ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

&ܴdz;üüdz&ܴdz;

•Download as PPT, PDF•
•
Kemal ASLAN
Kemal ASLAN

www.doktorix.com

1 of 57
Downloaded 10 times
TÜBERKÜLOZ T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı
“Mycobacterium tuberculosis” isimli basilin insanlarda yaptığı, tüm organları tutabilen, bulaşıcı ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır. Tüberküloz (Verem) Hastalığı Nedir?
Kaynak Hava yolu Sağlam İnsan Hasta insan Öksürük, aksırık ve Solunumla aldığı TB konuşma ile çıkardığı mikrobu nedeniyle tüberküloz (TB) mikrobu ENFEKTE olur Nasıl Bulaşır?
Bulaşma, TB hastasının çıkardığı 1-5 mikron büyüklüğünde olan ve 1-3 canlı basil içeren taneciklerin (damlacık çekirdeği) solunmasıyla olur. •Konuşma ile 0-210 partikül •Öksürme ile 0-3.500 partikül •Hapşırma ile 4.500-1.000.000 partikül çıkarılır. 1 Duguid J. Expulsion of pathogenic organisms from the respiratory tract. Br Med J 1946;1:245 2 Riley RL, O’Grady F. Airborne infection: transmission and control. New York: Macmillan, 1961 Standart ısı ve nemde damlacık çekirdeğindeki TB basillerinin; %60-70’i üç saat, %48-66’sı altı saat, %28-32’si dokuz saat canlı kalabilmektedir. 3 Loudan RG, Roberts RM.Droplet expulsion from the respiratory tract. Am Rev Respir Dis. 1967:95 1 2 3 Bulaşmada Damlacık Çekirdeği
 Solunum yoluyla alınan verem mikrobu verem enfeksiyonuna yol açar. Bu, bir hastalık durumu değildir. Vücutta verem basilinin sessiz durduğu ve adeta hapsedildiği bir durumdur.  Enfekte olan kişilerin - %5’i ilk 1-2 yıl içinde aktif verem hastası olur, - %5’inde 2. yıldan sonra herhangi bir zamanda, vücut direncinin düştüğü durumlarda, vücutta beklemekte olan verem mikrobu çoğalarak verem hastalığına yol açar. - %90’ında ise verem hastalığı gelişmez; verem mikrobu vücutta sessiz olarak kalır. VEREM HASTALIĞI NASIL OLUŞUR?
6 Tüberküloz Enfeksiyonu ve Tüberküloz Hastalığı Tüberküloz basiliyle karşılaşma ve inhale etme Enfekte olmaz Enfekte olur % 90’ı Enfekte olarak kalır Tüberküloz hastası Tüberküloz hastası -2 yıl içinde bunların % 5’i aktif tüberküloz hastası olur. İlk 2 yıldan sonra hayatın herhangi bir zamanında % 5’i aktif tüberküloz hastası olabilir. Modified from Self-study modules on TB, CDC (Atlanta,March 1995)
Tedavi olmayan bir tüberküloz hastası her yıl yaklaşık 10-15 kişiyi enfekte eder. ((TTedavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli mikropları bulaştırıredavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli mikropları bulaştırır..)) TB hastası
8 Tüberküloz Enfeksiyonu ve Tüberküloz Hastalığı İçin Risk Faktörleri  Yüksek TB prevalanslı yerde yaşamak  TB basiliyle karşılaşma olasılığı  Karşılaşma süresi  Kişinin duyarlılığı  AIDS (170 kat fazla risk)  HIV infeksiyonu (113 kat risk)  Kanser, Diabetes Mellitus (3- 16 kat risk)  İlaç bağımlıları  Kronik böbrek yetmezliği  Düşük vücut ağırlığı (standarttan % 10 az olması)  Enfekte olduktan sonraki sürenin uzunluğu TB Basili ile Enfekte Değil Enfekte (Latent TB Enfeksiyonu) Aktif TB (Hastalık) Risk faktörleri Risk faktörleri US-CDC Self Learning Module on Tuberculosis, 1995
• 5 yaş altındaki çocuklar • Yaşlılar • HIV enfeksiyonu olan kişiler • Bağışıklığı baskılayan tedavi alan kişiler • Silikoz, diabetes mellitus, kronik böbrek yetmezliği, lösemi, lenfoma ya da baş-boyun kanseri, akciğer kanseri olanlar • Sigara içenler, ilaç bağımlılığı olanlar ya da alkol kullananlar Tüberküloz Enfeksiyonunun Tüberküloz Hastalığına Dönüşmesini Kolaylaştıran Durumlar
Hastaya ait faktörler • Balgamda basil sayısının fazla olması bulaşmayı artırır (Yayma pozitif olan hastaların bulaştırıcılığı daha fazladır.). • Balgamdan ya da diğer materyallerden aerosol oluşması (öksürük, sulu balgam, nebulizatör kullanımı) bulaşmayı artırır. • Canlı basil sayısının fazla olması bulaşmayı artırır. (Anti- tüberküloz ilaçlarla bulaşma azalır.). • Basilin virülansı bulaşmayı etkiler. Bulaştırıcılığı Etkileyen Faktörler
Ortama ait faktörler • Ortamın havalandırılması basili seyreltir. • Havalandırma sisteminin aynı havayı HEPA filtreden geçirmeden ya da UV uygulamadan tekrar geri vermesi bulaşmayı artırır. • Ultraviyole ve güneş ışığı canlı basil sayısını azaltır. • Kaynağa yakın olma basil ile karşılaşma ihtimalini artırır (Aile bireylerinde latent enfeksiyon ve hastalık uzak temaslılara göre daha fazladır.). Bulaştırıcılığı Etkileyen Faktörler
Hedef kişiye ait faktörler • Hastalığa/basile kişisel direnç (önceki hastalık, koruyucu tedavi, BCG, TB dışı mikobakteri enfeksiyonları) bulaşmayı azaltır. • Hastalanmayı artıran durumlar ve diğer hastalıklar bulaşmayı artırabilir. • Basil kaynağı (aktif TB hastası) ile birlikte geçirilen süre artınca bulaşma artar. Bulaştırıcılığı Etkileyen Faktörler
TÜBERKÜLOZ, ÜLKEMİZDE VE DÜNYADA ÖNEMLİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU OLMAYA DEVAM ETMEKTEDİR. TÜBERKÜLOZ HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR?
Dünyada Tüberküloz  Dünyada her yıl yaklaşık 9,6 milyon yeni hasta ortaya çıkmakta ve 1,5 milyon insan veremden ölmektedir.  2 milyar insan, yani dünya nüfusunun üçte biri TB basili ile enfektedir.  Enfekte olanların %10’unda, aktif hastalık gelişir.  Çok ilaca dirençli hasta sayısı her yıl artmaktadır.
Dünyada Tüberküloz İnsidans Hızları, 2014 (DSÖ 2015 Raporu) Türkiye’nin 2014 yılı tahmini TB insidansı: Yüz binde 18
DSÖ Bölgelerine Göre Tahmini TB Hastalık Yükü, 2014 (DSÖ Küresel Tüberküloz 2015 Raporu) BÖLGE İnsidans (100.000'de) Prevalans (100.000'de) Mortalite (100.000'de) Afrika Bölgesi 281 330 78 Güney Doğu Asya Bölgesi 211 286 27 Doğu Akdeniz Bölgesi 117 160 14 Batı Pasifik Bölgesi 85 116 5 Avrupa Bölgesi 37 48 4 TÜRKİYE 18 22 0,62 Amerika Bölgesi 28 36 2,3 DÜNYA GENELİ 133 174 21 Türkiye, DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadır.
*Nüks olgular dahil değildir. DSÖ Bölgelerine Göre TB Vaka Bulma Hızları ve Tedavi Başarıları (DSÖ Küresel Tüberküloz 2015 Raporu) BÖLGE Vaka Bulma Hızı (%) (2014) Yeni+Nüks Olgularda Tedavi Başarısı (%) (2013) Önceden Tedavi Görmüş Olgularda Tedavi Başarısı* (%) (2013) Afrika Bölgesi 48 79 70 Güney Doğu Asya Bölgesi 62 88 67 Doğu Akdeniz Bölgesi 61 91 76 Batı Pasifik Bölgesi 85 92 81 Avrupa Bölgesi 81 76 58 TÜRKİYE 93 86 38 Amerika Bölgesi 77 75 48 DÜNYA GENELİ 63 86 67 Türkiye, DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadır.
Yıllara Göre TB Olgu Hızları, 2005-2014
VEREM TANISI
TANI - Semptomlar Solunum Sistemi Bulguları •Öksürük •Balgam çıkarma •Hemoptizi •Göğüs ağrısı •Sırt-yan ağrı •Nefes darlığı •Ses kısıklığı Sistemik Bulgular •Ateş (intermittan) •Gece terlemesi •İştahsızlık, kilo kaybı •Halsizlik, yorgunluk •Hastalığın olduğu organa özgün bulgular (LAP, idrarda kan görülmesi, eklemde şişlik vb.) 2-3 haftadan uzun süren öksürük şikayeti olan ve akciğer bulguları antibiyotik tedavisi ile düzelmeyen hastalarda tüberküloz araştırılmalıdır.
TANI - Hastalık Öyküsü ve Temas Araştırılması •Şikayetlerin başlangıcı ve seyri •Şikayetleri için daha önceden yapılan tetkikler ve uygulanan tedaviler •Daha önce TB tanısının ve tedavisinin olup olmadığı •Aile ve yakın çevresinde TB hastasının varlığı •Hastalık için yatkınlık (HIV(+), Diabetes Mellitus, silikozis, Kronik Böbrek Yetmezliği, steroid kullanımı, bazı kanser türleri ve tedavileri, alkol bağımlılığı, beslenme durumu, stres vb.) •Diğer risk faktörleri: Cezaevinde, bakımevlerinde, sığınma evlerinde kalma; evsizler, sağlık çalışanları, kapalı ortamda fazla sayıda insanın bulunması vb.
TANI - Bakteriyoloji Mikroskopi: Arka arkaya 3 ayrı günde çıkarılmış sabah balgamında, Ziehl-Neelsen boyama ile ARB incelemesi. Kültür: Mikroskopisi yapılan materyalin Löwenstein-Jensen katı ve/veya otomatize sıvı besiyerine ekilmesi. İlaç duyarlılık testi: Üremiş kültürde, tedavide kullanılan antitüberküloz ilaçlara duyarlılıklarının araştırılması. Tüberkülozda bakteriyolojik tanı esastır. İncelenebilecek Örnekler: Balgam, indüklenmiş balgam, açlık mide suyu, bronkoskopik aspirasyon sıvısı, BOS, plevral mayi, idrar, eklem sıvısı, biyopsi materyali vb.
TANI – Mikroskopi / Yayma Ziehl Neelsen boyasında TB basillerinin mikroskopik görünümü (kırmızı renkte) Asit ve alkolle yıkandığında boyasını vermediği için aside rezistan basil (ARB) denir. Floresan mikroskopide parlak olarak görülen TB basilleri
TANI - Kültür Kültürde tüberküloz basilinin üretilmesi en kesin tanı yöntemidir. Kültürde üreyen M. Tuberculosis kolonileri Kaynak: Core Curriculum on Tuberculosis:What the Clinician Should Know, Fifth Edition 2011, CDC
Sağ üst alanda kavite Sol akciğerde infiltrasyon  PA akciğer filmlerinin aktif TB tanısında duyarlılığı %70-80’dir.  Yalnız radyoloji ile TB tanısı konulamaz. TANI - Radyoloji Akciğer Tüberkülozu Bulguları
TANI - Tüberkülin Deri Testi (PPD)  PPD testinin pozitif olması kişinin mikrobu aldığını (enfekte olduğunu) gösterir.  Kesin hastalığı göstermez. Kaynak: Self-Study Modules on Tuberculosis, CDC, 2010 Cilt içine enjeksiyon yapılır. 48-72 saat sonra oluşan kabarıklık ölçülür
Tüberkülin Deri Testinin Değerlendirilmesi BCG’lilerde 0-5 mm Negatif kabul edilir 6-14 mm BCG’ye ya da *TDM’lere bağlı olabilir 15 mm ve üzeri Pozitif kabul edilir BCG’sizlerde 0-5 mm Negatif kabul edilir 6-9 mm TDM’lere bağlı olabilir 10 mm ve üzeri Pozitif kabul edilir  Bağışıklığı baskılanmış kişilerde 5 mm ve üzeri pozitif kabul edilir. *TDM: Tüberküloz dışı mikobakteri
Hastalığın Tuttuğu Organlar  Akciğer tüberkülozu: Akciğer parankimini veya trakeobronşial ağacı tutan tüberküloz hastalığı.  Verem hastalığı %60-70 oranında AC’leri tutar.  Parankimde tutulum olmadan plevra efüzyonu veya mediastende lenf bezi büyümesi akciğer dışı kabul edilir.  Akciğer dışı tüberküloz: Akciğer parankimi dışındaki organlardan alınan örneklerde ARB gösterilen veya tüberkülozla uyumlu histolojik ve klinik bulgusu olan hastalar.  En sık akciğer zarları, lenf bezleri, kemikler, böbrekler, beyin zarları tutulur.  Vücudun bütün organlarında hastalık yapabilir.  Bazı hastalarda hem akciğer, hem de akciğer dışı tüberküloz birlikte görülür.
BİLDİRİM VE KAYIT • Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. • Tanı konduktan sonra 24 saat içinde Halk Sağlığı Müdürlüğüne bildirilir. • Tanı konulan verem hastaları TSM Verem Savaşı Dispanseri Birimlerinde kaydedilir.
TÜBERKÜLOZ TEDAVİSİ
TEDAVİ İlaç Tedavisinin İlkeleri: 1. Kısa süreli standart tedavi rejimleri seçilmelidir. 2. İlaçlar doğrudan gözetimli tedavi (DGT) ile düzenli kullanılmalıdır. 3. İlaçlar yeterli süre kullanılmalıdır.  Düzenli bir tedavi ile % 95-99 iyileşme sağlanır.  Tedavi başlandıktan 15-20 gün sonra bulaştırıcılık ortadan kalkar.
Tüberküloz Tedavisinde Kullanılan Birinci Seçenek İlaçlar •İzoniyazid (H) •Rifampisin (R) •Pirazinamid (Z) •Morfozinamid (M) •Streptomisin (S) •Etambutol (E) TEDAVİ
Hastanede Yatırılması Önerilen Hastalar  Genel durumu bozuk olanlar  İlerlemiş hastalığı olanlar  Menenjit tüberkülozlu hastalar  Önemli hemoptizisi olanlar  Diyabeti kontrol altına alınamayan olgular  Kronik böbrek ya da kronik karaciğer hastalığı olanlar  İlaç alerjisi, ilaca bağlı hepatit ve diğer hastane tedavisi gereken ilaç yan etkileri olan olgular  Yatış gerektiren ek hastalığı olanlar  Tanının kesinleştirilmesi gereken şüpheli olgular  Evsizler, bakıma muhtaç durumda olanlar
İlaç Direnci İlaca dirençli olgu En az bir tüberküloz ilacına dirençli basille hastalanmış olgu. Yeni olgularda ilaç direnci (önceki adlandırması, primer ilaç direnci) Yeni olguda, yani daha önce tüberküloz ilacı kullanmamış ya da bir aydan daha az süre kullanmış hastada görülen ilaç direnci. Tedavi almış olgularda ilaç direnci (önceki adlandırması, edinsel ya da sekonder ilaç direnci) Hastanın daha önce bir aydan uzun süre kullanmış olduğu ilaca karşı saptanan dirençtir. Çok ilaca direnç (ÇİD) (İngilizce’de “multi-drug resistance”: MDR). Hem izoniyazide hem de rifampisine direnç olmasıdır. Birlikte başka ilaç direnci de olabilir. Yaygın ilaç direnci (YİD) (İngilizce’de “extensive-drug resistance: XDR”) ÇİD’e ek olarak, bir kinolona ve bir parenteral ilaca (kapreomisin, kanamisin, amikasin) direnç olmasıdır. Birlikte başka ilaç direnci de olabilir.
Çok İlaca Direnç-ÇİD • Çok ilaca direnç (ÇİD) saptanan hastaların standart birinci grup ilaçlarla tedavi olasılıkları düşüktür. • ÇİD saptanan ve tedavi başarısızlığı olan hastalar belirlenmiş 4 göğüs hastalıkları eğitim ve araştırma hastanesinde (Ankara Atatürk, İstanbul Yedikule ve Süreyyapaşa, İzmir Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastaneleri) ikinci grup ilaçlarla tedavi edilmektedirler.
DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ (DGT)
Hastanın Tedaviye Uyumunu Sağlamada Gereklilikler  Bilgili, motive ve güler yüzlü sağlık çalışanları  Hastanın iyi eğitimi ve bu eğitimin devamlılığı  Hasta ile gözetim planı yapılması ve uygulanması  Tedavide aile bireylerinden birisini görevlendirmek  Ev ziyareti yaparak sosyal ve ekonomik durum tespiti ve adres doğrulanması  Tedavi boyunca hastayı ödüllendirme, sosyal ve ekonomik destek sağlamak  İlaçların eksiksiz temini, ücretsiz tedavi
• Dünya Sağlık Örgütü, tedavi başarısını arttırmak için, tüberkülozlu hastaların her doz ilacının her gün bir sağlık çalışanı veya eğitilmiş bir gönüllü tarafından içirtilmesini esas almaktadır. • Ülkemizde de “Doğrudan Gözetimli Tedavi” (DGT) uygulanmaktadır. Doğrudan Gözetimli Tedavi Nedir? Solda ilaç direnci olmayan hastanın bir günlük ilaç poşeti, sağda ilaç direnci olan hastanın bir günlük ilaç poşetleri görülmektedir. Doğrudan Gözetimli Tedavi Paketleri
Neden DGT?  Tüberküloz mikrobu hava yolu ile bulaşmaktadır.  Hasta ile aynı havayı solumak, mikrobun bulaşması için yeterlidir.  Sağlıklı kişilerin tüm yaşamları boyunca kendilerini korumaları olanaksızdır. Bu nedenle hedefimiz:  Hastalanan kişileri en kısa sürede bulmak,  Bunların tedavi olmalarını sağlayarak çevresindeki kişilere bulaştırmalarını önlemek.
Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS)  Politik kararlılık  Kalite kontrollü balgam bakteriyolojisi ile olgu bulma  Kısa süreli kemoterapi ve gözetimli ilaç içirilmesi,  Kesintisiz ilaç desteği  Standart kayıt ve raporlama sistemi
 En az 6 ay süreyle her gün ilaç içilmesinin zorluğu  Tedavi başladıktan sonraki bir-iki ay içinde şikayetlerin geçmesi ve kendini iyi hissetme  Eğitim durumu, sosyal konum, yaşadığı ortam, yaş, cinsiyet gibi değişkenler  Olası yan etkilere karşı bilgilenmeme vb. DGT uygulamanın temel nedeni, hastaların tedaviye uyumsuz olabilmeleridir. Hastalar, bu gibi nedenlerle ilaçlarını düzensiz kullanmakta ve tedaviyi terk etmektedirler.
Düzensiz Tedavi ve Tedaviyi Yarıda Bırakmanın Muhtemel Sonuçları  Hastalık tablosunun tekrarlaması  İyileşememe  Bulaştırıcılığın devam etmesi  İlaçlara direnç gelişmesi ve dirençli mikrobun diğer kişilere bulaşması  Ölüm riskinin artması  Tedavi maliyetinin artması
Tedavinin Sonlandırılması  Hasta, hastalığının özelliklerine uygun tedavi rejimindeki ilaçları yeterli süre ve düzenli kullanması sonunda kontrol edilir.  İyileştiğine karar verilen hastanın ilaçları kesilir ve tedavi sonrası kontrollere gelmesi söylenir.  Tekrar benzer yakınmaları olursa, hemen sağlık kuruluşuna başvurması öğütlenir.  Dispanserdeki tüm dosya ve kayıtları süresiz olarak arşivde saklanır.
Kür: Tedavi başlangıcında balgam yayması pozitif olan bir TB hastasının biri idame döneminde, diğeri tedavi sonunda olmak üzere iki defa balgam negatifliğinin gösterilmesidir. Tedavi tamamlama: Öngörülen tedavinin süresi içinde tamamlanması (Akciğer dışı TB hastalarında ve Akciğer TB’de tedavi sonunda negatifliği gösterilemeden tedavi süresinin tamamlanması durumunda kullanılır). Başarılı Tedavi Sonuçları
Tedaviyi terk: Tedavisi sırasında bir hastanın, iki ay ya da daha fazla ilaçlarını kullanmaması. Tedavi başarısızlığı: Tedavinin beşinci ay veya sonrasında balgam yayma pozitifliğinin saptanması. Ölüm: Tedavi sırasında herhangi bir nedenle tüberküloz hastasının ölmesidir. Diğer Tedavi Sonuçları
Tüberkülozdan Korunma  Toplumsal korunma • Bulaşıcı olan tüberkülozlu hastaları bulmak ve bunları etkin bir şekilde tedavi ederek bulaştırıcı durumdan çıkarmak.  Kişisel korunma • BCG ile aşılama • İlaçla koruma (kemoprofilaksi)
BCG ile Aşılama  Aşının koruyuculuğu çeşitli çalışmalarda %80’e varan oranlarda bulunmuştur.*  Bu koruyuculuk ortalama 5-6 yıl sürelidir ancak 15 yıl devam ettiğini de bildirenler vardır.**  Özellikle küçük yaşlarda ölümcül seyreden miliyer tüberküloz ve menenjit tüberküloza karşı etkinliği daha fazladır. *Akkaynak S. Tüberkülozda aşı ile immunizasyon, Tüberküloz ve Toraks 31; 40-49, 1983 **Styblo K. Epidemiology of Tuberculosis selected papers, vol:24 Royal Netherlands Tuberculosis Association, The Hague (1991)
İlaçla Koruma  Enfekte olmayan sağlam kişilerde, bulaştırıcı TB hastalarının etrafa saçtıkları basillerle enfekte olma riskini azaltmak için;  Enfekte olan fakat hastalanmamış kişilerde ise aktif tüberküloz hastalığı gelişme riskini azaltmak için uygulanan koruyucu tedavidir. • Genellikle İzoniyazid kullanılır. • Koruma tedavisi süresi, genelde toplam 6 aydır.
İlaçla Koruma Verilmesi Gereken Kişiler  Bulaştırıcı TB hastası temaslısı ve 35 yaşından daha genç olanlar  15 yaşından küçük TDT pozitifliği saptanan çocuklar  TDT konversiyonu olanlar (son iki yılda BCG yapılmama koşuluyla 6 mm’den fazla artış ve pozitifleşme)  TB riskini arttıran bağışıklığı baskılanmış ve TDT pozitif kişiler (HIV pozitifliği, AIDS, KBY, uzun süre yüksek doz kortikosteroid almak, diğer bağışıklığı baskılayan tedavi almak, retiküloendotelyal sistem malignitesi olanlar)
Temaslı muayenesinin amacı a) Kaynak vakayı b) Hastanın basil bulaştırdığı kişileri c) Hasta ile aynı kaynaktan basil alıp hastalanmış kişileri belirlemektir. TEMASLI MUAYENESİ
TEMASLILAR KİMLERDİR?  Ev içi yakın temaslılar: Bulaştırıcı hasta ile aynı evde yaşayanlar; bunlar hasta ile aynı havayı paylaşan kişilerdir.  Ev dışı yakın temaslılar: Kaynak vaka ile düzenli bir şekilde, uzun süreli aynı havayı paylaşan kişilerdir; yakın arkadaş, iş arkadaşı gibi  Diğer temaslılar: Bulaştırıcı hasta ile aynı ortamda belirli süreler birlikte zaman geçirenler; sınıfta, işte, dernekte birlikte olunan kişiler  Okul, öğrenci yurdu, kışla, tutukevi ve cezaevi gibi toplu yaşanan yerlerde tüberküloz hastası belirlenince, aynı odayı paylaşan insanlar da temaslı kabul edilir.  Bulaştırıcı TB hastası ile sekiz saatlik uçak yolculuğu yapanlar da temaslı kabul edilir, taranır.
Temaslı muayenesinin önemi Tüberküloz hastasına tanı konulduğunda:  Temaslıların % 41’i enfekte bulunmuş  %6’sında aktif hastalık tespit edilmiştir Vidal R, Miravitles M, et al. Increased risk of tuberculosis transmission in families with micrepidemics.Eur Respir J 1997;10:1327-1331 Temas yakınlığına göre bulaşma  Ev içi temasta %20  Yakın arkadaşlıkta %3,7  İş arkadaşlığında %0,3 Van Geuns HA, etal. Results of contact examination in Rotterdam 1967-1969. IUAT Bull 1975; 50: 107
RİSK GRUPLARI  Tüberküloz hastalarının temaslıları  Ceza ve tutukevlerinde kalanlar  Bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar (AIDS, kronik böbrek yetmezliği vb.) ya da bağışıklığı baskılayıcı tedavi uygulananlar (TNF alfa inhibitörü kullananlar, yüksek doz steroid kullananlar vb.)  Sağlık çalışanları
ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Hasta Triyajı •Öksüren hastaların maske takmasını sağlayınız. •Öksüren hastalara muayenede öncelik veriniz. •Akciğer grafisi vb. tanısal tetkiklerin sıra bekletilmeden yapılmasını sağlayınız.
ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Havalandırma •Sağlık kuruluşlarında, hava akımı sağlık çalışanlarından ve TB olmayan kişilerden, tüberküloz hastalarının bulunduğu yöne doğru yönlendirilmelidir. •Hastaların kullandığı poliklinik, bekleme salonları vb. odaların pencereleri açık tutulmalıdır. Saatte 6- 10 kez hava değişimi sağlanmalıdır. •Yataklı servislerde hasta odalarının kapıları kapalı tutulmalı, pencereleri ya da balkon kapıları sık sık açılarak havalandırılmalıdır. •Pencerelerin açılamadığı durumlarda, pencereye aspiratörler takılmalıdır. •Hastanelerde hasta odaları mekanik olarak güçlendirilmiş bir aspiratör ile baca ve dış ortama bağlanabilir.
ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Ultraviyole Lambaları •Üst oda (korumalı) UV cihazları 24 saat açık bırakılmalıdır. •Ultraviyole lambalarının etkinliği UV metre ile düzenli olarak kontrol edilmelidir. •Yetersiz ultraviyole saptandığında lamba değiştirilmelidir. •Ultraviyole lambaları her ay %70’lik alkol ile temizlenmelidir. •Ultraviyole lambalarının göze temas etmemesine dikkat edilmelidir. •Çalışanların ve hastaların aldıkları ışın miktarının maruziyet limitlerine uygunluğu UV metre ile kontrol edilmelidir.
ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Filtreli Maskeler (FFP3 veya N95) Aşağıdaki durumlarda mutlaka filtreli maskenizi takınız: •Yayma pozitif tüberküloz hastasıyla temas ederken, •Tüberküloz hastasında öksürüğe neden olan işlemler (bronkoskopi, balgam indüksiyonu vb.) sırasında, •Şüpheli ya da kesin tanılı bulaştırıcı tüberküloz hastasının nakli sırasında, •Şüpheli ya da kesin tanılı bulaştırıcı tüberküloz hastasına acil cerrahi girişim ya da diş tedavisi sırasında.

More Related Content

&ܴdz;üüdz&ܴdz;

  • 1. TÜBERKÜLOZ T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı
  • 2. “Mycobacterium tuberculosis” isimli basilin insanlarda yaptığı, tüm organları tutabilen, bulaşıcı ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır. Tüberküloz (Verem) Hastalığı Nedir?
  • 3. Kaynak Hava yolu Sağlam İnsan Hasta insan Öksürük, aksırık ve Solunumla aldığı TB konuşma ile çıkardığı mikrobu nedeniyle tüberküloz (TB) mikrobu ENFEKTE olur Nasıl Bulaşır?
  • 4. Bulaşma, TB hastasının çıkardığı 1-5 mikron büyüklüğünde olan ve 1-3 canlı basil içeren taneciklerin (damlacık çekirdeği) solunmasıyla olur. •Konuşma ile 0-210 partikül •Öksürme ile 0-3.500 partikül •Hapşırma ile 4.500-1.000.000 partikül çıkarılır. 1 Duguid J. Expulsion of pathogenic organisms from the respiratory tract. Br Med J 1946;1:245 2 Riley RL, O’Grady F. Airborne infection: transmission and control. New York: Macmillan, 1961 Standart ısı ve nemde damlacık çekirdeğindeki TB basillerinin; %60-70’i üç saat, %48-66’sı altı saat, %28-32’si dokuz saat canlı kalabilmektedir. 3 Loudan RG, Roberts RM.Droplet expulsion from the respiratory tract. Am Rev Respir Dis. 1967:95 1 2 3 Bulaşmada Damlacık Çekirdeği
  • 5.  Solunum yoluyla alınan verem mikrobu verem enfeksiyonuna yol açar. Bu, bir hastalık durumu değildir. Vücutta verem basilinin sessiz durduğu ve adeta hapsedildiği bir durumdur.  Enfekte olan kişilerin - %5’i ilk 1-2 yıl içinde aktif verem hastası olur, - %5’inde 2. yıldan sonra herhangi bir zamanda, vücut direncinin düştüğü durumlarda, vücutta beklemekte olan verem mikrobu çoğalarak verem hastalığına yol açar. - %90’ında ise verem hastalığı gelişmez; verem mikrobu vücutta sessiz olarak kalır. VEREM HASTALIĞI NASIL OLUŞUR?
  • 6. 6 Tüberküloz Enfeksiyonu ve Tüberküloz Hastalığı Tüberküloz basiliyle karşılaşma ve inhale etme Enfekte olmaz Enfekte olur % 90’ı Enfekte olarak kalır Tüberküloz hastası Tüberküloz hastası -2 yıl içinde bunların % 5’i aktif tüberküloz hastası olur. İlk 2 yıldan sonra hayatın herhangi bir zamanında % 5’i aktif tüberküloz hastası olabilir. Modified from Self-study modules on TB, CDC (Atlanta,March 1995)
  • 7. Tedavi olmayan bir tüberküloz hastası her yıl yaklaşık 10-15 kişiyi enfekte eder. ((TTedavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli mikropları bulaştırıredavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli mikropları bulaştırır..)) TB hastası
  • 8. 8 Tüberküloz Enfeksiyonu ve Tüberküloz Hastalığı İçin Risk Faktörleri  Yüksek TB prevalanslı yerde yaşamak  TB basiliyle karşılaşma olasılığı  Karşılaşma süresi  Kişinin duyarlılığı  AIDS (170 kat fazla risk)  HIV infeksiyonu (113 kat risk)  Kanser, Diabetes Mellitus (3- 16 kat risk)  İlaç bağımlıları  Kronik böbrek yetmezliği  Düşük vücut ağırlığı (standarttan % 10 az olması)  Enfekte olduktan sonraki sürenin uzunluğu TB Basili ile Enfekte Değil Enfekte (Latent TB Enfeksiyonu) Aktif TB (Hastalık) Risk faktörleri Risk faktörleri US-CDC Self Learning Module on Tuberculosis, 1995
  • 9. • 5 yaş altındaki çocuklar • Yaşlılar • HIV enfeksiyonu olan kişiler • Bağışıklığı baskılayan tedavi alan kişiler • Silikoz, diabetes mellitus, kronik böbrek yetmezliği, lösemi, lenfoma ya da baş-boyun kanseri, akciğer kanseri olanlar • Sigara içenler, ilaç bağımlılığı olanlar ya da alkol kullananlar Tüberküloz Enfeksiyonunun Tüberküloz Hastalığına Dönüşmesini Kolaylaştıran Durumlar
  • 10. Hastaya ait faktörler • Balgamda basil sayısının fazla olması bulaşmayı artırır (Yayma pozitif olan hastaların bulaştırıcılığı daha fazladır.). • Balgamdan ya da diğer materyallerden aerosol oluşması (öksürük, sulu balgam, nebulizatör kullanımı) bulaşmayı artırır. • Canlı basil sayısının fazla olması bulaşmayı artırır. (Anti- tüberküloz ilaçlarla bulaşma azalır.). • Basilin virülansı bulaşmayı etkiler. Bulaştırıcılığı Etkileyen Faktörler
  • 11. Ortama ait faktörler • Ortamın havalandırılması basili seyreltir. • Havalandırma sisteminin aynı havayı HEPA filtreden geçirmeden ya da UV uygulamadan tekrar geri vermesi bulaşmayı artırır. • Ultraviyole ve güneş ışığı canlı basil sayısını azaltır. • Kaynağa yakın olma basil ile karşılaşma ihtimalini artırır (Aile bireylerinde latent enfeksiyon ve hastalık uzak temaslılara göre daha fazladır.). Bulaştırıcılığı Etkileyen Faktörler
  • 12. Hedef kişiye ait faktörler • Hastalığa/basile kişisel direnç (önceki hastalık, koruyucu tedavi, BCG, TB dışı mikobakteri enfeksiyonları) bulaşmayı azaltır. • Hastalanmayı artıran durumlar ve diğer hastalıklar bulaşmayı artırabilir. • Basil kaynağı (aktif TB hastası) ile birlikte geçirilen süre artınca bulaşma artar. Bulaştırıcılığı Etkileyen Faktörler
  • 13. TÜBERKÜLOZ, ÜLKEMİZDE VE DÜNYADA ÖNEMLİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU OLMAYA DEVAM ETMEKTEDİR. TÜBERKÜLOZ HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR?
  • 14. Dünyada Tüberküloz  Dünyada her yıl yaklaşık 9,6 milyon yeni hasta ortaya çıkmakta ve 1,5 milyon insan veremden ölmektedir.  2 milyar insan, yani dünya nüfusunun üçte biri TB basili ile enfektedir.  Enfekte olanların %10’unda, aktif hastalık gelişir.  Çok ilaca dirençli hasta sayısı her yıl artmaktadır.
  • 15. Dünyada Tüberküloz İnsidans Hızları, 2014 (DSÖ 2015 Raporu) Türkiye’nin 2014 yılı tahmini TB insidansı: Yüz binde 18
  • 16. DSÖ Bölgelerine Göre Tahmini TB Hastalık Yükü, 2014 (DSÖ Küresel Tüberküloz 2015 Raporu) BÖLGE İnsidans (100.000'de) Prevalans (100.000'de) Mortalite (100.000'de) Afrika Bölgesi 281 330 78 Güney Doğu Asya Bölgesi 211 286 27 Doğu Akdeniz Bölgesi 117 160 14 Batı Pasifik Bölgesi 85 116 5 Avrupa Bölgesi 37 48 4 TÜRKİYE 18 22 0,62 Amerika Bölgesi 28 36 2,3 DÜNYA GENELİ 133 174 21 Türkiye, DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadır.
  • 17. *Nüks olgular dahil değildir. DSÖ Bölgelerine Göre TB Vaka Bulma Hızları ve Tedavi Başarıları (DSÖ Küresel Tüberküloz 2015 Raporu) BÖLGE Vaka Bulma Hızı (%) (2014) Yeni+Nüks Olgularda Tedavi Başarısı (%) (2013) Önceden Tedavi Görmüş Olgularda Tedavi Başarısı* (%) (2013) Afrika Bölgesi 48 79 70 Güney Doğu Asya Bölgesi 62 88 67 Doğu Akdeniz Bölgesi 61 91 76 Batı Pasifik Bölgesi 85 92 81 Avrupa Bölgesi 81 76 58 TÜRKİYE 93 86 38 Amerika Bölgesi 77 75 48 DÜNYA GENELİ 63 86 67 Türkiye, DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadır.
  • 18. Yıllara Göre TB Olgu Hızları, 2005-2014
  • 20. TANI - Semptomlar Solunum Sistemi Bulguları •Öksürük •Balgam çıkarma •Hemoptizi •Göğüs ağrısı •Sırt-yan ağrı •Nefes darlığı •Ses kısıklığı Sistemik Bulgular •Ateş (intermittan) •Gece terlemesi •İştahsızlık, kilo kaybı •Halsizlik, yorgunluk •Hastalığın olduğu organa özgün bulgular (LAP, idrarda kan görülmesi, eklemde şişlik vb.) 2-3 haftadan uzun süren öksürük şikayeti olan ve akciğer bulguları antibiyotik tedavisi ile düzelmeyen hastalarda tüberküloz araştırılmalıdır.
  • 21. TANI - Hastalık Öyküsü ve Temas Araştırılması •Şikayetlerin başlangıcı ve seyri •Şikayetleri için daha önceden yapılan tetkikler ve uygulanan tedaviler •Daha önce TB tanısının ve tedavisinin olup olmadığı •Aile ve yakın çevresinde TB hastasının varlığı •Hastalık için yatkınlık (HIV(+), Diabetes Mellitus, silikozis, Kronik Böbrek Yetmezliği, steroid kullanımı, bazı kanser türleri ve tedavileri, alkol bağımlılığı, beslenme durumu, stres vb.) •Diğer risk faktörleri: Cezaevinde, bakımevlerinde, sığınma evlerinde kalma; evsizler, sağlık çalışanları, kapalı ortamda fazla sayıda insanın bulunması vb.
  • 22. TANI - Bakteriyoloji Mikroskopi: Arka arkaya 3 ayrı günde çıkarılmış sabah balgamında, Ziehl-Neelsen boyama ile ARB incelemesi. Kültür: Mikroskopisi yapılan materyalin Löwenstein-Jensen katı ve/veya otomatize sıvı besiyerine ekilmesi. İlaç duyarlılık testi: Üremiş kültürde, tedavide kullanılan antitüberküloz ilaçlara duyarlılıklarının araştırılması. Tüberkülozda bakteriyolojik tanı esastır. İncelenebilecek Örnekler: Balgam, indüklenmiş balgam, açlık mide suyu, bronkoskopik aspirasyon sıvısı, BOS, plevral mayi, idrar, eklem sıvısı, biyopsi materyali vb.
  • 23. TANI – Mikroskopi / Yayma Ziehl Neelsen boyasında TB basillerinin mikroskopik görünümü (kırmızı renkte) Asit ve alkolle yıkandığında boyasını vermediği için aside rezistan basil (ARB) denir. Floresan mikroskopide parlak olarak görülen TB basilleri
  • 24. TANI - Kültür Kültürde tüberküloz basilinin üretilmesi en kesin tanı yöntemidir. Kültürde üreyen M. Tuberculosis kolonileri Kaynak: Core Curriculum on Tuberculosis:What the Clinician Should Know, Fifth Edition 2011, CDC
  • 25. Sağ üst alanda kavite Sol akciğerde infiltrasyon  PA akciğer filmlerinin aktif TB tanısında duyarlılığı %70-80’dir.  Yalnız radyoloji ile TB tanısı konulamaz. TANI - Radyoloji Akciğer Tüberkülozu Bulguları
  • 26. TANI - Tüberkülin Deri Testi (PPD)  PPD testinin pozitif olması kişinin mikrobu aldığını (enfekte olduğunu) gösterir.  Kesin hastalığı göstermez. Kaynak: Self-Study Modules on Tuberculosis, CDC, 2010 Cilt içine enjeksiyon yapılır. 48-72 saat sonra oluşan kabarıklık ölçülür
  • 27. Tüberkülin Deri Testinin Değerlendirilmesi BCG’lilerde 0-5 mm Negatif kabul edilir 6-14 mm BCG’ye ya da *TDM’lere bağlı olabilir 15 mm ve üzeri Pozitif kabul edilir BCG’sizlerde 0-5 mm Negatif kabul edilir 6-9 mm TDM’lere bağlı olabilir 10 mm ve üzeri Pozitif kabul edilir  Bağışıklığı baskılanmış kişilerde 5 mm ve üzeri pozitif kabul edilir. *TDM: Tüberküloz dışı mikobakteri
  • 28. Hastalığın Tuttuğu Organlar  Akciğer tüberkülozu: Akciğer parankimini veya trakeobronşial ağacı tutan tüberküloz hastalığı.  Verem hastalığı %60-70 oranında AC’leri tutar.  Parankimde tutulum olmadan plevra efüzyonu veya mediastende lenf bezi büyümesi akciğer dışı kabul edilir.  Akciğer dışı tüberküloz: Akciğer parankimi dışındaki organlardan alınan örneklerde ARB gösterilen veya tüberkülozla uyumlu histolojik ve klinik bulgusu olan hastalar.  En sık akciğer zarları, lenf bezleri, kemikler, böbrekler, beyin zarları tutulur.  Vücudun bütün organlarında hastalık yapabilir.  Bazı hastalarda hem akciğer, hem de akciğer dışı tüberküloz birlikte görülür.
  • 29. BİLDİRİM VE KAYIT • Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. • Tanı konduktan sonra 24 saat içinde Halk Sağlığı Müdürlüğüne bildirilir. • Tanı konulan verem hastaları TSM Verem Savaşı Dispanseri Birimlerinde kaydedilir.
  • 31. TEDAVİ İlaç Tedavisinin İlkeleri: 1. Kısa süreli standart tedavi rejimleri seçilmelidir. 2. İlaçlar doğrudan gözetimli tedavi (DGT) ile düzenli kullanılmalıdır. 3. İlaçlar yeterli süre kullanılmalıdır.  Düzenli bir tedavi ile % 95-99 iyileşme sağlanır.  Tedavi başlandıktan 15-20 gün sonra bulaştırıcılık ortadan kalkar.
  • 32. Tüberküloz Tedavisinde Kullanılan Birinci Seçenek İlaçlar •İzoniyazid (H) •Rifampisin (R) •Pirazinamid (Z) •Morfozinamid (M) •Streptomisin (S) •Etambutol (E) TEDAVİ
  • 33. Hastanede Yatırılması Önerilen Hastalar  Genel durumu bozuk olanlar  İlerlemiş hastalığı olanlar  Menenjit tüberkülozlu hastalar  Önemli hemoptizisi olanlar  Diyabeti kontrol altına alınamayan olgular  Kronik böbrek ya da kronik karaciğer hastalığı olanlar  İlaç alerjisi, ilaca bağlı hepatit ve diğer hastane tedavisi gereken ilaç yan etkileri olan olgular  Yatış gerektiren ek hastalığı olanlar  Tanının kesinleştirilmesi gereken şüpheli olgular  Evsizler, bakıma muhtaç durumda olanlar
  • 34. İlaç Direnci İlaca dirençli olgu En az bir tüberküloz ilacına dirençli basille hastalanmış olgu. Yeni olgularda ilaç direnci (önceki adlandırması, primer ilaç direnci) Yeni olguda, yani daha önce tüberküloz ilacı kullanmamış ya da bir aydan daha az süre kullanmış hastada görülen ilaç direnci. Tedavi almış olgularda ilaç direnci (önceki adlandırması, edinsel ya da sekonder ilaç direnci) Hastanın daha önce bir aydan uzun süre kullanmış olduğu ilaca karşı saptanan dirençtir. Çok ilaca direnç (ÇİD) (İngilizce’de “multi-drug resistance”: MDR). Hem izoniyazide hem de rifampisine direnç olmasıdır. Birlikte başka ilaç direnci de olabilir. Yaygın ilaç direnci (YİD) (İngilizce’de “extensive-drug resistance: XDR”) ÇİD’e ek olarak, bir kinolona ve bir parenteral ilaca (kapreomisin, kanamisin, amikasin) direnç olmasıdır. Birlikte başka ilaç direnci de olabilir.
  • 35. Çok İlaca Direnç-ÇİD • Çok ilaca direnç (ÇİD) saptanan hastaların standart birinci grup ilaçlarla tedavi olasılıkları düşüktür. • ÇİD saptanan ve tedavi başarısızlığı olan hastalar belirlenmiş 4 göğüs hastalıkları eğitim ve araştırma hastanesinde (Ankara Atatürk, İstanbul Yedikule ve Süreyyapaşa, İzmir Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastaneleri) ikinci grup ilaçlarla tedavi edilmektedirler.
  • 37. Hastanın Tedaviye Uyumunu Sağlamada Gereklilikler  Bilgili, motive ve güler yüzlü sağlık çalışanları  Hastanın iyi eğitimi ve bu eğitimin devamlılığı  Hasta ile gözetim planı yapılması ve uygulanması  Tedavide aile bireylerinden birisini görevlendirmek  Ev ziyareti yaparak sosyal ve ekonomik durum tespiti ve adres doğrulanması  Tedavi boyunca hastayı ödüllendirme, sosyal ve ekonomik destek sağlamak  İlaçların eksiksiz temini, ücretsiz tedavi
  • 38. • Dünya Sağlık Örgütü, tedavi başarısını arttırmak için, tüberkülozlu hastaların her doz ilacının her gün bir sağlık çalışanı veya eğitilmiş bir gönüllü tarafından içirtilmesini esas almaktadır. • Ülkemizde de “Doğrudan Gözetimli Tedavi” (DGT) uygulanmaktadır. Doğrudan Gözetimli Tedavi Nedir? Solda ilaç direnci olmayan hastanın bir günlük ilaç poşeti, sağda ilaç direnci olan hastanın bir günlük ilaç poşetleri görülmektedir. Doğrudan Gözetimli Tedavi Paketleri
  • 39. Neden DGT?  Tüberküloz mikrobu hava yolu ile bulaşmaktadır.  Hasta ile aynı havayı solumak, mikrobun bulaşması için yeterlidir.  Sağlıklı kişilerin tüm yaşamları boyunca kendilerini korumaları olanaksızdır. Bu nedenle hedefimiz:  Hastalanan kişileri en kısa sürede bulmak,  Bunların tedavi olmalarını sağlayarak çevresindeki kişilere bulaştırmalarını önlemek.
  • 40. Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS)  Politik kararlılık  Kalite kontrollü balgam bakteriyolojisi ile olgu bulma  Kısa süreli kemoterapi ve gözetimli ilaç içirilmesi,  Kesintisiz ilaç desteği  Standart kayıt ve raporlama sistemi
  • 41.  En az 6 ay süreyle her gün ilaç içilmesinin zorluğu  Tedavi başladıktan sonraki bir-iki ay içinde şikayetlerin geçmesi ve kendini iyi hissetme  Eğitim durumu, sosyal konum, yaşadığı ortam, yaş, cinsiyet gibi değişkenler  Olası yan etkilere karşı bilgilenmeme vb. DGT uygulamanın temel nedeni, hastaların tedaviye uyumsuz olabilmeleridir. Hastalar, bu gibi nedenlerle ilaçlarını düzensiz kullanmakta ve tedaviyi terk etmektedirler.
  • 42. Düzensiz Tedavi ve Tedaviyi Yarıda Bırakmanın Muhtemel Sonuçları  Hastalık tablosunun tekrarlaması  İyileşememe  Bulaştırıcılığın devam etmesi  İlaçlara direnç gelişmesi ve dirençli mikrobun diğer kişilere bulaşması  Ölüm riskinin artması  Tedavi maliyetinin artması
  • 43. Tedavinin Sonlandırılması  Hasta, hastalığının özelliklerine uygun tedavi rejimindeki ilaçları yeterli süre ve düzenli kullanması sonunda kontrol edilir.  İyileştiğine karar verilen hastanın ilaçları kesilir ve tedavi sonrası kontrollere gelmesi söylenir.  Tekrar benzer yakınmaları olursa, hemen sağlık kuruluşuna başvurması öğütlenir.  Dispanserdeki tüm dosya ve kayıtları süresiz olarak arşivde saklanır.
  • 44. Kür: Tedavi başlangıcında balgam yayması pozitif olan bir TB hastasının biri idame döneminde, diğeri tedavi sonunda olmak üzere iki defa balgam negatifliğinin gösterilmesidir. Tedavi tamamlama: Öngörülen tedavinin süresi içinde tamamlanması (Akciğer dışı TB hastalarında ve Akciğer TB’de tedavi sonunda negatifliği gösterilemeden tedavi süresinin tamamlanması durumunda kullanılır). Başarılı Tedavi Sonuçları
  • 45. Tedaviyi terk: Tedavisi sırasında bir hastanın, iki ay ya da daha fazla ilaçlarını kullanmaması. Tedavi başarısızlığı: Tedavinin beşinci ay veya sonrasında balgam yayma pozitifliğinin saptanması. Ölüm: Tedavi sırasında herhangi bir nedenle tüberküloz hastasının ölmesidir. Diğer Tedavi Sonuçları
  • 46. Tüberkülozdan Korunma  Toplumsal korunma • Bulaşıcı olan tüberkülozlu hastaları bulmak ve bunları etkin bir şekilde tedavi ederek bulaştırıcı durumdan çıkarmak.  Kişisel korunma • BCG ile aşılama • İlaçla koruma (kemoprofilaksi)
  • 47. BCG ile Aşılama  Aşının koruyuculuğu çeşitli çalışmalarda %80’e varan oranlarda bulunmuştur.*  Bu koruyuculuk ortalama 5-6 yıl sürelidir ancak 15 yıl devam ettiğini de bildirenler vardır.**  Özellikle küçük yaşlarda ölümcül seyreden miliyer tüberküloz ve menenjit tüberküloza karşı etkinliği daha fazladır. *Akkaynak S. Tüberkülozda aşı ile immunizasyon, Tüberküloz ve Toraks 31; 40-49, 1983 **Styblo K. Epidemiology of Tuberculosis selected papers, vol:24 Royal Netherlands Tuberculosis Association, The Hague (1991)
  • 48. İlaçla Koruma  Enfekte olmayan sağlam kişilerde, bulaştırıcı TB hastalarının etrafa saçtıkları basillerle enfekte olma riskini azaltmak için;  Enfekte olan fakat hastalanmamış kişilerde ise aktif tüberküloz hastalığı gelişme riskini azaltmak için uygulanan koruyucu tedavidir. • Genellikle İzoniyazid kullanılır. • Koruma tedavisi süresi, genelde toplam 6 aydır.
  • 49. İlaçla Koruma Verilmesi Gereken Kişiler  Bulaştırıcı TB hastası temaslısı ve 35 yaşından daha genç olanlar  15 yaşından küçük TDT pozitifliği saptanan çocuklar  TDT konversiyonu olanlar (son iki yılda BCG yapılmama koşuluyla 6 mm’den fazla artış ve pozitifleşme)  TB riskini arttıran bağışıklığı baskılanmış ve TDT pozitif kişiler (HIV pozitifliği, AIDS, KBY, uzun süre yüksek doz kortikosteroid almak, diğer bağışıklığı baskılayan tedavi almak, retiküloendotelyal sistem malignitesi olanlar)
  • 50. Temaslı muayenesinin amacı a) Kaynak vakayı b) Hastanın basil bulaştırdığı kişileri c) Hasta ile aynı kaynaktan basil alıp hastalanmış kişileri belirlemektir. TEMASLI MUAYENESİ
  • 51. TEMASLILAR KİMLERDİR?  Ev içi yakın temaslılar: Bulaştırıcı hasta ile aynı evde yaşayanlar; bunlar hasta ile aynı havayı paylaşan kişilerdir.  Ev dışı yakın temaslılar: Kaynak vaka ile düzenli bir şekilde, uzun süreli aynı havayı paylaşan kişilerdir; yakın arkadaş, iş arkadaşı gibi  Diğer temaslılar: Bulaştırıcı hasta ile aynı ortamda belirli süreler birlikte zaman geçirenler; sınıfta, işte, dernekte birlikte olunan kişiler  Okul, öğrenci yurdu, kışla, tutukevi ve cezaevi gibi toplu yaşanan yerlerde tüberküloz hastası belirlenince, aynı odayı paylaşan insanlar da temaslı kabul edilir.  Bulaştırıcı TB hastası ile sekiz saatlik uçak yolculuğu yapanlar da temaslı kabul edilir, taranır.
  • 52. Temaslı muayenesinin önemi Tüberküloz hastasına tanı konulduğunda:  Temaslıların % 41’i enfekte bulunmuş  %6’sında aktif hastalık tespit edilmiştir Vidal R, Miravitles M, et al. Increased risk of tuberculosis transmission in families with micrepidemics.Eur Respir J 1997;10:1327-1331 Temas yakınlığına göre bulaşma  Ev içi temasta %20  Yakın arkadaşlıkta %3,7  İş arkadaşlığında %0,3 Van Geuns HA, etal. Results of contact examination in Rotterdam 1967-1969. IUAT Bull 1975; 50: 107
  • 53. RİSK GRUPLARI  Tüberküloz hastalarının temaslıları  Ceza ve tutukevlerinde kalanlar  Bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar (AIDS, kronik böbrek yetmezliği vb.) ya da bağışıklığı baskılayıcı tedavi uygulananlar (TNF alfa inhibitörü kullananlar, yüksek doz steroid kullananlar vb.)  Sağlık çalışanları
  • 54. ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Hasta Triyajı •Öksüren hastaların maske takmasını sağlayınız. •Öksüren hastalara muayenede öncelik veriniz. •Akciğer grafisi vb. tanısal tetkiklerin sıra bekletilmeden yapılmasını sağlayınız.
  • 55. ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Havalandırma •Sağlık kuruluşlarında, hava akımı sağlık çalışanlarından ve TB olmayan kişilerden, tüberküloz hastalarının bulunduğu yöne doğru yönlendirilmelidir. •Hastaların kullandığı poliklinik, bekleme salonları vb. odaların pencereleri açık tutulmalıdır. Saatte 6- 10 kez hava değişimi sağlanmalıdır. •Yataklı servislerde hasta odalarının kapıları kapalı tutulmalı, pencereleri ya da balkon kapıları sık sık açılarak havalandırılmalıdır. •Pencerelerin açılamadığı durumlarda, pencereye aspiratörler takılmalıdır. •Hastanelerde hasta odaları mekanik olarak güçlendirilmiş bir aspiratör ile baca ve dış ortama bağlanabilir.
  • 56. ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Ultraviyole Lambaları •Üst oda (korumalı) UV cihazları 24 saat açık bırakılmalıdır. •Ultraviyole lambalarının etkinliği UV metre ile düzenli olarak kontrol edilmelidir. •Yetersiz ultraviyole saptandığında lamba değiştirilmelidir. •Ultraviyole lambaları her ay %70’lik alkol ile temizlenmelidir. •Ultraviyole lambalarının göze temas etmemesine dikkat edilmelidir. •Çalışanların ve hastaların aldıkları ışın miktarının maruziyet limitlerine uygunluğu UV metre ile kontrol edilmelidir.
  • 57. ENFEKSİYON KONTROL ÖNLEMLERİ Filtreli Maskeler (FFP3 veya N95) Aşağıdaki durumlarda mutlaka filtreli maskenizi takınız: •Yayma pozitif tüberküloz hastasıyla temas ederken, •Tüberküloz hastasında öksürüğe neden olan işlemler (bronkoskopi, balgam indüksiyonu vb.) sırasında, •Şüpheli ya da kesin tanılı bulaştırıcı tüberküloz hastasının nakli sırasında, •Şüpheli ya da kesin tanılı bulaştırıcı tüberküloz hastasına acil cerrahi girişim ya da diş tedavisi sırasında.