2. Konular TÜRKİYE NÜFUSUNUN YAPISAL ÖZELLİKLERİ Nüfusun Yaş Gruplarına Göre ٲğııı Nüfusun Cinsiyete Göre ٲğııı Çalışan Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre ٲğııı Türkiye Nüfusunun Eğitim Durumu Türkiye'nin Kır ve Kent Nüfusu TÜRKİYE'DE NÜFUSUN TARİHSEL GELİŞİMİ Türkiye'de Nüfus Sayımları Türkiye'de Nüfusun Yıllara Göre Değişimi Türkiye'de Nüfusun Artışı ve Nedenleri ÜLKEMİZDE GÖÇLER İç Göçlerin Nedenleri Göçün Sonuçları
3. TÜRKİYE NÜFUSUNUN YAPISAL ÖZELLİKLERİ Nüfus miktarı kadar önem taşıyan bir başka kriter de nüfusun yaş yapısıdır. Çünkü, yaş grupları nüfusun genel yapısı ve doğurganlık oranı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar. Ayrıca iş, eğitim, sağlık vb. ihtiyaçların belirlenmesinde ve geleceğe yönelik planlamanın yapılabilmesinde önemli rol oynar. Nüfusun Yaş Gruplarına Göre ٲğııı
4. Nüfusumuzun en önemli özeliği genç ve dinamik yapı göstermesidir. Toplam nüfus içinde 0 - 25 yaş grubu nüfusun % 49' unu oluşturur.
6. Aşağıda görüldüğü gibi ülkemizin nüfus piramidi, doğum oranları hızla azalan ve gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramitlerine benzemektedir.
7. Nüfusun Cinsiyete Göre ٲğııı Nüfus sayımlarından elde edilen önemli sonuçlardan biri de cinsiyet durumudur. Nüfusun cinsiyet durumu bir ülkedeki kadın ve erkek nüfusu ifade eder. Kadın ve erkek nüfusu sadece demografik anlam taşımaz. Bu nüfus sosyal ve ekonomik bakımdan da önemlidir. Örneğin I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nda Türkiye büyük bir erkek nüfusu kaybına uğramıştır. Bu durum evlenecek yaştaki erkeklerin savaşa katılması nedeniyle, doğum oranının düşmesine yol açmıştır. Bir şehirde kadın ve erkek nüfus arasındaki farkı; sanayi, şehrin göç alıp vermesi, askerî birlik bulunup bulunmaması gibi faktörler etkiler.
12. Çalışan Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre ٲğııı: Çalışma çağındaki nüfus dilimi içinde bulunan ve belirli bir işi olan nüfusa "çalışan nüfus" veya "aktif nüfus" denir. Çalışma çağındaki nüfus dilimi içerisine girdiği hâlde işi olmayan nüfusa da "iş gücüne dahil olmayan" nüfus veya "İşsiz nüfus" adı verilmektedir.
15. Çalışan Nüfusun İş Kollarına Göre ٲğııı: Ülkelerin gelişmişlik ölçütlerinden biri de toplam nüfus içindeki aktif nüfus oranı ve aktif nüfusun faaliyet kollarına göre dağılımıdır. Bu konuda belirleyici olan faaliyet kolları tarım (birincil), sanayi (ikincil) ve hizmet (üçüncül) sektörüdür. Gelişmiş ülkelerde tarım alanında çalışan nüfus oranı azdır. Türkiye'de çalışan nüfusun en fazla olduğu ekonomik faaliyet kolu tarımdır. Cumhuriyetin ilk yılların da tarım alanında çalışanların oranı daha fazla iken sanayi ve hizmet sektöründeki gelişmelere paralel olarak azalmaktadır
16. Çalışan Nüfusun İş Kollarına Göre ٲğııı: 1980 2000 Sektörlere göre çalışan nüfus oranlarında nasıl değişim olmuştur? Bu değişim ülkemizin ekonomik yapısı hakkında nasıl bir fikir vermektedir? Çalışan nüfusun 2000 yılında iş kollarına dağılımı grafiğine bakarak Türkiye'nin ekonomik yapısı hakkında neler söyleyebilirsiniz?
17. 1927 yılında 6 yaş ve üstü nüfus dikkate alındığında genel nüfusumuzun sadece %11'i okur-yazarken, 2000'de bu oran % 88'e çıkmıştır. Ancak okuryazar olmayan nüfusun % 71'ini kadınlar oluşturmaktadır. Türkiye Nüfusunun Eğitim Durumu
20. Okuma Yazma Oranı 1927 ve 2000 yıllarında cinsiyetlere göre okuryazarlık oranını karşılaştırınız.
21. Türkiye'nin Kır ve Kent Nüfusu Bir ülkenin kır ve kentlerinde bulunan nüfus miktarları, o ülkenin ekonomik ve sosyal yapısını yansıtan önemli göstergelerden biridir. Gelişmiş ülkelerde kır nüfus oranı toplam nüfusun % 10'u geçmemektedir. Ülkemizde nüfusu 10.000'in altında bulunan yerleşmelerde yaşayan nüfusa "kırsal nüfus" adını veriyoruz. Kırsal nüfusun geçimi önemli ölçüde tarıma ve hayvancılığa dayanmaktadır. Cumhuriyetin ilk yılların da kırsal nüfus, toplam nüfusumuzun büyük kısmını oluşturuyordu. 1927'de ülkemiz nüfusunun % 83,8'i kır, %16,2'si şehir yerleşmelerinde yaşıyordu. Kırsal nüfusun bu miktarının fazlalığı, etkisini giderek kaybetmesine rağmen 1970'li yılların sonlarına kadar devam etmiştir, ilk olarak 1980 yılında ülkemizde yapılan nüfus sayımında şehir nüfusu, kır nüfusundan daha yüksek sayıya ulaşmıştır.
23. Kır-Şehir Nüfusu Türkiye'de şehir nüfusu hangi yıldan sonra oran olarak artmaya başlamıştır? Şehir ve kır nüfusu arasındaki en büyük fark hangi yıllarda görülmektedir? Kırsal kesimde doğum oranı fazla olmasına rağmen, kır nüfusunun giderek azalmasının nedeni nedir? Hangi yıldan itibaren şehir nüfus oranı kır nüfus oranını geçmiştir? 1950-1970 ile 1980-2000 yılları arasındaki şehir ve kır nüfus oranlarını karşılaştırınız.
24. TÜRKİYE'DE NÜFUSUN TARİHSEL GELİŞİMİ Dünya nüfusu gibi Türkiye nüfusu da sürekli bir değişim ve artış içindedir. Bu değişim ve artış, hızını kaybetmekle beraber günümüzde de sürmektedir. Nüfustaki artış ve değişim belirli aralıklarla yapılan genel nüfus sayımlarıyla belirlenir. Türkiye’de Nüfus Sayımları:
25. (II. Mahmut dönemi): 1831 yılında asker ve vergi yükümlülerini belirlemeye yönelik olarak yapılan nüfus sayımında Anadolu'nun nüfusu 7-7,5 milyon olarak sayılmıştır.
26. (Abdülmecit dönemi ): 1844 yılında nüfus belgesi verilecek nüfusu tespit etmek amacıyla yapılan nüfus sayımında Anadolu'nun nüfusu 10-10,5 milyon olarak sayılmıştır.
27. Cumhuriyet Döneminde ilk kapsamlı nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. 1935'teki nüfus sayımından sonra 1990'a kadar sayımların sonu "0" ve "5“ ile biten yıllarda, 1990'dan sonra ise 10 yılda bir yapılmasına karar verilmiştir. Ülkemizdeki nüfus sayımlarında ülke sınırları içinde bulunanlar, bulundukları yerlerde sayılırlar. Bu nedenle sayım günü çeşitli nedenlerle yurt dışında olanlar sayılamamaktadır. 2007 Nüfus sayımı halen sürmektedir.
29. Türkiye Nüfusunun Yıllara Göre Artışı Türkiye nüfusu sürekli aynı oranda mı artmıştır? Neden? En düşük artış hızı hangi sayım dönemleri arasında gerçekleşmiştir? En yüksek artış hızı hangi sayım dönemleri arasında gerçekleşmiştir?
31. Türkiye'de Nüfusun Yıllara Göre Değişimi ٴğܳ ve alınan göçlerle artan nüfus, ölümler ve verilen göçlerle azalır. Cumhuriyet Döneminde yurdumuza zaman zaman çeşitli ülkelerden göçler olduğu gibi, yurdumuzdan da başka ülkelere göçler gerçekleşmiştir. Nüfus artışımız üzerinde yurdumuza toprak katılımının da etkisi söz konusudur (Hatay'ın ana vatana katılışı).
32. Nüfus hızlı bir şekilde artmaktadır. Erkek nüfus kadın nüfusundan daha fazladır. Nüfusun eğitim düzeyi giderek yükselmektedir. Ortalama yaşam süresi giderek uzamaktadır. Kentsel nüfus giderek artmaktadır. İç ve dış göçler yoğun olarak yaşanmıştır. 1927-2000 yılları arasında nüfusumuz yaklaşık beş kat artarak 13,6 milyondan 67,8 milyona ulaşmıştır. 1990-2000 döneminde ülke nüfusu yılda ortalama 1.133.000 kişi artmıştır. 1927-2000 yılları arasında ülke nüfusundaki değişim şu başlıklarla belirtilebilir.
36. Yurdumuzda nüfus artışını etkileyen temel faktör doğal nüfus artışıdır. Nüfus artışında doğumlar kadar ölümler de etkilidir. ٴğܳla ölümler arasındaki fark doğal nüfus artışını oluşturur. Türkiye'nin doğal nüfus artışı incelendiğinde, özellikle 1950'lerden itibaren ölüm oranlarında, 1960'lardan itibaren ise doğum oranlarında bir düşmenin söz konusu olduğu görülmektedir. Buradan anlaşıldığına göre doğum oranları azalırken ölüm oranları da azalmakta, yani insan ömrü uzamaktadır. Tük iye'de nüfusun artmasında doğal artışlardan başka nedenler de etkilidir.
37. 1975 yılından itibaren nüfus artış hızımızın düşmesinde, kentleşme ve sanayileşmeyle birlikte doğum oranlarında meydana gelen azalmanın da etkisi olmuştur. Ayrıca cumhuriyetin kurulduğu yıllarda yurdumuzun uzun yıllar süren savaşlarda erkek nüfusunun önemli bir kısmını kaybetmiş olması, toplam doğurganlık oranını oldukça düşürmüştür. Bu nedenle 1965'e kadar nüfus artışını teşvik edici politikalar izlenmiştir. 1965'ten itibaren doğurganlığı teşvik edici politikaların yerine nüfus planlamasına önem verilmesi ise nüfus artışının yavaşlamasında etkili olmuştur.
38. Çalışmak için başka ülkelere gidenler: İşçiler 1961-1974 Avrupa Ülkeleri , 1975-1989 Arap Ülkeleri 1960’lı yıllarda 200 bin kişinin yurtdışına çıkması nüfus artışında azalmaya yol açmıştır.
39. Lozan’dan Sonra Mübadele Göçleri: Mübadele ile Yunanistan’a giden Rumlar ve Yunanistan’dan gelen Türkler
40. Politik, siyasi ve sosyal baskılar nedeniyle Cumhuriyet kurulduktan sonra değişik ülkelerde yaşayan Türkler Türkiye’ye göç etmişlerdir. Bunlardan bazıları kendi istekleri ile bazıları da baskılar sonucu bu kararı almışlardır. Geldikleri ülkelerin bazıları: Türk Cumhuriyetleri,Irak, Bulgaristan, Rusya, Romanya vb.
41. Hatay’ın Anavatana katılması: 30 Haziran 1930’da Anavatana katılan Hatay o dönemde ki artışın % ’12,5’lik bölümünü oluşturmuştur.
42. Nüfus Artışının Sonuçları Kırsal kesimdeki nüfus artışı sonucu her geçen gün kişi başına düşen arazi miktarının azalması.
45. Nüfus Artışının Sonuçları Türkiye'de nüfus artışı bazı sorunlara yol açar: çevre sorunları oluşur, göç artar, milli gelir azalır ve refah seviyesi düşer, hizmetler aksar, bağımlı nüfus artar, konut sıkıntısı yaşanır, düzensiz şehirleşme görülür.
46. ÜLKEMİZDE GÖÇLER Nüfusun geçici veya sürekli olarak yer değiştirmesidir. Göçler, hızlı nüfus artışının doğal bir sonucudur. Bir bölgedeki nüfusun, artmasında veya azalmasında göçlerin büyük etkisi vardır.
57. Köyden Kente Göçün Sonuçları: 1. Nüfusun dağılışında dengesizlik olur. 2. Yatırımların dağılışında dengesizlik olur. 3. İşsizlik ortaya çıkar. 4. Konut sıkıntısı olur. Sonuçta gecekondulaşma olur. 5. Sanayi tesisleri (fabrikalar) kent içinde kalır. 6. Çevre sorunları artar. 7. Trafik, eğitim-sağlık problemleri olur. 8. Alt yapı hizmetlerinin götürülmesi zorlaşır. 9. Kültür çatışması olur. 10. Kırsal kesimdeki yatırımlarda verimsizlik olur.
58. Köyden Kente Göçü Önlemek İçin; 1. Sulamalı tarım yaygınlaştırılmalı, 2. Modern tarım yöntemleri yaygınlaştırılmalı. 3. Besi ve ahır hayvancılığı geliştirilmeli. 4. Eğitim –sağlık hizmetleri geliştirilmeli. 5. Tarıma dayalı sanayi kolları kırsal kesime kaydırılmalı 6. Alt yapı hizmetleri geliştirilmeli (yol ,su, elektrik, haberleşme).
65. Dış Göçlerin Sonuçları 1.Ülkeler arası ekonomik ilişkiler gelişir. 2.Kültür alışverişi olur. 3.Turizmin gelişmesine katkı sağlar. 4.Döviz girdisi artar. 5.İşsizlik kısmen azalır. 6.Aileler bölünür. 7.Göç alan ülkede nüfus artar.
66. 1985-1990 yıllarında en fazla göç alan ilk on il şöyledir: Kocaeli, İstanbul, Antalya, Mersin, İzmir, Bursa, Tekirdağ, Muğla, Aydın, Ankara.
67. 1985-1990 yıllarında en fazla göç veren ilk on il şöyledir: Kars, Tunceli, Siirt, Gümüşhane, Bayburt, Erzurum, Sivas, Muş, Artvin, Ağrı.
68. Ülkemizde Beyin Göçü Ülkemizden yurt dışına beyin göçleri olmaktadır. Beyin göçü, iyi eğitim görmüş, nitelikli ve alanında yetişmiş bireylerin başka ülkeye göç edip yerleşmesidir. Beyin göçünün başlıca nedenleri; alanında iş bulamama, verimli çalışma koşullarından yoksunluk ve düşük ücrettir. Ülkemizden yurt dışına gitmiş beyin cerrahları, kalp cerrahları ve astrofizikçiler gibi bilim dallarında uzmanlaşmış kişiler bugün dünyaca ünlüdürler.
69. Ülkemizde İç Göçler Ülkemizde, kırsal alanlarda geçim zorluğu, buna karşılık şehirlerde başta sanayi olmak üzere diğer sektörlerde iş bulma imkânları kırdan kente göçü teşvik etmektedir. Kırsal alanlarda tarım topraklarının azlığı, verimin düşmesi göçleri teşvik etmektedir. Kırsal alanlardan şehirlere doğru göç, kademeli olarak gerçekleşmiştir. Önce köyden, büyük kasaba veya küçük şehirlere, oradan da büyük şehirlere göç şeklinde olmuştur. 1950' lerde göç hareketi köyden kente iken 1980'lerden sonra küçük şehirlerden büyük şehirlere doğru gerçekleşmiştir.
70. Ülkemizde Dış Göçler Türkiye'de dış göç hareketi 1960'tan sonra iş gücüne ihtiyaç duyan Batı Avrupa'nın sanayileşmiş ülkelerine gidişle başlamıştır. 1974'teki petrol bunalımı ve bunu izleyen ekonomik durgunluk,bu ülkelerin iş gücü ihtiyacını azaltınca; iş gücü akımı başta Suudi Arabistan ve Libya olmak üzere Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine yönelmiştir. Sovyetler Birliği'nin dağılması ile yeni kurulan Türk Cumhuriyetlerine de 1991'den itibaren Türkiye'den göçler olmuştur.
71. SORU 1 Türkiye’de nüfusun yarıdan fazlasının kentlerde yaşaması, aşağıdakilerden hangisine yol açmaz? a)Ekonominin ticaret ve sanayiye dayanmasına b)Düzensiz kentleşmeye c)İç pazarın büyümesine d)Tarımla uğraşan nüfusun giderek azalmasına e)Kişi başına düşen milli gelirin artmasına
72. SORU 2 Türkiye’de nüfus yoğunluğunun bölgeler arasında belirgin olarak farklı olması aşağıdakilerden hangisi ile açıklanamaz? a)Sanayileşme olanakları b)Ulaşım c)Yer şekillerinin yapısı d)İklim koşulları e)Enlem
73. SORU 3 Aşağıdaki illerimizden hangisinde yaz mevsiminde görülen nüfus artışı farklı bir nedenden kaynaklanır? a)Adana b)Muğla c)Antalya d)Nevşehir e)İzmir
74. SORU 4 Bir ülkede nüfusun yaş gruplarına göre dağılışı, son 15 yıl içinde I. şekilden II. şekle gelmiştir. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılışında mey dana gelen bu değişmeye I Doğum oranının düzenli olarak azalması II Ortalama yaşam süresinin uzaması III Dışarıya göçün artması etmenlerinden hangilerinin neden olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III (ÖSS 2000)
75. SORU 5 Aşağıdakilerden hangisinin Türkiye’deki hızlı nüfus artışından en az etkilenmesi beklenir? A)Kalkınma hızı B)işsizlik oranı C)Doğal kaynakların tüketimi D)iç ve dış göçler E) Kadın ve erkek nüfus oranı (ÖSS 2001)
76. SORU 6 “ Ülkemizde 1950 yılında çalışan nüfusun % 75’i tarım sektöründe çalışırken bu oran 1995’te % 40’a düşmüştür.” Bu değişmeye yol açan temel etmen , aşağıdakilerden hangisidir? A)Tarım dışı sektörlerin gelişmesi B)Nüfusumuzun hızla artması C)Tarım alanlarının verimsizleşmesi D)Tarımı yapılan ürünlerin çeşitlenmesi E)Tarım alanındaki yatırımların artması
77. SORU 7 Yukarıdaki haritada gösterilen yörelerin hangisinin nüfuslanmasında “yeraltı zenginliği” daha fazla etkili olmuştur? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
78. SORU 8 I.Yıldız dağları II.Asıl Ege III.Adana IV.Hakkari Yukarıda verilen bölümlerin hangi ikisinde nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır? A) I ve III B) II ve IV C) II ve III D) III ve IV E) I ve IV
79. SORU 9 Toplam Nüfus km2 / kişi I 5.800.000 320 II 6.100.000 80 III 5.500.000 150 Yukarıda toplam nüfus ve nüfus yoğunlukları verilen üç bölgenin yüzölçümlerinin büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) I, II ve II B) II, I ve III C) III, I ve II D) II, III ve I E) I, II ve III
80. SORU 10 Yukarıda bir ülkedeki doğum - ölüm oranlarının yıllar içindeki değişim grafiği gösterilmiştir. Buna göre işaretli hangi iki dönem arasında nüfus artış hızı en fazladır? A) I – II B) II – III C) III – IV D) IV - V E) V - VI
