Tıbbi Terminoloji 13 - Duyu Sistemi - Göz/Kulak/Deri Terimleri
- 1. DUYU SİSTEMİ Prof.Dr. Ergün Öksüz 2009-2010
- 2. DUYULAR • Duyu sistemi vücudun iç ve dış ortamdan gelen uyarıları alabilmesini sağlar. • Duyu sistemi, homeostasisin sürdürülmesi ve vücudun çeşitli zararlardan korunması için gereklidir. • Örneğin; Ağrı duyusu: doku zedelenmesi için bir uyarandır.
- 3. GENEL VE ÖZEL DUYULAR • Uyarıyı alarak MSS’ne ileten deri veya duyu organlarında bulunan sinir ucuna reseptör adı verilir. • Ağrı, dokunma, sıcaklık ve pozisyon gibi genel duyular vücudun tümüne dağılmıştır. • Özel duyular kompleks duyu organlarında bulunur. Kimyasal duyular olan tat ve koku ağız ve burunda, işitme ve denge duyusu kulakta ve görme duyusu gözde bulunur.
- 4. SONEK ANLAM ÖRNEK -estezi duyma termoestezi Sıcaklık duyusu -aljezi ağrı hipoaljezi Ağrı duyusunda azalma -ozmi Koku duyusu parozmi Koku duyusunda bozukluk -gozi Tat duyusu disgozi Tad duyusu bozukluğu
- 5. KULAK • İşitme ve denge reseptörleri kulakta yer alır. • Kulak; dış, orta ve iç kulak olmak üzere 3 kısma ayrılır. • Dış kulak, kulak sayvanı ve dış kulak yolunu içerir. Dış kulak yolu timpanik membran (kulak zarı) ile sonlanır. • Ses dalgaları timpanik membrandan orta kulağa geçer. • Orta kulak boşluğunda 3 kemikçik bulunur; malleus (çekiç), inkus (örs) ve stapez (üzengi). • Kulak kemikçikleri timpan membrana gelen titreşimi iç kulağa ileten hareketli kemikçiklerdir. • Östaki borusu; orta kulak ile nazofarenks arasında bağlantı sağlar ve dış/orta kulak arasındaki basıncın eşitlenmesine yardım eder.
- 6. İÇ KULAK • İç kulak kompleks bir yapıya sahip olduğu için labirent adı verilir. • Bir çok kanallar ve bu kanalları birbirine bağlayan geçişlerden oluşur. • Labirent; sıvı ile doludur. • Koklea, salyangoz kabuğuna benzetilir ve işitme ile ilgili özelleşmiş Korti organı bulunur. Bu reseptör içindeki hücreler sıvı doludur ve koklear kanaldaki ses dalgalarına yanıt verir.
- 8. DENGE • Denge duyusu vestibüler aparat’da lokalizedir. • Vestibüler aparat: çember yapılı vestibül ve üç semisirküler kanaldan oluşur. • Bu yapıların içinde harekete hassas özelleşmiş hücreler yer alır. • Vestibülokoklear sinir (VIII.Kraniyal sinir) impulsları kulaktan beyine taşır. • VIII. Kafa çiftinin koklear dalı, duyma ile ilgili sinirleri kokleaya taşır.
- 10. KÖK ANLAM ÖRNEK Odi/o Duyma Odyoloji İşitme bilimi Akus Ses Akustik Sesle ilgili Ot/o Kulak (kepçe/sayvan) Otalji Kulak Ağrısı Mireng/o Timpanik zar Mirengotomi Kulak zarının kesilmesi Salping/o Tüp Salpingoskop Tüpün görüntülenmesini sağlayan araç
- 11. TERİMLER • Serümen: Dış kulak yolunda bulunan bezler tarafından salgılanan koyu kıvamlı salgı; kulak kiri. (Buşon – Kulak kiri - tıkacı-sıkışmış serümen)
- 12. KOLESTEATOMA • Kulak iltihabına bağlı gelişen kistik kitle. Kolesterol tanecikleri ihtiva eden dejenere epitel hücrelerinden oluşur. • Embriyonel kökenli ağır gelişen bir beyin tümörüdür. • Beyinde aberran epidermal tümörden gelişir. Yapısında yer yer kolesterol birikimleri gösterir. Dıştan inci gibi parlak bir görünüme sahiptir.
- 14. TERİMLER • Akustik nöroma: 8. Kafa sinirinin benign tümörü
- 15. TERİMLER • Mastoidit: Mastoidal hava boşluğunun enflamasyonu • Otitis media: Orta kulak enflamasyonu • Otitis eksterna: Dış kulak enflamasyonu • AOM = Akut Otitis Media • Tinnitus: Kulak çınlaması • Vertigo: Denge kaybı ve görme bozukluğunun eşlik ettiği geçici sersemlik hali; baş dönmesi
- 16. OTOSKLEROZ • Oval pencere çevresinde kemik doku oluşumu; stapezin immobilizasyonu ile ilerleyici işitme kaybına neden olur.
- 17. MENİERE HASTALIĞI • Nedeni bilinmeyen iç kulak hastalığıdır. İşitme kaybı, vertigo ve tinnitus ile karakterizedir.
- 18. Ö
- 19. GÖRME VE Ö • Görme duyusu ile ilgili temel organ; gözdür. • Göz yapısı iki bölümde incelenebilir: 1. Reseptör bölüm olarak göz küresi (Bulbus okuli) ve alınan duyuları beyne ileten yol (Optik sinir - II.kraniyal sinir) 2. Gözün koruyucu elemanları ve hareketlerinde yardımcı oluşumlar (orbita, göz kapakları, konjonktiva, lakrimal bezler ve göz kasları).
- 20. BULBUS OKULİ • Göz küresi; orbital kavite içinde küre şeklindedir. • Ön tarafında, dışarıya doğru çıkıntılı, saat camını andıran kornea kısmı vardır. • Arkada Optik sinir (II. Kraniyal sinir) ayrılır. Bu sinir arkaya doğru optik kanala girer. • Göz küresi orbita içinde, etraftan yağ ve bağ dokusundan oluşmuş bir kütle ile kuşatılmıştır.
- 21. Ö • Göz küresi üç esas tabakadan meydana gelir. • Dış tabaka : Sklera • Orta tabaka : Koroid • İç tabaka : Retina
- 23. KORNEA • Göz küresinin ön kısmındaki çıkıntılı kornea kısmı dış tabakadan meydana gelir. • Kornea renksiz, saydam ve damarsız bir yapıdadır.
- 24. RETİNA • Işık ve renklere duyarlı hücrelerin bulunduğu tabaka retinadır. • Retinanın her tarafında sinir uzantıları başlar ve bu uzantılar biraraya gelerek optik siniri oluşturur. • Dışarıdan retina üzerine gelen ışık, yolu üzerinde ışığı kıran üç ayrı ortamdan geçerek ilerler. • Bu kırıcı ortamlar; gözün ön ve arka kameraları, korpus vitreum ve Lens adı verilen yapılardır.
- 25. LENS • Lens askıda bir mercek gibi yerinde durur. Işığın durumuna göre yassılaşma veya bombeleşme gösterir böylece lensin kırma gücü de değişir. Bu şekilde retina üzerine düşen ışık miktarı da ayarlanmış olur. • Lensin yapısında meydana gelen bu fonksiyonel değişikliğe akkomodasyon denir.
- 26. • Göz küresi iç boşluğunun büyük kısmı jelatinöz yapılı Korpus vitreum ile doldurulmuştur. • Ön ve arka kamaralarda ise açık renkli akıcı bir sıvı vardır. (Aköz humor) • Her iki kamara iris tarafından ayrılmıştır. Ortada Pupilla ile bağlantılıdır. Bu bağlantı ile kamaralar arası sıvı sirkülasyonu olur
- 27. UVEA • İris (gözün renkli kısmı), siliyer cisim ve koroid tabakanın (gözün damar tabakası) üçünün oluşturduğu yapı.
- 28. Ö EKLERİ Alt ve üst göz kapakları (palpebra) gözün kapatılmasını sağlar. Göz kapaklarının iç yüzü bağ dokudan oluşmuş, sağlam yapılı bir örtü ile döşenmiştir (konjonktiva). Orbitanın üst-dış köşesinde gözyaşı bezleri (lakrimal gland) yer alır. Bu sıvı, palpebral hareketlerle göz küresini yıkar ve gözün iç köşesinde gözyaşı havuzunda (Sakkus lakrimalis) toplanır. Gözyaşının bir kısmı dışarıya, bir kısmı da burun boşluğuna akar.
- 29. Ö KASLARI • Göz küresinin hareketleri altı tane kas tarafından sağlanır. Orbital kemik duvarlardan başlayan kaslar, göz küresi üzerinde değişik yerlerde Skleraya tutunarak sonlanır • Gözlerin hareketleri simetrik olarak oluşur. Her iki gözde aynı anda benzer hareketler elde edilir. • Göz kaslarının uzunluk ve fonksiyonlarının birbirlerine karşı uyumsuzlukları, şaşılığa (Strabismus) yol açar.
- 31. KÖK ANLAM ÖRNEK Palpebr/o Gözkapağı Palpebral Gözkapağı ile ilgili Blefar/o Blefarit Gözkapağı iltihabı Lakrim/o Gözyaşı Lakrimasyon Gözyaşı salgılanması Dakri/o Dakriyolithazis Gözyaşı kanalı taşı Dakriyosist/o Gözyaşı kesesi Dakriyosistit Gözyaşı kesesi iltihabı Opt/o Göz/Görme Optometri Görmenin ölçülmesi Okül/o Göz Oküler Gözle ilgili Oftalm/o Oftalmoloji Göz Hastalıkları Kerat/o Kornea Keratit Kornea iltihabı Üve/o Üzüm tanesi/Göz orta tabakası Üveit Üvea iltihabı Lent/o – Fak/o Lens Lentiküler -- Afaki Lensle ilgili – Lensin olmaması
- 32. SONEK ANLAM ÖRNEK -opsi Görme Heteropsi İki gözde görmenin eşit olmaması -opia Görme Hemianopi Görmenin yarısının kaybolduğu körlük
- 33. REFRAKSİYON (KIRMA) KUSURLARI • Miyopi : Göz küresinin büyük olması sonucu göze gelen ışınların retinanın önünde bir noktada odaklanması • Hiperopi : Göz küresinin küçük olması sonucu göze gelen ışınların retinanın arkasında bir noktada odaklanması • Astigmatizm : Kornea ve lensin meridyenlerinin aynı kırıcılığa sahip olmamaları sonucu gelişir • Presbiyopi : Yaş ilerledikçe lensin sertleşmesi ve esnekliğini kaybetmesi sonucu gözün uyum gücünün azalması
- 35. 鴡İ • Kornea dokusunun iltihaplanması • Saydam olan kornea dokusu keratit nedeniyle bulanıklaşabilir, incelebilir, delinebilir. • Bakteri, virüs, mantar enfeksiyonları ve otoimmün, romatizmal hastalıklar neden olabilir.
- 36. 鴡İ
- 37. KATARAKT • Lensin yoğunlaşması sonucunda saydamlığın bozulması ile görme farklı derecelerde bozulur. • En sık nedeni yaşlılıktır. Konjenital ve travmatik katarakt diğer nedenler arasındadır.
- 38. GLOKOM • Göz içi basıncının artması (21 mmHg üzeri) sonucu pupilla dejenerasyonu ile görme işlevinin körlük derecesine kadar bozulabileceği bir hastalıktır.
- 39. ٷİ
- 40. Derinin görevleri ; • Çevreden gelen zararlı etkilerin en aza indirilmesi • Vasküler yapı ve ter bezleri ile vücut ısısının korunması • Absorbsiyon ve salgılama • Ultraviyole ışınlarının etkisi ile Vitamin D sentezi • Duygusal durumların ifade edilmesinde mimik kasları ile ve çeşitli durumlarda ortaya çıkan vasküler değişiklikler nedeniyle sosyal davranışlarda önemli rol alır ٷİ
- 41. Epidermis : Mekanik hasar, kuruma, mikrop ve su girişini önler. Üstte ölü, keratinize hücrelerden oluşan boynuzumsu tabaka (stratum corneum) ve altta melanin ve keratin yapan hücrelerin oluşturduğu alt tabakadan (stratum Malpighi) oluşur Dermis : Epidermisin beslenmesinin sağlar. Bol kanla beslenir. Bağ dokusu, sebase bezler ve bazı kıl foliküllerini içerir. Subkutan doku : Yağ, ter bezleri ve kıl foliküllerini içerir ٷİNİN YAPISI
- 44. TIRNAKLAR • El ve ayak parmaklarının ucunda sert, dikdörtgen şeklinde, hafif kıvrık, sıkı yapışmış olan yatağın damarlanması nedeniyle pembe renkli oluşumlardır. • Tırnak plağının proksimalinde beyaz ay şeklinde Lunula denen kısmı vardır. • El tırnakları günde 0.1 mm uzarken, ayak tırnakları daha yavaş uzar.
- 45. TERİMLER • Anonişi : Tırnak olmaması • Makronişi : Tırnakların aşırı büyük ve geniş olması • Lökonişi : Tırnakta beyaz lekeler olması • Koilonişi : Tırnak yatağının çukurlaşması • Paronişi : Tırnak çevre dokularının iltihabı
- 46. ʳÖİİ
- 47. İİİ
- 48. KILLAR • Kıllar derinin devamı olarak kabul edilir. • İki tür kıl vardır: * Vellüs kıl : Kısa, ince, göze çarpmayan * Terminal kıl : Uzun kalın, göze çarpan(saç, kirpik vb) • Yenidoğan ve prematüre bebeklerde omuz ve sırtta kıllanma, 3.aydan sonra kaybolur. Ergenliğe kadar çocukların saç, kaş ve kirpiklerinin haricinde vücutlarında kıl bulunmaz. • 8-12 yaşlarında pubertede pubik kıllanma(Adrenarş/Pubarş) başlar. Daha sonra aksiller kıllanma olur.
- 50. ٷİ RENGİ Deri renginin oluşmasında 4 önemli pigment ; • Melanin: En önemli pigmenttir.Derideki dağılımı genetik olarak saptanır. • Karoten : Altın sarısı pigmenttir. Subkutan yağ dokusunda ve el ayası ve ayak tabanı gibi yoğun keratinizasyonun olduğu yerde birikir. • Oksihemoglobin : Parlak kırmızı renkli pigment olup damarlaşmanın fazla olduğu yerlerde derinin renginin oluşmasında rol oynar. • Deoksihemoglobin : Koyu mavi pigmenttir. Kanda artması deride siyanoza yol açar.
- 51. Hiperpigmentasyon (Cafe au lait)
- 55. ٷİ LEZYONLARI • > Deriden kabarık olmayan lezyonlar • Eritem, ekzantem, makül vb • > Palpe edilen lezyonlar • Papül, nodül, ksantoma, plak, tümör vb • > İçinde sıvı olan lezyonlar • Vezikül, bül, püstül vb • > Sekonder lezyonlar • Skuam, ülser, deskuamasyon, fissür , erozyon, ekskoriasyon, skar, keloid, hiperkeratoz, likenifikasyon, skleroz, peteşi, purpura, ekimoz, erizipel, selülit, intertrigo, dermatografi, subkutan amfizem, vitiligo, atrofi, stria
- 56. ERİTEM • Kapiller ve arteriyollerin genişlemesi sonucu oluşur. • Ateşli hastalıklar • Lokal enfeksiyonlar • Emosyonel durumlar
- 63. MAKÜL • Çapı 1 cm’yi geçmeyen, yuvarlak, palpe edilemeyen, basmakla solan kırmızı lekelerdir. • Lokal vazodilatasyonla gelişir. • * Kızamık, kızamıkçık, 6.hastalık. • * Tifo • * Enfeksiyöz mononükleoz • * İlaç reaksiyonları
- 64. Makül (Kızamık)
- 65. Makül (Kızamık)
- 66. PAPÜL • Çapı 1 cm’nin altında, yuvarlak, deriden kabarık, çoğu kez kırmızı, sert lezyonlardır. • Dermis ve/veya epidermis’te iltihap hücrelerinin kümeleşmesi ile oluşur.
- 70. NODÜL • Çapı 1-2 cm arasında papülden daha iri ve kabarık, derine inen lezyonlardır. • *Absorbe olmuş veya kalsifiye olmuş hematom • *Steril abseler • *İyi absorbe olmamış ilaç enjeksiyonları • *Eritema nodosum • *Romatizmal ateş • *Aşırı duyarlık reak.
- 71. KSANTOMA • İçi yağ ile dolu olan nodüllerdir. • *Nedensiz • *Retiküloendotelyozis • *Hiperlipidemi
- 72. TÜMÖR • Çapı 2 cm’yi aşan nodüllere denir. • Benign veya malign olabilir. • *Verrü • *Kist sebase • *Lipom • *Nörofibrom • *Melanom
- 73. Tümör (Lipoma)
- 79. Tümör (Dev Melanotik Աü)
- 81. VEZİKÜL • Çapı 1 cm’den küçük olan, kabarık, içi seröz sıvı ile dolu olan ve derinin üst tabakalarında (dermise kadar inmeyen) oluşan lezyonlardır. • *Suçiçeği • *Herpes simpleks • *Molluskum kontagiozum • *Böcek ısırması • *Herpes zoster
- 88. BÜL • Çapı 1 cm’den büyük olan veziküllerdir. • *Yanık • *Büllöz impetigo • *Kontakt dermatit • *Epidermolizis büllöza • *Pemfigus • *Eritema multiforme • *İnkontientia pigmenti
- 91. Bül (Yanık)
- 92. PÜSTÜL • İçinde pürülan sıvı bulunan veziküllere denir. • *Şarbon • *Akne
- 93. SKUAM (PULLANMA • Epidermisten dökülen küçük parçacıklardır. • Kazımakla veya kendiliğinden dökülür. • *Psoriasis • *İhtiyozis • *Saç kepeklenmesi • *Kızılın iyileşme dönemi
- 100. Skuam (İktiyozis)
- 101. Skuam (İktiyozis)
- 102. ÜLSER • Derinin epidermis ve dermisinin papiller tabakasını da içine alan nekroz sonucu doku kaybı ile oluşan lezyonlardır. • *Orak hücreli anemi • *Deri enfeksiyonları • *Sifiliz şankrı
- 104. Ülser (Antraks)
- 105. FİSSÜR • Deride epidermisten dermise giden yarılmalardır. • *Travma • *Kimyasal irritanlar • *Fiziksel nedenler • *Soğuk
- 106. EROZYON • Sadece epidermisin kaybı ile oluşan yüzeyel lezyonlardır. Suludur ancak kanamaz. • *Suçiçeğinin vezikülünün rüptürü
- 108. EKSKORİASYON • Lokal olarak epidermis kaybıdır. Abrazyon veya kaşıma sonucu ortaya çıkar. • Çizgi şeklinde olabilir. • *Skabies • *Atopik dermatit • *Kronik ürtiker •
- 109. SKAR • Dermise kadar inen yaralar iyileşirken yerlerinde konnektif dokudan bir sekel bırakırlar. • Kalın- Pembe (hipertrofik), • İnce-beyaz (atrofik) olabilir. •
- 110. KELOİD • Skar dokusunun aşırı şekilde oluşmasıdır. • Yara sınırlarını aşarak büyür. İyileşme sırasında aşırı kollajen • oluşumu olur. Kabarık sert konnektif dokudan oluşan bir sekeldir. • *Yanık/Cerrahi vb sonrası •
- 113. Keloid (Skar)
- 114. Keloid (Skar)
- 115. HİPERKERATOZ • Epidermisin en üst katındaki stratum korneum’un aşırı kalınlaşmasıdır. • *Aşırı basınca maruz kalma
- 116. LİKENİFİKASYON • Sürekli kaşıma ve sürtmeye bağlı olarak epidermisin kalınlaşmasıdır. • Normal deri çizgileri • kaybolmamış aksine belirginleşmiştir. • Sıklıkla ekstremitelerin fleksör yüzeylerinde görülür
- 117. SKLEROZ • Deri altındaki dokuların enflamasyonu sonucu • üstte bulunan derinin sertleşmesidir. • *Skleroderma
- 121. ERİZİPEL • Genellikle stafilokokların neden olduğu lokalize, • üzeri hiperemik, • bazen büllü, • ağrılı, • normal deriden kabarık deri enfeksiyonudur.
- 122. SELÜLİT • Deri altı dokusunun enfeksiyonudur. Ağrı,lokal ısı artımı ve deriden kabarıklık görülür.
- 123. TERİMLER • İԳٱٰ : Kıvrım bölgelerinde nemli derinin devamlı • irritasyonuna bağlı soyulmalardır. • Dermatografi : Sivri uçlu bir cisimle çizildikten sonra hiperemik bir çizginin oluşmasıdır. • *Atopik dermatit • Subkutan amfizem : Subkutan dokuda hava bulunmasına denir. Palpasyonla krepitasyon alınır. • *Gazlı gangren • *Pnömotoraks • *Pnömomediastinum
- 124. İԳٱٰ
- 125. İԳٱٰ
- 126. İԳٱٰ
- 127. TERİMLER • Vitiligo : Deri pigmentasyonunun azalmasına denir. Lokal • veya genel olabilir. • *Albinizm • Atrofi : Normal deri çizgilerinin kaybı ile birlikte derinin • incelmesidir. • *Atopik dermatit • Stria: Derinin gerilmesi veya protein yıkımının artması sonucu karında ve gluteal bölgede oluşan pembe beyaz çizgilerdir. • *Cushing hst. • *Şişmanlık • *Ascites • *Gebelik