÝïÇ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ÙÃÝáÉáñï ¿ ³ñï³Ý»ïíáõÙ ³Û¹ ·³½Ç ÑëÏ³Û³Ï³Ý ù³Ý³ÏáõÃÛáõÝ: ÆÝùÁ ·³½Á Ãáõݳíáñ ã¿: Üñ³ µÝ³å³Ñå³Ý³Ï³Ý ¹»ñÁ ϳ۳ÝáõÙ ¿ ç»ñÙáó³ÛÇÝ ¿ý»ÏïÇ ÙÇçáóáí ÏÉÇÙ³ÛÇ íñ³ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»ç:
- 13. ú¹Ç ³ÕïáïáõÙÁ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñëáõÙ Êáë»Éáí ÙÃÝáÉáñïÇ ³ÕïáïÙ³Ý Ù³ëÇÝ` ãÇ Ï³ñ»ÉÇ ã³Ý¹ñ³¹³éÝ³É û¹Ç áñ³Ï³Ï³Ý ѳñóÇÝ µÝ³Ï»ÉÇ ¨ ³ÛÉ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ: лﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ï³ÉÇë, áñ ³Ûëï»Õ ¿É Ï³Ý ³ÝѳݷëïáõÃÛ³Ý ÑÇÙù»ñ: Î³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ, áñ ųٳݳϳÏÇó ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ û¹Á ϳñáÕ ¿ 100 ³Ý·³Ù ³í»ÉÇ Ãáõݳíáñ ÉÇÝ»É, ù³Ý ³ñï³ùÇÝ û¹Á ÝáõÛÝÇëÏ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñáí ѳ·»óí³Í ù³Õ³ùÝ»ñáõÙ: ÆëÏ ã¿± áñ Ù³ñ¹ÇÏ Çñ»Ýó ųٳݳÏÇ Ñ»ï 90%-Á, áñå»ë ϳÝáÝ, ³Ýó »Ý ϳóÝáõÙ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ: ö³Ï ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ, Áëï ¿áõÃÛ³Ý, ϳñáÕ ¿ ·ïÝí»É ³Õïáïí³ÍáõÃÛ³Ý áÕç ѳÛïÝÇ ëå»ÏïñÁ, µ³óÇ ·áõó» û½áÝÇó: ²Ù»ÝÇó ³é³ç å»ïù ¿ ³ë»É é³¹ÇáÝÇ Ù³ëÇÝ, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ »ñÏñ³ÛÇÝ Áݹ»ñùÇó: ´³ó û¹áõ٠ݳ ÁݹѳÝñ³å»ë áã ÙÇ íï³Ý· ãÇ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ: ê³Ï³ÛÝ ß»Ýù»ñÇ ÑÇÙùáõÙ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ ³Ù»Ý³³ÝÝß³Ý ×³ù»ñÇ ³éϳÛáõÃÛ³Ùµ í³ï û¹³÷áËáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ Ýñ³ Ëï³óáõÙÁ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ û¹áõ٠ϳñáÕ ¿ ѳëÝ»É íï³Ý·³íáñ ٳϳñ¹³ÏÇ: ²Ûëå»ë, ²ØÜ-áõ٠ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ 8 ÙÉÝ ïÝ»ñáõÙ é³¹áÝÇ Ëï³óáõÙÁ ·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ ³Ýíï³Ý· ٳϳñ¹³ÏÁ: ØÇ ß³ñù ¹»åù»ñáõ٠먻éí»É ¿ ³ÛÝåÇëÇ Ëï³óáõÙ, áñÇ ¹»åùáõÙ áõñ³ÝÇ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ µ³ÝíáñÝ»ñÁ å»ïù ¿ û·ïí»Ý é»ëåÇñ³ïáñÝ»ñÇó (ßÝã³¹ÇÙ³Ï): ÞÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ û¹áõÙ Ãáõݳíáñ ÝÛáõûñÇ ³ÕµÛáõñÝ»ñ ϳñáÕ »Ý ÉÇÝ»É áñáß ßÇݳñ³ñ³Ï³Ý ¨ ѳñ¹³ñÙ³Ý ÝÛáõûñ: úñÇݳÏ` ³ëµáó»Ù»Ýï³ÛÇÝ Ã»ñûñ ϳ٠ýáñٳɹ»Ñǹ ³é³ç³óÝáÕ ¹»Ïáñ³ïÇí å³Ý»ÉÝ»ñ, ç»ñÙ³ ¨ ¿É»Ïïñ³Ù»ÏáõëÇã ÝÛáõûñ, ï³ñµ»ñ ëÇÝûïÇÏ ëáëÇÝÓÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ: ²ÛÉ ³ÕµÛáõñÝ»ñ »Ý µáÉáñ Ñݳñ³íáñ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ, áñáÝù û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý Ï»Ýó³ÕáõÙ: ºí í»ñç³å»ë, ãÇ Ï³ñ»ÉÇ ã³ë»É ³ñï³ùÇÝ ³Õïáïí³ÍáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ, ÇÝãåÇëÇù »Ý ÷áßÇÝ, ³ñï³Ý»ïÙ³Ý ·³½»ñÁ, áñáÝù ³Ûëå»ë û ³ÛÝå»ë ó÷³ÝóáõÙ »Ý ¨ ÙÝáõÙ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñëáõÙ:
- 15. سëßﳵݻñÁ Àëï Ù³ëßﳵݻñÇ` ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ ³ÕïáïáõÙÁ ϳñ»ÉÇ ¿ µ³Å³Ý»É ï»Õ³ÛÇÝÇ, ï³ñ³Í³ßñç³Ý³ÛÇÝÇ ¨ ѳٳß˳ñѳÛÇÝÇ: ²ÕïáïÙ³Ý ³Ûë »ñ»ù ï»ë³ÏÝ»ñÁ ë»ñïáñ»Ý ϳåí³Í »Ý Ù»ÏÁ ÙÛáõëÇ Ñ»ï: àñå»ë ϳÝáÝ, ³é³çݳÛÇÝ ¿ ѳݹÇë³ÝáõÙ ï»Õ³ÛÇÝ ³ÕïáïáõÙÁ, áñÁ, »Ã» ·áñÍÁÝóóÇ ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ ³í»ÉÇ Ù»Í ¿ µÝ³Ï³Ý Ù³ùñÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÇó, í»ñ³ÍíáõÙ ¿ ï³ñ³Í³ßñç³Ý³ÛÇÝÇ ¨ Ñ»ïá, ù³Ý³Ï³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ïáõï³ÏÙ³Ý ¹»åùáõÙ, ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ ·Éáµ³É ÷á÷áËáõÃÛ³Ý: ¶Éáµ³É ³ÕïáïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³é³í»É ϳñ¨áñ ¿ ѳݹÇë³Ýáõ٠ųٳݳϳÛÇÝ ·áñÍáÝÁ: ²Û¹åÇëÇ ·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ ·áÛáõÃÛáõÝÁ íϳÛáõÙ ¿ ÙÃÝáÉáñïÇ é»ëáõñëÝ»ñÇ ³ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÃÛ³Ý ¨ Ýñ³ µÝ³Ï³Ý ÇÝùݳí»ñ³Ï³Ý·ÝÙ³Ý ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ: úñÇݳÏ, ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñáõÙ û¹Ç û·ï³·áñÍáõÙÁ ÑÝáõó »Ýó¹ñáõÙ ¿ñ ëϽµÝ³Ï³Ý áñ³ÏÝ»ñÁ í»ñ³Ï³Ý·Ý»Éáõ` ÙÃÝáÉáñïÇ µÝ³Ï³Ý ÁݹáõݳÏáõÃÛáõÝÁ: سëݳíáñ³å»ë, ÙÃÝáÉáñï Í˳ÛÇÝ ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÁ, áñáÝù ÙÇÏñáÙ³ëÝÇÏÝ»ñ ¨ Ãáõݳíáñ ÝÛáõûñ »Ý å³ñáõݳÏáõÙ, Çñ»ÝÇó Ý»ñϳ۳óÝáõÙ ¿ áã ³ÛÉ ÇÝã, ù³Ý Ýáëñ³óÙ³Ý Ù»Ãá¹: ºí ³Ý·³Ù Ù»ñ ûñ»ñáõÙ µ³ñÓñ ¨ ·»ñµ³ñÓñ ËáÕáí³ÏÝ»ñÇ Ï³éáõóáõÙÁ ß³ñáõݳÏáõÙ ¿ û·ï³·áñÍ»É ³Û¹ Ñݳ·áõÛÝ Ù»Ãá¹Á: ê³Ï³ÛÝ ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÝ»ñÇ ÏïñáõÏ ³×Á ѳݷ»óñ»ó ³ÛÝ µ³ÝÇÝ, áñ ³ÕïáïÙ³Ý Ù³ëßﳵݻñÁ ÉÇáíÇÝ Ùáï»ó»É »Ý ¨ ³Ý·³Ù Ñ³×³Ë ³ÝóÝáõÙ »Ý ÙÃÝáÉáñïÇ ÇÝùݳí»ñ³Ï³Ý·ÝÙ³Ý ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ:
- 16. ²ÕïáïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ¹»åùáõÙ íݳë³Ï³ñ ÝÛáõûñÁ ³ÕµÛáõñÇó ï³ñ³ÍíáõÙ »Ý ï³ëÝÛ³Ï ¨ ѳñÛáõñ³íáñ ÏÇÉáÙ»ïñ»ñáí: ºí ³Ý·³Ù µáõÝ ³ÕïáïÙ³Ý ³ÕµÛáõñ ѳëϳóáõÃÛáõÝÁ áñáß ã³÷áí ÷áË»É ¿ Çñ ÇÙ³ëïÁ: ºÃ» áñ¨¿ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ßñç³Ýáõ٠ϳñ»ÉÇ ¿ ³é³ÝÓݳóÝ»É ³ÕïáïÙ³Ý Ï»ï³ÛÇÝ ³ÕµÛáõñÝ»ñ, ³å³ ï³ñ³Í³ßñç³ÝÇ Ù³ëßï³µáí ³ÙµáÕç ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ßñç³ÝÁ, ûñÇݳÏ` ù³Õ³ùÁ, ϳñáÕ ¿ ¹Çï³ñÏí»É áñå»ë ÙdzëÝ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñ` Ï»ï³ÛÇÝ, ·Í³ÛÇÝ ¥³íïáÙ³ÛñáõÕÇÝ»ñ¤ ¨ ËÙµ³ÛÇÝ ³ÕµÛáõñÝ»ñáí: ²í»ÉÇÝ, ³Ý·³Ù ³ÙµáÕç ßñç³ÝÁ, ¨ ³Ý·³Ù ³ÙµáÕç »ñÏÇñÁ ϳñáÕ ¿ ѳݹ»ë ·³É ³ÕïáïÙ³Ý ÙdzëÝ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÇ ¹»ñáõÙ: Ժ³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ Ý߳ݳϳÉÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿ ·áñÍáõÙ µÝáõÃÛ³Ý íñ³ ·Éáµ³É Ù³ëßﳵݻñáí: »¨ ³ÕïáïáÕ ÝÛáõûñÇ ¨ ç»ñÙ³ÛÇÝ ¿Ý»ñ·³ÛÇ Ù»Í Ù³ëÁ ³ñï³¹ñíáõÙ ¿ ë³Ñٳݳ÷³Ï ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý íñ³, ·É˳íáñ³å»ë` ÐÛáõëÇë³ÛÇÝ ²Ù»ñÇϳÛÇ, ºíñáå³ÛÇ ¨ ²ëdzÛÇ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ßñç³ÝÝ»ñáõÙ, ÙÃÝáÉáñïÇ ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ºñÏñÇ çñ³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÇ ï»Õ³÷áËáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí áñáß, ѳٻٳﳵ³ñ »ñϳñ³ÏÛ³ó Ãáõݳíáñ ÝÛáõûñ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ ÑëÏ³Û³Ï³Ý ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ, ¨ ³Ý·³Ù ³ÙµáÕç ºñÏñÇ íñ³` ѳݷ»óÝ»Éáí ï³ñ³Í³ßñç³Ý³ÛÇÝ ¨ ·Éáµ³É ³ÕïáïÙ³Ý:
- 17. Ü»ñϳÛáõÙë áñáß³Ïdzó»É »Ý ßñç³Ï³Ý µÝ³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ Ù³ñ¹³ÍÇÝ ·Éáµ³É ³ÕïáïÙ³Ý áñáß Ï³ñ¨áñ ËݹÇñÝ»ñ, áñáÝóÇó »Ý. ÎÉÇÙ³ÛÇ Ñݳñ³íáñ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ϳåí³Í ÙÃÝáÉáñï ï»ËÝáÉá·Ç³Ï³Ý ç»ñÙáõÃÛ³Ý, ³Í˳ÃÃáõ ·³½Ç ¨ ³¿ñá½áÉ»ñÇ Ã³÷³ÝóÙ³Ý Ñ»ï, ºñÏñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ß»ñïÇ Ñݳñ³íáñ ù³Ûù³ÛáõÙÁ` ϳåí³Í ÙÃÝáÉáñï ýñ»áÝÝ»ñÇ, ³½áïÇ ûùëǹݻñÇ ¨ áñáß ³ÛÉ Ë³éÝáõñ¹Ý»ñÇ Ã³÷³ÝóÙ³Ý Ñ»ï, ´Ý³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ ¨ Ï»ÝëáÉáñïÇ` é³¹Çá³ÏïÇí ÝÛáõûñáí, ͳÝñ Ù»ï³ÕÝ»ñáí ¨ å»ëïÇóǹݻñáí ·Éáµ³É ³ÕïáïÙ³Ý ¿ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ѻ勉ÝùÝ»ñÁ, Ìáí³ÛÇÝ ÙÇç³í³ÛñÇ` ÙÃÝáÉáñï³ÛÇÝ ï»ÕáõÙÝ»ñáí, ·»ï»ñÇ Ñáë³ÝùÝ»ñáí, ó³Ù³ù³ÛÇÝ ¨ Íáí³ÛÇÝ ïñ³Ýëåáñïáí ÁݹѳÝáõñ ³ÕïáïáõÙÁ, ²ÕïáïáÕ ÝÛáõûñÇ Ñ»é³íáñ ÙÃÝáÉáñï³ÛÇÝ ÷á˳¹ñáõÙÁ ¨ ÃÃí³ÛÇÝ ï»ÕáõÙÝ»ñÇ ËݹÇñÁ:
- 18. ²ÛëåÇëáí, ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ íñ³ Ù³ñ¹³ÍÇÝ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù³ëßﳵݻñÁ ¨ ¹ñ³ÝÇó µËáÕ íï³Ý·Ý»ñÁ ëïÇåáõÙ »Ý Ýáñ Ùáï»óáõÙÝ»ñ ÷Ýïñ»É ï»ËÝáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ, áñáÝù, ѳݹÇë³Ý³Éáí áã å³Ï³ë ³ñ¹Ûáõݳí»ï` ïÝï»ë³Ï³Ý ÇÙ³ëïáí, ß³ï ³Ý·³Ù Ï·»ñ³½³Ýó»ÇÝ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕÝ»ñÇÝ` ¿ÏáÉá·Ç³Ï³Ý Ù³ùñáõÃÛ³Ý ³ëïÇ׳Ýáí: îÝï»ëáõÃÛ³Ý ¨ ¿ÏáÉá·Ç³ÛÇ ÙÇç¨ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ ÷³ëï³óÇ Ñ³Ï³ëáõÃÛáõÝÁ Ý߳ݳÏáõÙ ¿ ѳϳëáõÃÛáõÝ` µÝáõÃÛáõÝ-Ù³ñ¹- ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ý»ñ¹³ßÝ³Ï ½³ñ·³óÙ³Ý ¨ ³Ýµ³í³ñ³ñ ûµÛ»ÏïÇí Ñݳñ³íáñáõÃÛ³Ý ÙÇç¨, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ` å³ñ½³å»ë ó³ÝÏáõÃÛ³Ý ëáõµÛ»ÏïÇí µ³ó³Ï³ÛáõÃÙ³µ` ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ¨ ³ñï³¹ñ³Ï³Ý ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ÷áõÉáõÙ:
- 20. ä³ï׳éÝ»ñÁ ¨ ·áñÍáÝÝ»ñÁ ØÃÝáÉáñïÝ ³ÕïáïáÕ ÝÛáõûñÁ µ³½Ù³ÃÇí ï³ëݳÙÛ³ÏÝ»ñÇ ÁÝóóùáõÙ Ý߳ݳϳÉÇ íÝ³ë ¿ÇÝ Ñ³ëóÝáõÙ ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇÝ: Àëï ¿ñ¨áõÛÃÇÝ, Ýñ³Ýó íݳë³Ï³ñ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ñ»ï ѳñÏ ÏÉÇÝÇ Ñ³ßíÇ Ýëï»É ݳ¨ ³å³·³ÛáõÙ: ´Ý³ÏãáõÃÛ³Ý ¨ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ñ»ï³·³ ³×Á ³ÝËáõë³÷»ÉÇáñ»Ý Ïѳݷ»óÝ»Ý ³ÕïáïÙ³Ý íï³Ý·Ç ٻͳóÙ³ÝÁ: ²ÛÝ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³ÕïáïáÕ ÝÛáõûñÇ, áñáÝó å³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ ϳÝáݳϳñ·íáõÙ ¿ ëï³Ý¹³ñïÝ»ñáí, ѳݹÇë³ÝáõÙ »Ý ³½áïÇ »ñÏûùáëǹÁ ¥SO2¤, ³½áïÇ ûùëǹݻñÁ ¥NO ¨ NO2¤, ³Í˳ÍÝÇ ûùëǹ ¥CO¤, ·³½³ÛÇÝ ³Í˳çñ³ÍÇÝÝ»ñ ¥HC¤, ÇÝãå»ë ݳ¨` ÍÍÙµ³çñ³ÍÇÝÁ ¥H2S¤, ÍÍÙµ³Í˳ÍÇÝÁ ¥CS2¤, ³ÙáÝdzÏÁ (NH3):
- 21. Գոյություն ունի գազային աղտոտիչների ձևավորման երեք հիմնական աղբյուրներ. վառելանյութերի այրում, արդյունաբերական արտադրական գործընթացներ և բնական աղբյուրներ:
- 22. ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ ԱՄՆ- ի բնության պահպանության գործակալության ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ օդի աղտոտվածությունը նպաստում է սրտային հիվանդությունների առաջացմանը և կարող է հանգեցնել սրտի կաթվածի։ Ուսումնասիրությունում նշվում է, որ օդի աղտոտվածությունը կարող է հանգեցնել նաև սրտի և ուղեղի կաթվածի։ Բժիշկ Բրուքսը նշում է, որ ճանապարհային խցանումնրի ժամանակ մեկ երկու ժամ աղտոտված օդ շնչելը կարող է մահացու հետ և անքներ ունենալ։ ՄաքՄասթեր համալսարանի կանադացի բժիշկներն ապացուցել են, որ գազային արատնետումներից աղտոտված օդի տևական ազդեցությունը տարեցների մոտ առաջացնում է թոքաբորբ, որը պետք է բուժել հիվանդանոցային պայմաններում: Հետազոտությունն իրականացվել է 365 տարեցների հետ : Արդյունքում պարզվել է, որ աղտոտված օդը նրանց մոտ կրկնապատկել է թոքաբորբի առաջացման վտանգը:
- 24. ԱՂՏՈՏՎԱԾ ՕԴԸ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ՄԱՀՎԱՆ ՊԱՏՃԱՌ Տարեկան ավելի քան 2 միլիոն երեխա մահանում է աղտոտված օդի պատճառով, հայտնում են չինացի հետազոտողները : Փորձագետներն անհանգստանում են, որ շինություններում առկա աղտոտված օդի պատճառով միայն Չինաստանում տուժում է տարեկան շուրջ 2.2 միլիոն երեխա, որոնց տարիքը չի գերազանցում 5-ը: Գիտնականները խորհուրդ են տալիս շինությունների օդի մաքրությանը մեծ ուշադրություն դարձնել :
- 25. ԽՈՐՀՈՒՐԴ Ծառ տնկեք, մեքենաներ քիչ վարեք, խնայեք էլեկտր ա էներգիան, օգտագործեք արևային մար տ կոցներ(եթե կարող եք), սարքին պահեք ձեր սարքավորումները, որոնք այրում են իրականացնում (գազօջախ, ավտոմեքենա ն և այլն...), պահպանեք օդային ավազանը մաքուր, ա յլ ապես մայր բնությունը կ բարկ անա ձեր վրա և դուք կմնաք ձեր իսկ ստեղծած աղբանոցում: Դուք կոչնչանաք, իսկ բնությունը առանց ձեզ կվերականգնվի:
- 26. ÈáõÍÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñÁ ØÃÝáÉáñïÇ ³ÕïáïÙ³Ý Ù³ëßﳵݻñÇ Ù»Í³óáõÙÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ³ÛÝ ³ÕïáïáõÙÝ»ñÇó å³ßïå³Ý»Éáõ ³ñ³· ¨ ³ñ¹Ûáõݳí»ï ÙÇçáóÝ»ñ, ÇÝãå»ë ݳ¨` û¹Ç ³ÕïáïáõÙÝ»ñÇ íݳë³Ï³ñ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ï³ÝËáõÙÁ: ØÃÝáÉáñïÁ ϳñáÕ ¿ ³é³Ýó íݳë³Ï³ñ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý å³ñáõÝ³Ï»É ³ÕïáïáõÙÝ»ñÇ áñáß³ÏÇ ù³Ý³Ï, ù³ÝÇ áñ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ýñ³ Ù³ùñÙ³Ý µÝ³Ï³Ý ·áñÍÁÝóó: ú¹Ç ³ÕïáïÙ³Ý Ñ»ï ϳåí³Í íݳë³Ï³ñ ³½¹»óáõÃÛ³Ý áñáßÙ³Ý ³é³çÇÝ ù³ÛÉÁ ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ û¹Ç áñ³ÏÝ»ñÇ ã³÷³ÝÇßÝ»ñÇ Ùß³ÏáõÙÁ, ÇÝãå»ë ݳ¨` áñ³ÏÇ ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÁ: àñ³ÏÇ ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÁ áñáßáõÙ »Ý û¹Ç áñ³ÏÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÝ»ñÁ ¨ ë³ÑٳݳÛÇÝ ÃáõÛɳïñ»ÉÇ ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÁ ¥ê²¤, áñáÝù ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ å³Ñå³Ý»É` ³Ýíï³Ý· ϳÛÝùÇ ³å³ÑáíÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ì»ñ³ÑëÏáÕ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ å³ñï³íáñ »Ý áñ³Ï³Ï³Ý ¨ ù³Ý³Ï³Ï³Ý í»ñ³ÑëÏáÕáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É: ØÃÝáÉáñïÇ íÇ׳ÏÇ µ³ñ»É³íÙ³Ý ³ÛÉ Ùáï»óáõÙ ¿ ѳݹÇë³ÝáõÙ ³é³ç³íáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ, íݳë³Ï³ñ ÝÛáõûñÇ ÷á˳ñÇÝáõÙÁ ³ÝíݳëÝ»ñáí, ÑáõÙùÇ Ùß³ÏÙ³Ý ãáñ »Õ³Ý³ÏÝ»ñÇ ÷á˳ñ»Ý ËáݳíÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ :
- 27. àñå»ë ϳÝáÝ, ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý ·³½³Ù³ùñÙ³Ý ¨ ÷áß»áñëÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñ ϳ٠ë³ñù»ñ` ÷áùñ³óÝ»Éáõ ϳ٠ϳÝË»Éáõ ѳٳñ ³ñï³Ý»ïÙ³Ý Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ: ¶³½³Ù³ùñÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÁ ϳñáÕ »Ý ݳ¨ ù³Ûù³Û»É ϳ٠÷áË»É Ýñ³Ýó ùÇÙÇ³Ï³Ý Ï³Ù ýǽÇÏ³Ï³Ý Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³ÛÝå»ë, áñ ³ÛÝ ¹³éݳ å³Ï³ë íï³Ý·³íáñ: àñáß ¹»åù»ñáõÙ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý ÙÃÝáÉáñïáõÙ Ýáëñ³óÙ³Ý Ù»Ãá¹Á: ÌËÝ»Éáõ۽ݻñÁ å»ïù ¿ µ³í³Ï³Ý³ã³÷ µ³ñÓñ ÉÇÝ»Ý ¥300-350 Ù»ïñ¤` ³¿ñá¹ÇݳմÇկ ëïí»ñÝ»ñÇ ·áïáõÙ ß»ÝùÇ ßáõñçÁ û¹Ç Ñáë³ÝùÇ ×³Ý³å³ñÑáí ˳éÝáõñ¹Ý»ñÇ É³í Ýáëñ³óáõÙÝ ³å³Ñáí»Éáõ ѳٳñ: ´³óÇ ¹ñ³ÝÇó, ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ѳßíÇ ³éÝ»É ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÇ ç»ñÙ³ëïÇ׳ÝÁ ¨ ËáÕáí³ÏÝ»ñÇ ï»ÕÁ: Ò»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳéáõóáõÙ »Ý ù³Ùáï í³Ûñ»ñáõÙ: ØÇ ß³ñù Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ·³½»ñÝ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý ß»Ýù»ñÇ ç»éáõóÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ÇëÏ ¹ñ³Ýó ³í»ÉóáõÏÝ áõÕÕíáõÙ ¿ ç»ñٳϻÝïñáÝ:
- 28. ÈáõÍÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ γåí³Í ëï»ÕÍí³Í ëáódzÉ-¿ÏáÉá·Ç³Ï³Ý Çñ³íÇ׳ÏÇ ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï` ųٳݳϳÏÇó ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³ÝÁ »ñÏáõ å³ÛÙ³Ý ¿ Ý»ñϳ۳óíáõÙ: ܳË, ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ áã ÙdzÛÝ ÝÛáõÃ³Ï³Ý µ³ñÇùÝ»ñ ëï»ÕÍÇ, ³ÛÉ Ý³¨ íݳ볽»ñÍÇ Çñ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³ñ·³ëÇùÝ»ñÁ: ºñÏñáñ¹` ³ñï³¹ñáõÃÛ³ÝÝ ³ñ·³ëÇùÝ»ñÁ û·ï³·áñÍáõÙÇó Ñ»ïá ѳٻٳﳵ³ñ Ñ»ßïáõÃÛ³Ùµ å»ïù ¿ ÏñÏÇÝ í»ñ³Íí»Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ³ñ·³ëÇùÝ»ñÇ: ²ÕïáïáõÙÇó ÙÃÝáÉáñïÇ ³ñÙ³ï³Ï³Ý Ù»Ãá¹ ¿ ѳݹÇë³ÝáõÙ ÙÇÝ㨠ÙÃÝáÉáñï Ùáõïù ·áñÍ»ÉÁ ¹ñ³Ýó ÉÇÏíǹ³óáõÙÁ: ¸ñ³ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³Ýó÷áÝ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ÏÇñ³éáõÃÛáõÝÁ, µáõÝ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ù»ç ï»ËÝáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ Ñ»ñÙ»ïÇϳóáõÙÁ, íݳë³Ï³ñ Ùݳóáñ¹Ý»ñÇ Ã³÷áݳóáõÙÁ:
- 30. î³ñ³Í³ßñç³Ý³ÛÇÝ ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ г۳ëï³ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ ²Ý¹ñÏáíϳëÛ³Ý ï³ñ³Í³ßñç³ÝáõÙ: ²Û¹ å³ï׳éáí ѳÝñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ û¹³ÛÇÝ ÙÇç³í³ÛñÇ áñ³ÏÁ ϳËí³Í ¿ áã ÙdzÛÝ ï»Õ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÇ ³ñï³Ý»ïáõÙÝ»ñÇó, ³ÛÉ Ý³¨` ï³ñ³Í³ßñç³ÝÇ ÙÃÝáÉáñïÇ ³ÕïáïÙ³Ý ýáݳÛÇÝ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇó: ¸ñëÇó г۳ëï³Ý Ùáõïù ·áñÍáÕ û¹Ç ³ÕïáïÙ³Ý µáÉáñ ï»ë³ÏÝ»ñÇó ³é³í»É ½·³ÉÇ ¿ ÷áßÇÝ: