T?bbi Terminoloji 7 - Kan ve ?mm¨¹n Sistem Terimleri
- 1. KAN VE ?MM?N S?STEM Prof.Dr.Erg¨¹n ?ks¨¹z 2009-2010
- 2. KAN ? Yeti?kin bir insanda toplam kan vol¨¹m¨¹ 5 litredir. ? Kan; plazma ve ?ekilli elemanlar olmak ¨¹zere iki komponentten olu?ur. ? Plazman?n %90¡¯? su ve %10¡¯u protein, p?ht?la?ma fakt?rleri, elektrolitler, antikorlar ve hormonlardan olu?ur.
- 3. KAN H?CRELER? ? Eritrosit (Alyuvar) K?rm?z? kan h¨¹cresi ? L?kosit (Akyuvar) Beyaz kan h¨¹cresi ? Platelet (Trombosit) Kan pulcu?u ? Plazma (Plazma proteinleri) : - Alb¨¹min - Globulin - Fibrinojen
- 4. L?KOS?TLER ? Beyaz kan h¨¹creleri (akyuvarlar) ? mm3 kanda 5 bin-10 bin kadard?r. ? En ?nemli fonksiyonlar?; yabanc? ajanlar? fagosite etmek ve antikor olu?turmakt?r. ? Enfeksiyonlarda say?lar? artar. ? L?kositler kendi i?lerinde gran¨¹lositler ve agran¨¹lositler olmak ¨¹zere grupland?r?l?rlar.
- 5. L?KOS?TLER ? Gran¨¹lositler ?N?trofil : %54-62 kadard?r. Fagositoz yapar ?Eozinofil : %1-3 kadard?r. Allerjik reaksiyonlarda fonksiyon g?r¨¹r. ?Bazofil: %1 kadard?r. Allerjik reaksiyonlarda fonksiyon g?r¨¹r. ? Agran¨¹lositler o Lenfosit: %25-38 kadard?r. ?mm¨¹nitede g?revli o Monosit: %3-7 kadard?r. Fagositoz yapar
- 6. N?TROF?L N?trofiller; imm¨¹nolojik savunman?n ?nemli bir bile?eni olan fagositik h¨¹crelerdir. 6-8 g¨¹n kemik ili?inde 12 saat dola??mda kal?rlar Ya?am s¨¹releri 24 saattir
- 7. N?TROF?L
- 8. EOS?NOF?L ? Diapedez (kapillerden dokuya ge?me), am?boid hareket (dokuda ilerleme), fagositoz ?zelliklerine sahiptir. ? Boyand??? zaman gran¨¹ller g?r¨¹l¨¹r. ? Ya?am s¨¹resi 1-2 haftad?r
- 9. EOS?NOF?L
- 10. BAZOF?L ? Fagositoz yaparlar. ? Histamin ve serotonin i?erirler. Allerjik reaksiyonlarda g?rev al?rlar. ? En ?nemli ?zelli?i gerekti?inde say?lar?n?n h?zl? olarak artabilmesidir.
- 11. LENFOS?T ?mm¨¹n savunmada g?revlidir. K¨¹?¨¹k lenfositlerin ?o?unlu?unu (%70 ve ¨¹zeri) olu?turan T.lenfositler; antijenlere ?zel olmayan toksik madde salg?larlar (H¨¹cresel imm¨¹n yan?t). 1-2 y?l ya?arlar. B¨¹y¨¹k lenfositlerin ?o?u plazma h¨¹crelerini olu?turup antikor sentezleyecek (H¨¹moral imm¨¹n yan?t) aktif B lenfositlerdir. Bir k?sm? da do?al ?ld¨¹r¨¹c¨¹ (NK) h¨¹crelerdir. 1-2 ay ya?arlar. Lenf bezi, dalak, kan ve lenfde bulunur.
- 12. LENFOS?T
- 13. MONOS?T ? Kemik ili?inde geli?ip periferik dola??ma ge?tikten 1-1.5 g¨¹n sonra dokuya ge?erek makrofaj olurlar
- 14. MAKROFAJ ? Dokuda monositlerin de?i?imiyle olu?ur. T h¨¹crelerle birlikte ?al???r.
- 15. MONOS?TOZ
- 16. ER?TROS?TLER ? En ?nemli i?levleri dokulara oksijen ta??makt?r. ? Oksijen, hemoglobin denen ve demir i?eren pigment yard?m?yla ta??n?r. ? Eritrositler n¨¹kleus i?ermeyen disk ?ekilli h¨¹crelerdir. ? Eritrositler normalde mm3 kanda 5 milyon kadard?r.
- 17. HEMOGLOB?N ? Eritrositlerde bulunan ve temel olarak oksijenin ta??nmas?ndan sorumlu demir i?eren pigment.
- 18. PLATELETLER ? Trombosit olarak da adland?r?l?rlar. ? Mm3 kanda 200bin-400bin kadar trombosit bulunur. ? Trombositler hemostazda (p?ht?la?ma) g?rev al?rlar.
- 19. PLAZMA ??ER???
- 20. TER?MLER ? Antijen: ?zg¨¹l olarak v¨¹cutta savunma sistemi yan?t? olu?turan madde. V¨¹cuda giren yabanc? bakteri, vir¨¹s veya protein olabilece?i gibi v¨¹cudun kendi elemanlar? da antijen olabilir. ? Antikor: Herhangi bir antijene kar?? v¨¹cutta olu?an ba????kl?k cisimci?i ? ?mm¨¹nglobulin (Antikorlar): B.Lenfositler taraf?ndan ¨¹retilen antijene ba?lanan molek¨¹ller. Aktivite ve yap?lar?na g?re immunglobulinler 5 tiptir: IgG, IgM ,IgA , IgD ve IgE
- 22. TER?MLER ? Kompleman: H¨¹cre y¨¹zey protein sistemidir. ? Antijen-antikor kompleksiyle birle?erek bakterilerin eritilip yok edilmesini sa?layan imm¨¹n sistemde ?nemli rol oynar.
- 23. TER?MLER ? Megakaryosit: B¨¹y¨¹k kemik ili?i h¨¹cresi. Retik¨¹losit: Olgunla?mam?? eritrosit h¨¹cresi.
- 24. PLAZM?N Plazmin (Fibrinolizin): P?ht?y? eritir. (Fibrini par?alar)
- 25. TER?MLER ? Bilirubin:Hemoglobinin y?k?m?yla olu?an pigment ? Heparin: Kan?n p?ht?la?mas?n? engelleyen madde
- 27. SONEK ANLAM ?RNEK -emi Kan?n durumu Hiperemi Glisemi Bir b?lgenin damarlar?ndaki kan miktar?n?n art??? Glisemi Kan?n glukoz durumu -peni azalma l?kopeni L?kosit say?s?n?n azalmas? -sit-oz H¨¹cre art??? trombositoz Trombositlerin artmas? -poez yap?m eritropoez Eritrosit yap?m?
- 28. K?K ANLAM ?RNEK Myel/o Kemik ili?i Myelosit Kemik ili?i h¨¹cresi Hem/o kan Hematom Kan toplanmas?yla olu?an ?i?lik Eritr/o k?rm?z? Eritrositoz Eritrositlerin say?ca artmas? L?k/o beyaz L?semi/L?kemi Kan ve kemik ili?inde say?ca l?kosit art??? Lenf/o Su p?nar? Lenfoblastoz Kanda olgunla?mam?? lenfositlerin art??? Tromb/o pulcuk Tromboliz Kan p?ht?s?n?n erimesi
- 29. ALLERJ? ? Antijen uyaran mast h¨¹creleri veya bazofil etkinle?mesi ile ili?kili, atopi veya bir t¨¹r ani a??r? duyarl?l?k hastal???. ? Genellikle hastal??? ortaya ??karan antijenin ad?yla isimlendirilir. Yiyecek alerjisi, penisilin alerjisi gibi.
- 30. ANAF?LAKS?
- 31. PETE?i ? Deri alt? damarlardan s?zan kan?n, deride meydana getirdi?i basmakla solmayan 5 mmden k¨¹?¨¹k pembe k?rm?z? lekeler
- 32. PURPURA ? Derialt?na kan s?zmas?na ba?l? deri ve mukozalarda k?rm?z? ve sonras?nda morumsu renkli 5 mmden b¨¹y¨¹k yayg?n kanama odaklar?
- 33. EK?MOZ ? Kan?n deri alt?nda birikmesiyle olu?an, purpuradan daha b¨¹y¨¹k kanama oda??, ?¨¹r¨¹k
- 34. TER?MLER ? Hematom: Dokuda kan toplanmas?yla olu?an ?i?lik ? Hemoliz: Eritrositlerin y?k?m?, eritrositlerin yap?lar?ndaki hemoglobinin a???a ??karak plazmaya ge?mesi.
- 35. TER?MLER ? Hemofili: Kan p?ht?la?mas?nda bozukluk ile belirgin kal?tsal hastal?kt?r. P?ht?la?ma fakt?rlerinden F VIII, FIX, FXI eksikli?i nedeniyle hemorajilerle seyreder. ? Hemosiderin: Hemoglobinin par?alanmas? sonucu a???a ??kan demir pigmenti ? Hemosiderozis: Eritrosit y?k?m? olan anemilerde dokularda, ?zellikle kalp, karaci?er ve dalakta hemosiderin pigmentinin birikmesiyle olu?an hastal?k.
- 36. HASTALIKLAR ? Agranulositozis: Kanda gran¨¹losit say?s?n?n ileri derecede azalmas?yla belirgin klinik tablo ? AIDS: Kazan?lm?? imm¨¹n bozukluk sendromu; HIV (?nsan imm¨¹n yetmezlik virusu) ile meydana gelen imm¨¹n sistem yetersizli?i.
- 37. HASTALIKLAR ? Anemi: Eritrosit say?s?n?n azalmas?, hemoglobin ve hematokrit de?erlerinin normalin alt?na d¨¹?mesi ile geli?en durum, kans?zl?k ? Aplastik anemi: Kemik ili?i yetersizli?ine ba?l? geli?en anemi. K?rm?z? h¨¹cre yap?m yetersizli?i.
- 38. COOMBS TEST? ? Eritrositlerin antikorlarla i?aretlenmesine dayanan bir testtir. ? Eritrositlerin y¨¹zeylerinde antijenlere kar?? antikorlar bulunur. Bu antikorlar do?al veya imm¨¹n olabilir. ? Bir imm¨¹n olay sonucu olu?mam?? antikorlara do?al antikorlar denir. ? ?mm¨¹n antikorlar, ki?inin kendi eritrositlerinde bulunmayan eritrosit antijenleri ile duyarla?mas? sonucu olu?ur. Bu tip bir duyarla?madan anne-fetus aras? kan grubu uyu?mazl??? veya yanl?? gruptan kan transf¨¹zyonu sorumludur.
- 40. ELEKTROFOREZ ? Bir eriyik i?inde da??lm?? iyonlar?n elektrik ak?m? etkisiyle pozitif veya negatif kutba do?ru hareket etmesi esas?na dayal? y?ntemdir. Genellikle kan?n komponentlerine ayr?lmas?nda kullan?l?r. Hb SC Hastal???
- 41. CBC ¨C Complete Blood Count ¨C TAM KAN SAYIMI - HEMOGRAM ? Kan h¨¹cre say?lar?n?, hematokrit, hemoglobin de?erlerinin t¨¹m¨¹n¨¹ i?eren test.
- 42. TAM KAN SAYIMI - CBC ? Hb (Hemoglobin) : 100 ml¡¯deki Hb miktar? ? Hct (Hematokrit): Eritrositlerin kan hacmine oran? (%) ? RBC (Red Blood Cell) : mm3¡¯teki eritrosit say?s? ? WBC (White Blood Cell) : mm3¡¯teki l?kosit say?s? ? PLT (Platelet) : mm3¡¯teki platelet say?s? ? RDW (Red Cell Distribution Width): Eritrosit Da??l?m Geni?li?i (Eritrositlerin hacimleri farkl? m? ? ¨C anizositoz var m? ?) (11-17) ? Retic (Retik¨¹losit): Retik¨¹losit say?s?
- 43. MCV ¨C Main Corpuscular Volume ? Ortalama Eritrosit Hacmi - Eritrosit Morfolojisi: ? 80 ¨C 100 Normal * < 80 : Mikrositik * >100: Makrositik
- 44. MCH ¨C Mean Corpuscular Hemoglobin ? Ortalama Eritrosit Hemoglobini : Eritrositlerin i?erdi?i ortalama hemoglobin miktar? ? (30-34 pg) MCHC ¨C Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration ? Ortalama Eritrosit Hemoglobin Konsantrasyonu (30 -36 pg)
- 45. PLATELET SAYISI - PLT ? MPV ¨C Mean Platelet Volume : Ortalama trombosit b¨¹y¨¹kl¨¹?¨¹ (7.8 ¨C 11 fl) ? PDW ¨C Platelet Distribution Width : Trombositlerin da??l?m geni?li?i ? PCT ¨C Platelet crit : Plateletler taraf?ndan doldurulan kan hacmi (%)
- 46. WBC ? NE%: N?trofil Y¨¹zdesi ? LY%: Lenfosit Y¨¹zdesi ? MO%: Monosit Y¨¹zdesi ? EO%: Eozinofil Y¨¹zdesi ? BA%: Bazofil Y¨¹zdesi
- 47. ESR ¨C Erythrocyte Sedimentation Rate- SED?MANTASYON ? Eritrositler, dansiteleri plazmadan fazla oldu?u i?in in vitro ortamda ??kerler. ? Kan numunesinde eritrositlerin belli bir zaman sonra (1/2 ¨C 1 ¨C 2 saat) dibe ??kme h?z? sedimentasyon olarak adland?r?l?r. ? Akut faz yan?t? de?erlendirir. ? ESR en ?ok etkileyen fakt?rler: fibrinojen, alfa2- makroglobulin, immunglobulinler ? Normal de?er: erkek ya?/2; kad?n (ya?+10)/2 ? 1-12 ya? aras? 0-20 mm/saat
- 48. ESR ? Akut faz reaktanlar?: Dokunun zarar g?rmesi veya enfeksiyona kar?? sistemik fizyolojik cevap olarak salg?lanan maddeler 1. ESR 2. CRP (C-reaktif Protein) 3. Fibrinojen 4. L?kositoz
- 49. PIHTILA?MA TESTLER? ? Kanama Zaman? (KZ) : Kanaman?n kendi kendine durma s¨¹resi. Kapiller fonksiyon ve plateletlerin say? ve fonksiyonunun de?erlendirilmesinde kullan?l?r.
- 50. PIHTILA?MA TESTLER? ? Protrombin Zaman? (PT) : Doku tromboplastini varl???nda plazman?n p?ht?la?ma s¨¹resini ?l?er. P?ht?la?man?n ortak ve ekstrensek yolunu de?erlendirir. Serumdaki protrombin ve fakt?r V, VII ve X miktar? etkilidir. Fibrin olu?uncaya kadar ge?en s¨¹re ?l?¨¹l¨¹r. (11.5-14 sn) ? INR (International normalized ratio - Uluslararas? Normalle?tirilmi? Oran) : Farkl? ¨¹reticiler taraf?ndan ¨¹retilen tromboplastin reaktiflerinin kullan?lmas? sonucu olu?an laboratuvarlar aras? de?i?kenli?i standardize etmek amac?yla kullan?l?r.
- 51. PIHTILA?MA TESTLER? ? Trombin Zaman? (TT): P?ht?la?man?n plazma safhas?n? de?erlendirir. (15-20 sn) ? Aktive Parsiyel Tromboplastin Zaman? ¨C APTT: P?ht?la?man?n birinci evresini de?erlendiren aktive edilmi? plazmaya kalsiyum ve trombosit ilavesinden sonra p?ht? olu?umuna kadar ge?en s¨¹reyi g?steren p?ht?la?ma testi. Normal de?eri 25-40 saniyedir. Fakt?r VIII, IX, XI ve XII eksikliklerinde uzar