THỰC TRẠNG VI KHUẨN KHÁNG KHÁNG SINH TẠI MỘT SỐ BỆNH VIỆN Ở MIỀN BẮC VIỆT NAM
- 1. THỰC TRẠNG VI KHUẨN KHÁNG KHÁNG SINH TẠI MỘT SỐ BỆNH VIỆN Ở MIỀN BẮC VIỆT NAM Trần Huy Hoàng & cộng sự Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương
- 2. NHIỄM KHUẨN BỆNH VIỆN (NKBV) • Vi khuẩn kháng kháng sinh là vấn đề Y tế nghiêm trọng mang tính toàn cầu • Trong 10 năm qua có sự gia tăng NKBV do vi khuẩn kháng đa kháng sinh trên toàn thế giới • Hậu quả: – Khó khăn điều trị: kéo dài thời gian mắc bệnh, nguy cơ tử vong cao – Thiệt hại kinh tế: tăng chi phí điều trị, tạo ít sản phẩm lao động (hàng năm châu Âu mất 1,5 tỉ EUR và Mỹ là 1,87 tỉ đô la do NKBV)
- 3. NHIỄM KHUẨN BỆNH VIỆN DO VI KHUẨN KHÁNG ĐA KHÁNG SINH Kháng sinh thế hệ 1 penicillin, ampicilline… Hầu như không được lựa chọn để điều trị cho NKBV Kháng sinh thế hệ mới đắt tiền Cephalosporin thế hệ II, III và IV Đang mất dần hiệu lực Kháng sinh mạnh nhất “nhóm lựa chọn cuối cùng” Carbapenem Việc gia tăng sử dụng đã tạo áp lực cho vi khuẩn kháng Carbapenem • Sáu enzym quan trọng của VK ly giải carbapenem: KPC, IMP, VIM, NDM-1, OXA-48 và OXA-181
- 4. Phân bố vi khuẩn mang gen KPC kháng carbapenem Quốc gia có ca bệnh rải rác Quốc gia có nhiều vụ dịch do KPC Quốc gia có dịch do KPC lưu hành
- 5. Phân bố vi khuẩn mang gen VIM và IMP kháng carbapenem Quốc gia có các ca bệnh rải rác VIM lây lan trong bệnh viện Tỷ lệ lưu hành cao của VIM Quốc gia có mặt của IMP Quốc gia có tỷ lệ lưu hành cao của IMP
- 6. Phân bố vi khuẩn mang gen OXA-48 và OXA- 181 kháng carbapenem Quốc gia có các ca bệnh OXA-48 rải rác Quốc gia có các vụ dịch do OXA-48 Quốc gia có OXA-48 lưu hành
- 7. VI KHUẨN SINH ENZYME MỚI KHÁNG CARBAPENEM: NEW DELHI METALLO-BETA-LACTAMASE 1 (NDM-1) • Phát hiện đầu tiên năm 2008 trên bệnh nhân người Thụy điển bị nhiễm khuẩn tiết niệu có tiền sử chữa bệnh tại Ấn Độ • Hiện nay vi khuẩn mang gen NDM-1 được ghi nhận tại nhiều quốc gia trên thế giới • Đặc tính kháng: kháng lại hầu hết các kháng sinh, trừ colistin • Cơ chế lan truyền: thông qua plasmid và lan truyền nhanh chóng trong quần thể vi khuẩn đường ruột • Vấn đề nghiêm trọng tác động đến sức khỏe cộng đồng
- 8. Vi khuẩn đã kháng lại kháng sinh đã ở mức độ cao trong các bệnh viện: kháng cephalosporin thế hệ 3 tăng từ 25% năm 2000-2001 lên 42% năm 2009 ở một số bệnh viện tại tp. Hồ Chí Minh KS nhóm carbapenem được bắt đầu sử dụng năm 2000. Đến năm 2008 theo báo cáo tại 6 bệnh viện: 20% P. aeruginosa và 50% A. baumannii đã kháng lại kháng sinh này Chưa có báo cáo về sự có mặt vi khuẩn mang gen kháng carbapenem (NDM-1, KPC, OXA-48…) tại Việt Nam NHIỄM KHUẨN BỆNH VIỆN DO VI KHUẨN KHÁNG ĐA KHÁNG SINH TẠI VIỆT NAM Bệnh nhân nhiễm vi khuẩn mang gen kháng carbapenem tại Việt Nam? Các đặc tính sinh học phân tử như thế nào?
- 9. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1. Phát hiện các gen kháng carbapenem (NDM- 1, KPC, OXA-48, OXA-) của các chủng vi khuẩn Gram âm phân lập trên bệnh nhân nhiễm khuẩn bệnh viện 2. Xác định một số đặc điểm sinh học phân tử của một số chủng vi khuẩn kháng carbapenem mang gen NDM-1 và KPC
- 10. SƠ ĐỒ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU • Nghiên cứu mô tả -Phát hiện các gen kháng carbapenem (NDM-1, KPC, OXA-48, OXA-) của các chủng vi khuẩn • Nghiên cứu mô tả và phân tích trong phòng thí nghiệm Xác định một số đặc điểm SHPT vi khuẩn mang gen NDM-1 và KPC Mục tiêu 1 Mục tiêu 2
- 11. PHƯƠNG PHÁP Đối tượng nghiên cứu: Các chủng vi khuẩn Gram âm kháng carbapenem Cỡ Mẫu: Cỡ mẫu toàn bộ các chủng vi khuẩn gram âm kháng carbapenem thu thập trong nghiên cứu Địa điểm: Bệnh viện Việt Đức, Thanh Nhàn và Xanh Pôn- Hà Nội Thời gian: 2010-2014
- 12. Phương pháp lấy mẫu và kỹ thuật xét nghiệm Mục tiêu Phương pháp Kỹ thuật xét nghiệm Mục tiêu 1 Chủng VK Gram âm kháng carbapenem thu thập được tại các bệnh viện - Định danh lại các chủng vi khuẩn bằng Api-20E test, MIC - PCR và giải trình tự gen NDM-1, KPC, OXA-48 Mục tiêu 2 Chủng vi khuẩn mang gen NDM- 1, KPC - Kỹ thuật PFGE, Southern- blotting phát hiện plasmid, truyền plasmid mang gen NDM-1, giải trình tự plasmid
- 13. • Phương pháp thu thập thông tin: Các thông tin được thu thập theo phiếu điều tra • Phương pháp xử lý và phân tích số liệu - Quản lý số liệu bằng và phân tích: exel và SPSS 21.0 - Sử dụng phần mềm FinchTIVI, DNA-blast, Bio- numeric-6.5 - Kết quả được trình bày dưới dạng bảng, đồ thị, biểu đồ
- 14. PHÂN BỐ VI KHUẨN GRAM ÂM MANG GEN NDM-1 (2010- 2013) Năm Bệnh viện Tổng Việt Đức (n=668) Thanh Nhàn (n=252) Xanh Pôn (n=200) 2010 22 0 1 23 2011 15 2 27 45 2012 16 3 5 24 2013 18 8 5 14 Tổng 71/668 13/252 38/200 122/1120 • 122/1120 số chủng vi khuẩn gram âm dương tính với gen NDM- 1 chiếm tỷ lệ 10,89% •Nhiều hơn số ca bệnh phát hiện tại 13 quốc gia châu Âu cộng lại là 106 ca trong 4 năm (2008-2011)
- 15. PHÂN BỐ VKĐR MANG GEN KPC (2010-2014) • 81/174 (46,55%) số chủng VKDR âm tính với gen NDM-1 kháng carbapenm dương tính với gen KPC • Bệnh viện Xanh Pôn chiếm 70/81 (86,4%), Thanh nhàn 8 (9,87%) và chỉ có 3 chủng được phát hiện tại Bệnh viện Việt Đức Bệnh Viện Năm Tổng 2010 2011 2012 2013 2014 Xanh Pôn 5 30 17 15 3 70 Việt Đức 2 0 0 0 1 3 Thanh Nhàn 6 0 0 2 0 8 Tổng 13 30 17 17 4 81
- 16. PHÂN BỐ VKĐR MANG GEN OXA-48 (2010-2014) • 12 chủng vi khuẩn đường ruột mang gen OXA-48 đều ở bệnh viện Việt Đức trong đó: – 7/93 (7,5%) dương tính với OXA-48 là các chủng vi khuẩn đường ruột âm tính với gen NDM-1 và KPC – 5/86 chủng vi khuẩn đường ruột NDM-1 dương tính cũng có kết quả dương tính với gen OXA-48 Kết quả PCR phát hiện gen OXA-48
- 17. CÁC GEN OXA- KHÁNG CARBAPENEM CỦA CÁC CHỦNG ACINETOBACTER SPP TỪ 2010-2013 (n=741) CÓ KẾT QUẢ ÂM TÍNH VỚI GEN NDM-1 Năm OXA-51+OXA-23 OXA-51+OXA-58 OXA-58 OXA-51 2010 31 0 1 1 2011 211 0 1 2 2012 274 2 0 1 2013 163 3 3 0 Tổng 679/741 (91,6%) 9/741 (1.2%) 5/741 (0,67%) 4/741(1,2 %)
- 18. MỘT SỐ ĐẶC TÍNH SINH HỌC PHÂN TỬ CỦA VI KHUẨN MANG GEN KHÁNG CARBAPENEM
- 19. KIỂU GEN CỦA CÁC CHỦNG ENTEROBACTER MANG GEN NDM-1
- 20. KIỂU GEN CỦA CÁC CHỦNG E. COLI MANG GEN NDM-1 M 1 2 3 4 5 6 M 7 8 9 10 11 12 M M 13 14 15 16 17 18 M 19 20 21 22 23 24 M XbaI 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 775/SP/2012 817/SP/2012 350/SP/2011 390/SP/2011 343/SP/2011 358/SP/2011 323/VD/2010 417/VD/2010 347/SP/2011 50/VD/2010 943/VD/2012 1000/VD/2012 91/VD/2010 1033/VD/2010 106/VD/2010 22/VD/2010 102/VD/2010
- 21. XbaI 100 90 80 70 60 50 40 30 XbaI 348 729 365 278 298 686 326 297 683 676 681 529 389 724 451 452 322 263 33 66 67 64 447 124 328 454 455 26 27 151 32 408 725 152 410 273 580 1555 1338 1408 1503 1282 1401 1040 1202 1133 1203 1407 1045 914 Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Thanh Nhan Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Thanh Nhan Thanh Nhan Saint Paul Thanh Nhan Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Viet Duc Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Thanh Nhan Saint Paul Thanh Nhan Saint Paul Saint Paul Saint Paul 2011 2012 2011 2011 2011 2012 2011 2011 2012 2012 2012 2011 2011 2012 2011 2011 2011 2011 2010 2010 2010 2010 2011 2010 2011 2011 2011 2010 2010 2011 2010 2011 2012 2011 2011 2011 2011 2014 2013 2013 2013 2013 2013 2012 2013 2013 2013 2013 2012 2012 1407 1045 914 1281 1340 1342 1279 1280 1152 274 13 437 25 457 265 84 732 847 1075 1048 1117 1070 1136 980 869 1508 1512 Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Thanh Nhan Saint Paul Thanh Nhan Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul 2013 2012 2012 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2011 2010 2011 2010 2011 2011 2010 2012 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2012 2013 2013 I II III IV V VI VII X VIII IX XI Group Kiểu gen của các chủng Klebsiella pneumoniae mang gen KPC
- 22. XbaI 100 90 80 70 60 50 40 30 20 XbaI 20 294 50 769 774 573 579 Viet Duc Saint Paul Viet Duc Saint Paul Saint Paul Saint Paul Saint Paul 2010 2011 2010 2012 2012 2011 2011 XII Group Kiểu gen của các chủng Escherichia coli mang gen KPC
- 23. Kết quả S1-PFGE-Southern Blotting phát hiệm plasmid mang gen NDM-1 54.7 138.9 78.2 M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 668.9 452.7 KT (kb) 398.4 244.4 167.1 (A) (B)
- 24. Kết quả S1-PFGE-Southern Blotting phát hiệm plasmid mang gen KPC 668.9 M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 452.7 Size (kb) 398.4 310.1 173.4 138.9 78.2 54.7 33.3 (A) (B) Figure 4. S1-PFGE and Southern-blotting of plasmids carrying KPC from clinical isolates. Pulsed-field gel of S1-treated plasmid DNA of selected Enterobacteriaceae from clinical isolates stained with ethidium bromide. Molecular weight marker is S. braenderup H9812 cut with XbaI (A). Autodiagram of gel A showing plasmids carrying KP (B). Lane: 1-8: K. pneumoniae from Saint Paul hospital isolated 2011- 2013; Lanes 9-10: K. pneumoniae from Thanh Nhan 2013; Lane 11-13 K. pneumoniae from Saint Paul hospital isolated 2013-2014; Lane 14: E. coli from Vietduc hospital in 2013
- 25. E.coli J53 trên Mac E. coli J53 trên Mac (NaN3 + MEM) M 1 2 3 4 P N Kiểm tra sự có mặt của gen của E. coli J53 sau khi được truyền Tiếp hợp và truyền plasmid mang gen NDM-1, KPC sang E. coli J53 Vi khuẩn Khả năng truyền plasmid mang gen kháng carbapenem sang E. coli J53 Vi khuẩn mang gen NDM-1 5/37 (13,5%) Vi khuẩn mang gen KPC 9/81 (11,1%) Khả năng truyền plasmid mang gen NDM-1 và KPC
- 26. KẾT LUẬN • Đã phát hiện tỷ lệ cao của nhiều loại gen kháng carbapenem trên các chủng vi khuẩn gram âm phân lập trên các bệnh nhân NKBV trong đó: – Vi khuẩn mang gen NDM-1 122/1120 số chủng chiếm tỷ lệ 10,89% – 81/174 (46,55%) số chủng VKDR âm tính với gen NDM-1 kháng carbapenm dương tính với gen KPC – 12 chủng vi khuẩn đường ruột mang gen OXA-48 đều được phát hiện ở bệnh viện Việt Đức trong đó: • 7/93 (7,5%) dương tính với OXA-48 là các chủng vi khuẩn đường ruột âm tính với gen NDM-1 và KPC • 5/86 chủng vi khuẩn đường ruột NDM-1 dương tính cũng có kết quả dương tính với gen OXA-48
- 27. KẾT LUẬN • Các chủng vi khuẩn Acinetobacter spp có kết quả âm tính với gen NDM-1 sở hữu các gen OXA- kháng carbapenem bao gồm: – 91,6% (679/741) số chủng mang gen OXA-23 + OXA-51 – 1,2% (9/741) mang gen OXA-58 + OXA-51 – 0,67% (5/741) mang gen OXA-58 – 0,54% (4/741) mang gen OXA-51 Điều này cho thấy tính kháng carbapenem của các chủng vi khuẩn gây NKBV tai 3 bệnh viện rất đa dạng do nhiều cơ chế khác nhau: NDM- 1, KPC, OXA-48 và các OXA- khác
- 28. KẾT LUẬN • Một số chủng vi khuẩn E. coli và Enterobacter mang gen NDM-1 phân lập tại PT tiết niệu có sự tương đồng về kiểu gen PFGE điều này chứng minh có lây lan của các chủng vi khuẩn này trong khoa. Các chủng vi khuẩn còn lại không có sự tương đồng về kiểu gen • Kiểu gen PFGE của các chủng vi khuẩn mang gen KPC chia thành 12 nhóm khác nhau. Điều này chứng minh có lây lan của từng nhóm chủng vi khuẩn này trong các bệnh viện. Một số chủng còn lại không có sự tương đồng. • Hầu hết các gen NDM-1 và KPC của các chủng vi khuẩn nằm trên plasmid có kích thước từ 50-150kb • Đã chứng minh được khả năng truyền plasmid mang gen NDM-1 và KPC trên mô hình phòng thí nghiệm với tỷ lệ truyền là 13,5% và 11,1%
- 29. CƠ HỘI NGHIÊN CỨU • Nghiên cứu sâu về lâm sàng, dịch tễ học và các đặc tính sinh học phân tử của các chủng vi khuẩn kháng carbapenem (KPC, OXA-48, IMP, VIM…) • Nghiên cứu về giả thuyết kháng carbapenem mới trên các chủng vi khuẩn kháng carbapenem âm tính với tất cả các gen kháng carbapenem đã biết