монгол хэлний тараах материал
- 1. 1/цээж бичиг Цээрлэх ёс 1/цээж бичиг Тоншуул Амар мэнд асууж байхад хариу үл дуугарахыг цээрлэнэ. Эс Ой модыг эмчлэгч эмч нь тоншуул юм. Тоншуул модонд наалдсан дуугарваас ихэмсэг, мулгуу, ёс үл мэдэгч, бүхнээс тэнэг гэнэ. Аяга мэт байж, түүнийг гэмтээгч хорхой шавжийг олж устгадаг. Хоёр нь шаазан харшуулан дуугарахыг цээрлэнэ. Хэрвээ харшуулбал хэл ам урагшаа, хоёр нь арагшаа махир, хурц хумстай тул модонд хэрүүл шуугиан удахын цондон гэнэ. Хоол идсэний дараа халбагаа гайхалтай сайн суудаг байна. Ой хамгаалагч энэ шувууг манай улс аяга тавган дотор тавьж орхивол хэл амнаас салахгүй муу ёр гэнэ. дархан цаазтай болгожээ. Иймд ёс заншлаа мэдэхэд илүүдэхгүй. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. бараалхах........ цэвэр .......... цол .......... худал ............ Бяцхан........ уудам.......... бялхам.......... эрдэм............ 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. Алгандаа хөхтэй арслан нэг ............. Номгүй бандийн .......................... харанхуй Амаа байтал шилээрээ дуугардаг голио нэг................ Хоньгүй айлын .......................... харанхуй Амрагийн дээд аав ээж хоёр золгодоггүй .................. Хойшоо харсан ........................... харанхуй 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. янцгаах нь, адуу, тодхон, тэртээд, болоход, ус, голын, намар, зайрмагтана, 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. грэ, махйна, млогно, адмана, Хожол, учар, ажалчин, гурал, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / у, т, о , д, э, р, а, с, ц, м,/ / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Ам хэлээ олох ..................................... Магнай тэнийх .....................................
- 2. 1/цээж бичиг Ёл шувуу 1/цээж бичиг Шар лууван Ёл нь бартаа саадтай, хүн хүрэхэд бэрх, хадан хясаа, халил байцын Шар лууван бол хүнсний ногоонуудын дотор олон төрлийн витамин орой дээр үүрээ засдаг. Дэлхий дээр хамгийн өндөрт оршдог ховор агуулдгаараа онцлог. Ялангуяа “А” витамин болон саахар их тул шувуу юм. Манай орны дархан цаазтай энэ шувуу амьтдын сэг, хүүхдийн хүнс, эмчилгээ сувилгаанд ашигладаг. Шар лууванг үржил зэмийг идэж өвчин тахал дэлгэрэх аюулаас сэргийлж, байгаль шим сайтай хөрсөнд тарина. 20 хэмийн дулаанд 10 хоногт соёолон орчноо цэвэрлэгч жигүүртэн юм. ургадаг. 2/үгсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй. даарах ........ гомдох.......... зандрах .......... х үүхэд ............ Шөнө ........ жижиг .......... дүүрэн .......... олон ............ 3/дараах үгсийг зөв холбоорой. 3/дараах үгсийг зөв холбоорой. Хуурай навч Хундан хүү Ногоон түлээ Хээр хонь Шарласан цай Авъяаслаг гүү 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. намрын, жил, нутагт, тал, үргэлжлэв, энэ, монголд, эрийн, гурван, наадам, болдог, 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. Цмац, роошо, синон, лурчау, Срамба, срагчу, хлаун, мнагян, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Гар сунгах ..................................... Гар татах .....................................
- 3. 1/цээж бичиг Чоно 1/цээж бичиг Монгол шатар Мөнх ногоон хөвчийн тайгад заль мэх, хурц соёо хоёртоо эрдэж Эрт дээр үеэс улбаатай монгол шатраар эрчүүд төдийгүй хүүхэд, амьдардаг нь хөх чоно юм. Хөх чоно салан баавгайгаас айдаг эмэгтэйчүүд бүгд л сонирхон тоглож ухаанаа сорьдог. Монгол мөртлөө бас бараадаж явах дуртай. Тэгээд ч баавгайгаар олохыг нь шатрын тоглолт олон улсын хэмжээнд одоо мөрддөг дүрмээс нэлээд олуулж өөрөө овоохон хувь хүртдэг. Түүгээр үл барам баавгайн өвөрмөц учраас оюун ухаан их шаарддаг юм. Монгол шатрын ноён, олсныг цөмийг нь хүртчихдэг удаа ч бий. бэрс, тэрэг, тэмээ, морь, хүү зэрэг дүрс нүүдэл болгон гүн утга санааг илэрхийлнэ. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. Сурагч ........ нээх .......... намхан .......... оочих ............ ярих........ агнах .......... эрдэмтэн .......... найз ............ 3/холбоо үг болгон бүтээ. 3/холбоо үг болгон бүтээ. .......... айраг .......... багш .......... бороо ......... ааруул ............. салхи, ................ мод, ........... цамц, .............бороо, 4/үгсийг зөв байрлуулан бич. 4/үгсийг зөв байрлуулан бич. Үнэг шиг чалчаа Буруу ишилсэн сүх шиг хөнгөмсөг Хаврын тэнгэр шиг зальтай Долоо шархтсан чоно шиг их зантай Хагархай хэнгэрэг зөрүүд Дээгүүр толгойт хашир 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. Груав, дооло, нйаамн, авра, Хниөлж, гдуас, уудваа, дрэ, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/зүйр үгийг утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Хүний эрээн дотроо Могойн эрээн гаднаа Танилтай хүн талын чинээ. Танилгүй хүн алгын чинээ.
- 4. 1/цээж бичиг Хар сүүлт 1/цээж бичиг Долоон бурхан Хар сүүлт нь зээрийн төрөл юм. Хар сүүлтийн эрийг манхим, эмийг Хүүхдүүдийг гүвээний орой дээр гарч ирэхэд өмнө нь огт таньж мэдэхг үй сартагчин, нялх төлийг янзага гэнэ. Сүүлний үзүүрийн хэдэн хар хялгасаар газар харагдав. Хэнд ч луужин байсангүй. Намрын хүйтэн салхи сэнгэнэнэ. нь хар сүүлт гэж нэрлэжээ. Хар сүүлт говь нутагт хэд хэдээр с үрэглэнэ. Гэтэл үүлэн чөлөөгөөр долоон бурхан анивчин, анивчин харагдана. Болор Заримдаа ганц нэгээрээ ч явдаг. Намар, өвлийн улиралд уулын ам, хөндийн цагаа харав. Оройн 9 цаг болж байлаа. Тэгээд бид чинь гэртээ бараг хүрээд аль сөлтэй нөмөр газар бараадан сүрэглэн бэлчинэ. ирсэн байна шүү дээ гэв. 2/үгсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй. хойшоо........ зөөлөн .......... орлого ............ унтах ............ Уйлах ........ зовлон .......... идэх .......... халуун ............ 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. Хааяа ноход ............................ хуцна. Өглөөний ..................... дулаанд бүү бод Хүн болох ..................., хүлэг болох ................. Өсөхийн ........................ жаргалд бүү бод 4/үгсийг зөв байрлуулан бичээрэй. 4/үгсийг зөв байрлуулан бичээрэй. Цахилгаан шарвалзах Зөгий боловсрох Дуу цахих Тариа жингэнэх Нохой цуурайтах Хонх дүнгэнэх 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. йагам, хуагр, шианм, ойхно, двээтр, ргуаалс, гцээц, раслна, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Гар хүрэх ..................................... Гар гаргах .....................................
- 5. 1/цээж Хамхуул 1/цээж бичиг Халиу Манай орны ойт хээр, хээрийн болон говь цөлийн бүсэд толгодын Манай орны махан идэшт амьтдын дотроос зөвхөн халиу усанд бударгана хэмээх нэг зүйлийн өргөст хамхуул байна. Бороо хур амьдардаг. Усанд түргэн сэлэхэд тохирсон урт гонзгой, шувтан, ихтэй жил хамхуул сайн ургана. Өвөл хаварт бог малд маш ээрүүл хэлбэртэй биетэй. Маш гоё нягт шигүү, тачирхан, жигд чанарлаг тэжээл болно. сортой үстэй. Эрийг бойр, эмийг эвий, зулзагыгбоор гэнэ. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. Татах ........ гуниглах .......... хурдан .......... тэргүүн ............ Айлчин ........ бүгд .......... нойрсох .......... харах ............ 3/дараах үгсийн ерөнхий төгсгөлийг олоорой. 3/дараах үгсийн ерөнхий төгсгөлийг олоорой. Шат Таа Хат Заа Хур Хаа Нур Туу 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. хацар, жаргалтай, нэг, улаан, хатны, ургасан, нэг, зээргэнэ, талд, ногоон, 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. грхои, мрөөн, алйад, тгсиэн, Хваар, өөвл, нзу, мрнаа, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/зүйр үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/зүйр үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Их мөрөн дөлгөөн, Эрдэмт хүн даруу. Эрхийг сурахаар. Бэрхийг сур.
- 6. 1/цээж бичиг Хавч 1/цээж бичиг Хавтгай Хавч толгой, цээж, хэвлий гэсэн гурван хэсгээс бүтдэг. Хоёр урт, хоёр Хавтгай нь гэрийн тэмээтэй төстэй боловч жижиг товгор босоо богино сахалтай. Нийлмэл хоёр нүд, цээжний хоёр талаар 5 хос х өл бөхтэй, хүзүү, хөл урт, гоолиг биетэй, тавхай жижгэвтэр, хошуу байрласан байдаг. Манай орны Онон гол, Буйр нуурт хавч элбэг. Хавч шөмбөгөр, уруул нимгэн. Зогдор өвдөгний хялгас шингэн. Цайвар ямагт усанд амьдарч, жижиг шавж, үхэж сөнөсөн амьтдаар зүстэй, нарийн сүүлтэй. Хавтгай 350 кг орчим жинтэй. хооллоно. 2/үгсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй. Унах ........ чихэрлэг .......... алхах .......... ургах ............ Урт ........ сайн .......... нимгэн .............. тарган............ 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. Суу Хор Хаа Тодор Ав Хом Сөр Ноор 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. тэнгэрийн, нэг, жавартай, улаан, хаяа, самнасан, цэвэрхэн, үсээ, нэг, эхнэр, 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. Драаг, цгээр, алгхач,туалсх, Рах, нгнооо, цнаааг, цхрээн, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/ үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/ нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/ хэлц үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Нүд алдах ..................................... Толгой эргэх .....................................
- 7. 1/цээж бичиг Хойлог 1/цээж бичиг Хорт ургамал Хойлог нь тахианы баг, гургуулын омог ургамал, шавж идэшт шувуу Манай орны хадлан бэлчээр, тариа ногооны газраар хоёр зуу орчим юм. Манай Алтайн ууланд хойлог бий. Цайвар х үрэвтэр толботой, хортой ургамал ургадаг. Хортой өвс идсэнээс болж мал хордож, ногоондуу шарга өнгөтэй. Хойлог их хурдан гүйж, далавчаа бараг хорогдох явдал байдаг. Хортой өвсөнд хүн ч хордож болно. Голын дэвэлгүй ниснэ. Хойлог зун, намар уулын орой, тагийн бүсэд гарч, хар зуншил цэцэг хар лантанз зэрэг хорт ургамал байдаг. цэцэг навч, хорхой шавжаар хооллоно. Хойлгийн мах шөл нь шарх эдгээх, цус төлжүүлэх, тамир тэнхээ оруулах үйлчилгээтэй ажээ. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. 2/үгсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй. Шаазан ........ зочлох .......... хар.......... эрээн ............ Ядрах ....... мэлмий .......... өмнө .......... өтгөн ............ 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. 3/орхисон үгийг олж нөхөөрэй. Монгол хүн адуундаа ................... байдаг. Манай орон ой ................... баян билээ. 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. 4/үгсийг зөв байрлуулан өгүүлбэр зохиогоорой. муут, яван, санаа, хатна. багваахай, хатна, наранд, сарьсан, 5/зөв үг болгон бичээрэй. 5/зөв үг болгон бичээрэй. логоомт, чнууди, нхцо, ваарат, зруаг, дүүхэх, зхлиара, үэрх, 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? 6/үсгүүдээс эвлүүлж хэн олон үг бүтээх вэ? / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / / а, о, э, ө, м, л, б, р, д, т / 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 7/нэрлэсэн үг ба үйл хөдлөл заасан үг тус бүр 2-ийг бич. 8/зүйр үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. 8/зүйр үгийн утгыг тайлбарлан бичээрэй. Шилсэн юм шилд гарах. Голсон юм голд орох. Тэжээсэн бяруу . Тэрэг эвдэнэ .