Tıbbi Terminoloji 5 - Kalp ve Dolaşım Sistemi Terimleri
- 1. KALP ve DOLAŞIM SİSTEMİ Prof.Dr.Ergün Öksüz 2009-2010
- 2. DOLAŞIM SİSTEMİ • Kardiyovasküler sistem; kalp ve kan damarlarından oluşur. • Lenfatik sistem; dokular arasında kalmış sıvıyı tekrar kan dolaşımına vermekle görevlidir ve dolaşım sisteminin bir parçası olarak kabul edilir.
- 4. • Miyokard : Kalbin duvarını oluşturan kalın kas tabakası • Endokard : Myokardın iç yüzünü döşeyen ince tabaka • Epikard: Myokardın dış yüzünü örten ince tabaka • Perikard: kalbi içine alan fibröz kese
- 5. KALP • Kalp atrium ve ventrikül adı verilen odacıklardan oluşmuştur.
- 6. DOLAŞIM • Kalp kanı iki farklı dolaşıma pompalar. • Pulmoner dolaşım: sağ ventrikülden pompalanan kan, AC’lerde oksijenlenir ve sol atriuma gelir. • Sistemik dolaşım: sol ventrikülden pompalanan kan vücudun geri kalanına gider.
- 7. KALBİN DOLAŞIMI • Sağ atrium, vena cava superior ve inferior ile dokulardan gelen oksijeni düşük kanı alır. Bu kan sağ ventriküle geçer ve pulmoner arterlerle akciğere pompalanır. • Akciğerde oksijenlenen kan sol atriuma pulmoner venlerle gelir. Sol atriumdan sol ventriküle geçer. Sol ventrikülden vücuda dağılmak üzere aorta pompalanır.
- 9. • Kalpte kan hareketini kapakçıklar belirler. • Triküspid Kapak: Sağ atrium ve sağ ventrikül arasındaki üçlü kapak. (AV) • Mitral Kapak: Sol atrium ve sol ventrikül arasındaki kapak. (AV) • Pulmoner Kapak: Pulmoner arterlerin girişinde (SL) • Aort Kapağı: Aort girişinde (SL) • Septum: kalp odacıklarını bölen bağ doku. Atriumları sağ ve sol ikiye ayıran interatrial septum ve ventrikülleri ayıran interventriküler septum olarak adlandırılır.
- 11. KARDİYAK SESLER • Kalp çalışmasına eşlik eden seslere kardiyak sesler denir. • Normal kalp seslerinin oluşmasında kalp kapaklarının kapanması önemli rol oynar. • 1.Kalp Sesi (S1 / Sistolik ses) M1T1 (“lup”) uzun ve mat • 2. Kalp Sesi (S2 / Diyastolik ses) A2P2 (“dup”) net ve tiz
- 12. KARDİYAK ODAKLAR • Mitral Odak: Göğüste sol meme çizgisinin 5. interkostal aralığı kestiği yer • Triküspit Odak: Sağ 4. kostanın sternumla birleştiği yerdir. • Aort Odağı: Sağ 2. kostanın sternumla birleştiği noktadır • Pulmoner Odak: Solda 2. interkostal aralığın sternumla birleştiği yerdir.
- 13. 1.KALP SESİ • En önemli faktör AV kapakların kapanmasıdır • Diğer bileşenler: Ventrikül kaslarının kasılma sırasında titreşimi, Aort ve pulmoner kapakların açılma sesi ve kanın büyük damarlara fırlatılması sırasındaki titreşimler • En iyi mitral odağında dinlenir
- 14. 2.KALP SESİ • En önemli faktör SL kapakların kapanmasıdır • Diğer bileşenler: A-V kapakların açılma sesi, ventrikül ve arter titreşimleri • En iyi dinleme odakları aort ve pulmoner odaklardır
- 15. DİĞER KALP SESLERİ • 3. Kalp Sesi (S3) (kalbin hızlı dolması) • 4. Kalp Sesi (S4) – Atrial ses (kanın ventriküllere geçişi) • Opening snap : AV kapakların açılma sesi • Ejeksiyon kliği: SL kapakların açılma sesi
- 16. Patolojik Kalp Sesleri • S1 çiftleşmesi • S2 çiftleşmesi: Geniş çiftleşme, sabit çiftleşme, paradoks… • Paradoks çiftleşme: Aort kapağı pulmoner kapaktan sonra kapanır. Aort stenozu vb. • Tek S2: Tek semilunar kapak • Non-ejeksiyon klik (midsistolik klik): MVP • Gallop ritmi (Ventriküler gallop/S3, arteriyel gallop/S4, summasyon gallop/S3+S4 • Perikardiyal frotman
- 17. MURMUR - SUFL (ÜFÜRÜM) • Kan akım hızının türbülansı sonucu oluşan seslerdir. Şiddet, frekans, yerleşim, nitelik ve kalp siklusu içindeki işitme zamanlarına göre değerlendirilir. • Sistolik – Diyastolik – Presistolik – Midsistolik - Pansistolik = Holosistolik - vb. • 1/6 > 6/6
- 18. KALP ATIMLARI • Kalbin kasıldığı dönem sistol, gevşediği dönem diyastol’dur. • Kalbin her vuruşunda her iki atrium kasılır ve hemen sonra her iki ventrikülün kasılması gerçekleşir. • Her bir düzenli kasılmanın nedeni kalpten düzenli olarak yayılan elektriksel akımdır.
- 19. KARDİYAK İLETİ SİSTEMİ • Sinoatrial nod (SA düğüm) “pace- maker” • Atriyoventriküler nod (AV düğüm) • AV bant (His demeti) • Sol ve sağ dal grupları • Purkinje lifleri
- 20. EKG
- 22. TANSİYON (KAN BASINCI) • Kanın kalpten dolaşıma fırlatılması sırasında damarlardaki direnç nedeniyle oluşan basınç (tansiyon) • Sfigmomanometre ile sağ koldan ölçülür. • Cuff (Manşon) 3 farklı genişlikte olabilir • Korotkoff sesleri (Sistolik – Diyastolik) (Maksima – Minima) (Büyük – Küçük)
- 23. VASKÜLER SİSTEM • Arter : Kanı kalpten uzağa taşıyan damarlardır. Kalın duvarlıdır ve elastik lifler bulunur (pulmoner arter ile fetusta umblikal arter hariç) • Ven: Kanı kalbe geri taşıyan damarlardır. İnce duvarlıdır ve elastik lifler içermez (pulmoner ven ile fetusta umblikal ven hariç) • Kapiller: Kan ile doku arasında alışverişin yapıldığı alan • Vazodilatasyon: damar çapının genişlemesi • Vazokonstrüksiyon: damar çapının daralması
- 24. ANA ARTERLER
- 25. ANA VENLER
- 26. LENFATİK SİSTEM • Lenfa: Venöz dolaşıma dönmeyen az miktarda sıvıdan oluşur. Bu sıvı lenfatik sistem aracılığı ile dolaşıma taşınır. • Lenfa vücutta bulunabilecek yabancı maddeleri lenf nodlarına taşır ve immün cevabın başlamasını sağlar. • Gastrointestinal sistemde emilmiş yağlarda lenfaya katılır. • Lenf nodu: Lenf sıvısını filtre eden, lenfatik damarların yolu üzerinde bulunan, küçük doku kümesi
- 27. LENF DAMARLARI • Santral sinir sistemi • Göz küresi • İç kulak • Kıkırdak • Kemik • Derinin epidermisi bu bölgelerde lenfatikler bulunmaz
- 28. LENFATİK SİSTEM
- 29. TERİMLER • Arteriol: küçük arterler • Venül: küçük venler • Valv (kapak): Kanın ters yönde akışını önleyen mukoza kıvrımı
- 30. KÖK ANLAM ÖRNEK Valvül/o Kalp kapağı Valvüloplasti Anji/o Damar Anjiografi Lenfaden/o Lenf bezi Lenfadenit Lenfanji/o Lenf damarı Lenfanjiyografi Flebo Ven Flebotomi
- 31. ATEROSKLEROZ • Arterin intima tabakasında yaygın yağ plakları oluşması ile belirgin damar sertleşmesi
- 32. ATEROSKLEROZ • Arterleri etkileyen damar duvarında aterom veya plak denen lezyonlarla karakterize hastalık • Grekçe athero (lapa) skleroz (sertleşme) • Aterom: damar duvarında yumru şeklinde yumuşak sarı renkli birikim. Lümene yakın yerlerde makrofajlardan meydana gelir alt kısımda kolesterol kristalleri, kalsifikasyon hatta kemikleşme olabilir.
- 33. ATEROSKLEROZ • Aterom zamanla yırtılabilir içindeki parçalar dolaşıma katılarak (emboli) dar bir damara ulaşıp tıkanmaya (trombüs > tromboz) neden olabilir. • Aterom yırtılmazsa büyümesi sonucunda damarda daralmaya neden olabilir (stenoz) • Ateromun kalınlaşması sonucu damar genişleyebilir, damar duvarı zayıflar ve zaman içinde balon gibi şişip patlayabilir (anevrizma)
- 34. ATEROGENEZ • Ateromda yer alan kolesterol LDL kolesteroldür. • HDL Kolesterol, dokulardaki kolesterolü karaciğere taşır. Eğer düzeyi düşük ise LDL kolesterolün birikim süreci daha hızlı gelişir. • Hasar gören damar duvarı inflamasyona neden olur. Monositler ve trombositler duvara yapışır. Monositler makrofajlara dönüşür ve LDL kolesterolü içine alır (köpük hücre) • Köpük hücreler ve trombositler düz kas hücrelerinin hareket ve çoğalmasını uyarır, düz kas hücrelerinin yerine kollajen doku gelir ve kollajen de köpük hücreye dönüşür. • Lipid birikimi ile intima arasında fibröz örtü gelişir.
- 35. TROMBOZ VE EMBOLİ • Damarı kan pıhtısının tıkaması durumu tromboz olarak ve tıkayan pıhtı trombüs olarak adlandırılır. • Doku beslenmesi için gerekli kan ulaşmayacağı için tromboz doku ölümü (nekroz) ile sonuçlanır. • Tromboz ile damarın tıkanması veya trombüsün kan dolaşımında taşınması embolizm olarak adlandırılır. • Dolaşımda pıhtının dolaşması durumu emboli olarak adlandırılır.
- 36. TROMBOEMBOLİ • Pulmoner emboli : Trombüsün pulmoner arterlerden birinde tıkanmaya neden olması • Serebrovasküler Olay (SVO) (inme/felç/stroke): Embolinin karotis arteri tıkaması sonucu serebral damarların akışı durur.
- 37. ANEVRİZMA • Damarın belli bir bölgesinin genişlemesi ile oluşan şişkinlik anevrizma olarak adlandırılır. • Ateroskleroz, malformasyon, yaralanma vb nedenlerle balonlaşma gelişebilir. • Anevrizma yırtılırsa kanama meydana gelir. Anevrizmanın olduğu bölgeye ait sonuçlara neden olur.
- 38. DİSSEKAN AORT ANEVRİZMASI • Kanama aort duvarında ayrılmaya neden olur veya aort yırtılabilir.
- 39. HİPERTANSİYON • Yüksek kan basıncı hipertansiyon olarak adlandırılır. • Sistolik 140 mmHg veya diyastolik 90 mmHg üzerinde olması durumu hipertansiyondur. (120/80 mmHg) • HT, sol ventrikülün işini artıracağı için sol ventrikül hipertrofisine neden olur.
- 40. HİPERTANSİYON • Nabız basıncı: Sistolik ve diyastolik kan basıncı arasındaki fark
- 42. PRİMER HİPERTANSİYON • Böbrek hastalıkları, endokrin bozukluklar gibi nedenlere bağlı gelişen HT, sekonder HT olarak adlandırılır. • Hipertansiyon gelişimine neden olan herhangi bir hastalık yoksa primer HT (Esansiyel HT) denir.
- 43. KORONER ARTER HASTALIĞI- KAH • Kalbi besleyen damarlara koroner arter denir. • Kalbin 3 büyük koroner arteri vardır: • 1.Sağ koroner arter: temel olarak sağ ventrikülü besler. septumu da genellikle bu arterin dalı besler. • 2.Sol ön inen dal (LAD): sol ventrikülün ön ve yan yüzünü besler septumu besleyen dallar verir. • 3.Sirkumfleks arter (Cx): sol ventrikülün yan ve arka kısımlarını besler.
- 44. KAH - 2 • KAH’ında kalp yeteri kadar kanlanamadığı için göğüs ağrısı (anjina pektoris) oluşur veya beslenemeyen hücreler ölür ve kalp krizi (miyokardial infarktüs) meydana gelir.
- 45. MİYOKARD İNFARKTÜSÜ - MI • Tanı EKG, CK-LDH-AST vb enzim düzeylerinin ölçümü ile konur. • By-pass ameliyatından yarar görmek için tıkanıklığın veya darlığın olduğu bölgeden daha uç kısımlardaki koroner damar yatağının hastalıksız olması ve çok ince veya çok kısa olmaması gerekir.
- 46. İnfarktüs: Damarın tıkanmasına bağlı olarak oluşan nekroz bölgesi İskemi: Bir bölgede kan akımının kesilmesi ile oluşan geçici kansızlık
- 47. TEDAVİ YÖNTEMLERİ Anjiyoplasti • PTCA (Perkütan Transluminal Koroner Anjiyoplasti) • Koroner Arter By-pass Greft
- 50. ARİTMİ • Kalp atımının ritm ve hızının bozulması aritmi olarak adlandırılır. • Bradikardi: Kalp atım hızının yavaşlaması • Palpitasyon: Çarpıntı hissi • Taşikardi: Kalp atım hızının artması • Fibrilasyon: Kas liflerinde düzensiz titreşimli kasılmalar • Flatter: Titreşim şeklinde sürekli hareket • Atrial flatter: Kalpte atrial kasılmaların 200-400/dk olacak şekilde artması
- 51. ARİTMİ - 2 • Kalp bloğu: Kalpte atrium ile ventrikül arasındaki iletinin ortadan kalkması, atrium ve ventriküllerin birbirileriyle ilişkisiz çalışması • Kardiak tamponad: Perikard boşluğunda kan veya sıvı toplanması sonucu kalbin bu nedenle kasılıp gevşeyememesi
- 52. ARİTMİ - 3 • Pace-maker (Kalp pili): Yapay kalp pili (geçici-kalıcı) • Kardiyoversiyon: Bozulmuş kardiyak ritmin düzeltilmesi için göğüs duvarına elektroşok uygulanması • Prekordium: Göğüs duvarında kalbe uyan bölge
- 53. PACE MAKER
- 54. AV BLOK
- 55. KALP YETERSİZLİĞİ • Kalbin, dokuların ihtiyacını karşılayacak kadar kanı pompalayamaması kalp yetersizliği olarak adlandırılır. • Kardiak output: Sağ ve sol ventrikül tarafından dakikada pompalanan kan miktarı • Astım kardiyale: Kalp yetersizliğine bağlı olarak nöbetler şeklinde gelişen solunum yetersizliği
- 56. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARI • Atrial septal defekt (ASD) : Atriumlar arası septumda doğuştan açıklık olması • Ventriküler septal defekt (VSD) : Ventriküller arası septumda doğuştan açıklık olması • Patent duktus arteriosus (PDA) : Fetal yaşamda pulmoner arterle aort arasındaki açıklığın doğumdan sonra kapanmadan devam etmesi • Fallot tetralojisi • Pulmoner Stenoz • Aort Stenozu
- 57. VSD
- 58. ASD Foramen ovale: Fetal dolaşımda iki atrium arasındaki açıklıktır. Doğumdan sonra kapanmamasının sonucu septal defekt oluşur.
- 59. PDA
- 61. ROMATİZMAL KALP HASTALIKLARI • Romatizmal Ateş (Rheumatic fever): A grubu beta hemolitik streptokoklara bağlı gelişen immün reaksiyonlar sonucu kalp, eklemler, damarsal yapılar, deri ve sinir sistemini etkileyen inflamatuar hastalık • Kapak Hastalıkları > Stenoz ve Yetmezlikler • Aort stenozu: Aort kapağında darlık • Aort yetmezliği: Aort kapağının tam kapanamaması
- 62. DAMAR HASTALIKLARI • Varis (variköz ven): Venlerin genişlemesi • Kronik venöz yetmezlik: Bacak ve ayaklarda kan göllenmesine neden olacak şekilde venlerin yetersizliği • Kladikasyo intermittans: Bacakta dolaşım bozukluğu nedeni ile zaman zaman beliren aralıklı topallayarak yürüme hali
- 63. DAMAR HASTALIKLARI • Flebit: Ven duvarı iltihabı • Tromboflebit: Trombüs oluşumu sonucunda gelişen ven duvarı iltihabı • Derin Ven Trombozu: Ayak veya pelvik bölgede bulunan derin venlerde trombüs oluşumu • Hemoroid: Anal kanal veya rektumda gelişmiş varis
- 65. LENFATİK SİSTEM HASTALIKLARI • Lenfadenit: Lenf bezi iltihabı • Lenfanjit: Lenf damarı iltihabı • Lenfödem: Lenf sıvısının doku aralığına sızması sonucu oluşan ödem (dokuda sıvı birikmesi) • Lenfoma: Lenfoid hücrelerden kaynaklanan malign tümör
- 66. KALP HASTALIKLARINDA TANI • Kardiak anjiografi: Koroner damarlara radyoopak madde verilerek incelenmesi • Doppler ultrasonografi: Kan akımını ve hızını tespit eden görüntüleme yöntemi • Ekokardiografi: Kalbin iç yapısını görüntülemede kullanılan noninvaziv (girişimsel olmayan) yöntem • Elektrokardiografi (EKG): Kalp kasında elektrik akımı ve bu akımın değişikliklerinin vücut üzerine uygulanan elektrotlar ile kaydedilmesi