TÃœRKÄ°YE'DE YETÄ°ÅžTÄ°RÄ°LEN ÅžARAPLIK ÃœZÃœMLER VE ÃœRETÄ°LEN ÅžARAPLAR
2.  Türkiye, dünyada bağ arazisi yönünden
4’üncü, yaş üzüm üretimi yönünden İtalya,
Fransa, ABD ve İspanya’nın ardından yıllık 3
milyon 700 bin tonla 5’inci sırada.
3.  Türkiye’deki başlıca bağ alanları Ege’de Denizli,
Manisa ve izmir, Trakya’da Tekirdağ, Edirne ve
Çanakkale, Orta Anadolu’da Nevşehir, Güneydoğu’da
Diyarbakır, Doğu Anadolu’da Elazığ. Bunları
Bozcaada, Bursa, Ankara, Malatya, Antalya, Konya,
Adapazarı ve Tokat takip ediyor. Türkiye yerkürenin
bağcılık için en elverişli iklim kuşağında. Bunun en
somut kanıtı, Anadolu’daki bağcılık kültürünün MÖ
3500’lere dayanması. Yüzyıllardır Karadeniz sahilleri
ve Doğu Anadolu’nun kuzey bölümleri hariç birçok
yörede üzüm yetişiyor. Türkiye’de üretilen yaş
üzümün yalnız yüzde 2’si şarap üretiminde
değerlendiriliyor. Fransa’da üretilen üzümün yüzde
97’si, İspanya’da yüzde 90’ı, İtalya’da yüzde 92’si şarap
haline getiriliyor. Çünkü örneğin Fransa’da şarap
tüketimi kişi başına yılda 50-60 litreyken Türkiye’de
0.78 litre.
4.  Tekirdağ ili çevresi Türkiye’nin en önemli bağ ve
şarap üretim bölgelerinden biri. Tekirdağ
merkeziyle Şarköy arasındaki sahil, Gelibolu ve
Saros Körfezi bölgelerindeki Uçmakdere, Mürefte
ve Çınarlı’daki bağlar, üzüm üretiminde büyük
önem taşıyor. Örneğin Şarköy ilçesinin 27
köyünün 22’sinde bağcılık ve şarapçılık yapılıyor.
Bu bölgede önde gelen şarap üreticilerinin
fabrikaları var: Şarköy ilçesi Mürefte köyünde
Doluca, Gülor, Kutman, Bağcı, Latif Aral. Tekirdağ
Hoşköy’de Melen, Tekirdağ’da Umurbey,
Bozcaada’da Talay, Çamlıbağ ve Ataol, Avşa
Adası’nda Sezer, Marmara Adası’nda Bortaçina
şarap fabrikaları bulunuyor.
5.  Tekirdağ ve Edirne’de üretilen kırmızı şaraplık
üzüm. Papazkarası’ndan canlı açık kırmızı
renkte, meyveli, taze, ince, zarif, hafif gövdeli
ve kalıcı şaraplar üretiliyor.
6.  (Kuntra) Çanakkale ve Bozcaada’da
yetiştirilen, açık kırmızı renkli ve orta kalitede
sek şarap üretilen bir üzüm. Kanyak
yapımında da kullanılıyor. İçimi yumuşak.
Meyvemsi olan şaraplarının asiditesi ve taneni
yüksek, ama eskitilmeye müsait değil.
7.  Kökeni Fransa. Türkiye’de nemli, yağışlı ve
karasal iklime göre daha yumuşak iklimin
hüküm sürdüğü Adapazarı, Geyve ve Saros
Körfezi’nde toprak yapısı killi-kumlu alanlarda
yetiştiriliyor. Bu beyaz şaraplık üzümün
salkımları orta sıklıkta ve kabuğu çok kalın
değil. Sauvignon Blanc üzümünden elde edilen
şaraplar zarif, orta derecede aromatik, içimi
rahat ve meyvemsi bir tatta.
8.  Bu kırmızı şaraplık üzüm, siyah renkte, elips
biçiminde ve orta büyüklükte. Kabuğu orta
kalınlıkta, aroması tatlı. Cinsault üzümünden
elde edilen şarapların rengi canlı ve koyu
kırmızı. Bu üzüm, kırmızı meyveli, baharatlı,
kalıcı ve gövdeli şaraplar veriyor.
9.  Tekirdağ ve Şarköy yörelerinde yetişen beyaz
üzüm çeşidi. Marmara Denizi kıyılarında,
ılıman iklimin hüküm sürdüğü 0-100 metreler
arasındaki yüksekliklerde yetiştiriliyor. Kalın
kabuklu ve sulu.
10.  Kırmızı şaraplık üzüm çeşidi. Canlı kırmızı
renkte, meyveli, yuvarlak, gövdeli ve kalıcı
ÅŸarap
 Ve Diğerleri
Yapıncak, Vasilaki, Beylerce, Adakarası ve
kökeni başka ülkeler olan Riesling, Clairette,
Chardonnay, Merlot, Cabernet Sauvignon,
Pinot Noir.lar veriyor.
11.  Fransa’dan getirilen aşılar burada tuttu. Burada
baÄŸlar Denizli, Ä°zmir, Isparta, Manisa, MuÄŸla,
Burdur, Aydın illerinde bulunuyor.
12.  Roze şarap için kullanılan Çalkarası, az renk
veren, etli ve sulu bir kırmızı üzüm çeşidi.
Olgunlaştığında asiditesi çok iyi. Denizli
yöresinde, az verimli, kumlu topraklı, 1200
metre yüksekliğindeki yaylalarda yetişiyor.
Canlı bir renge ve belirgin çilek-kavun
aromalarına sahip.
13.  Etli ve çekirdeksiz bu beyaz üzüm, Manisa ve
Denizli taraflarında yetiştiriliyor. Aslında sofralık
ve kurutmalık olarak da tüketiliyor. Manisa’da,
Akdeniz ikliminin etkisi altındaki 200 metre
yüksekliğindeki oldukça verimli kumlu
topraklarda yüksek telli terbiye sistemi
uygulanarak dikiliyor. Denizli’de, şaraplık üzüm
yetiştirilmesi için çok uygun olan verimsiz killi
topraklarda, 1200 metre yükseklikteki bağlarda,
Akdeniz’den etkilenmiş karasal iklimden
yararlanıyor. Sultaniye üzümü hafif, hoş içimli ve
meyve aromalı şaraplar veriyor.
14.  Küçük taneli ve aromatik olan bu beyaz üzüm
İzmir yakınlarında yetiştiriliyor. Ege Denizi
kenarındaki killi ve kumlu topraklarda
yetişiyor. Kalın kabuklu ve sulu olan bu çeşit
çok fazla ürün vermiyor.
15.  Kökeni Fransa olan Cabernet Sauvignon
üzümü Türkiye’de genellikle Çeşme ilçesi
Ovacık Köyü’nde ve Urla’da yetiştiriliyor. İlk
olarak 1993-1994 yıllarında dikildi. Bu üzüm
için Türkiye’deki yabani fidanlar ve Fransa’dan
getirilen aşı kalemleri kullanıldı. Bölgedeki
bağların büyük çoğunluğu da, yamaçlı
arazilerin kayalık alanlarının teras yapılıp
toprakla doldurulmasıyla oluşturuldu.
Üzümün yetiştirildiği toprağın killi, kumlu, az
çakıllı olması, daha iyi ürün alınması için
gerekli bir ÅŸart.
16.  Türkiye’ye getirilen Carignan, kökeni güney
Fransa ve İspanya olan kırmızı üzüm türü.
Ege’nin yumuşak ikliminde, İzmir
yakınlarında, kumlu ve çakıllı topraklarda
yetişiyor. Carignan üzümünden üretilen
şaraplar meyveli, asitli, gövdeli. Kupajlara
(birkaç çeşit üzümün birbiriyle karıştırılması)
güzel bir tat katıyor.
17.  Kökeni Fransa olan kırmızı üzüm, Türkiye’de
Ege’de yetiştiriliyor. İlk olarak 1993-1994 yıllarında
dikildi, Türkiye’deki yabani fidanlar ve Fransa’dan
getirilen aşı kalemleri kullanıldı. Bölgedeki
bağların büyük çoğunluğu güneye bakan yamaç
arazilerde yer alıyor. Toprak, killi-kireçli ve taşlı.
Meyve aromalı ve baharatlı olan Merlot şarabı kısa
sürede olgunluk düzeyine erişiyor.
18.  Bu beyaz üzüm çeşidi de 1993-1994’te
Fransa’dan getirilen aşı kalemleri kullanılarak
Ege Bölgesi’ne dikildi. Bu üzümden elde edilen
şaraplar, zarif, aromatik, içimi rahat ve
meyvemsi. Dünyanın en ünlü beyaz üzümü
olarak bilinen Chardonnay, ÅŸampanya
üretiminde de kullanılıyor.
19.  Kökeninin İran olduğu düşünülen, Fransa’nın
Rhone bölgesinde ve Avustralya’da bol bol
üretilen bu şaraplık üzüm (Syrah veya Siyah
olarak da biliniyor), Akşehir ve Çeşme’de bir
de Antalya’ya bağlı Elmalı’da üretiliyor.
20.  Sadece Nevşehir’de 23.000 Hektar Bağ Var
 İç Anadolu Bölgesi’nde Ankara’ya bağlı Akyurt
ilçesinde Kavaklıdere’nin fabrikası var. Ankara
Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde Kalecik Karası ve
Porto şarabı üretiliyor. Eskişehir, Konya, Yozgat,
Ürgüp, Nevşehir, Sivas ve Çankarı illeri ve
civarlarında ise çok sayıda bağlar var. Sadece
Nevşehir ve ilçelerinde 23 bin hektarın üzerinde
ekili alan var. Yağışların az olmasından dolayı da
Ürgüp Göreme, Avanos ve Gülşehir bağcılığa çok
uygun. Nevşehir’deki Kocabağ, Turasan ve
Taskobirlik bölgenin diğer üreticileri.
21.  Orta Anadolu’nun en kaliteli kırmızı şaraplık
üzüm çeşidi. Bu nadide çeşit, Ankara’nın
Kalecik ilçesinde az miktarda (bu bölge
Kızılırmak sayesinde mikroklimatik bir iklim
gösteriyor) yetişiyordu. Kaybolmaya yüz
tuttuğu sırada başarıyla canlandırıldı. Şimdi de
Kalecik’te ve Kırşehir’de üretiliyor, ayrıca farklı
üreticiler Kalecik Karası’nı başka bölgelere
taşıyarak oralarda üretiyorlar.
22.  Sulu, beyaz bir üzüm türü olan Emir, Nevşehir,
Kırşehir, Kayseri ve Niğde civarında yetişen bir
çeşit. Emir üzümünden üretilen şaraplar, yeşil
sarı ya da açık sarı renklerinde. Kendine özgü
ince aromaları ve serinletici bir lezzeti var.
Köpüklü şarap yapımına da elverişli.
24.  Bu kaliteli üzüm, Tokat ve çevresinde
yetiÅŸtiriliyor. BaÄŸlar genellikle Karadeniz
kıyısına yakın dağların güneyindeki Anadolu
yaylasında. Karasal iklim koşullarındaki,
toprağı kumlu ve çakıllı bağlar 500 metre
yükseklikte. Yeşilırmak boyunca devam
ediyor. Narince’den elde edilen şaraplar zengin
ve dengeli bir yapıya sahip, eskitilmeye uygun.
Narince, Türkiye’de tahta fıçıda gelişme
gösterebilecek nadir üzümlerinden biri.
Tokat’taki Diren Şarapçılık bu üzümleri de
iÅŸliyor.
25.  2 tür yetişiyor ama ikisi de esaslı
Bu kırmızı üzüm çeşidi, Elazığ ve Malatya
köylerinde yetiştirilen, eylül sonu ve ekim
ortalarında olgunlaşan bir tür ve şaraplık
kullanıma çok uygun.
26.  Diyarbakır’ın kırmızı şaraplık üzüm çeşidi.
Çok çakıllı, bazen kalkerli ve killi, kırmızı
topraklarda yetişiyor. Anadolu yaylalarını
ayıran dağların hemen güneyindeki
Mezopotamya yaylasında, Fırat ve Dicle
ırmaklarının arasındaki bölgede yaşamını
sürdürüyor. Küçük taneli, koyu renkli, kalın
kabuklu ve çok taninli bir tür.
27.  Yabancı türler burada denenmeye başladı
Çok verimli bir beyaz üzüm çeşidi olan Dökülgen, orta
kalitede sofra şaraplarının yapımında kullanılıyor.
Altın sarısı bir renge sahip olan şarabın asiditesi
oldukça düşük.
Bölgede, özellikle Antalya’da son yıllarda Şiraz,
Saıvignon Blanc, Chardonnay, Cabernet ve yeni yeni
de Öküzgüzü ve Boğazkere yetiştirilmeye başlandı.
28.  Tek üzüm kullanılarak üretilen (monocepage)
ve fıçıda en uzun süre yıllandırılabilen
(ortalama 8 yıl) beyaz şaraplık üzüm.
29.  Türkiye’nin en aromatik üzümü.
Etli kısmı kırmızı olan tek üzüm türü. Diğer kırmızı şaraplık üzümlerin hepsinin
etli kısmı beyaz.
30.  Türkiye’nin en tanenli (buruk)
üzümü. Normal olarak bir salkım bile yemek
mümkün olmayabilir.
Türkiye’nin en iri üzüm çeşidi
32.  Kapadokya bölgesinin (Nevşehir, Kırşehir, Kayseri,
Niğde ) suyu bol olan bir üzüm çeşididir. Adını
hükümdarların özel şarabı olmasından ötürü emirlerden
almıştır. Özellikle Hititler ve Romalılar döneminde büyük
değer kazanan Emir üzümü bölgede geniş alanlara
yayılmıştır. Bazı dönemlerde bölgedeki şaraplık çeşitler
yerine sofralık üzüm çeşitlerini yerleştirmeye yönelik
çalışmalar olmuş ise de, bölgenin toprak yapısı ve
ikliminin kaliteli sofralık üzüm yetiştirmeye uygun
olmaması nedeniyle başarısız olunmuştur. Son derece
zarif bünyeli ancak dolgun gövdeli şarap verir. Sek şarap
yapımında kullanılır. Emir üzümünden üretilen şaraplar
yeşil sarı ya da açık sarı olur.
33.  İç kuzey Anadolu'da Tokat yöresinde üretilen
bir beyaz üzüm çeşididir. Karadeniz kıyısına
yakın dağların güneyindeki yaylada yetişir.Bu
bağlık bölge Yeşilırmak boyunca devam eder.
Burada genelde karasal iklim vardır ve bağlar
ortalama 500 m.yükseklikte bulunur. Narince
adı, ince kabuğundan kaynaklanıyor
olabilir.Nefis bir aroması vardır. Dömisek
şaraplarda çok iyidir. Yıllandırmaya ve meşe
fıçıda bekletmeye uygun ender beyaz üzüm
türlerinden biridir.
34.  Etli, az asitli çekirdeksiz beyaz üzümdür. Aslında sofralık ve
kurutmalık olarak tüketilir. Tadının ne kadar güzel olduğu
isminden bellidir. 'Sultanların ağzına layık' anlamındadır. Yetişme
alanı Ege Bölgesi olup, Manisa Ovası ve daha güneyde Denizli'nin
Çal Platosu'dur. Sultaniye üzümü son yıllarda Kapadokya'nın
Emir üzümüyle kupe edilerek başarılı sonuçlar vermiştir. Emir
gibi yine İç Kuzey Anadolu Bölgesi'nin yerel üzümü olan Narince
üzümüyle de son yıllarda karıştırılmakta ve oldukça başarılı
sonuçlar elde edilmektedir. Kavaklıdere’nin Sultaniye-sek ve
Doluca'nın Angora-Beyaz şarapları çok başarılı Sultaniye
örnekleridir.
 Ayrıca Kavaklıdere'nin Çankaya Doluca'nın Villa Doluca- Beyaz
şaraplarında Emir üzümüyle karıştırılarak kullanılır. Yoğun
konsantre aromalı Sutaniye özellikle tatlılarla, pastalarla ve
meyvelerle soğutularak içilebilir. Ayrıca iyi bir aperitif olabilir.
35.  İç Anadolu Bölgesi'nin Ankara'nın
doğusunda yer alan Kıırıkkale
yöresinde yetiştirilen bir beyaz üzüm
çeşididir. Aynı zamanda sofralık
olarak da deÄŸerlendirilir. Orta
kalitede ve düşük asitli şaraplar
verir.
36.  Öküzgözü üzümünün yetiştirildiği bölge
yaklaşık 1000 metre yüksekliğinde dağlarla
çevrili bir bölgedir. Dağların arasından, dar ve
uzun vadiler oluÅŸturarak akan ve daha sonra
Fırat nehriyle birleşen dere ve çayların yarattığı
mikroklima sonucu bölgesel iklim yumuşaması
olmakta ve bu değerli üzümün yetişmesi için
ideal koşullar oluşmaktadır. Ayrıca son
yıllarda bölgede inşa edilen barajların
göllerinin ( Keban barajı ve Karakaya barajı )
iklimi yumuşatması sayesinde bu üzümün
yetişme alanı genişlemiştir.
37.  Öküzgözü, etli, sulu ve iri taneli bir üzümdür. Adı,
büyüklüğünden gelmektedir. Sofralık olarak da bölge
halkı tarafından değerlendirilmekte, ayrıca kurutulup
satılmaktadır. Şarap yapımına son derece uygun bir
üzümdür. Ancak bu üzüm çoğunlukla yalnız olarak
değil, Boğazkere ile kupaj (İki farklı fıçının birbiriyle
karıştırılması) yapılarak şarap olmakta ve bu şaraplar
piyasanın genelde en aranan şarapları olmaktadır.
Monosepaj olarak da kullanılmakta ve vanilya, siyah
frenk üzümü, böğürtlen, kiraz aromaları hissedilen
şaraplar üretmektedir. Yıllanmaya son derece uygun
şaraplardır. Önemli Öküzgözü şarabı markaları, Kulüp
Öküzgözü, Kocabağ Öküzgözü ( Kapadokya yöresinin
bir üretici firması ), Turasan Öküzgözü, Cankara
Öküzgözü 'dür.
38.  Diyarbakır yöresinin kırmızı şarap yapımında
kullanılan bir üzüm türüdür. Çakıllı, zaman
zaman kalkerli, killi topraklarda hayat bulur. Dicle
ve Fırat nehirleri arasındaki alüvyonlu ovalar ve o
bölgenin iklim koşulları bu üzümün yetişmesi için
son derece uygun koÅŸullar saÄŸlar.
 Boğazkere adı tadından gelmektedir. Yendiği
zaman insanın boğazında bıraktığı yanma-ekşime
duygusu bölgede 'kermek ' diye
adlandırılmaktadır. Küçük taneli, koyu renkli,
kalın kabuklu ve güçlü taninli bir üzüm türüdür.
39.  Boğazkere üzümü çoğunlukla şaraplarda
Öküzgözü üzümüyle kupaj edilerek, ona üçte bir
(1/3) oranında katılmak suretiyle kullanılır. Bu
şekilde çok başarılı şaraplar elde edilir. Bu
şarapların bazıları şunlardır :
 Doluca Özel Kav, Kavaklıdere Selection Kırmızı,
genç bir şarap olan ve birkaç ay içinde tüketilmesi
gereken Kavaklıdere- Primeur Kırmızı, Turasan
Öküzgözü- Boğazkere, Kocabağ Öküzgözü -
Boğazkere, Pamukkale Diamond (Öküzgözü-
BoÄŸazkere) Tekel- BuzbaÄŸ .
40.  Türkiye'nin en prestijli üzümü olan
Kalecik Karası adını en önemli yetişme
alanı olan Ankara'nın 50 km. kadar
kuzeydoÄŸusunda bulunan Kalecik
ilçesinden almaktadır. Kalecik Karası
üzümü, Türkiye'de tarihi en eski üzüm
çeşitlerinden biridir. Hitit
İmparatorluğu çağından beri (M.Ö
1650-1200 ) bu bölgede
yetiÅŸtirilmektedir.
41.  Kalecik ilçesi Kızılırmak havzasında
bulunur. Bu üzümün yetişme alanı da
Kızılırmak'a adeta uçurum gibi çok dik
bir eğimle inen topraklardır. Bu eğim
sayesinde 900 ile 1200 metre
yükseklikteki sert iklimli Anadolu
steplerinin buz gibi soğuk kış
rüzgarlarından koruma sağlanır ve yine
bir mikroklima olayı yaşanır.
42.  Kalecik Karası üzümünün taneleri
yuvarlak,siyah-mavi ve kalın
kabukludur.Kalecik Karası
üzümünden üretilen şaraplar
renkleri çok koyu olmayan ancak
derinliği olan şaraplardır. Damakta
uzun zaman kalırlar. Yıllandırmaya
uygun şaraplardır.
44.  Adını üretildiği bölgeden alan bir yerel üzüm çeşidi daha.
Ege bölgesi 'nin güneyini doğu - batı doğrultusunda geçen
Menderes Irmağı'na komşu bir alan olan Çal platosu'nda
yetiştirilen bir üzüm türüdür. Akdeniz iklimi'nin etkisini de
taşıyan 650-900 m. yüksekliğinde bir bölgede yetiştirilir.
Çalkarası etli ve sulu bir üzüm olup,gül,çilek,dut ve
kuşburnu tadlarını içerir. Olgunlaştığında asiditesi çok iyi
bir konuma gelir. Killi, çakıllı ve kalkerli topraklarda çok da
verimli olmayan bağlarda yetiştirilebilen bir üzüm türüdür.
Çalkarası, kırmızı bir üzüm olduğu için tabii ki kırmızı
şaraplarda kullanılır. Ancak az renk veren bir şarap
olduğundan dolayı bu üzüm, roze şarapların ideal
hammaddesidir.
 Çalkarası üzümünden yapılan şaraplar en fazla iki yıl
bekletilebilir.
47.  Türkiye’de üzüm üretimi Ege bölgesinde
yoğunlaşmıştır. 2003 yılı itibariyle Türkiye’deki
toplam bağ alanlarının %30,6’sını oluşturan bu
bölgede, üzüm üretiminin %41,2’si
gerçekleştirilmiştir. Üzüm üretiminde öne
çıkan diğer bölgeler ise sırasıyla G.Doğu
Anadolu, İç Anadolu ve Akdeniz’dir. Ege
Bölgesinde şaraplık üzüm yetiştiriciliğinde
göze çarpan yöreler Denizli ilinin Çal ve Bekilli
ilçeleri ile İzmir’in Seferihisar, Menderes ve
Çeşme ilçeleridir.
48.  Türkiye bağ alanları ve üzüm üretimi açısından
dünyanın önde gelen ülkelerinden birisidir.
2003 yılı itibariyle ülkemizde 530.000 hektarlık
alanda üzüm üretimi yapılmıştır. Sözkonusu
yılda üretilen 3,6 milyon ton üzüm, toplam
meyve üretiminin %25,7’sini oluşturmuştur.
Ülkemiz bu rakamlarla dünyada bağ alanı
yönünden 4., yaş üzüm üretimi açısından ise 6.
sırada yer almaktadır.
49.  Türkiye şarap üretimine uygun doğa
koşullarına sahip olmasına ve büyük
miktarlarda üzüm üreten bir ülke olmasına
rağmen, üretilen üzümlerin %2 gibi çok küçük
bir bölümü şarap üretiminde kullanılmaktadır.
Bu oran Avrupa Birliği ülkelerinde %85,
bağcılıkla uğraşan diğer ülkelerde ise ortalama
%80 dolayındadır.
50.  Türkiye’de üretilen yaş üzümün %40’ı
kurutmalık, %35’i sofralık, %23’ünün de
pekmez, pestil ve sirke gibi ürünlerin
üretiminde kullanıldığı görülmektedir. Diğer
yandan ülkemizde yetiştirilen üzüm çeşidi
1000 civarında olmasına karşın, şarap
üretiminde kullanılmaya uygun çeşit sayısı
sadece 35 civarında olup, kaliteli şarap
üretimine uygun üzüm üretimi de oldukça
düşüktür.