1. TRK YEN N NFUS聴 聴
ZELL KLER聴 聴
VE NFUS
HAREKETLER聴
2. Konular
TRK聴YE NFUSUNUN YAPISAL ZELL聴KLER聴
N端fusun Ya Gruplar脹na G旦re 禽温脹鉛脹馨脹
N端fusun Cinsiyete G旦re 禽温脹鉛脹馨脹
al脹an N端fusun Ekonomik Faaliyet Kollar脹na G旦re 禽温脹鉛脹馨脹
T端rkiye N端fusunun Eitim Durumu
T端rkiye'nin K脹r ve Kent N端fusu
TRK聴YE'DE NFUSUN TAR聴HSEL GEL聴聴M聴
T端rkiye'de N端fus Say脹mlar脹
T端rkiye'de N端fusun Y脹llara G旦re Deiimi
T端rkiye'de N端fusun Art脹脹 ve Nedenleri
LKEM聴ZDE GLER
聴巽 G旦巽lerin Nedenleri
G旦巽端n Sonu巽lar脹
3. TRK聴YE NFUSUNUN YAPISAL ZELL聴KLER聴
N端fus miktar脹 kadar 旦nem ta脹yan bir baka
kriter de n端fusun ya yap脹s脹d脹r. 端nk端, ya
gruplar脹
n端fusun genel yap脹s脹 ve dourganl脹k oran脹
hakk脹nda bilgi sahibi olmam脹z脹 salar.
Ayr脹ca i, eitim, sal脹k vb. ihtiya巽lar脹n
belirlenmesinde ve gelecee y旦nelik
planlaman脹n yap脹labilmesinde 旦nemli rol
oynar.
N端fusun Ya Gruplar脹na G旦re 禽温脹鉛脹馨脹
4. N端fusumuzun en 旦nemli 旦zelii gen巽 ve
dinamik yap脹 g旦stermesidir. Toplam n端fus
i巽inde 0 - 25 ya grubu n端fusun % 49' unu
oluturur.
6. Aa脹da g旦r端ld端端 gibi 端lkemizin n端fus
piramidi, doum oranlar脹 h脹zla azalan ve
gelimekte olan 端lkelerin n端fus piramitlerine
benzemektedir.
7. N端fusun Cinsiyete G旦re 禽温脹鉛脹馨脹
N端fus say脹mlar脹ndan elde edilen 旦nemli sonu巽lardan
biri de cinsiyet durumudur. N端fusun cinsiyet durumu
bir 端lkedeki kad脹n ve erkek n端fusu ifade eder. Kad脹n
ve erkek n端fusu sadece demografik anlam ta脹maz.
Bu n端fus sosyal ve ekonomik bak脹mdan da 旦nemlidir.
rnein I. D端nya Sava脹 ve Kurtulu Sava脹'nda
T端rkiye b端y端k bir erkek n端fusu kayb脹na uram脹t脹r.
Bu durum evlenecek yataki erkeklerin savaa
kat脹lmas脹 nedeniyle, doum oran脹n脹n d端mesine yol
a巽m脹t脹r.
Bir ehirde kad脹n ve erkek n端fus aras脹ndaki fark脹;
sanayi, ehrin g旦巽 al脹p vermesi, asker樽 birlik bulunup
bulunmamas脹 gibi fakt旦rler etkiler.
12. al脹an N端fusun Ekonomik Faaliyet Kollar脹na G旦re 禽温脹鉛脹馨脹:
al脹ma 巽a脹ndaki n端fus dilimi i巽inde bulunan ve belirli bir ii
olan n端fusa "巽al脹an n端fus" veya "aktif n端fus" denir.
al脹ma 巽a脹ndaki n端fus dilimi i巽erisine girdii h但lde ii olmayan
n端fusa da "i g端c端ne dahil olmayan" n端fus veya "聴siz n端fus" ad脹
verilmektedir.
15. al脹an N端fusun 聴 Kollar脹na G旦re 禽温脹鉛脹馨脹:
lkelerin gelimilik 旦l巽端tlerinden biri de toplam n端fus
i巽indeki aktif n端fus oran脹 ve aktif n端fusun
faaliyet kollar脹na g旦re da脹l脹m脹d脹r.
Bu konuda belirleyici olan faaliyet kollar脹 tar脹m
(birincil), sanayi (ikincil) ve hizmet (端巽端nc端l)
sekt旦r端d端r. Gelimi 端lkelerde tar脹m alan脹nda 巽al脹an
n端fus oran脹 azd脹r.
T端rkiye'de 巽al脹an n端fusun en fazla olduu ekonomik
faaliyet kolu tar脹md脹r. Cumhuriyetin ilk y脹llar脹n da
tar脹m alan脹nda 巽al脹anlar脹n oran脹 daha fazla iken sanayi
ve hizmet sekt旦r端ndeki gelimelere paralel olarak
azalmaktad脹r
16. al脹an N端fusun 聴 Kollar脹na G旦re 禽温脹鉛脹馨脹:
1980 2000
Sekt旦rlere g旦re 巽al脹an n端fus oranlar脹nda nas脹l deiim olmutur?
Bu deiim 端lkemizin ekonomik yap脹s脹 hakk脹nda nas脹l bir fikir
vermektedir?
al脹an n端fusun 2000 y脹l脹nda i kollar脹na da脹l脹m脹 grafiine
bakarak T端rkiye'nin ekonomik yap脹s脹 hakk脹nda neler
s旦yleyebilirsiniz?
17. 1927 y脹l脹nda 6 ya ve
端st端 n端fus dikkate
al脹nd脹脹nda genel
n端fusumuzun sadece
%11'i okur-yazarken,
2000'de bu oran % 88'e
巽脹km脹t脹r.
Ancak okuryazar
olmayan n端fusun %
71'ini kad脹nlar
oluturmaktad脹r.
T端rkiye N端fusunun Eitim Durumu
20. Okuma Yazma Oran脹
1927 ve 2000 y脹llar脹nda cinsiyetlere g旦re okuryazarl脹k oran脹n脹
kar脹lat脹r脹n脹z.
21. T端rkiye'nin K脹r ve Kent N端fusu
Bir 端lkenin k脹r ve kentlerinde bulunan n端fus miktarlar脹, o
端lkenin ekonomik ve sosyal yap脹s脹n脹 yans脹tan 旦nemli
g旦stergelerden biridir.
Gelimi 端lkelerde k脹r n端fus oran脹 toplam n端fusun % 10'u
ge巽memektedir. lkemizde n端fusu 10.000'in alt脹nda bulunan
yerlemelerde yaayan n端fusa "k脹rsal n端fus" ad脹n脹 veriyoruz.
K脹rsal n端fusun ge巽imi 旦nemli 旦l巽端de tar脹ma ve hayvanc脹l脹a
dayanmaktad脹r.
Cumhuriyetin ilk y脹llar脹n da k脹rsal n端fus, toplam
n端fusumuzun b端y端k k脹sm脹n脹 oluturuyordu. 1927'de 端lkemiz
n端fusunun % 83,8'i k脹r, %16,2'si ehir yerlemelerinde
ya脹yordu.
K脹rsal n端fusun bu miktar脹n脹n fazlal脹脹, etkisini giderek
kaybetmesine ramen 1970'li y脹llar脹n sonlar脹na kadar devam
etmitir, ilk olarak 1980 y脹l脹nda 端lkemizde yap脹lan n端fus
say脹m脹nda ehir n端fusu, k脹r n端fusundan daha y端ksek say脹ya
ulam脹t脹r.
23. K脹r-ehir N端fusu
T端rkiye'de ehir n端fusu hangi y脹ldan sonra oran olarak artmaya
balam脹t脹r?
ehir ve k脹r n端fusu aras脹ndaki en b端y端k fark hangi y脹llarda
g旦r端lmektedir?
K脹rsal kesimde doum oran脹 fazla olmas脹na ramen, k脹r n端fusunun
giderek azalmas脹n脹n nedeni nedir?
Hangi y脹ldan itibaren ehir n端fus oran脹 k脹r n端fus oran脹n脹 ge巽mitir?1950-1970 ile 1980-2000 y脹llar脹 aras脹ndaki ehir ve k脹r n端fus
oranlar脹n脹 kar脹lat脹r脹n脹z.
24. TRK聴YE'DE NFUSUN TAR聴HSEL GEL聴聴M聴
D端nya n端fusu gibi T端rkiye n端fusu da
s端rekli bir deiim ve art脹 i巽indedir.
Bu deiim ve art脹, h脹z脹n脹 kaybetmekle
beraber g端n端m端zde de s端rmektedir.
N端fustaki art脹 ve deiim belirli
aral脹klarla yap脹lan genel n端fus
say脹mlar脹yla belirlenir.
T端rkiyede N端fus Say脹mlar脹:
25. (II. Mahmut
d旦nemi): 1831
y脹l脹nda asker ve
vergi y端k端ml端lerini
belirlemeye y旦nelik
olarak yap脹lan n端fus
say脹m脹nda
Anadolu'nun n端fusu
7-7,5 milyon olarak
say脹lm脹t脹r.
26. (Abd端lmecit
d旦nemi ): 1844
y脹l脹nda n端fus
belgesi verilecek
n端fusu tespit etmek
amac脹yla yap脹lan
n端fus say脹m脹nda
Anadolu'nun
n端fusu 10-10,5
milyon olarak
say脹lm脹t脹r.
27. Cumhuriyet D旦neminde ilk kapsaml脹 n端fus
say脹m脹 1927 y脹l脹nda yap脹lm脹t脹r.
1935'teki n端fus say脹m脹ndan sonra 1990'a kadar
say脹mlar脹n sonu "0" ve "5 ile biten y脹llarda,
1990'dan sonra ise 10 y脹lda bir yap脹lmas脹na
karar verilmitir.
lkemizdeki n端fus say脹mlar脹nda 端lke s脹n脹rlar脹
i巽inde bulunanlar, bulunduklar脹 yerlerde
say脹l脹rlar. Bu nedenle say脹m g端n端 巽eitli
nedenlerle yurt d脹脹nda olanlar
say脹lamamaktad脹r.
2007 N端fus say脹m脹 halen s端rmektedir.
31. T端rkiye'de N端fusun Y脹llara G旦re Deiimi
禽看顎馨鉛温姻 ve al脹nan g旦巽lerle artan n端fus,
旦l端mler ve verilen g旦巽lerle azal脹r.
Cumhuriyet D旦neminde yurdumuza zaman
zaman 巽eitli 端lkelerden g旦巽ler olduu gibi,
yurdumuzdan da baka 端lkelere g旦巽ler
ger巽eklemitir. N端fus art脹脹m脹z 端zerinde
yurdumuza toprak kat脹l脹m脹n脹n da etkisi
s旦z konusudur (Hatay'脹n ana vatana kat脹l脹脹).
32. N端fus h脹zl脹 bir ekilde artmaktad脹r.
Erkek n端fus kad脹n n端fusundan daha fazlad脹r.
N端fusun eitim d端zeyi giderek y端kselmektedir.
Ortalama yaam s端resi giderek uzamaktad脹r.
Kentsel n端fus giderek artmaktad脹r.
聴巽 ve d脹 g旦巽ler youn olarak yaanm脹t脹r.
1927-2000 y脹llar脹 aras脹nda n端fusumuz yakla脹k be
kat artarak 13,6 milyondan 67,8 milyona
ulam脹t脹r. 1990-2000 d旦neminde 端lke n端fusu y脹lda
ortalama 1.133.000 kii artm脹t脹r.
1927-2000 y脹llar脹 aras脹nda 端lke n端fusundaki deiim
u bal脹klarla belirtilebilir.
36. Yurdumuzda n端fus art脹脹n脹 etkileyen temel
fakt旦r doal n端fus art脹脹d脹r.
N端fus art脹脹nda doumlar kadar 旦l端mler de
etkilidir. 禽看顎馨鉛温姻la 旦l端mler aras脹ndaki fark
doal n端fus art脹脹n脹 oluturur.
T端rkiye'nin doal n端fus art脹脹 incelendiinde,
旦zellikle 1950'lerden itibaren 旦l端m oranlar脹nda,
1960'lardan itibaren ise doum oranlar脹nda bir
d端menin s旦z konusu olduu g旦r端lmektedir.
Buradan anla脹ld脹脹na g旦re doum oranlar脹
azal脹rken 旦l端m oranlar脹 da azalmakta, yani
insan 旦mr端 uzamaktad脹r. T端k iye'de n端fusun
artmas脹nda doal art脹lardan baka nedenler de
etkilidir.
37. 1975 y脹l脹ndan itibaren n端fus art脹 h脹z脹m脹z脹n
d端mesinde, kentleme ve sanayilemeyle birlikte
doum oranlar脹nda meydana gelen azalman脹n da
etkisi olmutur.
Ayr脹ca cumhuriyetin kurulduu y脹llarda
yurdumuzun uzun y脹llar s端ren savalarda erkek
n端fusunun 旦nemli bir k脹sm脹n脹 kaybetmi olmas脹,
toplam dourganl脹k oran脹n脹 olduk巽a d端端rm端t端r.
Bu nedenle 1965'e kadar n端fus
art脹脹n脹 tevik edici politikalar izlenmitir.
1965'ten itibaren dourganl脹脹 tevik edici
politikalar脹n yerine n端fus planlamas脹na 旦nem
verilmesi ise n端fus art脹脹n脹n yavalamas脹nda etkili
olmutur.
38. al脹mak i巽in baka 端lkelere gidenler: 聴巽iler
1961-1974 Avrupa lkeleri , 1975-1989 Arap lkeleri
1960l脹 y脹llarda 200 bin kiinin yurtd脹脹na 巽脹kmas脹 n端fus art脹脹nda azalmaya yol
a巽m脹t脹r.
39. Lozandan Sonra M端badele G旦巽leri:
M端badele ile Yunanistana giden Rumlar ve Yunanistandan
gelen T端rkler
40. Politik, siyasi ve sosyal bask脹lar nedeniyle
Cumhuriyet kurulduktan sonra deiik 端lkelerde yaayan T端rkler
T端rkiyeye g旦巽 etmilerdir. Bunlardan baz脹lar脹 kendi istekleri ile
baz脹lar脹 da bask脹lar sonucu bu karar脹 alm脹lard脹r. Geldikleri 端lkelerin
baz脹lar脹: T端rk Cumhuriyetleri,Irak, Bulgaristan, Rusya, Romanya vb.
45. N端fus Art脹脹n脹n Sonu巽lar脹
T端rkiye'de n端fus art脹脹 baz脹 sorunlara yol a巽ar: 巽evre sorunlar脹
oluur, g旦巽 artar, milli gelir azal脹r ve refah seviyesi d端er, hizmetler
aksar, ba脹ml脹 n端fus artar, konut s脹k脹nt脹s脹 yaan脹r, d端zensiz
ehirleme g旦r端l端r.
46. LKEM聴ZDE GLER
N端fusun ge巽ici veya s端rekli olarak
yer deitirmesidir.
G旦巽ler, h脹zl脹 n端fus art脹脹n脹n doal bir
sonucudur.
Bir b旦lgedeki n端fusun, artmas脹nda
veya azalmas脹nda g旦巽lerin b端y端k
etkisi vard脹r.
65. D脹 G旦巽lerin Sonu巽lar脹
1.lkeler aras脹 ekonomik ilikiler geliir.
2.K端lt端r al脹verii olur.
3.Turizmin gelimesine katk脹 salar.
4.D旦viz girdisi artar.
5.聴sizlik k脹smen azal脹r.
6.Aileler b旦l端n端r.
7.G旦巽 alan 端lkede n端fus artar.
66. 1985-1990 y脹llar脹nda en fazla g旦巽 alan ilk
on il 旦yledir:
1. Kocaeli,
2. 聴stanbul,
3. Antalya,
4. Mersin,
5. 聴zmir,
6. Bursa,
7. Tekirda,
8. Mula,
9. Ayd脹n,
10. Ankara.
67. 1985-1990 y脹llar脹nda en fazla g旦巽 veren ilk
on il 旦yledir:
1. Kars,
2. Tunceli,
3. Siirt,
4. G端m端hane,
5. Bayburt,
6. Erzurum,
7. Sivas,
8. Mu,
9. Artvin,
10. Ar脹.
68. lkemizde Beyin G旦巽端
lkemizden yurt d脹脹na beyin
g旦巽leri olmaktad脹r. Beyin g旦巽端, iyi
eitim g旦rm端, nitelikli ve alan脹nda
yetimi bireylerin baka 端lkeye
g旦巽 edip yerlemesidir.
Beyin g旦巽端n端n bal脹ca nedenleri;
alan脹nda i bulamama, verimli
巽al脹ma koullar脹ndan yoksunluk
ve d端端k 端crettir.
lkemizden yurt d脹脹na gitmi
beyin cerrahlar脹, kalp cerrahlar脹 ve
astrofizik巽iler gibi bilim dallar脹nda
uzmanlam脹 kiiler bug端n d端nyaca
端nl端d端rler.
69. lkemizde 聴巽 G旦巽ler
lkemizde, k脹rsal alanlarda ge巽im zorluu, buna
kar脹l脹k ehirlerde bata sanayi olmak 端zere dier
sekt旦rlerde i bulma imk但nlar脹 k脹rdan kente g旦巽端
tevik etmektedir.
K脹rsal alanlarda tar脹m topraklar脹n脹n azl脹脹, verimin
d端mesi g旦巽leri tevik etmektedir.
K脹rsal alanlardan ehirlere doru g旦巽, kademeli
olarak ger巽eklemitir. nce k旦yden, b端y端k kasaba
veya k端巽端k ehirlere, oradan da b端y端k ehirlere g旦巽
eklinde olmutur. 1950' lerde g旦巽 hareketi k旦yden
kente iken 1980'lerden sonra k端巽端k ehirlerden
b端y端k ehirlere doru ger巽eklemitir.
70. lkemizde D脹 G旦巽ler
T端rkiye'de d脹 g旦巽 hareketi 1960'tan sonra i g端c端ne
ihtiya巽 duyan Bat脹 Avrupa'n脹n sanayilemi
端lkelerine gidile balam脹t脹r.
1974'teki petrol bunal脹m脹 ve bunu izleyen ekonomik
durgunluk,bu 端lkelerin i g端c端 ihtiyac脹n脹 azalt脹nca; i
g端c端 ak脹m脹 bata Suudi Arabistan ve Libya olmak
端zere Orta Dou ve Kuzey Afrika 端lkelerine
y旦nelmitir.
Sovyetler Birlii'nin da脹lmas脹 ile yeni kurulan
T端rk Cumhuriyetlerine de 1991'den itibaren
T端rkiye'den g旦巽ler olmutur.
71. SORU 1
T端rkiyede n端fusun yar脹dan fazlas脹n脹n kentlerde
yaamas脹, aa脹dakilerden hangisine yol a巽maz?
a)Ekonominin ticaret ve sanayiye dayanmas脹na
b)D端zensiz kentlemeye
c)聴巽 pazar脹n b端y端mesine
d)Tar脹mla uraan n端fusun giderek azalmas脹na
e)Kii ba脹na d端en milli gelirin artmas脹na
72. SORU 2
T端rkiyede n端fus younluunun b旦lgeler aras脹nda
belirgin olarak farkl脹 olmas脹 aa脹dakilerden
hangisi ile a巽脹klanamaz?
a)Sanayileme olanaklar脹
b)Ula脹m
c)Yer ekillerinin yap脹s脹
d)聴klim koullar脹
e)Enlem
73. SORU 3
Aa脹daki illerimizden hangisinde yaz
mevsiminde g旦r端len n端fus art脹脹 farkl脹 bir
nedenden kaynaklan脹r?
a)Adana
b)Mula
c)Antalya
d)Nevehir
e)聴zmir
74. SORU 4
Bir 端lkede n端fusun ya gruplar脹na g旦re da脹l脹脹, son
15 y脹l i巽inde I. ekilden II. ekle gelmitir.
N端fusun ya gruplar脹na g旦re da脹l脹脹nda mey
dana gelen bu deimeye
I Doum oran脹n脹n d端zenli olarak azalmas脹
II Ortalama yaam s端resinin uzamas脹
III D脹ar脹ya g旦巽端n artmas脹
etmenlerinden hangilerinin neden olduu
s旦ylenebilir?
A) Yaln脹z I B) Yaln脹z II C) Yaln脹z III
D) I ve II E) II ve III
(SS 2000)
75. SORU 5
Aa脹dakilerden hangisinin T端rkiyedeki h脹zl脹
n端fus art脹脹ndan en az etkilenmesi beklenir?
A)Kalk脹nma h脹z脹
B)isizlik oran脹
C)Doal kaynaklar脹n t端ketimi
D)i巽 ve d脹 g旦巽ler
E)Kad脹n ve erkek n端fus oran脹
(SS 2001)
76. SORU 6
lkemizde 1950 y脹l脹nda 巽al脹an n端fusun % 75i tar脹m
sekt旦r端nde 巽al脹脹rken bu oran 1995te % 40a d端m端t端r.
Bu deimeye yol a巽an temel etmen, aa脹dakilerden hangisidir?
A)Tar脹m d脹脹 sekt旦rlerin gelimesi
B)N端fusumuzun h脹zla artmas脹
C)Tar脹m alanlar脹n脹n verimsizlemesi
D)Tar脹m脹 yap脹lan 端r端nlerin 巽eitlenmesi
E)Tar脹m alan脹ndaki yat脹r脹mlar脹n artmas脹
77. SORU 7
Yukar脹daki haritada g旦sterilen y旦relerin hangisinin
n端fuslanmas脹nda yeralt脹 zenginlii daha
fazla etkili olmutur?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
78. SORU 8
I.Y脹ld脹z dalar脹
II.As脹l Ege
III.Adana
IV.Hakkari
Yukar脹da verilen b旦l端mlerin hangi ikisinde n端fus
younluu T端rkiye ortalamas脹n脹n alt脹ndad脹r?
A) I ve III B) II ve IV C) II ve III
D) III ve IV E) I ve IV
79. SORU 9
Toplam N端fus km2 / kii
I 5.800.000 320
II 6.100.000 80
III 5.500.000 150
Yukar脹da toplam n端fus ve n端fus younluklar脹
verilen 端巽 b旦lgenin y端z旦l巽端mlerinin b端y端kten
k端巽端e doru s脹ralan脹脹 aa脹dakilerin
hangisinde doru verilmitir?
A) I, II ve II B) II, I ve III C) III, I ve II
D) II, III ve I E) I, II ve III
80. SORU 10
Yukar脹da bir 端lkedeki doum - 旦l端m oranlar脹n脹n
y脹llar i巽indeki deiim grafii g旦sterilmitir.
Buna g旦re iaretli hangi iki d旦nem aras脹nda
n端fus art脹 h脹z脹 en fazlad脹r?
A) I II B) II III C) III IV D) IV - V E) V - VI