Tıbbi Terminoloji 11 - Nöroloji Terimleri
- 2. NÖROLOJİK SİSTEM • Sinir sistemi; endokrin sistem ile birlikte vücudun kontrol sistemidir. • Bu iki sistem, vücut dengesinin sürdürülmesi ve dış ortama cevap verilmesini sağlar. • Endokrin sistem hormonlar ile, sinir sistemi elektriksel impulslar ile fonksiyon görür.
- 3. SİNİR SİSTEMİ • Sinir sistemi; santral ve periferik sinir sistemi olmak üzere ikiye ayrılır. • Santral sinir sistemi; beyin ve medulla spinalisten oluşur. • Periferik sinir sistemi ise spinal ve kranial sinirler ve bunların dallarından oluşur.
- 5. NÖRON • Sinir sisteminde nöronlar ve nöroglialar olarak iki tip hücre bulunur • Sinir sisteminin uyarı iletebilen hücrelerine nöron adı verilir. • Tipik bir motor nöron, nükleusun da bulunduğu bir hücre gövdesi ile sinir uzantılarından meydana gelir. • Sinir uzantıları, uyarıları alan çok sayıda dendritler ve uyarıları taşıyan ve tek uzantı olan aksondur. • Nöronların çoğunun hücre gövdeleri santral sinir sistemi içine yerleşmiştir ve bunların birçoğu biraraya gelerek nükleusları oluşturur.
- 6. • Aksonlar sinir lifleridir. Hücre gövdelerinde oluşan aksiyon potansiyellerini diğer sinir hücrelerine veya hedef organlara taşır. • Aksonlar; myelinli veya myelinsiz olabilirler.
- 8. • Periferik sinir sistemine ait sinir hücrelerinin hücre gövdeleri bir araya gelerek ganglion denen yapıları meydana getirir. • Periferik sinir sistemine ait sinirlerin çoğu somatomotor, duysal ve otonom nöronların aksonlarının oluşturduğu sinir demetlerinden meydana gelir.
- 9. PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ • PSS, 43 çift sinirden oluşur. 43 çiftin 12 çiftini kraniyal sinirler ve 31 çiftini nervus spinalisler oluşturur. • Baş bölgesi büyük oranda 12 çift olan ve kafa çiftleri de denilen kraniyal sinirler tarafından innerve edilir. • Gövdenin geri kalan kısımları ve ekstremiteler ise segmental olarak spinal sinirler tarafından innerve edilir.
- 10. KAFA ÇİFTLERİ • I. Kafa çifti (Olfaktör) : Koku duyusu • II. Kafa çifti (Optik) : Görme duyusu • III. Kafa çifti (Okulomotor) : Göz hareketleri • IV. Kafa çifti (Troklear) : Göz küresi • V. Kafa çifti (Trigeminal) : Yüz duyusu ve çiğneme kasları • VI. Kafa çifti (Abdusens) : Göz küresi • VII. Kafa çifti (Fasial) : Yüz mimik kasları, tükrük ve gözyaşı bezleri • VIII. Kafa çifti (Vestibülokoklear) : İşitme ve denge duyuları • IX. Kafa çifti (Glossofarengeal) : Farenks ve dil duyusu, yutma • X. Kafa çifti (Vagus) : Kalp, Solunum, Sindirim. • XI. Kafa çifti (Aksesuar) : Boyun kasları. • XII. Kafa çifti (Hipoglossal) : Dil kasları.
- 12. SPİNAL SİNİRLER • Spinal sinirler: 8’i servikal, 12’si torakal, 5’i lumbal, 5’i sakral ve 1’i de koksigeal olmak üzere 31 çift spinal sinir vardır. • Medulla spinalis erişkinlerde birinci lumbal vertebranın alt kenarında sonlanır. Bu seviyenin daha aşağısında, medulla spinalisten çıkan sinir kökleri vertikal yönde uzanan bir demet oluştururlar. Buna cauda equina adı verilir.
- 14. SPİNAL SİNİRLER • Her bir spinal sinir ön ve arka köklerin foramen intervertebralede birleşmesiyle oluşur. • Ön kökte (radix anterior) iskelet kaslarına giden motor lifler bulunur. • Bunun yanında T1- L2 arası segmentlerden ayrılan sempatik sinir lifleri, • S2-S4 segmentlerinden ayrılanlar da parasempatik sinir lifleri içerirler. • Arka kökler duyusal lifler içerir. • Spinal sinirler oluştuktan hemen sonra ön dal (ramus anterior) ve arka dala (ramus posterior) ayrılır. • Pleksus servikalis, pleksus sakralis gibi büyük sinir plekusları ön dallar tarafından oluşturulur.
- 17. KÖK ANLAM ÖRNEK Ensefal/o Beyin Anensefal Beynin olmaması Serebr/o Beyin/Serebrum Deserebre Beyin fonksiyonunun olmaması Kortik/o Dış kısım/ beynin dış kısmı Kortikal Beyin korteksi ile ilgili Serebell/o Beyincik İntraserebellar Beyinciğin içinde Ventrikül Karıncık/boşluk Supraventriküler Ventrikülün üstünde Medull/o Medulla oblangata/ Spinal kord Medullar Medullaya ait Talam/o Talamus Talamotomi Talamusun kesilmesi Psik/o Düşünce/Zihin/Akıl Psikosomatik Akıl ve bedene ait Nark/o Koma/ Duyusuzluk Narkoz İlaçla uyutmak Somn/o Uyku Somnolans Uyku hali
- 18. SONEK ANLAM ÖRNEK -fazi konuşma afazi Konuşma bozukluğu -lali konuşma ekolali Yankılı konuşma -leksi okuma disleksi Okuma zorluğu -pleji felç hemipleji Yarı felç -lepsi nöbet narkolepsi Ani gelişen uyku epizodları -parezi Kısmi felç hemiparezi Vücudun bir yarısının kısmi felci -fobi Korku/duyarlık fotofobi Işığa duyarlılık -mani heyecan megalomani Kendisinin önemli olduğunu sanma
- 19. TERİMLER • Amnezi: Bellek kaybı. • Apraksi: Belli bir amaca yönelik hareketi istenilen şekilde yapamama. • Atetoz: El ve el parmaklarında ara vermeksizin birbirini izleyen çeşitli yönlerde bükülüşlerle belirgin istem dışı hareketler görülmesi hali. • Kore: Bazı kas veya kas gruplarında istem dışı düzensiz, spazmodik hareketler görülen sinir sistemi hastalığı. • Dizartri: Kelimeleri normal şekilde heceleyerek konuşamama. • Tremor: Titreme veya istem dışı hareketler.
- 20. TERİMLER • Koma: travma veya hastalık sonucu gelişen derin uyku hali. • Kontüzyon: şiddetli sarsıntının meydana getirdiği şok hali; şiddetli sarsıntının yumuşak dokuda sebep olduğu zedelenme ve harabiyet. • Deliriyum: kişide huzursuzluk, taşkınlık, hezeyan, halüsinasyon ve illüzyonlarla belirgin, beyin zedelenmelerinde, akıl hastalıklarında veya yüksek ateşte görülen zihni bozukluk.
- 21. TERİMLER • Epilepsi: Beyinde elektriksel aktivite bozukluğuna ve özellikle ani elektrik boşalımına bağlı şuur kaybı ve konvülsiyonlarla belirgin tekrarlayan nöbetlerin görüldüğü klinik tablo. Grand mal, petit mal veya absans nöbetler ve psikomotor nöbet en yaygın nöbet formlarıdır. • Hidrosefali: Beyin ventriküllerinde aşırı serebrospinal sıvı birikimi ile belirgin doğuştan anomali. Kafatası içinde aşırı sıvı birikimi sebebiyle kafa büyür ve alın genişler. • Multiple skleroz: Santral sinir sistemindeki myelin kaybının neden olduğu kronik, ilerleyici hastalık. • Parkinson hastalığı: Genellikle parkinsonizm olarak adlandırılan yavaş hareketler, tremor, rijidite ve maske yüz ile karakterize bazal gangliondaki bozukluk nedeniyle meydana gelen hastalık. • Alzheimer hastalığı: Beyinin frontal ve oksipital loblarındaki atrofinin neden olduğu, ileri yaşlarda başlayan bunama • Astrositoma: Astrositlerden gelişen tümör. • Glioblastoma : Malign astrositom • Bell’s palsi: Fasial sinir paralizisi.
- 23. TERİMLER • Babinski refleksi: Ayak tabanı kalem veya sert bir cisimle çizildiği zaman ayak başparmağında ekstansiyon olur ve diğer ayak parmaklarına yayılır. Bu cevap infantlarda normaldir. Fakat yetişkinlerde motor yollardaki lezyonu gösterir. • Romberg işareti: Gözler kapalı ve ayaklar bitişik iken dengenin devamlılığının bozulması. • Sempatektomi: Sempatik sinirin ameliyatla kesilmesi.
- 24. Lomber ponksiyon • Medulla spinalisin lumbar bölgesindeki subaraknoidal boşluktan ponksiyon yapılması.