Tıbbi Terminoloji 2 - Hücre/Dokular/Organlar/Vücut Yapısı
- 1. HÜCRE DOKU ORGANLAR VÜCUT YAPISI Prof.Dr.Ergün Öksüz 2009-2010
- 4. TEMEL HÜCRE YAPISI • Hücre yapılarına göre canlılar iki üst aleme ayrılır. 1. Prokaryotlar (Basit ilkel canlılar) 2. Ökaryotlar
- 5. PROKARYOTLAR - Prokaryota • Nükleusları olmayan, Kalıtım nitelikleri sitoplazmada dağınık bulunan basit hücrelerdir. • Zarları organelleri yoktur. Sadece ribozom içerirler. • Bazılarında sitoplazmada klorofil pigmentleri veya hücre zarından oluşan mezozomlar bulunabilir. Örnek: bakteriler ve mavi-yeşil algler
- 6. ÖKARYOTLAR - Eukaryota • Gerçek nükleus yapısı var (Eu - > Gerçek/ Grekçe) • Nükleusta DNA, RNA, nükleolus bulunur. • Zarlı ve zarsız organeller vardır. Örnek: insan, hayvan, bitki, mantar ve protista gibi canlılar
- 7. HÜCRE • Vücudun temel yapı birimidir. • Sitoplazma ve nükleus kısımları bulunur. • Genetik bilgi Kromozomlar ile taşınır. Her insan hücresi 46 kromozom içerir.
- 8. HÜCRE YAPISI • Sitoplazma: Hücre zarı ile nükleus arasında bulunan, hücre iskeleti,organeller ve sitozol denen sıvıdan oluşan kısım. • Sitoplazmada canlı yapıyı organeller, cansız yapıyı organik ve inorganik bileşikler oluşturur. • Sitoplazma, ektoplazma ve endoplazma bölümlerinden oluşur. • Hücre zarının altındaki yoğun kısım ektoplazmadır. • Ektoplazma ile nükleus arasında az yoğun kısım endoplazmadır ve hücre organellerinin çoğu burada bulunur.
- 9. HÜCRE İSKELETİ • Hücre sitoplazması; mikrotübül ve mikrofilamentlerden meydana gelmiş ağsı bir yapıyla doludur. • Ağsı yapı, hücre iskeletini oluşturur. Aktin, miyozin ve tropomiyozinden meydana gelen mikrofilamentler kasılıp gevşeyerek hücre hareketini sağlar. • Hücre iskeleti; hücrenin bir şekle sahip olması organellerin gerekli bölümlerde bulunmasını sağlar. • Hücre iskeleti; hücrenin hareketini, iğ ipliklerin oluşumu ve sitoplazma hareketini sağlar. • Hücre iskeletinin arası sitoplazma sıvısı (sitozol) ile doludur. Bu kısım özellikle glikoliz enzimlerini taşır ve protein sentezinin basamakları bu kısımda gerçekleşir.
- 10. SİTOZOL • Sitozol; %90 su’dur. (Bazı canlılarda %98 olabildiği gibi sporlar ve tohumlarda %5‘e kadar düşebilir.) • Sitozolde organik ve inorganik madde oranı %10 - %40 arasındadır • Kuru maddelerin %90’ı organik, %10’u inorganik maddeler • Sitozolda en çok bulunan madde protein molekülüdür. (Bitki hücrelerinde en çok karbonhidratlar) • Sitozolde; yağ, vitamin, hormon, organik ve inorganik asitler bulunur. • Sitozolde bulunan önemli inorganikler; Sodyum,Magnezyum ve Demir. • Sitoplazma yarı akışkan yoğun bir maddedir. • Hücrenin yoğunluğu 1,25g/cm³ ‘dür (Suda çöker. )
- 12. MİTOKONDRİ • Aerop solunum yapan tüm ökaryotik hücrelerde bulunur. • Enerji üretiminde görevlidir. Enerji ihtiyacının fazla olduğu kas hücreleri ve aktif taşımanın fazla olduğu sinir hücrelerinde çok sayıdadır. • Mitokondri sayısı hücre fonksiyonuna bağlı olarak ,hücre başına birkaç taneden 2500’e kadar olabilir. • Mitokondri iki kat zara sahiptir. Dış zarı düz, iç zarı ise içeriye doğru tüp şeklinde kıvrımlardan (krista) oluşur. Krista zarında, elektron taşıma sistemine ait enzimler bulunur. • İç zarın sınırladığı orta kısma matriks denir. Matrikste solunumla ilgili enzimler, ribozom DNA, RNA, protein, su ve mineraller bulunur.
- 15. ¸éÄ°µþ°¿´Ü°¿²Ñ • Virüsler dışında tüm hücrelerde bulunan ribozom en küçük organeldir. Ribozomlarda protein sentezi yapılır. Hücreye giren aminoasitler burada protein haline getirilir. • Zarlı organel olmayan ribozomların yapısında sadece rRNA ve protein bulunur. • Ribozomlar, hücrede bir organele baÄŸlı veya serbest olarak görülür. • BaÄŸlı olarak endoplazmik retikulum ve nükleus zarı üzerinde bulunur. • Serbest olarak sitoplazma sıvısı, kloroplast ve mitokondri matriksinde bulunur. • Hücrelerde iki farklı büyüklükte ribozom bulunur. Bunlar 70S ve 80S ribozomlarıdır. • Prokaryotlarda küçük ribozomlar, ökaryot hücrelerde ise 80S ribozomlar bulunur.
- 16. ¸éÄ°µþ°¿´Ü°¿²Ñ
- 17. ENDOPLAZMİK RETİKULUM • Hücre zarını nükleus zarına bağlayan kanallardan oluşur. • Endoplazmik retikulum; yumurta, embriyo hücreleri ve eritrositler hariç tüm ökaryotik hücrelerde bulunur. • Her hücrenin endoplazmik retikulumu kendine özgün yapıya sahiptir. • ER kanalcıkları sabit yapılı olmayıp, hücrenin işlevine göre değişir. Kanalcıklar hücre bölünürken kaybolur, sonra yeniden oluşturulur.
- 18. ENDOPLAZMİK RETİKULUM • Sentezlenen protein moleküllerini golgi aygıtına taşır. • Granülsüz ER yağ sentezi yapar. Endokrin bezlerden steroid hormonları salgılar. • Sitoplazmik matriksle birlikte hücre desteği sağlar. • Hücre içi dolaşımı sağlar. İyon ve küçük molekülleri taşır. • Çizgili kaslarda, gevşeme-kasılmada rol oynar.
- 19. ENDOPLAZMİK RETİKULUM Granüllü Endoplazmik Retikulum: • Zarlar üzerinde ribozomlar düzenli aralıklarla dizilmiştir. Bu tip ER özellikle protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde gelişmiştir. Ribozomlarda sentezlenen protein ER kanallarına geçer. Düz Endoplazmik Retikulum: • Zar üzerinde ribozom bulunmaz, düz bir yapıya sahiptir. Karaciğer, testis, over, adrenal bez, barsak mukozası hücrelerinde bulunur.
- 20. DÜZ ENDOPLAZMİK RETİKULUM • Adrenal Kortekste: Steroid Sentezi • Barsakta: Yağların Transport ve Metabolizması • Midede: Parietal hücrelerde HCl Yapımında • Çizgili Kasta:Ca++ Serbestleşmesi ve Kasılma • Gözde: Koni ve Basillerde Görme Pigmentlerini Taşır. • Karaciğerde: Detoksifikasyon, Oksidasyon, Metilasyon, Nötralizasyon, Kolesterol ve Glikojen Metabolizması
- 22. GRANÃœLER ER
- 23. GRANÃœLER ER
- 29. DOKU • Hücreler biraraya gelerek dokuları oluşturur
- 30. ORGANLAR VE SİSTEMLER • Dokular biraraya gelerek organları oluşturur.
- 31. EPİTELYAL DOKU • Kolumnar Epitel: Prizma şeklindedir. Mide, barsak, safra kesesi, dil (müsin – mukus) • Kolumnar Silier: Serbest yüzeylerinde silia taşıyan prizma şekillidir. Solunum yolları • Küboid Epitel: Küp şeklindedir. Sekresyon ve Absorbsiyon fonksiyonu gören bölgelerde; pankreas, tiroid, rektum, böbrek, kulak.... • Skuamöz Epitel: Yassı, kiremit benzeri şekillidir. Alveol, perikard, periton....
- 33. Morph/o Şekil, yapı Morf-o-loji: Organizmaların yapı ve şekil özelliklerini inceleyen bilim dalı Cyt/o hücre Sito-toks-ik: Hücreye zararlı Kary/o çekirdek Mega-karyo-sit: Büyük çekirdekli hücre Hist/o doku Histolo-jist: Histoloji uzmanı Fiber/o lif Fibr-oz : Bağ dokunun artması Aden/o bez Aden-it: Bez iltihabı Papil/o Meme ucu Papil-la : meme ucu benzeri yapı
- 34. Blast olgunlaşmamış Fibr-o-blast: bağ dokunun gelişeceği hücre Phag/o Yutma, yeme Fag-o-sitoz: hücrenin yabancı maddeleri yutması Lip/o Yağ Lip-oma : yağ tümörü Adip/o Yağ Adip-o-lizis : yağların parçalanması Glik/o Şeker Hipo-glisemi : kan şekerinin düşmesi
- 35. SONEKLER -filik Erime, emme Hidro-filik : suda eriyen -tropik aktifleştiren Gonad-o-tropik : gonadları aktive edici -az enzim Lipaz : yağları parçalayan enzim -oz şeker Laktoz : süt şekeri
- 36. • Anabolizma : Parçalanan gıda maddelerinin vücuda yararlı şekle sokularak dokuların yapısında yer alması • Katabolizma : Vücuda giren maddelerin gerekli enerjinin sağlanması için küçük parçalara yıkılması
- 37. VÃœCUDUN YAPISI
- 38. ANATOMİ • Anatomi: Organik varlıkları ve bu varlıkları meydana getiren oluşumları; yapı, şekil, pozisyon, ilgi ve fonksiyonları ile inceleyen bilim dalıdır. • Patolojik Anatomi: Hasta organları inceleyen bilim dalıdır. • Makroskopik Anatomi: Vücudu çıplak gözle görüldüğü şekliyle inceleyen bilim dalıdır. • Mikroskopik Anatomi: Gözle görülmeyen yapıları inceler. • Sistematik Anatomi:Vücutta belli bir görevi yapmak üzere bir araya gelmiş organları bir bütün olarak ele alır. • Topografik Anatomi (Bölgesel Anatomi): Vücudu bölgelere ayırarak inceler.
- 39. ANATOMİK POZİSYON • Vücut bölümlerinin birbiriyle olan ilişkilerini doğru ve tutarlı bir şekilde tanımlayabilmek için anatomide ve klinik tıpta kullanılan standart bir pozisyondur. • Anatomik pozisyon denince ayakta dik duran, bacakları birbirine bitişik, ayakları hafif açık, baş parmak dışa, avuç içi öne doğru bakan bir kişi akla gelir.
- 40. ANATOMİK DÜZLEMLER - SAGITTAL Sagittal Düzlem (Median Plane -Planum Sagittale) Vücudu önden arkaya ve yukarıdan aşağıya kesen vertikal (dikey) düzlemlerdir. Bu düzlem tam ortadan geçerek vücudu iki eşit parçaya ayırıyorsa median düzlem (planum medianum) denir.
- 41. ANATOMİK DÜZLEMLER - KORONAL Koronal Düzlem (Planum Coronale) Vücudu sağdan sola doğru kesen ve yere dik olarak uzanan düzlemdir.
- 42. ANATOMİK DÜZLEMLER - HORIZONTAL Horizontal=Transvers Düzlem (Planum Horizontale =Planum Transversale) Sagittal ve frontal düzlemlere dik, yere paralel olan düzlemdir.
- 43. ANATOMİK DÜZLEMLER - OBLİK Oblik Düzlem (Planum Obliqua) Diğer düzlemleri herhangi bir açıyla kesen eğik düzlemdir.
- 44. ANATOMİK EKSENLER • Vertikal Eksen (Axis Verticalis): Baştan aşağı doğru yere dik inen eksendir. • Sagittal Eksen (Axis Sagittalis):Ok yönünde yere paralel önden arkaya veya arkadan öne doğru geçen eksendir. • Transvers Eksen (Axis Transversalis): Yere paralel sağdan sola soldan sağa geçen eksendir.
- 46. • Anterior - > Ön • Posterior - > Arka • Superior - > Üst • İnferior - > Alt • Proksimal - > Eklem veya referans noktasına yakın • Distal - > Eklem veya referans noktasına uzak • Medial - > Orta hatta yakın • Lateral - > Dış tarafa yakın
- 47. • Kranial - > Başa yakın • Kaudal - > Ayağa yakın • Ventral - > Karın tarafına yakın • Dorsal - > Sırt tarafına yakın
- 48. • Parietal - > Vücut boşluklarının dış duvarı ile yakın olan • Visseral - > İç organlarla ilgili olan
- 49. • İpsilateral - > Vücudun aynı tarafında olan • Kontralateral - > Vücudun karşı tarafında olan
- 50. • Palmar - > Elin avuç içi tarafı • Plantar - > Ayak tabanı tarafı
- 51. • İnfra - > Altında • Supra - > Üzerinde • Sub.... - > Altında • Retro... - > Arkasında • Para... - > Yanında • Sirkum... - > Çevresinde
- 52. • Longitüdinal - > Uzunlamasına seyreden • Santral - > Merkeze yakın • Periferal - > Merkezden uzak • External - > Dış tarafta olan
- 53. • Superficial - > Merkezden uzak (yüzeyel) • Profundus - > Merkeze yakın (derin)
- 54. VÜCUT BÖLGELERİ • Abdomen hayali çizgilerle dokuz bölgeye bölünmüştür. • Abdomen ayrıca dört bölüm olarak ifade edilir.
- 57. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER • Fleksiyon - > Sagittal düzlemde yapılan ve eklem açısını daraltan hareketler. • Ekstansiyon - > Aynı düzlemde eklem açısını artıran hareketler.
- 58. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -2 • Abdüksiyon - > Median düzlemden uzaklaşma hareketi. • Addüksiyon - > Median düzleme yaklaşma hareketi.
- 59. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -3 • Supinasyon - > Avuç içi yukarı doğru bakar. • Pronasyon - > Avuç içi aşağı doğru bakar.
- 60. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -4 • Rotasyon - > Vertikal eksen etrafında yapılan içe veya dışa döndürme hareketidir.
- 61. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -5 • Sirkümdüksiyon - > Bir ekstremitenin abdüksiyon, addüksiyon, fleksiyon,ekstansiyon ve rotasyon hareketlerinin kombinasyonu ile bir dairesel hareket yapılması
- 62. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -6 • Elevasyon - > Kaldırma, yükseltme • Depresyon - > Çökme, alçaltma
- 63. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -7 • İnversiyon - > Ayak tabanının planum medianuma döndürülmesi. • Eversiyon - > Ayak tabanının planum medianum’dan uzaklaşacak, laterale bakacak şekilde döndürülmesi.
- 64. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -8 • Protraksiyon - > Öne doğru hareket. • Retraksiyon - > Arkaya doğru hareket