Thuc hanh Can lang nuoc tiểu_tài liệu tham khảo.ppt
- 1. PGS.TS. NGUY N TH BĂNG S Ễ Ị ƯƠNG B MÔN HÓA SINH – KHOA Y Ộ Đ I H C Y D C TP. H CHÍ MINH Ạ Ọ ƯỢ Ồ
- 2. 1. Hiểu được nguyên tắc xét nghiệm cặn lắng nước tiểu 2. Nắm được kỹ thuật lấy nước tiểu làm xét nghiệm và 8 bước kỹ thuật làm cặn nước tiểu 3. Nhận diện được một số thành phần cặn hữu cơ và vô cơ hiện diện trong nước tiểu bình thường và nước tiểu bệnh lý. 4. Đánh giá giá trị của xét nghiệm cặn lắng trong các bệnh lý về thận – tiết niệu.
- 3. Là XN cơ bản trong niệu học, giúp chẩn đoán, theo dõi các bệnh về tiết niệu, gan, tuyến nội tiết, chuyển hóa các chất trong cơ thể, thai nghén, sự bài tiết các chất thuốc đưa vào cơ thể, nhiễm khuẩn và về ký sinh trùng. Là XN đơn giản, dễ thực hiện, thuận lợi, ít tốn kém và không đòi hỏi kỹ thuật hay thủ thuật đặc biệt, không gây phản ứng nơi bệnh nhân.
- 4. 8 BƯỚC Bước 1: Lắc nhẹ lọ NT để các cặn phân tán đều Bước 2: Rót ngay vào ống ly tâm tới khoảng 2/3 ống Bước 3: Ly tâm với tốc độ 1500 vòng / phút / 5 phút Bước 4: Nhẹ nhàng nghiêng ống ly tâm đổ phần NT ở trên Bước 5: Dùng pipette Pasteur hút vào thổi ra 3-4 lần sao cho cặn ở đáy ống được đồng nhất
- 5. Bước 6: Lấy 1 giọt cặn đã đồng nhất để lên lam kính – Đậy lammelle lên trên lam kính (nơi có giọt cặn). Ghi số trên lam Bước 7: Có thể xem 2 cặn NT trên cùng một lam kính Bước 8: Ghi nhận kết quả đếm cặn NT trong quang trường 40x. Dùng kính hiển vi: -Vật kính 10x để nhìn tổng quát quang trường. -Vật kính 40x để xác định loại tế bào. -Có thể hạ thấp tụ quang đủ để thấy những yếu tố trong suốt.
- 6. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể 1. Các dạng tinh thể 2. Các dạng trụ 3. Các loại tế bào: hồng cầu, bạch cầu 4. Lipids 5. Vi sinh vật: vi khuẩn, nấm men
- 7. CÁC DẠNG TINH ձỂ
- 8. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng n c ti u ủ ặ ắ ướ ể Các tinh thể N c ti u ch a nhi u thành ph n hoà tan, các ch t này có th hình ướ ể ứ ề ầ ấ ể thành tinh th khi n ng đ c a chúng tăng lên ho c khi pH thích h p. ể ồ ộ ủ ặ ợ S t o thành tinh th ph thu c: ự ạ ể ụ ộ pH n c ti u ướ ể N ng đ và li u l ng c a các thành ph n không hòa tan ồ ộ ề ượ ủ ầ Nhi t đ ệ ộ Đ c nh n bi t nh vào hình d ng, màu và pH c a n c ti u ượ ậ ế ờ ạ ủ ướ ể Tinh th là bình th ng n u nh đ c t o nên t các thành ph n ể ườ ế ư ượ ạ ừ ầ hòa tan nh vào s chuy n hóa sinh lý bình th ng c a n c ti u ờ ự ể ườ ủ ướ ể Tinh th là b t th ng n u nh đ c t o nên t các thành ph n b t ể ấ ườ ế ư ượ ạ ừ ầ ấ th ng trong n c ti u. ườ ướ ể
- 9. NORMAL URINE ABNORMAL URINE Acidic Amorphous urates Uric acid Calcium oxalate Alkaline Ammonium biurate Triple phosphate Calcium phosphate Calcium carbonate Amorphous phosphates Cholesterol Bilirubin Sulfonamides Cystine Leucine Tyrosine Ampicillin Radiographic contrast CAVEAT: Crystals are not usual indicators of renal disease Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng n c ti u ủ ặ ắ ướ ể
- 10. Các tinh thể trong Nước tiểu có pH acid Tinh th Urat không đi n hình ể ể Đ c tìm ượ th y ấ v i các m u n ớ ẫ ước ti u ể tr l nh ữ ạ Ý nghĩa lâm sàng: 1.Quá trình trao đ i axit nucleic tăng cao ổ đ i v i b nh gout, b nh b ch c u, và các ố ớ ệ ệ ạ ầ b nh liên quan đ n h ng c u ệ ế ồ ầ 2.S b t th ng c a vi c l c acid nucleic ự ấ ườ ủ ệ ọ là do b nh lý v th n ệ ề ậ 3.Ăn nhi u protein ề
- 11. Các tinh thể: Nước tiểu có pH acid Calcium Oxalates - T n t i 2 th là th mono và ồ ạ ở ể ể th dihydrat. ể - Xu t hi n trong n c ti u sau ấ ệ ướ ể khi ăn các th c ăn giàu acid ứ oxalic - Mono có d ng hình chuỳ, qu t , ạ ả ạ nơ. D ng dihydrat có hình phong ạ bì thư. R t chi t quang ấ ế Ý nghĩa lâm sàng: 1.80% s i th n là s i canxi ỏ ậ ỏ 2.B nh nhân đái tháo đ ng và ệ ườ các b nh lý v gan ệ ề Th Monohydrate đ c tìm th y ể ượ ấ trong ng đ c ethylene Glycol ộ ộ
- 13. Uric Acid H u nh acid uric đ c lo i kh i ầ ư ượ ạ ỏ c th qua n c ti u ơ ể ướ ể Có nhi u hình d ng: hình thoi, mũi ề ạ giáo, hình bình hành, hình sao. Ý nghĩa lâm sàng: 1. 5% s i th n là s i acid uric ỏ ậ ỏ 2. B nh th n do tăng acid uric c p ệ ậ ấ * pH n c ti u xác đ nh đ hòa tan ướ ể ị ộ c a acid uric ủ Các tinh thể: Nước tiểu có pH acid
- 14. pH n c ti u >7 ướ ể Hay g p các tinh th sau: ặ ể ●Phosphates: Amorphous phosphates Triple phosphates Calcium phosphates •Calcium Carbonate •Ammonium biurate • Các Tinh thể: Nước tiểu có pH kiềm
- 15. Tinh thể: Nước tiểu có pH kiềm Ammonium Biurate Th ng g p các m u n c ti u ườ ặ ở ẫ ướ ể nhi m NH3 nghiêm tr ng ễ ọ Có hình c u màu nâu ho c vàng nâu, ầ ặ v i nh ng ch l i lõm không đ u ớ ữ ỗ ồ ề gi ng nh ố ư “qu cây táo gai” ả Ý nghĩa lâm sàng: 1. Suy th n m c ph i do nhi m khu n ậ ắ ả ễ ẩ n ng ặ 2. S d ng thu c nhu n tràng b a bãi ử ụ ố ậ ừ trong ăn kiêng quá m c ứ
- 16. Tinh thể: Nước tiểu có pH kiềm Ammonium Magnesium Phosphate/ Triple Phosphate Crystals Có hình n p quan tài ắ Được c u t o t Magie, amoni và ấ ạ ừ phosphat Ý nghĩa lâm sàng: 1. Th ng là do nhi m khu n đ ng ườ ễ ẩ ườ ti u b i vi khu n phân h y ure ể ở ẩ ủ 2. B t g p các b nh lý do đ ng ắ ặ ở ệ ứ ọ n c ti u hay nhi m trùng m n tính ướ ể ễ ạ
- 17. Tinh thể: Nước tiểu có pH kiềm Calcium Phosphate Ý nghĩa lâm sàng: 1. B nh lý gây ra tình tr ng đ ng ệ ạ ứ ọ n c ti u ướ ể 2. Nhi m trùng mãn tính ễ - Hình “đầu kim cùn” hoặc hình lăng trụ hoặc hình hoa hồng
- 18. Các Tinh thể: Nước tiểu có pH kiềm Calcium Carbonate Có màu vàng ho c không ặ màu Hình t ho c hình c u ạ ặ ầ v i vân khía xuyên tâm ớ Kích thước khá l n ớ
- 19. Các Tinh thể: Nước tiểu có pH kiềm Amorphous phosphates Ăn nhi u các lo i rau màu xanh ề ạ nh h ng đ n s bài ti t c a ả ưở ế ự ế ủ Phosphate trong nước ti u ể Ý nghĩa lâm sàng: 1. Viêm đ ng ti t ni u và b nh lý ườ ế ệ ệ v gan ề 2. Phân h y các thành ph n t bào ủ ầ ế
- 20. Các tinh thể bất thường Tinh th Bilirubin ể Ý nghĩa lâm sàng: 1. Xuất hiện trong các bệnh gan m t ậ , đặc biệt phổ biến ở chứng vàng da tắc m t ậ *Có th th y k t qu bilirubin âm ể ấ ế ả tính trên que th phân tích sinh ử hóa n c ti u khi vi khu n chuy n ướ ể ẩ ể hóa bilirubin thành biliverdin - Được tạo thành từ Bilirubin liên hợp - Có hình kim, màu vàng
- 21. Các Tinh thể bất thường Tinh th Cholesterol ể Ý nghĩa lâm sàng: 1. B nh nhân có b nh lý th n ệ ệ ậ 2. B nh nhân có lipid trong n ệ ước ti u ể Dưỡng tr p n ấ ước ti u b nh ể ở ệ nhân b nh th n ho c ni u qu n do ệ ậ ặ ệ ả m ch b ch huy t ạ ạ ế Kh i u trong b ng ố ổ ụ Ký sinh trùng (nhi m giun ch ) ễ ỉ Mang thai Ăn nhi u ch t béo ề ấ - Hình bản mỏng hình chữ nhật, không màu
- 22. Cystine Crystals Ý nghĩa lâm sàng: 1. Thường là b nh di truy n. ệ ề Rối loạn tái hấp thu các acid amin ki m ề (cystine, lysine, ornithine và arginine) trong ống thận. 2. S i th n ỏ ậ Các tinh thể bất thường - Có hình lục giác, không màu.
- 23. Tyrosine Crystals Tyrosine đ c chuy n hóa trong gan ượ ể Ý nghĩa lâm sàng: 1. B nh lý gan nghiêm tr ng ệ ọ *Th ng là d ng tính v i bilirubin ườ ươ ớ trong n c ti u ướ ể Tinh thể bất thường - Có hình kim nhỏ, không màu hoặc màu vàng
- 24. Tinh th Leucine ể Leucine đ c chuy n hóa ượ ể trong gan Ý nghĩa lâm sàng: 1. B nh lý gan nghiêm tr ng, ệ ọ gi m chuy n hoá acid amin ả ể Tinh thể bất thường - Có hình quả cầu vàng nhạt, với các vòng đồng tâm toả ra các vân khía
- 25. CÁC DẠNG TRỤ
- 26. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng n c ti u ủ ặ ắ ướ ể Các dạng trụ Tr ni u là m t th có hình tr , đ ụ ệ ộ ể ụ ược t i thành ng th n (l ạ ở ố ậ ượn xa, góp) và đ ng kính c a chúng cho bi t v trí c a chúng trong ng th n. ườ ủ ế ị ủ ố ậ Chúng đ c t o nên nh s l ng đ ng c a protein Tamm-Horsfall – là 1 lo i ượ ạ ờ ự ắ ọ ủ ạ mucoprotein đ c bài ti t b i ng th n (nhánh lên quai henle) ượ ế ở ố ậ Khi ng th n ho c c u th n b viêm, kích thích thì protein Tamm- Horsfall ố ậ ặ ầ ậ ị được bài ti t nhi u, g p đi u ki n thu n l i nh ế ề ặ ề ệ ậ ợ ư t c đ dòng ch y ch m, pH ố ộ ả ậ thích h p, n ng đ mu i cao thì protein này b bi n tính đông đ c l i và đúc ợ ồ ộ ố ị ế ặ ạ thành khuôn trong ng th n. Áp l c n ố ậ ự ước ti u s đ y khuôn bong ra ể ẽ ẩ hình thành tr ni u ụ ệ
- 27. Giai đoạn tái hấp thu và bài tiết ở ống thâ ̣n Giai đoạn lọc ở cầu thâ ̣n 27
- 28. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Tr trong ụ Lo i tr th ng th y nh t, ch có thành ph n protein ạ ụ ườ ấ ấ ỉ ầ Tamm- Horsfall, không có thành ph n h u hình khác ầ ữ Ý nghĩa lâm sàng: N c ti u c a ng i bình th ng sau khi v n đ ng ướ ể ủ ườ ườ ậ ộ m nh ạ ng i cao tu i v i gi m l u l ng máu th n (reduced Ở ườ ổ ớ ả ư ượ ậ renal flow) Shock Cao huy t áp ế
- 29. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Tr bi u mô ụ ể Khi lắng đọng tế bào biểu mô của ống thận sẽ tạo thành trụ biểu mô ống thận Ý nghĩa lâm sàng: Gây thiếu máu do giảm lưu lượng máu tại thận nh viêm c u th n/HCTH ư ầ ậ Tổn thương ống thận (ATN) Các bệnh về gan mật
- 30. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Các trụ dạng hạt Thành phần các hạt chiếm > = 1/3 của trụ Lắng đọng các nhân, mảnh nhân của tế bào ống thận thoái hoá nhìn có thấy hạt bên trong Ý nghĩa lâm sàng: Tổn thương thận tiến triển và tổn thương cầu thận nặng Viêm cầu thận mạn, Viêm bể thận
- 31. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Trụ sáp Ban đầu là trụ hạt, sau đó lắng đọng thêm các hạt mịn hình thành trụ sáp (Wax) Trụ có cạnh rìa rõ ràng, sắc nét và có những vết nứt trong trụ này. Óng ánh do chiết quang nhiều. Dấu hiệu lâm sàng: - Sự tắc nghẽn kéo dài của ống thận GN, NS, ESRD, CRF, *Dấu hiệu lâm sàng chủ yếu
- 32. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Trụ mỡ Các TB mỡ lắng đọng vào protein Tamm- Horsfall. Chứa các giọt mỡ và thể mỡ hình oval (oval fat bodies) Dấu hiệu lâm sàng: Bệnh thận kèm tiểu lipid niệu như Hội chứng thận hư.
- 33. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Trụ hồng cầu Chứa tế bào hồng cầu Có chảy máu trong thận Ý nghĩa lâm sàng: 1. Bệnh thận cùng với chảy máu như là viêm c u th n, SLE, ầ ậ b nh th n IgA ệ ậ 2. Tổn thương ống thận nghiêm trọng
- 34. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Trụ bạch cầu Chứa tế bào bạch cầu Nhiễm trùng hoặc viêm thận Phụ thuộc vào loại tế bào bạch cầu Bạch cầu: nhiễm/viêm Tế bào lympho: thải ghép thận Bạch cầu đơn nhân: điều trị chống ung thư Dấu hiệu lâm sàng: 1. Bệnh lý thận kèm nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm
- 35. CÁC TẾ BÀO
- 36. Ý nghĩa lâm sàng c a XN c n l ng ủ ặ ắ n c ti u ướ ể Các thành phần tế bào Được phân loại dựa vào: I. Các tế bào biểu mô Xuất hiện khi chúng bị bong ra từ mô Các tế bào biểu mô cơ bản như các tế bào ống thận, tế bào niệu quản, các tế bào hình trụ và tế bào biểu mô vảy Các tế bào biểu mô thoái hóa và các tế bào bị nhiễm virut như các tế bào mỡ hình bầu dục (oval fat bodies) , các thể vùi trong nhân II. Không phải các tế bào biểu mô Gồm các tế bào máu như là tế bào hồng cầu, tế bào bạch cầu, và các đại thực bào
- 37. Cặn lắng nước tiểu: Không phải tế bào biểu mô Tế bào hồng cầu(RBC) Hồng cầu niệu rất quan trọng trong việc phát hiện vi chảy máu và cho phép phát hiện và điều trị sớm bệnh lý viêm cầu thận Cho phép xác định vị trí chảy máu và nguồn gốc của tế bào hồng cầu: ở cầu thận hoạc không ở cầu thận - Hồng cầu trong nước tiểu có hình dĩa dẹt, trong. - Với sự ưu trương của nước tiểu (chứa các chất hoà tan khác), nước đi từ HC ra NT HC mất nước, teo lại và có hình răng cưa
- 38. Cặn lắng nước tiểu: Không phải tế bào biểu mô Tế bào bạch cầu (WBC): TB to, có các thuỳ nhân Sự hiện diện gợi ý nhiễm trùng vi khuẩn, viêm, sỏi thận, sự xâm nhập của sinh vật lạ, tắc nghẽn hay nhiễm trùng từ các vùng khác trong cơ thể Các loại tế bào bạch cầu trong nước tiểu: 1. Bạch cầu trung tính: nhiễm trùng 2. Tế bào lympho: thải ghép 3. Bạch cầu ưa eosi: khối u, ký sinh trùng, hay dùng thuốc 4. Bạch cầu đơn nhân: điều trị chông ung thư, bệnh tuyến tiền liệt, viêm cầu thận, HCTH
- 39. Cặn lắng nước tiểu: Tế bào biểu mô Các tế bào ống thận Nguồn gốc từ ống thận Các tế bào niệu Nguồn gốc từ bể thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo Các tế bào vảy và trụ Gặp trong hoại tử ống thận cấp và nhiễm trùng đường tiểu
- 41. Tinh trùng: đôi khi g p n ặ ở ước ti u nam gi i ể ớ
- 42. N m men: ấ Do ngo i nhi m ho c do nhi m trùng n m ạ ễ ặ ễ ấ men
- 43. CÁC SLIDE HỎI SINH VIÊN
- 44. Đây là gì? T bào? Tr ? Hay tinh th ? ế ụ ể Hình gì?
- 45. Hình gì?
- 46. Hình gì?
- 66. TRÂN TR NG CÁM N! Ọ Ơ
Editor's Notes
- #8: Ví dụ: - Trường hợp bình thường: khi ăn nhiều thịt tạo nhiều acid uric, gặp pH acid ra nước tiểu dạng tinh thể Natri Urat - Bệnh lý: Sỏi thận do urat xuất hiện nhiều tinh thể trong nước tiểu
- #12: Hình ảnh chiết quang
- #31: Các tác giả cho rằng do trụ nằm lâu trong ống thận nên bị khô và tạo trụ sáp. ESRD: end stage renal disease, chronic renal faillure
- #37: Ở phụ nữ hành kinh cần loại trừ
- #42: Có hình ảnh nãy chồi (chỉ tại các điểm mũi tên)chứng tỏ nhiễm trùng thật sự. Nếu ngoại nhiễm chỉ thấy tế bào nấm riêng lẻ
- #44: Đáp án: Trụ Calcium Oxalat
- #45: Trụ Amonium Biurat
- #46: Trụ acid uric
- #47: Tinh thể Calcium Phosphate
- #48: Ammonium Magnesium Phosphate/ Triple Phosphate Crystals
- #49: Calcium Carbonate Crystals
- #50: Cholesterol Crystals
- #51: Cystine Crystals
- #52: Tyrosine Crystals
- #53: Bilirubin Crystals
- #54: Leucine Crystals
- #55: Hyaline Cast
- #56: Trụ hạt
- #57: Trụ biểu mô
- #58: Trụ mỡ
- #59: Trụ sáp
- #60: Trụ hồng cầu
- #61: Trụ bạch cầu
- #62: Tế bào hồng cầu
- #63: TB bạch cầu
- #64: Tế bào biểu mô
- #65: Nấm candida